Thesaurus Palaeohibernicus/St. Gall Glosses on Priscian
←Glosses part 1 | Thesaurus Palaeohibernicus, Volume II (1903) St. Gall Glosses on Priscian |
Glosses part 2→ |
[ 49 ]
Priscian. a. Codex Sangallensis. No. 904. P. 1a
| |
| |
[ 49 ]
P. 2a [ 50 ]copossitum esse confirmans quippe non minus Graecorum quam Latinorum in omni doctrinae genere praefulgentem. Tibi ergo hoc opus quasi ad Deum6 deuoueo, omnis eloquentiae praesul, ut quan tamcumque mihi Deus annuerit suscepti laboris gloriam7, te comite quasi quodam sole delucidius crescat. Titulos etiam uniuersi operis per singulos8 supposui libros… …quae (sc. litterae) et in quas transeunt per declinationes uel compositiones9 partium orationis. …de accidentibus10 singulis syllabis… | |
[ 49 ]
P. 2a [ 50 ]6: amal bid do dia7: .i. cid bec cid mar indinducbál ó dia tarhési denmo ind libuir bith má de do buith daitsiu hi coimthecht oco·⏑8: athitol re cach libur ar naroib cummasc foir9: .i. ut accentus ·d· hí ·c·10: donaib hí thecmoṅgat |
[ 49 ]
P. 2a [ 50 ]6. as if it were to God.7. i.e. whether the glory from God for making the book be small or be great, it will be the greater from thy being associated in it.8. before every book its title that there be no confusion upon it.9. i.e. as accentus [= ad-cantus] d into c.10. of the things that happen. |
[ 50 ]
P. 2b
| |
| |
[ 50 ]
P. 3a Articulata est, quae coortata[1]3 hoc est copulata cum aliquo sensu mentis eius, qui loquitur, profertur. Inarticulata est contraria uox quae4 a nullo affectu5 mentis proficiscitur6. Quaedam, quae non possunt scribi intelliguntur tamen, ut sibili7 hominum… aliae autem sunt, quae, quamuis scribantur tamen inarticulatae sunt, cum nihil significant8, ut ‘coax,’ ‘cra,’ eas enim uoces quanquam intelligimus de quo9 sint uolucre profectae tamen [ 51 ]inarticulatae dicuntur… Scire autem debemus quod has quattuor species uocum proficiunt quatuor superiores diffirentiae generaliter uoci accidentes10, binae per singulas inuicem coeuntes11. | |
[ 50 ]
P. 3a [ 51 ]10: .i. hit cenélcha sidi doguth11: [in marg.] .i. cach gnúis fil and ata dechor immefolṅgat trianemnad ut diximus · |
[ 50 ]
P. 3a
|
[ 51 ]
P. 3b hensionem uocis litteratae1—ad hanc enim etiam productae uocales2 breuissimae partes inueniuntur—uel quod omnium breuissimum eorum3, quae diuidi possunt, id quod diuidi non potest. Dicitur autem litera…4 a lituris5… Literas autem etiam ylementorum uocabulo6 noncupauerunt ad similitudinem mundi ylementorum7: sicut etiam coeuntia8 omne9 perficiunt corpus, sic etiam haec coniuncta literalem uocem quasi corpus aliquod10 componunt uel magis uere corpus est. Nam sí aer corpus est11, et uox, quae ex aere icto constat, corpus esse ostenditur, quippe cum et tangit12 aurem et tripartito diuiditur, quod est suum corporis, hoc est in altitudinem, latitudinem13, longuitudinem, unde ex omni quoque parte14 potest audiri. Praeterea tamen singulae syllabae15 altitudinem quidem habent in tenore, crassitudinem uero uel latitudinem in spiritu16, longuitudinem in tempore. [ 52 ]Litera est igitur nota ylementi17 et uelut imago quaedam uocis literatae, quae cognoscitur ex qualitate18 uel quantitate19 figurae linearum20. Hoc ergo interest inter ylementa21 uel literas22, quod elementa proprie dicuntur ipsae pronuntiationes23, notae autem earum literae. Abussiue24 tamen et elementa pro literis et literae pro elementis uocantur. Cum enim dicimus non posse25 constare26 in eadem syllaba r ante p, non de literis27 dicimus, sed de pronuntiatione earum28, 29: nam quantum30 ad scripturam possunt coniungui, non tamen etiam pronuntiari, nisi postpossita r31. | |
[ 51 ]
P. 3b [ 52 ]17: .i. not inchoisc .i. pronuntiationis .i. in chumachtai ⁊ indfogair18: .i. ind tóraind .i. cruindæ ꝉ dirge ꝉ uocalis ꝉ consonans19: .i. oméit diflescaib bís hisin tórunt .i. mad óenflesc is ·i· mad[6] diḟlisc is ·n· reliqua20: .i. innangláosnathe[7] ꝉ innafuath .i. ishé ingloṡnáthe caractar innaliter21: .i. cumachtai[8]22: carachtra23: .i. derbaisṅdísin · derbḟogir24: .i. ind húadairberthach bith[9]25: .i. archuit aisṅdisen ⁊ foguir26: .i. hitosug ṡuin27: ní dichárachtraib28: .i. is archuit foguir ní ruba nand ní archuit scríbind29: [marg.] stirps uinse[10] ·r· ante ·p· and sudet qui legat ·⏑30: .i. meit as ṅdo scríbund31: .i. an as niarmuídigthe[11] ·r· ut pro reliqua |
[ 51 ]
P. 3b [ 52 ]17. i.e. a note of signification, i.e. of pronunciation, i.e. of the power continued and of the sound.18. i.e. of the figure, i.e. roundness or straightness.19. i.e. from the quantity of strokes in the figure, i.e. if it be one stroke it is an i, if two strokes it is an n, etc.20. i.e. of the lines or of the forms, i.e. the character of the letters is the figure[12].21. i.e. powers.22. characters.23. i.e. certain precise pronunciations, certain precise sounds.25. i.e. as regards pronunciation and sound.26. i.e. in the beginning of a word.28. i.e. it is as regards sound that it cannot be, not as regards writing.29. stirps: here is r before p therein.30. i.e. as far as writing.31. i.e. when r is postponed, as (in) pro, etc. |
| |
[ 52 ]
P. 4a [ 53 ]Praeterea7 tamen i et u uocales, quando mediae sunt, altemos8 inter se sonos uidentnr confundere9.….10positum11…. Nomen, uelut a, b. Et sunt indeclinabilia tarn apud Graecos[1] ylementorum nomina quam apud Latinos, siue quod a barbaris inuenta dicuntur, quod esse ostendit12 Varro in ii de antiquitate literarum docens lingua Chaldaeorum singularum nomina literarum ad earum formas13 esse facta, et ex hoc certum fieri, eos[2] esse primos | |
[ 52 ]
P. 4a [ 53 ]7: .i. issed a plus remeperthae8: .i. fogur cechtar de aralaliu ⁊ fogur naliter naile[3] airriusom .i. ear ·í· ut hominem·9: Papirinus I litera in locum u· literae posita sicut optimum et maximum dicimus quae antiqui optumum et maxumum dicebant · ⏑ arba bes lasuidib ·u· tarhesi ṅí · ut pessumus pro pessimus · ut priscianus in ante · ⏑10: [marg. l.] archiunn11: .i. anas suidigthe12: ní fail intestimin so hisind libur romanach13: .i. dochruthugud inna liter foib |
[ 52 ]
P. 4a [ 53 ]7. i.e. this is the plus aforesaid.8. i.e. the sound of each of the two for the other, and the sound of the other letters for them, i.e. e for i, as (in) hominem.9. for it was a custom of theirs (to put) u instead of i, as in pessumus, etc.10. further on.11. i.e. when it is placed.12. this text is not in the Roman book.13. i.e. to form the letters according to them. |
[ 53 ]
P. 4b Vocales igitur per sé prolatae7, ut dictum est, nomen suum ostendunt,….…absque x, quae sola ab i incipit per anostrophen8 Graeci nominis ξῖ.…quae nouissime a Latinis assumpta post omnes ponitur9 literas, quibus Latinae dictiones egent10….in [ 54 ]commento11… semiuocales sunt septem12 .… h autem aspirationis est magis nota13. Ex his uocales dicuntur, quae per se uoces efficiunt et sine quibus uox literalis proferri non potest14 unde et nomen hoc praecipue sibi defendunt15. | |
[ 53 ]
P. 4b [ 54 ]11: .i. hisintráctad12: ithé se innabriathra13: .i. is airi nistabur la ·k ⁊ q14: .i. rann insce níturgabar ade didiu ⁊ ni rograigther[3] cen guttai15: .i. adsuidet |
[ 53 ]
P. 4b [ 54 ]12. these are the words (of Servius).13. i.e. therefore I do not place it with k and q.14. i.e. a part of speech; this then is not produced, nor can it be pronounced without vowels.15. i.e. they keep. |
| |
[ 54 ]
P. 5a …in semiuocales, quae secundam habent euphoniam2, disinunt, quam nos sonoritatem3 possumus dicere…‘Semiuocales’ autem sunt appellatae4, quia plenam uocem non habent, ut ‘semideos’ et ‘semiuiros’ appellamus, non qui demediam {uel dimidiam} partem habent deorum uel uirorum, sed qui pleni dii uel uiri non sunt5. Reliquae sunt mutae … Et sunt qui non bene hoc nomen putant eas accipere … Qui nesciunt6, quod ad comparationem bene sonantium ita sint nominatae, uelut ‘informis’7 dicitur mulier non quae caret forma, sed quae est male formata, et sic ‘frigidum’ dicimus eum, qui non penitus expers est caloris8 sed qui minimo hoc utitur {uel cocitur}. Vocales apud Latinos sunt omnes ancipites9 uel liquidae10, hoc est quae facile modo produci modo corripi possunt, sicut etiam apud antiquissimos Graecorum erant ante inuentionem η et ω11, quibus [ 55 ]inuentis ε et ο[1], quae ante ancipites erant12 remanserunt13 perpetuo breues14, cum earum productarum loca15 posesa sunt a supra dictis | |
[ 54 ]
P. 5a [ 55 ]12: .i. coitchena riam eter fot ⁊ gair13: doruarthatar14: .i. bithgairddi són .i. e ⁊ o15: .i. indluic himbítis airdixi · e ⁊ o |
[ 54 ]
P. 5a [ 55 ]12. i.e. common before, both length and shortness.14. i.e. always short.15. i.e. the places wherein used to be the longs e and o. |
[ 55 ]
P. 5b …auctoritate tam2 Graecorum quam2a Latinorum …[in marg.]3 Inuenitur tamen etiam m ante n possitum, nec producens ante se uocalem more mutarum4. Apud antiquissimos Graecorum non plus quam sedecim erant literae, quibus ab illis acceptis Latini antiquitatem seruauerunt perpetuam5. ϝ est Aeolicum digamma6, 7, quod8 apud antiquissimos Latinorum uerius eandem uim quam apud Aeolis habuit. Eum autem prope sonum9, quem nunc habet, significabat ṗ cum aspiratione, sicut etiam apud ueteres Graecos pro φ π et ͱ10… Postea uero11 in Latinis uerbis placuit loco p et h f scribi, ut ‘fama,’ ‘filius,’ ‘facio,’ loco autem | |
[ 55 ]
P. 5b 6. i.e. as if he had said it was not a letter till lately.7. or the character digamma, quod, etc.; digamma is here neuter.9. such as that sound.10. δασύς.11. i.e. with recent writers. | |
| |
[ 55 ]
P. 6a [ 56 ]posita faceret syllabam. Postremo Graeci, quibus in omnia doctrinae auctoribus utimur, φ, cuius locum f apud nos optinet, quod ostenditur in his maxime dictionibus, quas a Graecis sumpsimus9, hoc est, ‘fama,’ ‘fuga,’ ‘fur’ mutam esse confirmant. Sciendum est tamen quod hic quoque error10 a quibusdam antiquis Graecorum grammaticis inuassit Latinos11, qui φ et θ et χ semiuocalis putabant, nulla alia causa, nisi quod spiritus12 eis abundet, inducti13. Quod si esset14 .. …spiritus15 enim potestatem literae non motat, unde nec uocales addita aspiratione aliae16 fiunt et aliae16a ea dempta[1]. Hoc tamen scire debemus, quod non fixis labris17 est pronuntianda f, quomodo ph18, atque hoc solum interest19. K enim et q…cum c20…eandem…potestatem continent. | |
[ 55 ]
P. 6a [ 56 ]9: [in marg.] níbbu machdath hetis grecdi ⁊ nothath[5] foraib linni ⁊ dano it latindi amal ṡodain ut dixit prius · in latinis uerbis placuit · f usque facio ··10: áram[6] f la lethguthaigthi11: .i. tre intṡamail inna sengrec comroircnech12: tinphed13: ánamtar[7] tuidchissi[8] sidi ónach ḟochun ailiu14: anísin15: atinphed16: saini16a: saini17: timmthastaib ꝉ cumcaib18: tri beulu dlútai19: .i. inter · f ⁊ alias mutas .i. fogur tantum noda deligedar frimuta ⁊ is mútsi arachuitsidi[9]20. la ·c· |
[ 55 ]
P. 6a [ 56 ]9. it were no wonder that they were Greek and….; and yet they are Latin in that case, ut dixit, etc.10. to count f with the semivowels.11. i.e. through imitation of the erroneous ancient Greeks.13. when they were not led from any other cause.17. compressed or close.18. through compressed lips.19. i.e. the sound only distinguishes it from mutes, and it is a mute so far as that goes. |
| |
[ 56 ]
P. 6b [ 57 ]faci12. Dicimus enim ‘anguis13’ sicut ‘quis’ et ‘augur14’ sicut iȧcur[1]15. Vnde si uelimus cum ueritate contemplari16, ut diximus, non plus quam xviii literas in Latino sermone habemus… Nam y et z17, causa Graecorum…asciuimus18 nominum, h autem aspirationis nota et nihil aliud habet literae nisi figuram et quod in uersu19 scribitur inter alias literas. Quod si sufficeret20, ut ylementum putaretur, nihilominus quorundam etiam numerorum figurae21…elementa sunt habenda22. Sed minime hoc est adhibendum23, nec aliud aliquid24 ex accidentibus proprietatem ostendit25 uniuscuiusque elementi, quomodo potestas, qua26 caret aspiratio…. Vocalis non est [h], quia a sé uocem non facit27, nec semiuocalis, cum nulla syllaba Latina uel Graeca in perfecta {in marg. ꝉ per integras} dictione in eam dissinat28… | |
[ 56 ]
P. 6b [ 57 ]12: nihelas frie13: nathir14: mathmarc15: caebb · oo ·16: lín liter laitinde17: .i. ar ní biat inanmanaib laitindib ⁊ ní erchuiretar lín liter laitinde iarum18: dorochuirsemmar19: do immḟolung ḟuit20: anísin ascribend inter alias21: nanota áram22: bith[3] techtai23: nítedparthi inso arnibat litre nota aram ciascríbtair hifers24: alaill ṡain25: ní fail nach naiccidit taibsed sainred litre amal donadbat chumachtae26: is ósuidiu27: nírela aainm amal guthaigthi[4] ⁊ ní diuschi fogur amal ɔsana28: Ní foircnithær nach rann óg indi · si enim inueniamus · uah · etc. |
[ 56 ]
P. 6b [ 57 ]12. nullity beside it.16. the number of the Latin letters.17. i.e. for they are not in Latin nouns (words), and so they do not increase[5] (?) the number of Latin letters.19. to cause length.20. that, (namely) that it is written among the others.21. the figures of numerals.23. this is not to be applied, for the figures of numerals will not be letters, although they are written in the verse.24. another thing peculiar.25. there is no accident which can display the peculiarity of a letter as the power displays (it).26. it is it (that it lacks)[6].27. it does not manifest its name, like vowels, and it does not awaken sound, like consonants.28. no complete part (of speech) ends in it. |
| |
[ 57 ]
P. 7a Videntur tamen i et u, cum in consonantes transeunt quantum [ 58 ]ad potestatem5, quod maximum est in elementis, aliae literae esse5 praeter supra dictas……quia diuersum sonum6…habent.…quamuis7 et Censorino…idem placuit8. Tantum9 enim fere interest inter uocales et consonantes, quantum inter animas et corpora. Vocales similiter ut per se mouentur ad perficiendam syllabam et consonantes mouent secum10, consonantes uero sine uocalibus inmobiles[1] sunt11. Et i quidem modo12 pro simplici, modo pro duplici accipitur consonante: pro simplici, quando ab eo[2] incipit syllaba in principio dictionis posita[3] subsequente uocali in eadem sillaba13…pro duplici quando in medio dictionis ab eo incipit syllaba14 post uocalem antepossitam15 subsequente quoque | |
[ 57 ]
P. 7a [ 58 ]5: saini archuit cumachti6: infogur7: adas8: atasaini litre archuit cumachti9: inméitse10: toddiusgat guth nintiu11: nístuarascbat feisin cengutai12: cachlacein13: la ·í·14: tosach sillabe15: remisi |
[ 57 ]
P. 7a [ 58 ]5. diverse as regards power.6. the sound.8. that they are different letters[4] as regards power.10. they awaken voice into them.11. they do not express themselves without vowels.12. with i.14. beginning of a syllable.15. before it. |
[ 58 ]
P. 7b Tytyre pascentes a flumine reiice14 capellas: …‘hiulcus15’ trisyllabum est. V vero loco consonantis possita eandem prorsus in omnibus16 uim habuit apud Latinos, quam apud Eoles digamma. Unde a plerisque ei nomen hoc datur, quod apud Eoles habuit olim ϝ17 digamma, id est ‘uau’ ab ipsius uoce18 profectum19… Pro quo Caesar hanc Ⅎ figurani scribi uoluit20. | |
[ 58 ]
P. 7b [ 59 ]14: proclematicum sin ⁊ isarchonsin diuit atá í and cotarsne sin fri hono⏑ ar[4] is airdíxa re· lasuide ·15: huabéla ·cicero dicit ·hiulcus· patens·⏑ etc.16: .i. potestatibus ꝉ uirtutibus rothecht digaimm17: .i. carachtar ṅdigaim18: óndḟogur inméth innadigaim doratath anomen sin don chumachtu·⏑19: anasrochumlai anainmsin do ·u· .i. uau ·20: do inchosc uau apud latinos |
[ 58 ]1. i.e. in the same syllable is it and the vowel after it.2. the three of them would be nominatives.3. it cannot be[5] otherwise.5. two passages on the first i, towards the vowel before it.6. i.e. along with the vowel after it.8. to be pronounced[6].9. i.e. that law of not joining the three letters in one syllable.10. it has pleased.11. an artist in putting syllables.12. that (is) for a simple consonant.13. a foot of four short syllables. [ 59 ]14. that (rĕĭĭcĕ) is a proceleusmatic, and the i therein is for a simple consonant: that is contrary to…, for the re (in rēice) is long in his opinion.15. open.16. which digamma had.17. i.e. the character of digamma.18. from the …[7] sound of the digamma: that name (vau) has been given to the power.19. when that name, i.e. vau, has gone out to u.20. to denote vau. |
| |
[ 59 ]
P. 8a Est tamen quando idem Eoles inueniuntur5 pro duplici quoque consonante digamma possuisse.. Nos quoque uidemur hoc6 sequi in praeterito et plusquamperfecto tertiae et quartae coniugationis, in quibus i ante u consonantem possita producitur eademque snbtracta corripitur. Nostri quoque hoc ipsum fecisse inueniuntur et pro consonante u7 uocalem breuem accepisse, ut Horatius ‘siluae’ trisyllabum protulit in epodo hoc uersu: est enim dimetrum iambicum coniunctum pentemimeri[1]11 heroico… Similiter Catullus Veronensis12. Quod zonam soluit diu ligatam [ 60 ]inter endicasyllabos Phalegios13 posuit.… Hoc tamen ipsum14 in | |
[ 59 ]
P. 8a [ 60 ]13: forsa cenélae metir sin14: .i. buith do ·u· ɔsoin ar guti |
[ 59 ]
P. 8a [ 60 ]13. in that kind of metre.14. that u-consonant should be for a vowel. |
[ 60 ]
P. 8b Et epigrammata4, quae egomet legi in trepode5 uetustissimo Appollinis qui stat in Xerolopho6 Bizantii … Nos quoque hiatus causa interponimus u loco ϝ ut ‘Dauus7,’ ‘Argiuus8,’ ‘pauo9,’ ‘ouum10’.…Hoc tamen etiam per alias quasdam consonantes hiatus uel euphoniae causa solet fieri11, ut ‘prodest’… In b etiam solet apud Eoles transire ϝ digamma quotiens ab ρ12 incipit dictio… Apud nos quoque est inuenire, quod pro u consonante | |
[ 60 ]
P. 8b
| |
[ 60 ]
P. 9a Aspiratio ante omnes8 uocales poni potest… Ideo extrinsecus ascribitur uocalibus9, ut minimum sonet, consonantibus autem intrinsecus10, ut plurimum sonet : omnis enim litera sine uox plus sonat ipsa sese, cum[3] postponitur quam cum anteponitur, quod uocalibus accedens esse uidetur11, nec, si tollatur ea, perit etiam uis significationis, ut si dicam ‘Erennius12’ absque aspiratione, quamuis [ 61 ]uitium13 uidear facere, intellectus tamen permanet14. Consonantibus autem sic cohaeret, lit huiusdem[4] penitus substantiae sit15, ut si auferatur, significationis uim minuat prorsus16, ut si dicam ‘Cremes’ pro ‘Chremes.’ Unde hac considerata ratione17 Graecorum doctissimi singulas18 fecerunt eas quoque literas19, quippe20 pro τͱ θ, pro πͱ φ, pro κͱ χ scribentes. Nos autem antiquam scripturam seruamus21. In Latinis tamen22 dictionibus[5] nos quoque pro ph coepimus f scribere…nisi quod…est aliqua in pronuntiatione23 huius literae | |
[ 60 ]
P. 9a [ 61 ]13: tredígbáil tinfeth14: incoissig afolad cétnae15: conidhinunn folad dóib16: ní inchoisig inson afolad cétne—.i. inchoisged riam[6]—iarṅdígbail intinfith17: dlúthe intinfith donaib ɔsonaib18: oéndai oenlitre dodénom díb hiscríbunt19: cárachtra na conson ⁊ intinfeth20: indemin21: híscríbiunt dácarachtar beos .i. carachtar ɔsine ⁊ carachtar tinfith amal dondgnítis sengreic · ʼ22: ciaforcomamni riagoil sengrec hiscríbunt inda caractar isnaib ɔsonaib ucut[7] roċruthaigsemmar[8] camaiph immurgu oen cháractar ·f· tarhesi ·p· cotinfeth inepertaib latinṅdaib[9] · ⏑23: hifogur |
[ 60 ]
P. 9a [ 61 ]13. through taking away the aspiration.14. it signifies the same substance[10].15. so that they have the same substance.16. the sound does not signify the same substance—i.e. which it signified previously—after taking away the aspiration.17. the closeness of the aspiration to the consonants.18. single, that single letters should be made of them in writing.19. the characters of the consonants and the aspiration.20. certainly.21. in still writing two characters, i.e. the character of a consonant and the character of aspiration, as the ancient Greeks used to do.22. though we preserve the rule of the ancient Greeks in writing the two characters in yon consonants, we have, however, formed one character—f instead of p with aspiration—in Latin words. |
| |
[ 61 ]
P. 9b ρͱ autem ideo non est translatum ab illis in aliam figuram2 quod3 nec sic cohaeret huic quomodo mutis nec, si tollatur, minuit significationem4. Quamuis enim subtracta aspiratione dicam ‘retor,’ ‘Phirrus’ intellectus intiger manet5, non aliter6 quam7 si antecedens uocalibus8 auferatur, unde ostenditur ex hoc quoque aliqua esse cognatio r literae cum uocalibus. Ex quo9 quidam dubitauerunt utrum praeponi debeat huic aspiratio an subiungui. Unde Aeoles loco, ut diximus, aspirationis digamma[1] ponentes in dictionibus ab ρ [ 62 ]incipientibus, solent loco digamma β scribere, indicantes10 debere praeponi digamma quasi uocali: sed rursus quasi consonanti11 digamma in eadem syllaba praeponere recusantes, commotabant id in β .…. sed apud Graecos haec litera, id est ρ, multis modis fungitur loco uocalis…ut ωρα12, ωρας13…. Quaeritur, cur in ‘uah,’ ‘nah14,’ ‘ah’ post uocales ponitur aspiratio, et dicimus, quod apogope15 facta est extremae uocalis cui praeponebatur aspiratio; nam perfecta ‘uaha,’ ‘naha,’ ‘aha.’ Ideo autem abscisione extremae uocalis16 tamen aspiratio mansit ex superiore pendens uocali17, quia suum18 est interiectionis uoce abscondita19 proferri. Itaque pars absconditae extremitatis20 uidetur congruae in interiectionis naturali prolatione remansisse … etiam in fine21 …. | |
[ 61 ]
P. 9b [ 62 ]10: isairi nobíth digaimm leo ante ρ· sin[5]11: amal bith dochonsain amal asṅdi12: crích13: agenitiu · arguttai tra atá ·ρ· sin[5]14: interiectio inso15: ablatio in fine16: .i. a .i. dirogbad · a · díib17: lenaid dingutai thóisig18: .i. proprium .i. issainreth do interiecht guth formúigthe cotrummai thinfid19: formúchthai20: indḟormúichdetad21: fodeud |
[ 61 ]
P. 9b [ 62 ]10. this is why they used to have digamma before ρ here.11. as it were to a consonant, (or) as to it.12. a boundary.13. its genitive: ρ then stands for a vowel here. 14. this is an interjection. 16. that is a, i.e. a has been taken from them. 17. it adheres to the preceding vowel. 18. i.e. a peculiarity of an interjection is a smothered sound with heaviness of aspiration. 20. of the smothering. |
[ 62 ]
P. 10 a Inter c sine aspiratione et c cum aspiratione est g2 … inter p et ph3 sine f est b4 … Hoc5 autem ostendit etiam ipsius palati pulsus et linguae uel labrorum consimilis est quidem6 in ternís7, in p et ph uel f et b et rursus in c et ch et g, similiter inter t et th et d. Sed in leuibus8 exterior fit pulsus, in asperis interior, in mediis inter utrumque supra dictorum locum, quod facile denoscitur, si adtendamus in supra dictis motibus ora mirabili naturae lege [ 63 ]modolantibus9 uoces. Tanta autem est cognatio earum quod inuicem inueniuntur pro se possitae10 in quibusdam dictionibus, ut ambo pro αμφο11…. …immotabiles12 sunt apud nos tres, l, n, r: per omnes enim casus eadem remanent13 … … t quoque et c… hoc idem seruant14…. | |
[ 62 ]
P. 10 a [ 63 ]9: donaib hí bindigeddar10: cachae tarhéisi araili11: .i. is cummae leissem bid ·f12: .i. itnephchumscaichti[2] nateora litreso13: nalitre cétni14: anephchumscugud · amal · l · ⁊ n ⁊ r |
[ 62 ]
P. 10 a [ 63 ]9. to those that modulate.10. each of them instead of the other.11. i.e. it is the same in his opinion as though it were f.12. these three letters are immutable.13. the same letters.14. their immutability, like l and n and r. |
| |
[ 63 ]
P. 11a U et o manent in principalibus syllabis positae immotabiles2, temporum quoque in quibusdam sunt ut ‘ruo rui’…. …nunquam in supra dicto tempore potest geminari nec in principio nee in fine syllaba nisi quae a muta incipit, ut…‘pedo3 pepedi’ …‘prodo prodidi4’… | |
[ 63 ]
P. 11a
| |
[ 63 ]
P. 11b Aliae uero sunt affines3 per commutationem…aliae autem per [ 64 ]coniunctionem uel per cognationem4, ut b p f, nec non g c cum aspiratione uel sine ea, x. quoque duplex5, similiter d et t cum aspiratione uel sine ea et cum his z duplex, unde saepe d scribentes Latini hanc exprimunt sono6, ut ‘meridies’.… Quin etiam s semplex habet aliquam cum supra dictis cognationem, unde saepe pro z eam, geminatam solemus ponere ut ‘patrisso7’ pro πατρίζω, | |
[ 63 ]
P. 11b P. 11b
| |
[ 64 ]
P. 12a In uocalibus quoque sunt affines2 e correpta uel producta cum ei diptongo, qua ueteres Latini utebantar ubique loco i longuae: nunc etiam contra pro ea i longam ponimus uel e productam, ut… χορεία chorea[1], e[2] paenultima modo producta modo correpta3; o breuis siue longa cum u, ut bos4 pro βοῦς[3]…et ‘platanus5’ pro πλάτανος.
| |
[ 64 ]
P. 12b
| |
| |
| |
[ 65 ]
P. 14a L triplicem…sonum habet: exilem8, quando geminatur secundo loco posita9; plenum…ut…‘flauus10’; medium in aliis… Transit in x, ut ‘paulum11 pauxillum12,’ ‘mala13 maxilla14,’ ‘uelum15 uexillum.’ M…apertum16 in principio, ut ‘magnus’…transit in n…ut…‘idem | |
[ 65 ]
P. 14a
|
[ 65 ]
P. 14a
|
[ 65 ]
P. 14b N quoque in primis plenior sonat et in ultimis partibus syllabarum, ‘nomen’ ‘stamen5,’ exilior6 in mediis, ut ‘amnis’…. Sequente g uel c, pro ea g scribunt Graeci et quidam tamen uetustissimi auctores Romanorum…ut ‘aggens7’…quinta uicesima est litera, quam uocant agma8, cuius forma nulla est et uox9 communis est Graecis et Latinis, ut his uerbis…‘iggerunt10.’ In huiuscemodi | |
[ 65 ]
P. 14b
| |
[ 66 ]
P. 15b S in metro apud uetustissimos frequenter uim suara amittit3. ‘Ne’ autem coniunctione sequente4 cum apostropho5 penitus tollitur ut ‘uiden6,’ ‘satin7,’ ‘uin,’ pro ‘uidesne,’ ‘satisne,’ ‘uisne.’ Nec non etiam in Graecis nominibus as uel es terminantibus plerunque tollitur…ut…‘sophista8’…in quibus etiam e producta in a correptam conuertitur9. …mutatur s…in x…‘pistrix10’ pro ‘pistris,’ in quo sequimur Doris: illi enim ‘ὄρνιξ[1]’ {uel lapis uictorię[2]11} pro ‘ὄρνις[3]’ dicunt… …huic praeponitur p et loco ψ12 Graeca fungitur… | |
[ 66 ]
P. 15b
|
[ 66 ]
P. 15b
|
[ 66 ]
P. 16a …‘apex11’… …‘suppellex12 supellectilis’… …‘exoleo13’… ‘exspes’ in quo uidemur facere contra consuetudinem Graecorum14. …ponamus15.
| |
[ 66 ]
P. 16a
|
|
[ 67 ]
P. 16b B transit…in m: ‘summitto,’ ‘globus glomus3’… Nam ‘suscipio’ ‘sustuli4’ a ‘susum’ uel ‘sursum’ aduerbio composita sunt, undo ‘subtinnio5’[2] et ‘subcumbo’ non motauerunt b in s. ‘Suspicor’ quoque et ‘suspicio’ a ‘susum’ uel ‘sursum’ componuntur, sed abiiciunt unam s6, quia non potest duplicari consonans alia subsequente consonante, quomodo nee antecedente, nissi sit muta ante liquidam, ut ‘supplex’…quomodo et apud Graecos ‘συγγνώμη7’…. C transit in u consonantem…‘ascisco8 asciui’…in g antecedente n:…‘ango9’ quoque pro ‘ancho.’ | |
[ 67 ]
P. 16b
|
[ 67 ]
P. 16b
|
[ 67 ]
P. 17a F multis modis muta magis ostenditur, cum pro p et aspiratione ponitur, quae similiter2 muta accipitur…quanquam3 antiqui Romanorum Eoles sequentes loco aspirationis eam3a ponebant, effugientes quoque ipsi aspirationem4, et maxime cum consonante recusabant eam in Latino sermone proferre. ‘Sifilum’ pro ‘sibilum5,’ teste Nonio Marcello de doctorum indagine6, dicebant. G transit…in ct: ‘agor7 actus’… | |
[ 67 ]
P. 17b [ 68 ]habent, quam Remmius Palaemon exilem4…nominat, sinistram5 autem contrarie6 aspirationis, quam Grillius flatilem7 uocat. De q.…quae nisi eandem[1] uim haberet quam c, nunquam8…in illam transiret… Apud antiques frequentissime quu loco cu sillabae ponebatur, et e contrario9, ut ‘arquus’… T transit in s … c uero antecedente10 in x.. Y et z in Graecis tantummodo ponuntur dictionibus, quamuis in multis ueteres haec11 quoque motasse inueniantur et pro υ u, pro ζ uero … s uel ss uel d posuisse ut … ‘Saguntum[2],’ ‘massa’12 pro ‘Ζάκυνθος[3]’ ‘μᾶζα,’ ‘odor’13 quoque ἀπὸ τοῦ[4] ὄζειν… Ergo ‘corylus’ et ‘lympha’ ex ipsa scriptura14 a[5] Graecis sumpta[6] non est dubium. | |
[ 67 ]
P. 17b [ 68 ]4: séim 5: .i. partem graeci habent .i. ͱ dasien 6. .i. dopsilen 7: tinfesti 8: manibbad hinunn liter 9: .i. cid inchotarsnu aris ·c· tarhesi ·q· thuas reliqua 10. .i. remitét[7] ·c· in ·t· 11: .i. asuidigud inepertib grecdib 12: da ·s· tarhési z 13: ainm ṅetha 14: ….υ indib[8] |
[ 67 ]
P. 17b [ 68 ]5. the rough breathing. 6. i.e. to the smooth breathing. 8. if it were not the same letter. 9. i.e. yet contrary-wise, for it is c instead of q above etc. 10. i.e. (when) c precedes the t. 11. i.e. their position in Greek words. 12. two s’s in place of z. 13. name of a grain[9]. 14. (because) u (occurs) in them. |
| |
[ 68 ]
P. 18a Sunt igitur uocales praepositiuae aliis uocalibus subsequentibus in eisdem[1] syllabis a e o, subiunctiuae e u2, ut oe ae eu au. Diphthongi autem dicuntur, quod3 binos ptongos4, hoc est uoces, comprehendunt. Nam singulae uocales5 suas uoces habent… In Graecis uero, quottiens huiuscemodi fiat apud nos diæresis[2] [ 69 ]peneultimae syllabae, i pro duplici consonante accipitur6, ut ‘Μαῖα7 Maia[3].’… | |
[ 68 ]
P. 18a [ 69 ]6: Cindas on · ni anse ón uaire isin diguthaigthi airdíxi dofuasilcther deogur dorruairthetar di aimsir uocalis asberr ·i· in consonante ·i· inde duplex est · · 7: .i. deogur ·a· ⁊ e |
[ 68 ]
P. 18a [ 69 ]6. How is this? Not hard is this: because the diphthong is resolved into two long vowels there have remained in consonante i two times of the vowel which is called i. Hence the consonant is double. 7. i.e. the diphthong of a and e. |
[ 69 ]
P. 18b Oe quoque idem3 patitur apud Graecos. Et sciendum est quod pro ‘ab’ praepositione au ponitur4… …si[2] abiiciatur uocalis posita post eum, id est post u[2] consonantem, au diphtongus fiat5 u redeunte in uocalem6… Transit in o productam…ut…‘cotes’7 pro ‘cautes’… | |
[ 69 ]1. i.e. at the end of the first part which is in the compound. 2. i.e. after the diphthong which is in the first syllable. 3. i.e. its shortening (correptio). 5. so that it may be. 6. i.e. when u returns again. | |
[ 69 ]
P. 19a
| |
[ 69 ]1. i.e. since the Greeks resolve oe into u so do the Latins. 2. from the diphthong. 3. i.e. than its diaeresis, and the u as Greek and its assumption for two consonants. 4. of those nations. 5. African. | |
[ 69 ]1. i.e. ei or i was changed into e in these examples. 2. i.e. therefore I do not give (it). | |
| |
[ 70 ]
P. 20b
| |
[ 70 ]
P. 20b
|
[ 70 ]
P. 20b
|
[ 70 ]
P. 21a Saepe inueniuntur pro duabus3 uocalibus iunctis…singulae uocales positae, ut ‘plostrum’4 pro ‘plaustrum…’ | |
[ 70 ]
P. 21a
| |
[ 70 ]
P. 21b [ 71 ]Obiicitur4 tamen huic5 illud, quod oportet ‘oblitus6’ ‘oblatus’… si b in secundam syllabam transit7 more simplicium dictionum, primam habere8 communem in metris, ut possit etiam corripi: sed hoc nunquam inuenitur9. Praeterea10 ‘circueo’ et ‘circuago’ et similia non paterentur abscisionem m in pronuntiatione si transisset in sequentem syllabam m11, nec in ‘perhibeo,’12 ‘exhibeo,’ ‘inhumatus’…et similibus secundae syllabae principalis aspiraretur uocalis13… Est tamen quando in compositis14 etiam subtrahitur consonans, ut ‘coeo, cois.’ | |
[ 70 ]
P. 21b [ 71 ]4: .i. fristacuirther[1] 5: .i. doberr hicotarsne do 6: .i. combad o· ⁊ blitus dogneth reliqua [in marg.] .i. ob ⁊ liuitus ⁊ per sinagopen litus ·reliqua masued[2] 7: .i. techt do ·b· hitosach sillabe 8: techtaite 9: aratesed ·b· isinsillaib tánaisi in his ar it comsuidigthi 10: .i. Cenmithá innahí asrubart .i. oblitus reliqua 11: Frituidecht aile anísiu· 12: forgellim 13: .i. ar nirubi tinfed arbelaib ·x· ⁊ n· reliqua 14: .i. conforcmat dliged innaṅdiuite inmenicc · |
[ 70 ]
P. 21b [ 71 ]5. i.e. it is adduced in contrary (to it). 6. i.e. that it should make o and blitus etc. [in marg.] i.e. ob and livitus and by syncope litus etc. if it is so[3]. 7. i.e. the passing of b into the beginning of the syllable. 8. that they should have. 9. (it is not found) that b should pass into the second syllable in these (words), for they are compounds. 10. i.e. besides those (words) which he has (already) mentioned, i.e. oblitus etc. 11. another objection this. 13. i.e. for there cannot be aspiration before x and n, etc. 14. i.e. so that they often preserve the law of the simple (words). |
[ 71 ]
P. 22a In b inuenitur syllaba desinens, si sequens quoque ab eadem incipiat, ut ‘Subburra,’5 ‘gibbus,’6 ‘gibber,’7 ‘gibberosus.’8… Quae tamen consonans c sequente solet in eam motari plerunque, ut .. ‘occumbo’9.. ‘succido’10… ‘Ob’ quoque est quando assumit s, cum praeponitur cum dictione a c incipiente, ut .. ‘obscenus’11.
| |
[ 71 ]
P. 22a
|
[ 71 ]
P. 22a
|
[ 72 ]
P. 22b Aut spem deponas aut partem illusus1 omittas · in quibusdam autem manet immutabilis, ut ‘abrogo,’2 ‘abrado,’ et puto differentiae causa ne, si ‘arrogo’ et ‘arrado’ dicamus, dubium sit, ‘ab’ an ‘ad’ praepositio sit3 quae mutauit suam consonantem in r. …‘abdo’4…‘abluo’5…‘obnitor’6… Reddidit una boum11 uocem. …f quoque sequente rationabilius12: ‘affectus’ …s, ‘assiduus.’13 …‘adfatur’…‘adsumo.’ | |
[ 72 ]
P. 22b
|
|
[ 72 ]
P. 23a
| |
[ 72 ]
P. 23b …‘Cambises…’4 In n terminatur antecedens syllaba sequentibus c uel f uel g uel altera n uel q uel r…uel s uel t5…ut…‘mancus,’6… …‘con’ praepositio ante dictionem ab r incipientem componitur, hoc idem patitur7… | |
[ 72 ]
P. 24a [ 73 ]soleat firi1 ut συρρέω[1]1a … ‘irrito’2 ‘irriguus’3 … … ‘consitus’4 … ‘imbuo’5 .. ‘competum’6 … ‘illudo.’7… … ‘lippus.’8… .. arquitenens,’9 ‘currus,’ ‘morsus,’ ‘artus,’ ‘periurus,’ curuus10 … … ‘pellicio,’11 ‘interlita’12 … conscripsisti singraphum13 .. leges pellige14…pellucet15 quasi lanterna punica16. | |
[ 73 ]
P. 24a
|
|
[ 73 ]
P. 25a
| |
[ 73 ]
P. 25b Dictio est pars minima2 orationis constructae3, id est in ordinem compositae4: pars autem, quantum5 ad totum intelligendum…hoc autem ideo dictum est, ne quis conetur ‘uires’ in duas partes diuidere6, hoc est in ‘ui’ et ‘res’… Non enim ad totum intelligendum7 haec fit diuisio. [ 74 ]Differt autem dictio a syllaba non solum quod syllaba pars est8 dictionis, sed etiam quod dictio dicendum9, hoc est intellegendum10, aliquid habet. Syllaba autem non omni modo11 aliquid significat per se: ergo monosyllabae dictiones quodammodo12 esse et syllabae13, non tamen sincoere14… Unde si dicam15 ‘a’ per se scio esse syllabam nec tempora16 tamen eius…nec significationem17 agnosco… Nam in ‘ara18’ deorum… | |
[ 73 ]
P. 25b [ 74 ]8: .i. olas rann 9: .i. beth eperthi 10: .i. sluindith folad indepert · 11: .i. onach mud etir 12: .i. ualailiu mud frisillaba nád tóirṅdet ḟolad · · 13: .i. issi intsillab diuit sillab ellaig rainne[1] ⁊ nad ṡluindi folad · · 14: Ní sluindi sillab folad trée feisin manipsin[2] sillab ɔí bes rann insce·· 15: Sí dicam .i. Fo[3] : : : : sillaib ṅdiuit : :…rainn : :…insce : :…beid : :… 16: .i. cemét aimmser bes indi 17: .i. cid ḟolad[4] sluindes 18: altóir |
[ 73 ]
P. 25b [ 74 ]8. i.e. because it is a part. 9. i.e. it should be to be said. 10. i.e. the word expresses substance. 11. i.e. in any way at all. 12. i.e. in another way (quodammodo) to syllables that signify no substance. 13. i.e. this is the simple syllable, a syllable in the body of a part (of speech), and which does not express a substance. 14. No syllable by itself expresses a substance, unless it be a syllable which is able to be a part of speech. 16. i.e. what times may be in it. 17. i.e. (I know not) what substance it signifies. |
[ 74 ]
P. 26a Oratio est ordinatio dictionum7 congrua8, sententiam perfectam9 demonstrans. Est autem haec diffinitio orationis eius, quae generalis est, id est quae in species seu in partes diuiditur10. Nam oratio11 dicitur etiam liber rethoricus… …responsa[1]12…‘honestas’13… .. articulos, quibus nos caremus14.
| |
[ 74 ]
P. 26a
|
[ 74 ]
P. 26a
|
[ 75 ]
P. 26b His alii addebant etiam uocabulum et interiectionem apud Graecos6. Igitur non aliter7 possunt a se discerni8 partes orationis, nisi uniuscuiusque9 proprietatis significationem[2] attendamus. Proprium10 est nominis11 substantiam et qualitatem significare. Hoc habet etiam appellatio12 et uocabulum: ergo trea una pars est orationis13. Proprium14 uerbi actionem uel passionem siue utrumque…sine casu significare. Hoc habent etiam infinita15, quare non sunt separanda16 a uerbo17.
| |
[ 75 ]
P. 26b
|
[ 75 ]
P. 26b
|
| |
[ 76 ]
P. 27a …summatim17 de ceterarum quoque partium proprietate orationis percurrere. Hoc ergo inter aduerbium et praepositionem est18, quod [ 77 ]aduerbium et sine cassualibus potest praeponi et postponi uerbis et cum cassualibus…Terentius in Adelphis: | |
[ 76 ]
P. 27a
|
[ 76 ]
P. 27a
|
[ 77 ]
P. 27b post facere tamen1. …si dicam ‘non bonus homo’ pro ‘malus,’ subaudio ‘est2.’ Praepositionis autem proprium separatim quidem per appositionem3 casualibus praeponi, ut ‘de rege’ .. coniunctim uero per compositionem tam4 cum habentibus casus quam5 etiam cum non habentibus casus… …‘uel Terentius uel Cicero6’… …praepositio casualibus separata7 praeponitur semper, coniunctio uero omnibus potest dictionibus modo8 praeposita modo postposita coniungi. Nomen9 est pars orationis, quae unicuique subiectorum corporum10 seu rerum11 communem uel propriam qualitatem distribuit12. Dicitur13 autem nomen14 uel a Graeco, quod est ‘νομα15’ et adiecta o ‘ὄνομα[1],’ dictum a16 tribuendo17 quod νέμειν[2]18 dicunt, uel, ut alii, | |
[ 77 ]
P. 27b
|
[ 77 ]
P. 27b
|
[ 77 ]
P. 28a [ 78 ]Species sunt communes tam propriorum quam appellatiuorum duae, principalis et diriuatiua4. …ut ‘Iulius5’… Nam propria habent species separatim quattuor: praenomen, nomen, cognomen, agnomen6. Praenomen est, quod praeponitur nomini uel differentiae causa7 uel quod[1] tempore, quo Sabinos Romani asciuerunt8 ciuitati ad confirmandam coniunctionem9 nomina illorum suis praeponebant nominibus et inuicem Sabini Romanorum.10 Et notantur11 uel singulis literis12 uel binis uel ternis. Idque fit differentiae causa13…. Unde in ‘Marco’ ‘M.’ solam scribimus14…quia nullus error fit15. Nomen16 est proprie uniuscuiusque suum17,18 ut ‘Paulus’; cognomen cognationis19 commune, ut ‘Scipio20’; agnomen est quod ab aliquo euentu21 imponitur, ut ‘Africanus,’ ‘Issauricus.’ | |
[ 77 ]
P. 28a [ 78 ]4: .i. ataat chétnaidi ⁊ dirudigthi hindilsi ataat dano in doacaldmaichi 5: .i. ainm inchoisc ceníuil 6: .i. issed acognomen són alsnafiru aili reliqua 7: .i. ardechor etir da ṅainmm cosmaili 8: .i. dochathraraib dóib hisinchathir 9: .i. is do remisuidigddis do accomol innacairddine ⁊ ind oentath · · 10: .i. Dagnítis dano intṡabindai anísin immenetor .i. nosuidigtis nomina romanorum ante nominibus suís · · 11: .i. notaitir 12: .i. robu óenlitrib 13: .i. dodechor fri praenomna[3] aili 14: .i. huare nádfail praenomen friandechraiged[4] 15: .i. cith ·m· namma scríbthar and huare náddeligedar fri praenomen cosmail do · · 16: .i. nomen saindíles cachoenḟolaid 17: .i. aṅái 18: Aní as nomen lasna littridi aili is cognomen són lapriscien aní as cognomen leosom is nomen són leissem 19: .i. inchoibnis 20: .i. coitchen diachoibnius .i. domaccaib ⁊ auib .i. scipio .i. scipide · · 21: .i. uathecmungg gnímo |
[ 77 ]
P. 28a [ 78 ]4. i.e. there are primitives and derivatives in propriety: there are also in appellativity. 5. i.e. a name signifying family (gens). 6. i.e. this is the cognomen with other (learned) men, etc. 7. i.e. for distinguishing between two similar nouns. 8. i.e. for citizens of theirs in the city. 9. i.e. for this (reason) they used to set it before for the junction of the friendship and the unity. 10. i.e. the Sabines also used to do this in turn, i.e. they used to put names of the Romans before their own names. 12. i.e. either[5] by single letters. 13. i.e. to distinguish from other praenomina. 14. i.e. because there is no praenomen for it to differ from. 15. i.e. even if m only is written there: because it does not distinguish from (another) praenomen like it. 16. i.e. a peculiar nomen of every single substance. 18. that which is nomen with other authors, this is cognomen with Priscian: that which is cognomen with them, is nomen with him. 20. i.e. common to his relatives, i.e. to sons and grandsons, i.e. Scipio, i.e. Scipian. 21. i.e. by accident of fact. |
| |
[ 78 ]
P. 28b [ 79 ]haec in aliis loco nominum3 accipiuntur… Similiter in aliis loco cognominum4 aliorum cognomina uel contra…. Hoc autem interest inter proprium et appellatiuum quod appellatiuum naturaliter commune est multorum5 quos eadem substantia siue qualitas6 siue quantitas7 generalis uel specialis8 iungit: generalis9, ut ‘animal,’ ‘corpus10’ ‘uirtus11’; specialis12, ut… ‘albus’ ‘niger13,’ ‘magnus,’ ‘breuis14.’ Haec enim15 quoque, quae a qualitate uel a quantitate sumuntur speciali, id est adiectiua, modo a generali modo a speciali qualitate uel quantitate nascuntur naturaliter communia sunt multorum: adiectiua autem ideo uocantur, quod aliis appellatiuis16, quae substantiam significant, uel etiam propriis adiici solent ad manifestandam eorum17 qualitatem18 uel quantitatem, quae augeri uel minui19 sine substantiae consumptione20 possunt… Proprium uero naturaliter uniuscuiusque priuatam21 substantiam qualitatemque significat et in rebus est indiuiduis22 quae philosophi atoma23 uocant, ut ‘Plato,’ ‘Socrates.’ Itaque communione naturali | |
[ 78 ]
P. 28b [ 79 ]3: .i. innaṅanmann etargnai 4: .i. do luc[2] innananmman inchoisc ceníuil 5: .i. afolad issed maithess incoitchennas in nomine 6: .i. cid maith cid olc cid álind cid etig · 7: .i. cid bec cid már 8: .i. benair[3] fricach nae andédese · 9: .i. docach anmmandu 10: docach corp 11: docach neurt 12: .i. arṡainchenélchi 13: ar inni andédese · 14: ar méit andedeso 15: .i. frecrae menmman[4] reliqua 16: .i. trenaib 17: .i. innananman adiect · 18: Inna anmmann tréna didiu ithé doḟormmagddar donaib anmmanaib adiectaib do lanad ⁊ ḟoilsiguth inne indib sicut postea dicit 19: .i. cenforcenn indḟolaid chéthnai[5] 20: niepil afolad cetne isfolud duini ꝉ dogaibther and ꝉ doḟormagar · 21: diuparthe 22: .i. nadfodlaiter frislond nilḟolad .i. indiuidua 23: neph ḟodlaidi |
[ 78 ]1. i.e. that each of them is put for another. 2. i.e. in different persons, i.e. different persons here. [ 79 ]3. i.e. (in place) of the names of cognition. 4. i.e. in place of the nouns which signify family. 5. i.e. the substance, this is what abates (?) the commonness in the noun. 6. i.e. whether it be good or bad, beautiful or ugly. 7. i.e. whether it be small or great. 8. i.e. these two (attributes) (generalis and specialis) are connected with each of them (qualitas and quantitas). 9. i.e. to every animal. 10. to every body. 11. for every strength. 12. i.e. for special generality. 13. for quality, these two. 14. for quantity, these two. 15. i.e. a mental answer etc. 16. i.e. to substantives. 17. i.e. of the nouns adjective. 18. the nouns substantive then, it is they that are added to the nouns adjective to complete and manifest quality in them, sicut etc. 19. i.e. without end of the same substance. 20. the same substance does not perish: it is the substance of a man whether it be diminished therein or increased. 21. deprived. 22. i.e. which are not divided to signify many substances. 23. indivisibles. [ 80 ]24. to signify many. |
[ 80 ]
P. 29a …alia incorporalia in appellatiuis, ut ‘uirtus6’ dea7 et ‘pudicitia’ Penelopae8. Omonima9 quoque tam in propriis quam in appellatiuis inueniuntur, ut….‘nepos10’ filius filii… Inueniuntur tamen quaedam omonima eadem propria et appellatiua, ut ‘Magnus Pompeius11’… Sinonima12… Aliae fere omnes species13 in | |
[ 80 ]
P. 29a
|
[ 80 ]
P. 29a
|
[ 80 ]
P. 29b accidens uero, id est suum uniuscuiusque3, ut ‘niger coruus4’ et ‘altum5 mare.’ Inueniuntur tamen etiam in propriis quaedam huiuscemodi6, ut ‘Gradiuus Mars7’….nec egent adiectione aliorum nominum8 quomodo communia adiectiua9. [ 81 ]Ad aliquid dictum est, quod sine intellectu illius10, ad quod dictum est, proferri non potest, ut ‘filius,’ ‘seruus,’ nam dicendo11 filium patrem etiam12 et dicendo seruum dominum quoque13 intellego. Quod sí intereat14, interimit una illud quod ab eo intelligitur. Quasi15 ad aliquid dictum est16, quod, quamuis habeat aliquid contrarium17 et quasi semper adhaerens18, tamen non ab ipso nomine19 significat | |
[ 80 ]
P. 29b [ 81 ]10: .i. air ni conbiasom manibé aní huanaithgnintar ⁊ huanainmnigther[1] · · 11: .i. lase asṁbiur 12: file athir leiss 13: .i. file chóimmdith leiss 14: .i. manibé 15: .i. is cuit atoíbthe[2] nammá is airi asbeir quasi .i. similitudinis 16: .i. is quasi ad aliquid asberar diib huare rombí cechtar de sech alaill · · · 17: .i. cenod filchotarsnataith etarru · 18: .i. is cuit atóibthe huare rombí cechtar de sech alaill 19: .i. bís leiss ut dies |
[ 80 ]
P. 29b
|
[ 81 ]
P. 30a In propriis quoque hanc uim habent5 dionima6 uel trionima uel tetraonima7 ut ‘P. Cornilius Scipio Africanus.’ Interrogatiuum est, quod cum interrogatione profertur, ut ‘quis,’ ‘qualis7a,’ ‘quantus,’ ‘quot,’ ‘quotus,’ cum suos seruant accentus8. Infinitum est interrogatiuo contrarium9, ut ‘quis,’ ‘qualis,’ ‘quantus10,’ ‘quot11,’ cum in lectione graui accentu pronuntiantur12. [ 82 ]Possunt tamen haec eadem et relatiua esse13 et similitudinis14, sicut etiam15 ‘talis,’ ‘tantus,’ ‘totus,’ ‘tot’: haec tamen etiani redditiua dicuntur16. …huiuscemodi nomina uel substantiae sunt infinitae atque communis, ut ‘quis,’ ‘qui’; uel qualitatis17, ut ‘qualis,’ .… uel numeri18, ut ‘quot’… Sed incongruum19 uidetur…nos Apollonii et Herodiani…uestigia relinquere20.. | |
[ 81 ]
P. 30a [ 82 ]13: .i. aithaisṅdisnecha .i. tuasailcdecha doimmchomairsnechaib · · 14: .i. quantus .i. is heidméit ꝉ uerbi gratia · qualis innainne so noch is relatiuum insin insamlathar dano inni frialaili · 15: .i. is derbson 16: .i. hérredcha aliud nomen illis 17: .i. tecmaiṅg dondḟolud hísin .i. infinitae ⁊ communis 18: .i. tecmaiṅg dondḟolud .i. infinitae ⁊ communis 19: ecóir 20: cenasechim |
[ 81 ]
P. 30a
|
[ 82 ]
P. 30 b Absolutum est, quod per se intellegitur4… Patronomicum5…quod significat cum genitiuo primitiui filius uel nepos. Et hac forma6 poetae maxime solent uti, pro qua7 Romani cognominibus familiarum utuntur8, ut sunt ‘Marcelli9,’ ‘Cornilii10’… quicunque eiusdem familiae11 sunt, sicut12 omnes minores13 Thessei14 ‘Thessidas’ Graeci uocant….unde Virgilius… dixit ‘Scipiades15.’ Necnon etiam possessiua loco patronomicorum16
| |
[ 82 ]
P. 30 b
|
[ 82 ]
P. 30 b
|
[ 83 ]
P. 31a ..abusiue etiam a matribus…patronymica solere formari, ut ‘Latonides’ id est Latonois[1], id est Latonae, filius Apollo10, et ‘Iliades,’ Iliae filius Romulus11. Ab auis quoque maternis12.… ‘Inachides13’ filius Ionis Epaphus14, quae filia fuit Inachi15. | |
[ 83 ]
P. 31a
|
[ 83 ]
P. 31a
|
| |
[ 83 ]
P. 31b tum pendere poenas
[ 84 ] A fratribus ‘Phetontides10,’ unde femininum ‘Phetontis11.’ ‘Phetontiadas’ tamen dixit pro ‘Phetontidas’ poetica licentia12. Sunt igitur patronymicorum formae apud Graecos tres: in ‘des’ quae dicitur communis apud illos13, quod in omni sermone possunt hac uti14… Nam in[1] aliis duobus non utuntur, id est in ‘ων’ terminata, quae est propria linguae Iadis15—‘Πελείων16’ pro ‘Pelides[2]17’— et in ‘adios’ quae est ‘Eolica18’ ut ‘Phirradios19’… De hac igitur forma20 dicendum est… ..nam ‘Aenides’ magis contra regulam auctoritate poetica posuit Virgilius, e et a correptas in i productam conuertens, uel quasi ab ‘Aeneus’ ‘Aenides21’ sicut a ‘Peleus’ ‘Pelides22’.. | |
[ 83 ]
P. 31b [ 84 ]8: .i. dochumtúth[4] asóere 9: .i. bat 10: .i. infetontide .i. frater fetontis .i. aitherrechtaigthe masculindae obrathir 11: .i. tre indarpae · de · as in mascul 12: .i. issí poetica licentia and tormach inna á · tantum ⁊ nífil imchloud cenéiuil nadiill and ut erratici putant .i. mael ⏑ ⁊ cua ⏑ 13: .i. docach bélru fil lagrecu ⁊ docach ceníul 14: .i. forma in des · 15: .i. in cheniuil sin 16: .i. inpélecdae pelei filius 17: .i. dogluaiss ar is meinciu dúnni anaitherrechtaigthe in des · 18: .i. eolensta 19: inphirde 20: in des 21: .i. bariagolda anainmmsin[5] arachúl[6] manubed[7] quia non fit do anmimm díles 22: .i. Amal bid cognomen do aeneus ⁊ nirbu cognomen challéic acht darigni amin síc peleus reliqua |
[ 83 ]
P. 31b [ 84 ]8. i.e. to preserve (?) their freedom. 9. …. 10. i.e. the Phetontid, i.e. the brother of Pheton, i.e. a masculine patronymic from (the name of) a brother. 11. i.e. through ejecting ‑de from the masculine. 12. i.e. this is the poetic license there, the adding of the a only, and there is no change of gender or declension in it, as the blunderers, i.e. Mael… and Cua… suppose. 13. i.e. to every dialect among the Greeks, and to every nation. 15. i.e. of that nation. 16. i.e. the Pelidian. 17. i.e. (he adds Pelides) for a gloss, for the patronymic in ‑des is more familiar to us. 21. i.e. that name (Aeneus) would be regular behind it (Aeneades), if it existed, for it is not found as[8] a proper name. 22. i.e. As though Aeneus were cognomen to it (Aeneides), and yet it was not cognomen, but (the poet) made it thus: so (is) Peleus etc. |
[ 84 ]
P. 32a [ 85 ]quomodo ‘Lertios2 Lertiades’ … ‘Πηλεὺς Πηλέως[1] Peleïdes’3; et per sineresin4 e et i in ei diphthongum proferunt paenultimam. ‘Deucalides6a’ pro ‘Deucalionides,’ et ‘Scipiades’ pro ‘Scipionides7’… ‘Demades’ per sinarisin8 pro ‘Demeades’… ‘Euerides’ etiam et ‘Lycomedides’ apud Graecos contra regulam9 paenultimam dipthongum habent… | |
[ 84 ]
P. 32a [ 85 ]2: .i. riagolson immurgu 3: .i. dosoither os in ides · ɔdéni peleídes iarum pelídes iarsuidiu · 4: .i. treaccomol 5: .i. inpromithide .i. horminis 6: .i. inní epimethis 6a: .i. deocalion 7: .i. inscipdae 8: .i. tresanacomol inddá aimmserda indd gutae 9: .i. ar nífil deogur isnaib cognominibus · huataat · |
[ 84 ]
P. 32a [ 85 ]2. i.e. this, however, is a rule. 3. i.e. ‑ôs is changed into ‑ides so that it makes Peleides afterwards, and after this Pelides. 6. i.e. the Epimethis (in the accusative). 8. i.e. through the combination of the two temporalities of the two vowels. 9. i.e. for there is no diphthong in the cognomina from which they are. |
[ 85 ]
P. 32b In ‘né2’ autem desinentia quae sunt Iadis linguae3, patronymica eiusdem generis i longam habent paenultimam, si principale4 non habuerit eandem i uoealem… ab Acrisione7, id est Dan[a]e8. Et sciendum, quod inueniuntur [ 86 ]multa eiusdem formae gentilia9, ut … ‘Colchis10,’ ‘Argolis11,’ ‘Ciclasias[1]12,’ ‘Troias13’ … Alia uero propria14, ut ‘Bachis’.. Possessiuum est, quod cum genetiuo principalis15 significat… | |
[ 85 ]
P. 32b [ 86 ]9: .i. anmann inchoisc cenéuil 10: .i. colchia .i. in colchelda[3] 11: .i. argi .i. in grecda 12: .i. inciclasta[4] 13: .i. introianda 14: propiri dílsi aní siu diaitherechtaigthib[5] .i. ɔecat beta propiri ⁊ beta naitherrechtaigthi · · 15: .i. inchétnidi huambí anaitrebthach |
[ 85 ]
P. 32 b [ 86 ]9. i.e. names signifying race. 10. i.e. the Colchian. 11. i.e. the Grecian. 12. i.e. the Cyclasian. 13. i.e. the Trojan. 14. this is strictly proper names as appellatives: they can be proper and be patronymics. 15. i.e. of the primitive from which is the possessive. |
[ 86 ]
P. 33 a Possessiua autem dicimus…quae formam habent possesiuorum9. Sunt enim quaedam gentilia similem possessiuis habentia formam, ut ‘Romanus’ ciuis gentile10 et ‘Romanus’ ager posesiuum11, quaedam autem eadem et propria et gentilia et possesiua12, ut … ‘Latinus’ ciuis13 et ‘Latinus’ ager14; alia tantummodo propria15 formae [ 87 ]sessiuae16, ut ‘Quintilianus17,’ .. ‘Iulianus’; alia loco patronymicorum posita…ut ‘Emilianus18’ Scipio .. Ex eadem forma19 agnomina19a quoque multa inuenies, ut ‘Africanus20,’ ‘Persicus21’ … Alia autem sunt eiusdem diriuationis22 quae ex materia principalium23 constare significantur…alia ex morbis, ut ‘cardiacus24’; alia a professionibus25, ut ‘mechannicus26, 27,’ ‘grammaticus28’; alia a disciplinis, ut ‘Aristotelicus29,’ ‘Socraticus30,’ ‘rethoricus31’; alia quae primitiuorum similem possunt habere significationem32, | |
[ 86 ]
P. 33 a [ 87 ]16: [in marg.] Aliter tantummodo propria .i. nicumcat bete gentilia ɔecat immurgu bete possisiua ⁊ propria · 17: .i. cosmailius dirrudigthi 18: .i. emiléndae .i. emelii filius .i. amal bid emelides nobed and 19: .i. possesiua 19a: arbertar as noéntarmoirciunn[4] .i. aitrebthacha ⁊ agnomina 20: .i. ar indí atreba afraicc ⁊ reliqua 21: .i. air indí atreba persiam ⁊ reliqua 22: .i. fri aitrebdacha ꝉ possissiua 23: .i. primitiuorum huandirrudigeddar 24: .i. ar indí atreba cardiacam[5] genus doloris[6] 25: .i. huaḟóisitnib inna ṅdáne frisgniat ⁊ ataimet 26: , 27: .i. arindí atreba indánsin · ind ḟiss asberar michanicé .i. sechta · 28: .i. air indí atreba indán inna litredachte 29: .i. ar indí atreba bésu aristotil 30: .i. air indí atreba besu socráit 31: .i. air indi atreba sulbairi 32: afolad[7] |
[ 86 ]
P. 33 a [ 87 ]16. i.e. Otherwise tantummodo propria; they cannot be gentilia, but they may be possessiva and propria. 17. i.e. similarity of a derivative, 18. i.e. Aemilian, i.e. son of Aemilius as if Aemilides were there. 19. i.e. possessiva. 19a. they are expressed by the same termination, i.e. possessives and agnomina. 20. i.e. because he possesses Africa etc. 21. i.e. because he possesses Persia etc. 22. i.e. as possessives. 23. i.e. of the primitives from which they are derived. 24. i.e. because he has cardiaca, a kind of pain. 25. i.e. from professions of the arts which they practise and profess. 26, 27. i.e. because he possesses that art, of the science called mêchanicê. 28. i.e. because he possesses the art of literature. 29. i.e. because he possesses the character of Aristotle. 30. i.e. because he possesses the character of Socrates. 31. i.e. because he possesses eloquence. 32. their substance. |
| |
[ 87 ]
P. 33b … ‘Libycus,’ quod solum y ante ‘cus’ habens inuenitur quod a principali2 accepit. … ‘mulio mulionis3 mulionicus4,’ Cicero pro Sestio[1]: mulionicam paenolam5. [ 88 ].. ‘illigneus6,’ tamen et ‘iliceus7’ dicitur: Terentius in Adelphis:
Statius in sexto Thebaidos: ‘marmoreus12’ … ‘quernus13,’ ‘colurnus14’ … ‘faginus15’; e uero longam ‘spondeus16,’ ‘Phoebeus17’ … o: | |
[ 87 ]
P. 33b [ 88 ]6: .i. ilignide · de nomine fedo .i. illigum nomen arboris 7: .i. ilecde · ilex nomen arboris 8: huanaib cosaib hilignidib 9: .i. innatrosta ilecdi 10: .i. isaichthi 11: .i. ind ibair báis neimnich · 12: indí[3] atreba marmair 13: dairde quia fit quercus reliqua 14: .i. collde quia fit colyrus coll 15: fagde fagus 16: toxalde arindí atreba toxal and .i. fot[4] 17: .i. phebus |
[ 87 ]
P. 33b [ 88 ]6. i.e. ilignian, from the name of a tree. 7. i.e. ilician, (from) ilex etc. 8. from the ilignian feet. 9. i.e. the ilician beams. 10. i.e. it is to be feared. 11. i.e. the deadly poisonous yews[5]. 12. because it possesses marble. 16. drawn (?), because it possesses drawing[6] (?) therein i.e. length. |
| |
[ 88 ]
P. 35a [ 89 ]alia a dignitatibus, ut ‘praefectorius4’ … ‘censorius5’ … ut ‘collarium6’ quod in collo est, ‘plantarium7’ quod in planta8 … ‘motaria9’ quod in motu est et ‘palmarium10’ quod in palma, hoc est in laude; de quibus sunt, ut ‘frumentaria11’ lex de frumento … ‘uinaria cella12’ quae uinum habet, et ‘armamentarium12’ in quo arma posita sunt, | |
[ 88 ]
P. 35a [ 89 ]4: .i. immscerde 5: .i. cístae .i. qui censum praerogat 6: .i. ammuinde .i. muince ꝉ slabrad 7: acclantae 8: hi claidi 9: acumscaigthe 10: .i. aní atreba búaid ꝉ molad 11: .i. recht frecoir chéill cruithnechtae[1] 12: .i. cuile finda airindí ɔgaib fín ꝉ ubi uinum uenditur ut beda · 13: .i. loc imbiat arma arindí ɔṅgaib arma |
[ 88 ]
P. 35a [ 89 ]6. i.e. that which belongs to a neck i.e. a collar or chain. 8. in a digging. 9. that which is moved. 10. i.e. that which has victory or praise. 11. i.e. the law of cultivating wheat. 12. i.e. a wine-cellar, because it contains wine, vel etc. 13. i.e. a place wherein are arms, because it contains arms. |
| |
[ 89 ]
P. 35b … ‘Pompeianus4’ … ‘Romanus5’ … ‘Rubrenus6,’ ‘Anienus7,’ unde Virgilius: Aniena8 fluenta. … in his quae ab arboribus deriuantur, ut ‘oleaginus9’ … … ‘colurnus10,’ ‘ficulnus11,’ ‘pópulnus12.’ Potest tamen et hoc [sc. ‘Romanus’] et pene omnes huiuscemodi formae nominum propriorum quoque habere significationes13. …‘Coruinus14’ | |
[ 89 ]
P. 35b
|
[ 89 ]
P. 35b
|
[ 89 ]
P. 36a [ 90 ]Auroram significat, uel, ut quidam Λευκοθέαν3 … ‘antelucanus4’ … alia a mutis animalibus, ut … ‘anserinus5’; alia a materia ex qua constant, ut ‘humanus6’' .. alia a numeris .. …‘capsa8 capsanus’[2]… De ‘mustelino9’ .. paulo post tractabitur. | |
[ 90 ]
P. 36b
| |
[ 90 ]
P. 37a
| |
[ 90 ]
P. 37b [ 91 ]an neutrum a neutro18 dubium est19. Nam nec ‘fuscina20’ a fusco nec ‘pagina’ a pago21 nec ‘Mutina’ a muto22…deriuata…paenultimam corripuerunt. | |
[ 90 ]
P. 37b [ 91 ]18: .i. onechtar nái 19: fá innád fail nechtarde hualaliu 20: gae gona éisc ut romani dicunt [in marg.] tridens neptuni quod graeci fuscinam dicunt 21: ofích 22: o amlabar |
|
| |
[ 91 ]
P. 38a
| |
[ 91 ]
P. 38a
|
[ 91 ]
P. 38a
|
| |
[ 91 ]
P. 38b Quamuis igitur .. diuersas habent significationes8 supra dictae [ 92 ]formae nomina tamen haec quoque inter possessiuorum species posuimus. …‘pedester9’… | |
[ 91 ]
P. 38b |
[ 91 ]
P. 38b |
[ 92 ]
P. 39a [ 93 ]comparatiua, quae cum ‘magis27’ ipsum positiuum28 aduerbium significant29, ut ‘ulterius’ magis ultra… Deriuantur igitur comparatiua a nominibus adiectiuis, quae sumuntur30 ex accidentibus31 substantiae nominum. Accidentia autem sunt, quae ex qualitate32 uel quantitate animi uel corporis uel extrinsecus forte euenientium trahuutur… | |
[ 92 ]
P. 39a [ 93 ]27: Com magis lasin posit nísin 28: asposit 29: .i. Sens magis ⁊ posit leiss issed bís isincomparait[4] hisin innadobreithre·· 30: forpersana 31: .i. huanaib tecmaiṅgthechaib 32: .i. inne maith ꝉ uilcc[5] |
[ 92 ]
P. 39a [ 93 ]27. with magis along with this positive. 28. which is positive. 29. i.e. the sense of magis and with it the positive, that is what exists in that comparative of the adverb. 30. on persons. 31. i.e. from the accidentals. 32. i.e. the quality of good or of evil. |
[ 93 ]
P. 39b A participiis: ‘indulgens6 indulgentior’ … Sed quando comparantur participia7, transeunt in nominum significationem8. Ab aduerbiis siue praepositionibus9, ut ‘extra exterior’… …localia sunt haec aduerbia siue praepositiones, ex quibus comparatiua nascuntnr nomina et paene haec10: ‘extra exterior’…uetustissimi tamen etiam ‘citer’ protulisse inueniuntur. Cato de agna pascenda11: citer ager12 alligatus13 ad sacra14 erit. ‘Exter’ quoque inuenitur, ut Statius in xi Thebaidos: :Sed quid apud tales, quis nec sua pignora curae, :Exter15 honos? [ 94 ]Ex quo Virgilius in IIII: et nos fas extera16 quaerere regna. | |
[ 93 ]
P. 36b [ 94 ]16. hilar neutair |
[ 93 ]
P. 36b [ 94 ]16. a neuter plural. |
[ 94 ]
P. 40a …quamuis Graeci honoris causa suae gentis4 quam5 ratione ueritatis dicunt, non posse ad multos sui generis fieri comparationem6. Alii autem dicunt, banc esse rationem7, propter quam non utuntur tali comparatione8 quod9, cum ad plures sui generis fit comparatio10, superlatiuo possumus uti11, ut ‘fortissimus Graecorum Achiles.’ Sed superlatiuus12 multo alios excellere significat, comparatiuus uero potest et paruo superantem demonstrare13, unde etiam diminutionem apud nos iure accipit: ‘maiusculus14’… Quid autem15, quod accidit16 inter tres uel quattuor uel plures, non tamen ad totum genus17 fieri comparationem et necesse est uti plurali18 suorum? Virgilius in I:
ad omnes19 sceleratos conferens20 Pigmalionem comparatiuo est usus. Sunt igitur quae comparari possunt nomina uel secundae uel tertiae declinationis. Et si sint21 secundae, mobilia sunt…
| |
[ 94 ]
P. 40a
|
[ 94 ]
P. 40a
|
[ 95 ]
P. 40b
| |
[ 95 ]
P. 40b
|
[ 95 ]
P. 40b
|
[ 95 ]
P. 41a Sunt autem et alia in ‘us’ terminantia, ex quibus coraparatiua supra dictam regulam non seruant2 et dicuntur inaequalia. Quorum quaedam habent i breuem4 uocalem ante ‘or’… ‘Plus’ quoque5 [ 96 ]uidetur esse comparatiuum6 ‘multi7,’ sed singularis nominatiuus non inuenitur nisi neutri generis8, pluralis uero etiam communis, ut ‘hi’ et ‘hae’ plures9…9a …‘hic acer10 haec acris hoc acre’… | |
[ 95 ]
P. 41a [ 96 ]6: .i. as comparit 7: ꝉ comparit indí as multus secundum alios ⁊ is firson dano airsisiu infae[2] thucad híc · 8: acht comparit neutair nammá inóthud 9: lia 9a: archiunn[3] 10: tichair lainn |
|
[ 96 ]
P. 41b A ‘sepe’ aduerbio4 possitiuum uel comparatiuum nomen nec {uel non} legi … superlatiuum posuit Cato nepos[3] dicens: in mentem uobis ueniat, Quirites5, … propter foenus6 sepissimam discordiam fuisse.’ ‘Prior’ et ‘primus’ quaeritur an sit comparatiuus et superlatiuus, et dicunt quidam, quod, cum ordinis sint, differentiam numeri significant7: sicut enim ‘alter8’ de duobus9 et ‘alius’ de multis dicitur sic ‘prior’ de duobus et ‘primus’ de multis dici solet. Inuenitur10 tamen sepe ‘prior’ pro ‘melior11’ positum … et ‘primus’ pro ‘optimus’ … Virgilius in VIIII[4]:
| |
[ 96 ]
P. 41b
|
[ 96 ]
P. 41b
|
[ 97 ]
P. 42a et, quod omnibus est rationabilius4, in ‘or’ desinens commune in ‘us’ facit neutrum, quod in nullis aliis nisi in comparatiuis inuenitur. Cum igitur comparatiua proprie ad positiuum fieri soleant5, inuenitur tamen saepe comparatiuus pro positiuo per se positus[2]… Est quando pro positiuo possitus6 minus eo[3] significat et nulli comparatur, ut:
| |
[ 97 ]
P. 42a
|
[ 97 ]
P. 42a
|
[ 97 ]
P. 42b ‘Tam’ et ‘quam’ aduerbia tum comparatiuo uel superlatiuo adiciuntur, cum duo uel plures comparatiui uel superlatiui diuersae significationis5 positi inter se aequantur… …‘non tam6 in bellis… quam in promisis et fide firmiorem7’… …‘minus stultus’ pro prudentior8.’ Terentius in Eunocho:
[ 98 ]pro ‘prudentior9.’ …‘minus bonus’ pro ‘malus10.’ …quando ipse comparatiuus uel ad se uel ad alium comparatur11, ut ‘Achiles Aenea fortior magis12 | |
[ 97 ]
P. 42b [ 98 ]9: bed trebairiu 10: olcc 11: diróscaither 12: de sé insin |
[ 97 ]
P. 42b
|
[ 98 ]
P. 43a Superlatiuum est, quod uel ad plures sui generis comparatum superponitur2 omnibus, uel per se prolatum3 intellectum habet cum ‘ualde’ aduerbio positiui…sin autem dicam ‘fortissimus Hercules fuit,’ non addens quorum4, intellego ‘ualde fortis.’ Et sciendum, quod ex hisdem formis sine terminationibus5 supra dictarum6 in comparatiuis partium orationis fiunt etiam superlatiua. | |
[ 98 ]
P. 43a
| |
[ 98 ]
P. 44a
| |
| |
[ 98 ]
P. 44b …omnia et comparatiua et superlatiua duarum excedunt numerum syllabarum2, exceptis ‘prior’ et.… Nec mirum3, cum positiua[1] [ 99 ]quoque, ex quibus nascuntur, bisillaba sint uel eo plus4 | |
| |
[ 99 ]
P. 45a De Dimminutiuo …comparatiua quoque non solum augent8, sed etiam est quando minuunt uim primitiuorum, sed non absolute9. Ad aliquid enim omnimodo10 fit comparatio… …non posunt tamen esse absoluta11, cum a comparatiuis sint deriuata…ut ‘maiusculus12,’ ‘minusculus13’…
id est, ‘paruo maior15 quam ego.’ Alia autem diminutiua…ex sese16 habent diminutionem… | |
[ 99 ]
P. 45a
|
[ 99 ]
P. 45a
|
[ 99 ]
P. 45b
[ 100 ]uel adulationis5 et maxime puerorum6, ut ‘Catulaster7,’ ‘8Antoniaster9,’ ‘patriciolus10,’ ‘Sergiolus11’…. …saepe inueniuntur diminutiuorum diminutiua…ut ‘homo, homuncio12,13, homunculus14’… …‘parasitaster15’…‘nepotulus16’…‘unciola17,’ ‘capella,’ ‘maxilla18,’ ‘anguilla,’ ‘una’ ‘ulla19.’ …‘furca20 furcula.’ | |
[ 99 ]
P. 45b [ 100 ]5: apelaigthe 6: sainreth do maccaib apélogud 7: áchatuláin[2] ⁊ nibí digbail folaid and calléic ciabeith indapélugud · 8: antonain 9: Híté inmaicc doberat innaanmman ɫ isforru doberar 10: patracáin .i. quasi fuisset 11: sericán 12: duinén 13: duinenet 14: cach ṅdígabthach huálailiu 15: fuirserán 16: huandi as nepós 17: uncia ungae 18: mala glainine 19: .i. combed dechur eter ṅdán · ulla .i. ulla · intairmmorcinn[3] ⁊ ulla dimminutiuum · is do thucad an · una reliqua 20: gabul |
[ 99 ]
P. 45b [ 100 ]6. particular to boys is caressing. 7. O little Catulus; and there is still no diminution of substance here though there be caressing. 9. it is the boys that give the names (here mentioned), or it is to them that it is given. 14. each diminutive from another (homunculus from homuncio, homullulus from homullus). 16. from nepos. 19. i.e. there would be a distinction between the two ullas, i.e. the ulla of the termination and ulla the diminutive (of una). For this it is that the una has been put etc. |
[ 100 ]
P. 46a …‘pauper pauperculus6’… Excipitur ‘uenter uentriculus7.’ ..,‘munus munusculum11’…‘crus12 crusculum.’… ‘tus13 tusculum.’ …‘sepiuscule14.’ ‘Plus’ quoque, quamuis a masculino uel feminino comparatiuo non ueniat15, facit tamen…‘plusculus pluscula16 plusculum’…
| |
[ 100 ]
P. 46a
|
[ 100 ]
P. 46a
|
| |
[ 101 ]
P. 46b …‘rete3.ti. reticulum[1]’…‘pons4.ti. ponticulus,’ ‘lens5.ti. lenticula’… ‘securis6 securi securicula’…‘fidis7 fidi fidicula.’ …‘cuticula’ i antepaenultimam producit. Iuuenalis : :Combibet aestiuum contracta cuticula8 solem, quod9 eum metri necesitas facere compulit… Excipitur ‘lapis10’ quod ‘lapillus11’ facit diminutiuum; etiam ‘anguis’ ‘anguilla12,’ ‘unguis’ quoque ‘ungula13’ faciunt… | |
[ 101 ]
P. 46b
| |
[ 101 ]
P. 47a ..‘caput capitis capitulum5.’ …‘uolpes uolpecula6· · · ‘res recula7’…‘uepres8 ueprecula’…‘nitedula9’…‘mercedula10’…‘apes11,’ cuius diminutiuum pro e longa i habet ‘apicula12.’ Plautus in Curculione:
…‘uetus uetulus14’ | |
[ 101 ]
P. 47a
|
[ 101 ]
P. 47a
|
[ 101 ]
P. 48a [ 102 ]productam in omni genere. facit igitur ‘paulus2’ ‘paululus3’… Ideo ‘mala4’ quoque assumpta x ‘maxilla’ facit et ‘talus5’ ‘taxillus.’ Quae uero geminant l ante ‘us’ uel ‘a’ uel ‘um,’ in ‘ulus ula ulum’ faciunt iterum diminutiua6, ut ‘homullus homollulus’… …‘columna columnella7.’ Excipitur ‘rana8 ranunculus.’ Eandem formam9 in ‘la’ quoque desinentia uel ‘ra’ seruant, ut…‘capra10 capella’…‘miser .. misellus11 misella misellum.’ Excipiuntur in ‘ra’ disinentium12.,.ut ‘ara arula13’ ‘terra terula14’.. | |
| |
[ 102 ]
P. 48b
| |
[ 102 ]
P. 49a …‘urceus1a’ urceolus,’ ‘alueus2 alueolus,’ ‘luteus3 luteolus,’ ‘malleus4 malleolus’… Excipitur ‘Antonius,’ quod ‘Antoniaster’ facit diminutiuum5. …‘Ericius hic noster Antoniaster6 est.’ …‘lutea7 luteola.’ Virgilius in bocolico: Iuuenalis in primo: Vnciolam11 Proculeius habet, sed Gillo deuncem. Idem in eodem: Dorio[1] nullam culto palliola. [ 103 ]In eodem: unciolis sex12 etiam. …‘pallium palliolura13’… …‘paucus pauculus’ et ‘palculus14’…‘tantus15 tantulus’… …‘puella puellula16’… …‘dentatam17… | |
[ 102 ]
P. 49a [ 103 ]12: óen desimrecht so ɔeper and unciolis · 13: broiténe 14: ⁊ óthatnat[3] · 15: mét 16: digabthach hualailiu 17: fiáclaich |
|
| |
[ 103 ]
P. 49b …‘parasitus5 parasitaster’…‘senex6 senicio7’… …‘coniculus[1]8’ ‘anniculus9’ .. ‘fribolus10’… …‘hic canis’ ‘haec canicula11,’ ‘scutum’ uel ‘scuta,’ id est rotunda forma12…‘hic qualus13 hoc casillum14,’ ‘pistrinum15 pistrilla’…‘nubes nubilum16’.,. …‘hoc glandium17 haec glandula,’ pars est intestinorum18, ‘ensis ensiculus19, ensicula,’ praeterea ‘haec beta,’ ‘malua,’ ‘hic betaceus20,’ ‘maluaceus21.’ | |
[ 103 ]
P. 49b
|
|
[ 103 ]
P. 50a [ 104 ]sunt5… Haec enim denominatiua sunt dicenda, cum significationem suarum non seruant6, etsi sint propria. Habent igitur denominatiua formas plurimas et diuersas significationes. Quae quia latae sunt et confusae[1], generali eas nominatione artium scriptores noncupauerunt denominatiua7. …a fruge ‘frugi8,’ a nihilo ‘nihili9’…‘ceruix10 ceruical,’ ‘tribunus tribunal11’…‘pugillus pugil12’…‘nequis13 nequam14’; ‘um’: ‘oliua oliuetum15,’ ‘rosa rosetum16,’ ‘tendo tentorium17,’ ‘sto stabulum18’…‘lacus lacunar19,’ ‘calx20 calcar21,’ ‘caedo Caeṡsar22’ .. ‘eques23 equester,’ ‘macies macer24’…‘senatus senator25’…‘primus primas26,’ ‘optimus optimas27’… | |
[ 103 ]
P. 50a [ 104 ]5: .i. is nomen cenelach docachae denominatiuum 6: .i. huare nád forcmat inninni saindilis innaṅdelb 7: .i. innahí nad tutet isnagnúsi remeperthai 8: huandí as frux ꝉ fruges 9: huandí asnihilum. 10: bráge 11: sochuide ꝉ trebunṡuide ꝉ rigṡuide 12: cuanene[4] 13: n‑ínech 14: écmacht arindí nád cumaiṅg maith dodenom · 15: olachaill 16: roschaill 17: pupall 18: tairissem 19: druimmchlae .i. donaib clúasaib[5] bíte isindruimmchlae indainmmnigudsin 20: sal ꝉ lue 21: cinteir 22: esartaid 23: marcach 24: cóil 25: senátoir 26: airech ꝉ thóisechaire 27: aire ꝉ sainṡamail |
[ 103 ]
P. 50a [ 104 ]5. i.e. ‘denominative’ is a generic name for each of them. 6. i.e. since they do not preserve the special meaning of the forms. 7. i.e. those that do not fall into the species aforesaid. 8. from frux or fruges. 9. from nihilum. 11. a multitude or a tribunal or a throne. 13. not someone. 14. impotent, because he cannot do good. 18. stability. 19. ceiling, i.e. from the ears (leg. hollows?) which are in the ceiling (is) this denomination. 20. heel or kick. 22. destroyer. 26. prince or leader. 27. principal or conspicuous. |
| |
[ 104 ]
P. 50b Ergo in a desinentia denominatiua i habent breuem ante a uel l uel n uel r14, ut .. ‘acrimonia15’…‘armatura16.’ Secundae igitur declinationis nomina in ‘us’ desinentia c [ 105 ]antecedente quotcumque[1] sint syllabarum—nisi17 sint regionum nomina, et18 quae diriuantur ex hís—alia uero quacumque consonante ante ‘us’ posita tantum disyllaba et quae in ‘is’ desinentia tertiae declinationis similem habent19 nominatiuo genetiuum: quae secundae quidem sunt20, genetiuo, quae uero tertiae, datiuo assumunt ‘tia,’ ut…‘pudicus pudici pudicitia21.’… | |
[ 104 ]
P. 50b [ 105 ]17: [in marg.] .i. ní · tio · araḟóimat sidi ocacruthugud óanmmanaib diil tanisi acht is · a · tantum super genitiuum nominum secundae declinationis · · 18: cid 19: .i. medóntestemin són 20: iartestemin 21: .i. féle[3] |
|
[ 105 ]
P. 51a …‘nomen nomini ignominia4.’… Inueniuntur5 tamen quaedam, quae in ‘monia’ desinunt…‘parco parsi parsimonia6,’ ‘queror quaerimonia7’… ‘La’ e longa antecedente: ‘cautus8 cauti cautela’…‘cliens9 clienti clientela10.’ | |
[ 105 ]
P. 51a
| |
[ 105 ]
P. 51b In ‘na’ uero desinentia denominatiua siue uerbalia…omnimodo longam habent paenultimam uel natura uel positione2: ‘officium officina3’…‘coquus cocina4’ et ‘colina5’…‘far6 farina7’…‘lateo laterna8.’ ‘Sagana9’… In e desinentia… quia pleraque a communibus in ‘is’ terminantibus nascuntur, melius cum illis10 tractabuntur. In i duo sunt denominatiua . . indeclinabilia11… Quidam enim figurate ‘frugi’ . . et ‘nihili’…cum aliis omnibus coniungi casibus non irrationabiliter dicunt, sicut ‘mancipi12,13’ et ‘nec mancipi[1]’ et | |
[ 105 ]
P. 51b
|
[ 105 ]
P. 51b
|
[ 105 ]
P. 52a [ 106 ]In ‘o’ masculina quidem et communia pauca inueniuntur deriuatiua, ut…ab eo quod est ‘catus2’ ‘Cato’ et a capita ‘Capito3,’ a labe4 ‘Labeo’…a leniendo ‘leno5’…ab epulando ‘epulo6.’ Cicero de oratore: ‘tres uiros epulones7.’ .. ‘abolitus aboliti abolitio[1]8’…‘internecti internecio9’… In ‘go’ uero desinentia…‘uirago10’…‘ferrugo11’ ‘erugo12’ ‘uirgo,’ ‘margo13’; excipitur ‘ligo14,’ cuius paenultima corripitur, nec mirum15, cum sit masculinum… In ‘do’ desinentia…ut ‘acris acredo16,’ ‘dulcis dulcedo17,’ ‘intercapio intercapedo18’…‘formido formidas formido formidinis,’ quod ideo fecit simile nomen uerbale primitiuo uerbo19, quod ipsa positio uerbi talem habuit formam. | |
[ 105 ]
P. 52a [ 106 ]2: fissith 3: proprium ꝉ cennmar 4: huá ṡail 5: slithid ꝉ banbachlach 6: fledaichthith 7: fledaichthidi 8: forbbart 9: óg dilgend 10: fergnia [man. al.] .i. fortissima femina[2] 11: dubchorcur [in marg.] Ferrugo est color porpurae[3] sub imagine quae fit in hispania ut ferrugine clarus hibera[4] dicta aliter ferrugo quod omnis porpura[5] prima tamen tinctura eiusmodi coloris exstat[6] · · 12: meirc 13: inrud[7] [man. al.] extremitas 14: bacc [man. al.] ꝉ fosorium · 15: cid timmartae péneuilt 16: lainne 17: somailse 18: etargabál 19: donchétni persin as bunad do |
|
[ 106 ]
P. 52b
| |
[ 106 ]
P. 53a In ‘um’ desinentia…e ut ‘oleuetum2,’ ‘uinetum3,’ ‘coriletum,’ [ 107 ]‘rosetum4,’ ‘dumetum5,’ ‘quercetum6,’ ‘esculetum7,’ ‘mirtetum8’… quae9 sunt contenentia uel comprehensíua10 i.e. periectiua[1]11. i, ut ‘augorium,’ ‘solarium,’… ‘municipium12’… Alia enim in ‘bulum’ desinunt…ut ‘cuna cunabulum13,’ ‘Vesta14,15,’ uel ‘uestis uestibulum,’ ‘tus turis túribulum16’…‘pasco pabulum17,’ ‘prosto18 prostibulum19,’ ‘patior’ uel ‘pateo patibulum20’… Lucanus in III: | |
[ 106 ]
P. 53a [ 107 ]4: rosa rostan 5: duma dristenach 6: quercus daurauth 7: esculus escalchaill .i. fid arddmár 8: mirtus mirtchaill 9: ithésidi 10: Arindí ɔgaibet hilar dindintliucht inchoisget .i. oliuetum · ubi fiunt oliuae multiplices ⁊ ní samlaid són donaib hí sís archiunn ut augorium reliqua · · 11: .i. tórmachtai .i. dofórmgat[3] isindírruidiguth ꝉ[4] isgrec indí as comprehensiua 12: municipo ꝉ fích ut icidorus dicit 13: [5].i. cliab noiden 14: , 15: . bandea [man. al.] tened 16: tuslestar 17: geltboth 18: cuiligim 19: étradach ꝉ cuilech 20: icidorus[6] riag ꝉ gabul · |
[ 106 ]
P. 53a [ 107 ]6. an oak-wood. 7. a wood of Italian oak, i.e. a very tall tree. 8. a myrtle-wood. 9. it is they. 10. Because they contain a plural from the meaning which they signify, (as) olivetum ubi etc.; and not so is it with those ahead below, as augurium etc. 11. increased i.e. which increase in the derivation. Or it (περιεκτικά) is the Greek of comprehensiva. 12. (as if from a verb) municipo, or burgh as Isidorus says[7]. 13. i.e. an infant’s cradle. 14, 15. the goddess of fire. 18. I commit incest. 19. lustful or incestuous. 20. gibbet or forkshaped gallows. |
[ 107 ]
P. 53b
Idem in II: Inueniuntur etiam quaedam in ‘culum’ desinentia.,.ut ‘diuertis diuerticulum3,’ ‘uerris uerriculum4’… In ‘monium’ etiam inueniuntur deriuata, ut…‘matri matrimonium5’… …alia quae a uerbis deriuantur o in ‘um’ conuertentia.. ‘uado uadum6.’ In ‘en’ desinentia deriuatiua m antecedente…ut ‘solor7 solaris solamen,’ | |
[ 107 ]
P. 54a [ 108 ]est purgantur a tenebris…‘molior molimen9.’ …a pectendo ‘pecten10,’ a filo11 ‘filamen,’ quod per syncopam i[1] ‘flamen12’ dicimus. …sinaeresis[2]13 facta est duorum i breuium in unam longam. …aliae quoque uocales…sic solent ex duabus syllabis in unam longam transire, ut ‘biugae14 bigae15’… Et ex contrario una longa in duas breues saepe solet temporibus diuidi: .. ‘fieri’ pro ‘firi’ uel ‘fire,’ quod magis analogum16 est, unde Virgilius in IIII Georgicon …‘laqueus’ autem ‘laquear19.’ | |
[ 107 ]
P. 54a [ 108 ]9: tóchrechad 10: slige[4] l· 11: húandṡnáthiu .i. filum .i. snáthe nobíth himm chenn nasacardd ocind edpairt · 12: sacart [man. al.] iouis 13: accomol 14: bina iuga díguttai ḟodlaidi dirótha ind ⁊ ní deogur 15: dériad 16: ind infinit · in · e · ón · bréthir in · o · 17: fotimmthiris[5] 18: ótím[6] 19: druimmchlí ꝉ cuithech[7] |
[ 107 ]
P. 54a [ 108 ]11. from the thread, i.e. a thread that used to be round the head of the priests at the sacrifice. 12. priest. 14. two separate vowels have been converted into it, and it is not a diphthong. 16. the infinitive in e from the verb in o. 17. that thou shouldst subminister. 19. ceiling (?), or trap (?). |
[ 108 ]
P. 54b …‘furo7,’ unde ‘furens8,’ ‘furor’…‘senatus senator9,’ ‘dictatus dictator10,’ ‘tonsus tonsor11.’ | |
[ 108 ]
P. 54b
|
[ 108 ]
P. 54b
|
[ 109 ]
P. 55b …‘equs eques7’…‘tego teges8,’ ‘mergo merges9.’ …‘struo strues10’…‘illuo illuuies[1]11’… …‘curialis12’… | |
[ 109 ]
P. 56b [ 110 ]etiam diriuatiuum10—quod a uerbo ‘paro’ nascitur, unde comparo comparas. Proprie enim pares sunt, qui inter se possunt comparari11—uerbalium regulam seruauit12, ‘parilis.’ Cetera quoque omnia13 i paenultimam corripiunt… | |
[ 109 ]
P. 56b [ 110 ]10: asṅdirruidigthe anainmmsin 11: cosmailigeddar 12: timmartae and amal innabriathardi riam 13: cenmathá inna hí asrubart |
[ 109 ]
P. 56b [ 110 ]10. that that noun is derived. 11. (can) be compared. 12. (the i) is short in it, as the verbals before (had it). 13. besides those that he has mentioned. |
[ 110 ]
P. 57a
|
|
[ 110 ]
P. 57b In ‘os’…pauca inueniuntur: ‘lepus lepos7,’ ‘competo compes’ et mutatione e in o ‘compos8’… | |
[ 110 ]
P. 57b
|
[ 110 ]
P. 57b
|
| |
[ 111 ]
P. 58b Notandum inter haec ‘menstruus4’… ‘Longus longinquus[1]’ ideo assumpsit n ante ‘quus’ quia aliter euphoniae satisfacere non poterat5. Inueniuntur pauca…in ‘ulcus’…‘bos bobulcus6’… In ‘dus’ tres sunt formae: Una quae seruat consonantem, ex qua ultima uel paenultima primitiui incipit syllaba—sed tunc paenultima, si non intercedat consonans inter ultimae et paenultimae syllabae uocales—et reliquam .. partem7 mutat in i correptam et assumit ‘dus’ ut ‘herba herbidus.’ | |
[ 111 ]
P. 58b
| |
[ 111 ]
P. 59a [ 112 ]formae nomina demonstrant11 habere ea in se ex quibus deriuantur, ut ‘herbidus’ qui herbas habet… In ‘bundus’ uero desinentia similitudinem habere significant, ut ‘uitabundus12,13’ similis uitanti…‘moribundus14’ similis morienti… …‘causor15 causaris causabundus’…‘ludis ludibundus16’… Excipitur alternitatis causa17 ‘rubicundus,’ quod in paenultima syllaba pro b c habuit, ne sit absonum, si ‘rubibundus’ dicamus. | |
[ 111 ]
P. 59a [ 112 ]11: isfollus inna ninni som inne[5] inna nanmmann húataat 12: immgabthach 13: ní fír immgabail is cosmail[6] indí immaimmgaib 14: bathach reliqua 15: arcoimddim [man. al.] reus iudicor 16: cluichech 17: .i. conroib ailidetu ⁊ dechor etir indí ṡillaib arit cosmaili |
[ 111 ]
P. 59a [ 112 ]11. manifest in their meaning is the meaning of the nouns from which they are (derived). 13. it is not a true avoidance: it is a likeness of one who avoids. 15. I bring forward in excuse. 17. so that there may be alternation and difference between the two syllables, for they are alike. |
[ 112 ]
P. 59b In ‘lus’ desinentium formae similes sunt diminutiuis8…ut annus anniculus8a… Extremas partes9 syllabarum finalium siue extremas syllabas10, si sint purae11, in ‘ulus’ uertunt, excepto anniculo12 differentiae causa: nam ‘annulus’ deminutiuum est13. ‘Nouacula14,15 a ‘nouo nouas’ deriuatur. In ‘sus’ duplicem habent formam: uel enim participialia sunt…et res incorporales significant…ut.. ‘uersus’—quod ab incorporali re16 [ 113 ]ad corporalem quoque adductum est17…uel o productam habent ante ‘sus,’ et significant plenum esse aliquem eius, quod significatur18, ut ‘saxosus’ plenus saxis… | |
[ 112 ]
P. 59b [ 113 ]17: intan asuersus fers 18: islán dineuch thórṅther[6] tresin nainmmnigud sin |
[ 112 ]
P. 59b [ 113 ]17. when it is uersus, a verse. 18. it is full of whatever is denoted by that appellation. |
[ 113 ]
P. 60b In ‘ax’ plerumque uerbalia inueniuntur…‘emo emis emax9’…‘pellicio10 pellicis pellax11,’ ‘sagio12 sagis sagax13.’ In ‘ex’ correptam.. ‘lateo lates[1] latex14,’ ‘uerto uertis[1] uertex15’… …In ‘ex’ productam similiter…‘lego16 legis[1] lex.’ In ‘ix’…‘nutritor’ quoque ‘nutritrix’ debuit facere quod euphoniae causa siue alternitatis17 mediam sillabam concidit18: ‘nutrix’ enim dicimus. In ‘ox’…‘uelum uelox19.’ In ‘nx’ et ‘rx’: ‘coniungo coniunx20,’ ‘arceo arx21.’
| |
[ 113 ]
P. 60b
|
[ 113 ]
P. 60b
|
| |
[ 114 ]
P. 61a Genera igitur nominum principalia sunt duo, quae sola nouit ratio naturae2… Nam commune modo masculini modo feminini significationem3 possidet, neutrum uero, quantum ad ipsius uocem qualitatem4, nec masculinum nec femininum est, Unde commune articulum uel articulare pronomen5 tam masculini quam feminini generis assumit, ut ‘hic sacerdos’ et ‘haec sacerdos,’ neutrum autem separatum6 ab utroque genere articulum asciscit7, ut ‘hoc regnum.’ Dubia autem sunt genera, quae8 nulla ratione cogente auctoritas ueterum diuerso genere protulit9, ut ‘hic finis’ et ‘haec finis’… ‘silex10,’ ‘margo11.’ …‘bubo12,’ ‘dáma13’, panthera’ in utroque genere promiscue14 sunt[1] prolata15. Sunt alia16 natura et significatione17 mobilia, non etiam uoce18, ut … ‘patruus19 ámita20,’ ‘auunculus21 matertera22’; sunt alia uoce, non etiam naturae significatione23 mobilia24, ut ‘lucifer25 lucifera26’… | |
[ 114 ]
P. 61a
|
[ 114 ]
P. 61a
|
[ 114 ]
P. 61b [ 115 ]Unumquodque[1] enim eorum propriam et ammotam2 a significatione masculini habent demonstrationem et positionem; sunt alia, quae differentiae significationis causa3 mutant genera, ut ‘haec pirus4 hoc pirum,’ ‘haec malus5 hoc malum,’ ‘haec arbutus6 hoc arbutum’… …‘haec buxus’ arbos7, ‘hoc buxum’ lignum. Virgilius: dant arbuta8 siluae, cruentaque myrta9, coerea10 pruna11, uolubile12 buxum13. …ut ‘Gligerium[2]’ mea14 ‘et Dorcium’… ‘gummi15’…, ‘tuber16’… | |
[ 114 ]
P. 61b [ 115 ]2: etarscarthe 3: .i. dodechor etir anmmann innacrann ⁊ anmmann atoraid innacrannsin · 4: draigen 5: aball 6: fid 7: doglúais an arbos 8: dochrunn[3] fessin 9: don chrunn 10: buidi ꝉ donna 11: don chrunn 12: fulumain 13: .i. don chrunn fésin isnomen buxum hisin[4] ni dontorud ⁊ is ainsid neutair 14: mo gligernat sa .i. mo bensa .i. nomina mulierum 15: ainmm lubae 16: att |
[ 114 ]
P. 61b [ 115 ]2. separated. 3. i.e. to make a difference between the names of the trees and the names of the fruit of those trees. 6. a tree. 7. arbos is by way of gloss. 8. for the tree itself. 9. of the tree. 10. yellow or brown. 11. for the tree. 13. i.e. buxum is here the name of the tree itself, not of the fruit, and it is an accusative neuter. 14. my Glycerium (sweetling), i.e. my wife. 15. name of a plant. [ 116 ] [ 117 ] [ 118 ] [ 119 ] [ 120 ] [ 121 ] [ 122 ] [ 123 ] [ 124 ] [ 125 ] [ 126 ] [ 127 ] [ 128 ] [ 129 ] [ 130 ] [ 131 ] [ 132 ] [ 133 ] [ 134 ] [ 135 ] [ 136 ] [ 137 ] [ 138 ] [ 139 ] [ 140 ] [ 141 ] [ 142 ] [ 143 ] [ 144 ] [ 145 ] |
[ 115 ]
P. 62a
| |
[ 115 ]
P. 62b [ 116 ]2: .i. sed ⁊ masculinum inuenitur ut hieronymus in conflictu contra heluidium ostendit dicens uirginali ɔiugio uirgo filius—.i. christus—nasciretur ⁊ níbbu machdad tra bed figurate nombed · a · uirgo filius asbeir hieronymus .i. ɔnásásad nechtar de innaraill reliqua 3: lainne 4: accobor 5: hua riagoil fémein 6: mimasclach 7: immreræ 8: .i. echaire 9: airchelad[1] 10: .i. ligo .i. bacc · buana fínime[2] · |
[ 115 ] [ 116 ]
P. 62b
|
| |
[ 116 ]
P. 63a …quid uel quod et aliud—haec enim ratio nomina esse ostendit9. …‘sal10’… …irritamenta gulae11. …‘subtel12’… …‘oppidum Suthul13.’ Sed melius est figurate14 sic esse apposita15 dicere, ut si dicam ‘mons Ossa16’ uel ‘Tiberis flumen17,’ | |
[ 116 ]
P. 63a
|
[ 116 ]
P. 63a
|
| |
[ 116 ]
P. 63b [ 117 ]…‘Cim,’ nomen uici, ut dicit Celsus2. …nisi si transferantur in aliquam declinabilem formam3… Inueniuntur tamen apud comicos4 feminarum quoque propria, quae in hanc terminationem [scil. ‑'um'] diminutionis5 siue adolationis6 amatoriae[1]7 causa proferuntur, ut ‘Gligerium8’… …‘hoc seminum[2]9’… Excipitur10 ‘flamen’ sacerdos11 Iouis et ‘pecten12’… …‘lien13,’ ‘rien14’ uel ‘ren15’ et ‘splen16’ .. …‘haec siren17.’ | |
[ 116 ]
P. 63b [ 117 ]2: as nomen uici 3: itairmoircniu ailiu 4: lasna fileda sin 5: digbala áis[3] bainscáil l · 6: diambreith inóitith · reliqua 7: sercaidechtae 8: gligernat reliqua síc 9: síl 10: donaib neuturáldaib 11: dogluáiss 12: cír ꝉ slind 13: lue liad 14: féith 15: .i. is cummae bíte diblínaib 16: .i. lue liath 17: bestia[4] |
[ 116 ] [ 117 ]2. that it is the name of a town. 3. into other terminal sounds. 4. with those poets[5]. 5. of diminution of the age of a woman[6]. 6. to bring them (back) into youth. 7. of amatoriness[7]. 8. little Glycerium etc. 10. from the neutrals. 11. (this serves) for a gloss. 12. comb or tile. 15. i.e. it is in the same way that they both are. |
| |
[ 117 ]
P. 64a Rodanumque morantem5
…‘hoc laquear6’ . . ‘lupanar7,’ ‘instar8,’ ‘far9’… …‘suber10’…. Excipitur ‘hic imber11’…et ex eo composita12… …‘Mulciber13.’ Terrae quoque foetus14…‘siler15’ ‘papauer,’ ‘laser’.. Et platanus genitalis16…. …armillam17.. Iubeas spinter nouum reconcinarier18.
| |
[ 117 ]
P. 64a
|
[ 117 ]
P. 64a
|
[ 118 ]
P. 64b
Terrentius5 tamen in Andria: quam honeste in patria pauper uiuere. ‘degener6,’ ‘uber’… ‘Acer7’…‘alacris8’… Neuius in carmine belli Punici9… | |
[ 118 ]
P. 65a …exceptis femininis quidem tribus quorum duo ipsa natura alterius generis esse prohibet5, ‘uxor,’ ‘soror.’ ‘Arbor’ etiam, quod iure inter feminina connumeratur, quod ‘mater’ quoque dicitur proprii fetus unaquaeque arbor6…
…excepto ‘oleastro,’ quod8 tam forma terminationis quam declinatio prohibuit esse femininum. Nam ‘siler9’ non est inter arbores [ 119 ]ponendum, sicut nec ‘rubus10’…11praeterea communia …‘hic’ et ‘haec indecor12’ . .‘bicorpor13’ . . ‘discolor14,’ ‘concolor15.’ ‘Auctor16’ quando αὐθέντην significat, commune, quando αὐξητήν17, ‘auctrix’ facit femininum… | |
[ 118 ]
P. 65a [ 119 ]10: dris l · · 11: cen mithá ara necatar coitchena in or dano 12: dochrud 13: déchorpdae 14: dédathaigthe 15: comdathaigthe 16: auctoritas · uetustas est in libro niciae autentica .i. arsata · · 17: augmentum[2] · augtorthórmachtaid[3] fosodain ab augeo |
[ 118 ]
P. 65a [ 119 ]10. a thorn etc. 11. besides that common nouns in or also are found. 14. two-coloured. 17. auctor increaser then from augeo. |
[ 119 ]
P. 65b …ut ‘Antias3’ historicus, et monosyllaba[1]: ‘as4 asis’. .‘uas5’ masculinum ‘uadis,’ neutrum ‘uasis6,’ et hoc ‘fas’ ‘nefas’ ‘nugas’ etiam…quae sunt indeclinabilia7. Graeca uero…eadem seruant apud nos genera quae habent apud Graecos, si eandem seruant terminationem8… In multis enim uidemus conmotationem[2] terminationis genera quoque esse conuersa9, ut ὁ κρατήρ ‘haec cratera10’… In ‘es’ correptam11, si sint apud Graecos communia, uel mobilia… | |
[ 119 ]
P. 65b
| |
[ 119 ]
P. 66a [ 120 ] | |
[ 120 ]Similiter^" 'praepes"' ... 'teres^^' . . 'comes ^^' . . 'inquies"' . , Lucanus in V:
- Ospes^® in extemis audiuit curia tectis.
Virgilius in III :
- bellum, o terra hospita, portas^®. 5
...'antesta' uel 'antestita^^' .. ...'postridie^^ sacerdotes Cereris atque illius fani^* antistitae"'... Neutris quoque coniuncta'* haec, id est in ' es ' communia, inueniuntur, ut Virgilius in VII :
- teretes'^^'^ sunt aclydes^ illis
- Taela sed haec lento mos est aptare^ flagello"'. lo
luuenalis in V :
- nee umquam
- Depositum^ tibi sospes^ erit
...quae nullam significationis'^ naturalem communionem habent P. 66b cum feminiuis, masculina sunt, ut 'gurges' 'tramesV 'stipes'/ ^5 ' limes V 'poplesV 'fomes/ 'cespesV exceptis in 'ges' desinentibus... 'seges^' . . 'teges^'...
...'dies' quod tarn masculini quam feminini generis in singulari numero inuenitur^ ... in plurali uero semper masculinum in-
10. coi^chen son dano 11. dian 12. cruind 20
continued ^^ coimthechtid 14. ecmailt 15. hanoegi^ 16. celini
17. banairchinnech 18. irdremdid • -post iii diem 19. ind-
idaltaigce 20. Atsuidi neutur isnaib anmannaib in es anaccomol
fri neutur inimmognom • 21. ilar neuta,ir 22. dogni weutur
c^iteretes daccomolfri taela 23. cletechdin 24. comnnais"' 25
25. [marg. d.] ondsrogod^ airid 26. anaithne 27. sldii
28. Dogni neutur dindi as sospes aaccomol frisani asdepositum
29. inna inne
1. trethan 2. lore 3. eu 4. chrich^ 5. sliassit' 6. fot • 7. govt ' 8. ditu 9. issinderb^ dogres inarim 30 hodid an dies hore isand sluindid aimsir nindeirb
10. this, then, is common. 11. swift. 12. round. 15. a
continued female guest. 16. thou portendest*'. 17. a female principal.
20. their connexion with a neuter in construction establishes the neuter
in the nouns in es. 21. neuter plural^ 22. its connexion 35
with tela makes a neuter of teretes. 25. with the... lashing... (?)
26. the deposit. 28. its connexion with depositum makes a neuter
of sospes.
9- ill the singular number dies is always uncertain, because therein it signifies an uncertain time. 40
a: MS. antestae b: MS. hanogi c: one might expect comadasaigedar d: leg. sroglud? e: the initial is aspirated because the glossator had in his mind the fem. article f: MS. iusinderb g: but this would require probably celisiu, cf. LU. 86» 22; Ascoli takes it as c€li ni ' we are comrades,' which is possible. h: a misinterpre- tation of the Latin ; in Priscian lento should be tereti
plerunque^^ in feminino genere inuenimus singularis numeri. Ideo autem diximus ' plerunque ' quod^^ inuenitur^* in usu et pro certo tempore femininum^' et pro incerto masculinum^". Virgilius in II:
- Venit summa dies"...
Lucretius in III :
- non usque adeo permiscuit imis
- Longus summa dies^'. ..
Idem Statins : (i. p. 159)
- si longumque in saecula digne
- Promeriture^^ diem^.
...'hie meridies'",' certum enim significat tempus diei. Terentius in Adelphis :
- ipso meridie stipulam^ colligendo^.
...Ceres** Cereris. Excipitur 'hie uerres' appellatiuum cum porcum^ significat.
- . . hostem^ P. 67 a
- Occupat amplexu,
10. atWs ainiser derb dofoirnde innahilur isairi ismasculinda P. 66b
20 airintain ashir dies is derb alin lathe diandapir^ 11. .i. mn '^""**""^'^
hilur 12. indaimser inderb hisin 13. ol 14. nochbaed
bariagolda immurgu inderbus and intain bed femininum 7 derba^
intain bed mascul • 15. doslund aimsire deirbboi 16. arecar
amascid doslund aimsire indeirbbte 17. panthus dixit contra
25 seneam tanicc ainiser derb togle troi desmrecht insin arainisir deirb
in femi?imo 18. desmrecht inso ar mascul doslund aimsire
inderbbce airnissluindi dies hie aimsir deirb 19. asrollk
20. cfesmrecht naill ar inderbus himascul 21. medonlathi
22. connall 23. .i. lase orothinoll 24. bandea cruithnechta
30 25. cidlach'^
1. iubanndmit P. 67 a
10. since it is a certain time that it signifies in its plural, therefore p. 66b
it is masculine, for when thou say est dies the number of days of continued
which thou so speak est is certain. 11. i.e. in the plural. 12. that
35 uncertain time. 14. although this would be regular: uncer-
tainty in it when it is feminine and certainty when it is masculine.
15. (the feminine) to express certain time. 16. the masculine is
found to express uncertain time. 17. Panthous said to Aeneas :
'The certain hour of Troy's destruction has come': that is an example for
40 certain time in the feminine. 18. this is an example for the ex-
pression of uncertain time by the masculine, for here dies does not express
a certain time. 20. another example of (lit. for) uncertainty in the
masculine. 23. ie. when he collected. 24. goddess of wheat.
1. the female foe. P. 67 a
a: the a of diand is written above the i
b: =derbae, with a for final ae as often in Sg., cf. Rev. Celt. xx. 303
c: the MS. has callach, with v { = u) written above and between the former a and I
Excipiuntur 'haec bipinnis*' ireXeKVi^^^ quod ideo femininum est quod quasi adiectiuum est, securis" TreXeKeloq'^ uel quod a pinna', quod ipsum quoque femininum^ est, componitur. Sed magis adiectiuum' hoc esse Virgilius ostendit...ponens in XI: 5
- ferro sonat" alta bipinni {uel bipenni}
- Fraxinus",
Excipitur^^ etiam 'canis' commune, quod et natura sic ostendit". ...'clunis"' tam masculini quam feminini generis usurpauit auctori- tas in una eademque significatione^'. luuenalis in HIP : 'o
- Ad terram tremulo discendunt clune^® puellae.
Multa.-.confudisse genera inueniuntur uetustissimi, quos non sequi- mur^", ut 'haec amnis,' 'funis,' 'anguis.' Composita^* . . si adiectiua fiant, communia sunt, ut 'hie sanguis' 'hie' et 'haec ex(s)anguis^"'.... P. 67b ' cuspis' ' hie ' et ' haec tricuspis^' ... ' neptis"*' . . ' peluis* ' . . 15
...'cassis"'. ..'lis' quoque 'litis'.' Graeca uero eandem habentia
2. holcsithe 3. cliab 4. .i. dedith 5. .i. hidilde .i.
ievciininum innagrece tis 6. Mail 7. .i. ette t henn muir t
pinna dith 8. 7 istren amal sodin 9. foncheill toissech^
10. occo esorcuin 11. indhuinnius ardd 12. doformagar
6n'athar hie iterum fohith as nathchian^ inbriathsir remeperthe t is
excipitur as maith tuass /itexcipiuntur - • > 13. quia sit^ banchu
14. coche 1" less 15. hiceill 16. onchochu 17. .i. awal
asberar haec amnis reliqua 7 itmasculinni immurgu linni 18. iar-
nacomsuidigud 19. bdn -
1. .i. airmtiud^ X. fograinne 2. treode t trecoste^ .i. nibisou^ tribws pedibws 3. .i. necht • 4. [in marg.] ingen brdthar- .i. femininum indi as nepos ut posiea dicet • 5. loathar 6. barr 7. immargal is femininum dano y ata forbart and
2. bellows. 3. a basket. 5. i.e. belonging to an axe, i.e. the 30
feminine of the Greek below. 7. i.e. a wing or a pinnacle of a
rampart. 8. and it is a substantive in that case. 9. according
to the first sense. 10. a-smiting it. 11. the tall ash-
tree. 12. a verb (excipitur) is added here again, because the
verb aforesaid is very remote. Or it is excipitur that is right above, 35
not excipiuntur. 13. because there is a she-dog. 17. i.e. as haec
amnis etc. is said, and yet with us they are masculine. 18. after
their composition.
2. three-pointed or three-footed, i.e. it is not tribus pedibus. 4. a brother's daughter, the feminine of nepos, as he will say afterwards. 40 7. contest : it is feminine and there is accretion in it.
a: leg. corbis b: MS. irrjKrjKVP c: MS. irtjXrjKtjos securis d: MS. vi e: MS. thoissech, with punctum delens over the first h f: MS. nath chian g: leg. tit h: ermited, ennted Trip. Life, 196, 1. 8. irmtiiid LU. 88" 26. oeirptiud .i. oerlonn (gl. a cospite) H. 2. 16, col. 97 i: recte trechoate j: leg. ni bi son 'something which is with,' J.S.
etiam apud Latinos...* Tithis"*.' ' Molaris'...ad dentem^" uel lapi- dem refertur... Statins in V Thebaidos :
- uastaeque sudes^" fractique molares.
. . .' cos cotis^^ ' . . ' glos gloris^^'" ' . . ' compos^* ' ' impos^^ '. . .' lepos^'.'
.. Seyms"" .. cristallus^®...passellus^^, arctus^^ nam duae arcti (i. p. i62) sunf". . . .' lacertus^ ' . . ' artus'^ '. , .Lucanus in X : p. 68a
- Quod Nilotis acus' compresum pectine fe^^um^
..'hoc acus* huius aceris'...'acus substernendum' gallinis parturi- lo entibus. Acus in area^ excutitur.' 'Penus^' iuuenitur et (^- P- ^^^) masculinum et femininum et neutrum.
- Annone prosit, portet frumenta penusque p. 68b
...'crus^'... Supra' syllabam autem feminina sunt, ut ' ' seruitus ' . .
In *ax' desinentia...alia uero omnia, etiam si interposita sit alia consonans*, feminina sunt.... 'merx*' . . 'pix®' . . 'calx^'...
In 'ex' supra sillabam^ i antecedente in paenultima syllaba
8. .i. file apud graecos 9. foirrce 10. dodeit • P. 67b
11. beura^ 12. lia 13. inducbdl 14. [marg., man. al.] soror *^""'*'*"^^
20 uiri 15. comairmith^ 16. nephairmith^ 17. sulhairegthid
18. .i. proprium son .i. os • 19. aig 20. cenelae netha
21. sechtareV 22. .i. indalandi antiXaid alaile andess
1. .i. doe Idme 2. asil 3. iiibu machdad bed coitchenn^ P. 68a reliqua 4. .i. cdith i cdithlech^ reUqua 5. .i. cdith bed srethi 25 6. isind ithlaind 7. cucan
1. incucain .i. acussitiuus neutfi 2. aerachuir^ 3. .i. P- 68b hudsillaih^ .i. mda den silla.ih .i. nibi oen sillah amal innahi riam acht it desHlahcha, reliqtia 4. .i. hiter a 7 x cith etarsuidigthe 7 cenip etarsuidigthe° dano 5. cundrad 6. bi 7. sdl 8. mda oldaas densillah
8. i.e. which are with the Greeks. 13. glory". 18. i.e. this (is) a P. 67b
(Greek) proper name, i.e. in -OS. 20. a kind of corn. 21. septentrio. co"'*""^<^
22. i.e. one of the two from the north, the other from the south.
1. i.e. the lower arm. 2. it were no wonder that it should be P. 68a 35 common etc.
3. i.e. over a syllable, i.e. more than one syllable: there is not one P. 68b syllable like those before, but they are disyllabic etc. 4. i.e. between a and x : though it be interposed and indeed though it be not interposed. 8. more than one syllable.
a: leg. Thetis b: MS. uaste sudes c: MS. cyrus d: leg. pbaselus e: leg. Serum f: beuru, Windisch, but according to Thumeysen the last letter is much more probably a g: MS. comairbtnith, with punctum delens over h : cf. vol. i. p. 172 note 1 h: MS. nephairmith with t over the m and i under it i: =sechte ret, 'heptad of stars,' Wb. 26** 9 k: rectius choitchenn l: according to Thumeysen the reading is almost certain m: The MS. has aerachair, with v ( = u) written over i n: = fnias gillaib o: here cith {cid) corresponds to the negative cenip, as mad to the negative tnanip p: see Ducange s.v. glos
sunt: ...'culex^^' 'pollex^^' . . ' murex^V 'cortex^^'... 'ueruex^^' (i. p. 166) ...masculinum est. luuenalis in I:
- et elixi" uerbecis labra comedit.
...'hie uarix^' 'radix^' Excipitur 'haec salix".. 5
- Et filicem curuis inuisam* pascit aratris.
' clasendix^ ' quod significat concham qua signum^ tegitur. ..'haec matrix V 'cornixV 'lodix"...natrix"... Lucanus in Villi:
- Et natrix" uiolator^'^ aquae.
Potest tamen hoc et figurate ad serpentem" uideri redditum", lo quod etiam^® feminine genere profertur, ut idem :
- hinc maxima serpens
- Pithon^*,
sicut :
- Praeneste sub ipsa^' 15
9. mertrech 1 tudrachtaid i ben imtha .i. arindi dodtj^rget inna-
continued jiy^ dowtrud friu i do debuid 10. nomen feiuir 11. .i,
damthdbae 12. cuil 13. orddu Idmae 14. cocuir^
15. ruse 16. molt 17. bruithi 1-
1. brecc'^ 2. .i. women holeris 7 quaudo radix nieccon 20 prodvcit • ra • 3. sail 1 fit salio salix a se reliqua 4. miscsich^ 5. .i. aesc^ .i. combad argair aicnid adrimed insuidiguth 6. .i. rind .i. (uia nomen sideris cancer et fit in medio conchae • v 7. mdtharlach 8. adircliu 9. sUic 1 ruamnae i dioV 10. tonndtech 11,' ind nathirsin 12. 4lnithid 13. .i. 25 aacomol frisan ainmva. ndd fil hi coibgi acht hifoetsecht .i. serpens 14. accomoltae 15. cid 16. t'ssed aainmvix 17. fon praeneste sin
9. a harlot or exciter or concubine : because they excite the men
continued to fornicate with them, or to quarrel. 10. name of a grass. 30
11. i.e. 'ox-cutting' {(Sovtoixov).
1. speckled. 2. i.e. the name of a vegetable, and when it means radix 'a root' it lengthens the ra. 5. i.e. a shell-fish, i.e. so he would reckon the position for shortness of nature^. 6. i.e. a constellation. 9. . . (?) or haircloth (?) or.."*? 10. poisonous. 11. that 35 snake. 13. i.e. its connexion with the noun which is not in the context, but is understood i.e. serpens (uiolator). 14. connected. 16. this is its name. 17. under that (city of) Praeneste.
a: leg. ^oirofiov
b: leg. corcuir
c: the glossator mistakes uarix for uarius
d: MS. miscich
e: cf. est concha aesc, Leyd. Prise. 16». KZ. xxxv. 152
f: the meaning of these words is obscure: lodix ' ornamentum muliebre,' Corpus Gl. Lat. V. 506
g: i.e. e must be short even before the double consonant
h: sleic is rendered by ' soap ' in Laws iv, 318
positione longuam habuit^, tamen masculinum est. ...'pernix'^".., ..quamuis 'hoc uictrix' non memini'^ me legisse, etsi analogia declinationis exigat^.
...'celox^V species est nauis, et monosillabis^'*. .. Sunt tamen, qui nominatiuum quoque putant sine n scribendum^.
In 'yx' Graeca sunt et seruant eadem apud nos genera^... 'sandyx^.'
Graeca uero sine uotha eadem seruant^ et apud nos genera... 'hie P. 69b locimex^' . . (i. p. 167)
. . 'git' ' iMeXdvOiov. . .
Virgilius in X :
- Tu* mihi nunc pugnae princeps", tu rite propinques
- Augurium* Phrigibusque' adsis pede, diua, secundo^
...et fortasis quia aliud significant" ' principia/ ' municipia/ (i. p. 168) 'parentia *'"'... . . ' lens^'...Ouidius in VII" Metamorphoseon : P. 70a
- Haud" procul egesta^ scrobibus tellure duabus
18. ban terismid 19. budidlia^ 1 genus domtjs 20. ol- P. 69a
sodain bdsainred dofemiun 21. dian 22. biid insin ^'"^^^'"^^^^
^o 23. abuith 24. sain ecosc noe i alii dicunt .i. luam^ 25. ex-
ceptis .i. arnitat adiectisidi 26. combad oiux 27. file la
grecu indib 28. glasen
1. .i. file lagrecu indib 2. milchumae 3. .i. nomen e^^a P. 69b 4. seneas dixit ad berechinthiam matrem deorwm 5. .i. ban 25 airchinnech 6. eel 7. donaib troiandib 8. huandascnava. sdinmech 9. andofuismet .i. ilar rangrabdlae 7 ni nomen 10. .i. obediential
1. cenele neiha inde lentieula 2. .i. tecmaltai P- 70»
18. a female stander. 19. a victory-stone (triumphal arch) or P. 69 a
30 a kind of house. 20. which should be peculiar to the feminine, continued
22. that is (although etc.). 23. its existence. 24. a peculiar
species of ship, or as others say i.e. a yacht (?). 25. (zoox, nox) being
excepted, for these are not adjectives. 26. so that it should
be conjux. 27. which are in them with the Greeks.
1. i.e. which are in them with the Greeks. 2. a bug (?). P. 69b 3. i.e. name of a corn*. 5. i.e. female principal. 7. to the Trojans. 8. with a favourable visit. 9. when they bring forth i.e. the plural of a participle, and it is not a noun.
1. a kind of corn : hence lentieula. 2. i.e. collected. P. 70a
fnb
fnb
fnb
fnb
fnb
fnb
fnb
'adepsV 'forceps*'. , .Marsus :
- adipis pondo uiginti^ uetustae.
. . .' praes" praedis '. . .
...'haec aspergo"' . . 'cupressus^^' . . 'carbasus^^' . . 'imbrex"' . . 'lim- 5 bus^^'...'palumbem^*" . . 'suppatruus"'^*'...'torris^*' o 8aX.6<;, 'tiaras^' P. 70b ...'torquis^^'...'uepres^'... ...'hoc glomus^' 'Histrum' pro (I. p. 170) 'Hister^* et 'Rhenuin' . . 'Oceanum,' hoc^ tamen quotiens flumen* sequebatur, solebant facere. Ennius in Annalibus:
- Interea fugit albus iubar Hyperionis* cursum. 10
Caluus in epithalamio :
- Vesperum*^ ante iubar quatiens
(I. p. 171) Caesar Strabo^...domo flagrata^.. ...'pecus^"'...
- ut, quicquid loquitur, sal merum" est.
etiam hoc sale Ennius protulit in XIIII Annalium : 15
- Caeruleum'^ spumat sale...
Supra dictorum tamen nominum usus et apud Caprum et apud Probum^* de dubiis generibus inuenis.
Numerus est dictionis forma, quae discretionem quantitatis^ (I. p. 172) facere potest. Est autem singularis uel pluralis, nam dualis^ apud 20 Latinos non inuenitur. Et sciendum est quod in uno" proprie
3. indeb 4. .i. trost 5. ith 6. huilliu oinsill'dih
continued 7 ^j^^^ 3 ^ewcAor .i. formum capiens untZe g^i formosus" • '
9. fiche pond 10. sommae 11. cesruthl- 12. proprium
feda 13. seal 14. slind 15. t limbus .i. immd^nom is
gaudentius dicit • limbus sorculus de acu factus reiiqua 16. fiad
cholum" .i. palumbis 17, 18. cundu^ brathair athar^ 19. athinne ■
20. barr^ 21. muintorc
1. driss 2. cei^tle 3. huili sis 4. neutur dodenam^ diib 5. ani as flumen 6. ind reta sin 7. arrind sin 30 8. cammderc 9. diulsidi^ 10. cethir 11. salann glan 12. dubglass 13. airmm inaisiidethat de dubiis generibus
1. .i. AercAoiliud /oZaid 2. .i. dram inchosaig dede ar is dram hilair lalaitnori acht asringba den • 3. in den P. 70 a 6. greater than one syllable. 9. twenty pounds. 10. rich. 35 continued ^2, the proper name of a tree. 13. a sail. 15. (limbics a small ship) or limbus an ornamental border. 16. a wild pigeon. 17, 18. consanguinity, a father's brother. 21. neck-chain. P. 70b 3. all below (are river-names). 4. to make neuters of them. 5. that which is Jlumen (the word Jlumen). 6. of that star. 40 7. that star. 13. the place in which they treat of doubtful genders. P. 71a 1. i.e. determination of substance. 2. i.e. the number that signifies a pair of things, for with the Latins it is the plural number provided it exceed one.
a: leg. Hesperium b: forcipes eo quod formum capiant, quae sunt fabrorum: 'formum' enim dixerunt antiqui 'calidum': unde et formosus, Isid. Etymol. Lib. xx. c: the lower half of the / is now illegible, but the upper half is clear: cf. fiad 'wild' d: cf. F61. Oeng., Index e: cundu is written over sup- hratliuir ath&r over -patruua f: cf. Vol. I. pp. 1, 2 g: mir erschien -denom wahrscheinlicher, Windisch h: di- od-lassidi, Asc. Gl. cxlvi.
est sed abusiue casus dicitur, quod facit alios casus, quamuis multi de hoc dicant", quod ideo casus sit dicendus quod a generali nomine' cadunt omnium specialium nominatiui. Sed si ob hoc* casus est 5 dicendus, omnes partes orationis possunt uideri casum habere; et uerbum enim et aduerbium et coniunctio a generali uerbo^ et aduerbio et coniunctione cadunt in speciales positiones singularum^ Alii autem dicunt, quod ipsa temiinatio nominatiui cadens in alias diuersas terminationes non incongrue casus nominatur, cum naturam lo habeat, ut cadere possit et cadendo^ faciat omnes casus ; quippe si casus dicitur^" non solum illud in quod* cadat" aliquid, sed etiam ipsa res, quae cadit"'. Unde aptota dicunt" ilia nomina doctissimi artium scriptores, quae uominatiuum tantum habent casum, in quo refutatur illorum ratio", qui ideo putant eum casum nominatum, 15 quod a generali nomine cadat^'. Possumus autem et a maiore et frequentiore parte casuum'^, qui sunt obliqui, hunc quoque accipere nominatum, quomodo et syllabas ex singulis uocalibus dicimus^'*. Ergo singularis quoque nuraerus bene dicitur, quod... omnes numeri ex ipso componuntur et in ipsum desoluuntur^',
...nihil ultra ^ citraque^ intellegere liceat... Ergo dubitationem P- 7lb
4. 7 nicetbaid dosoia 5. .i. huandi as nomen as ochtmath p 71 ^
rann inmsci 6. uandligudsa 7. uand anmmaim chenelach continued
as uerbum 8. awal rondgab amo as indi as uerbum 7 bene
asindi as aduerbium 7 reliqua 9. lase dotuit ind^ ainmnid
25 10. deithbir ciasberthar casus nomwiatiu(us) 11. sechi ed .i.
amal rongabsat intuisil olchenxB hituitev 12. .i. amal rongab
intainmnid asatuiter 13. .i. huare ndd tuiter essib hituisliu aili
14. artotuiter acenelchi hi sain gnuis in Siptotis 15. uandhi as
nomen as ochtmad rann in insci ut diximus 16. .i. idem hoc 7
30 quod )raedixit .i. quomodo nominatiuus non est Teliqua 7 issed sdn • as
maith leosom 17. .i. huare is lia ani dianeperr casus and
18. arit lia sillaba illitrib quam 6 oinlitrib 19. .i. in oena
focerddar 7 dofuasailgther each dram
1. altarach .i.frie anall 2. centarach .i.frie desiu P. 7lb
4. and it is not an opinion of his. 5. i.e. from the noun P. 71 a
which is one of the eight parts in speech". 6. by this law. continued
7. from the general noun that is uerbum. 8. as for instance amo from
that which is uerbum, and bene from that which is aduerbium. 9. when
the nominative falls. 10. it is reasonable that one should say
40 nominatiuus casus. 1 1. whatever it may be, i.e. such as the other cases
in which there is falling. 12. i.e. as such as the nominative from which
there is falling. 13. i.e. since there is no falling from them into other
cases. 14. for in aptota there is falling from generality into a special
figure. 15. from nomen, which is one of the eight parts in speech,
45 as we said. 16. and that is what they like. 17. i.e. since more
numerous is that to which the name casus is given. 18. for
syllables of many letters are more numerous than those of single letters.
1 9. i.e. every number is cast and resolved into units.
1. ultra i.e. on the far side of it. 2. citra i.e. on the near side of it. P. 71b
a: MS. quo b: leg. int c: for the meaning here and in 71' 15 given to the ordinal, see Ir. Texte rv. preface xiv : Celt. Archiv i. 322 ; and Eev. Celt. xxii. 434. So in Irish (?) Latin : ostendit quod nomen octaua pars orationis est, Ars Auonjma Bemensis, Suppl. Gramm. Lat. p. 64
sunt propria suae cuiusdam positionis, quippe cum sint pluralia non a singularibus natal
Numeros autem hae habent dictiones*...id est nomina^ uerba, participia, prononiina. Aduerbium uero, quamuis saepe de- 5 monstret numerurn" ad significationem nominum numeralium', non tamen quasi accedentem hunc habetl Accedentia® enim generalia fere sunt^" ad omnes species parti um perfectarum". Quod enim dicas singularis numeri aduerbium uel quod pluralis? cum similiter omne aduerbium^^ tam singularibus quam pluralibus uerbis ad- 10 iungitur 'singulatim^^' 'sepissime^^ dicimus/ quod in nulla parte alia numerum possidente potest contingere^® nisi figurate^".... Praeterea nomen et pronomen et uerbum et participiura'^ de- clinantur^^ in numeros...
In uerbis^ nulla uox eadem quae apud Latinos singularis et pluralis
3. .i. ar isleo feissin insuidigiid hitaat ar ni rochinnset dnach
uathuth etir ut nomina pluraZm techtaite iiathath - • > 4. ar
aicciditib doib 5. ar sluindid ainnim. persain 6. .i. dofoirAde
dobriathar^ drim fochosmailius dofoirndet nomina numeri 7. .i.
fochosmailius nondafailsigetar nomina numeri 8, .i. isairi ni 20
aiccidit di aram air cia beit dobriathra^ persandi robiat sidi cendraim-'
9. ataat andsora acciditi cottehenna reliqua 10. awal rongab
inanmmanaib slond persine 7 ni aiccidit sibi calleic 11. .i.
Idn .i. octo amal rongab in nomine persona 7 non accic^en* sibi
12. .i. issi indobriathar^ cMtna adchomaltar frisna briathra 25
huathati 7 hilddai • > 13. ind dendaid 14. dobriathar dirme
leiss sepissime 15. accomol fri huathsid 7 hilar 16. .i.
dJo^fewrf ^/ec^ ut pars in frusta '^ secant 17. cenmathd dobrethir j
alaaili 18. is accidit dosuidib numerus •
1. .i. quae habent personas certas .i. combad choitchen eiix 3° ■uathaid 7 Hbx doneuch dojfoirnde persain deirb
3. i.e. for the position in which they are is their own; for they
continued have not descended from any singular at all, as do plural nouns that
have a singular number. 4. as accidents to them. 5. for
(the) noun signifies a person. 6. i.e. the adverb denotes a number 35
even as the nouns of number denote (it). 7. i.e. even as nouns
of number manifest it. 8. i.e. hence number is not an accident
to it, for although there be personal adverbs, they can be without number.
9. there are there common accidents etc. 10. as there is in nouns
the signification of person and yet it is not an accident of theirs. 4°
11. i.e. full i.e. octo, as in the noun there is person, and this is not one of
its accidents. 12. i.e. it is the same adverb that is joined to the
singular and plural verbs. 14. he takes saepissime as a numeral
adverb. 15. junction with the singular and the plural. 16. i.e.
a poet's figure, ut etc. 17. except the adverb and other (parts of 45
speech). 18. to these number is an accident.
1. i.e. so that it should be common, both in singular and plural, to what signifies a determinate person.
[ 129 ]est, id quia' apud Graecos interdum inuenitur, ut ^ov^ iyoo, tjXOov€K€lVOl
Et in mobilibus' trium generum omnibus singularia feminina et pluralia neutra eandem uocem habent*: 'haec prima' 77 irpooTT] xal ra 5 irpwra'^... In tertia omnia in 'es*' productam disinentia... 'Qui'* quoque tam singularis est nominatiuus quam pluralis.
. . .propria, quae naturaliter indiuidua sunt' sed casu'^ diuersis ^- ^^^ contigere personis....' Gallia' citerior^ et 'Gallia' ulterior^ idem ^^* P" ^'^^^ possunt significare'. . . .si collibuisset, quomodo 'cruores/ dicere 'san- '^* ^* ' 10 guines'... nihil irapediret®. ...humidorum^..'stagnum'^'..'auricalcum*' P- 73a ...'abriza"*' . . 'faba*' . . 'pissa*' . . 'acetum V 'liquamenV 'mulsum*'... ...quod'" quidem...haec protulerunt numero... ...ut 'Gemini"'... et 'Pisces'^' usu", ut 'manes'... Sunt quaedam singularia uoce, intellectu pluralia, quae etiam comprehensiua" dicuntur... 15 ...idem significantia".
2. coitchena so etir didrim m oensun .i. innabriathra, grecdi se • P. 72 a
3. .i. fodalet chenel 4. .i. hinunn litred do uathath femin 7 do cow«tn«ed
hilur neutair in amnmanaib fodalet chenel 5. .i. haec .i. hilsir
neutuir 6. fodeudsin 7. ani as qui
1. ni fodlatar fri slond nilfolod 2. othecmung^ 3. as P- 72b cherdarcku 4. as hire 5. .i. isseA a/oZad cetna beos tofoirndet G. .i. manutoltanaiged do ni h6i ni aridgarad de
1. innafliuchaide 2. stdn 3. credume 4. dtor A. P- 73 a color auri • cicero 5. seib 6. piss 7. fin acat 358. lind 9. lemnachl^ 10. ol 11. .i. castor 7 puUux 711 eperr acht hilar doib dogres in hilur dano asberr arind hirosoithe 12. ainm renda 13. .i. tregnais ambuithe in hilxxv 14. .i. otetarthet Ai7ardataid inna ninni 15. o/b/ad cetna
2. these are common between the two numbers in one word, i.e. these P. 72 a
30 Greek words. 3. i.e. which distinguish gender. 4. i.e. the same continued
combination-of-letters for the feminine singular and for the neuter plural
in nouns that distinguish gender. 5. i.e. neuter plural. 6. this
(is) at the end.
1. they are not divided so as to signify many substances. 2. by P. 72 b 35 accident. 5. i.e. it is the same substance which they still signify. 6. i.e. had it been pleasing to him there was nothing to keep him from it.
1. of the moist things. 2. tin. 4. gilding. 11. i.e. P. 73a (the twins) Castor and Pollux : naught save the plural is ever used (lit. said) 40 for them : so the plural is used of the constellation into which they were turned. 12. name of a constellation. 13. i.e. through the usage of their being in the plural. 14. i.e. they comprise plurality in their signification. 15. the same substance.
a: leg. quod
b: MS. -qXyfTov rjiTO TjXTjTwn kvivwi
c: Priscian's opvj^a, which the glossator mistook for obryza xP^'^^o" o^pv^ov ; cf. abrizum, splendor auri, Corp. Gloss. Lat, v. 259. The gloss dior is =didr Wind. Wtb.
d: MS. dtheomung: cf, Sg. 186»!
P- 73b separatim accepta est figura^ a Graecis. ...quia, quod suum est corapositorum, non habet, id est ut ipsa per se ex diuersis componatur dictionibus separatim intelligendis^ sub uno accentu et unam rem suppositam, id est significandam accipiat^ ut est 'res puplica'... Una enim est res supposita*, duae uero uoces" diuersae sub uno accentu prolatae... Si enim dicam: 'magnanimitas compositum est (i. p. 178) a magno et aniraitate/ nihil dico^ 'animitas' enim per se non dicitur^ ...'impietas,' 'infelicitas' 'perfectio.' Quae si ab impio et infelice et perfecto dicamus deriuata, decomposita sunt^...
...ut^ est 'facio efficio^'... ...ilia participia uidentur a (i. p. 179) semplicibus suis^ esse composita, quae non uerborum sui temporis, sed participiorum semplicium regulam seruant, ut...'contuli con- .latus^' a simplici 'latus.'
...'senatusdecretumV 'plebiscitum®'...'causidicus^'...*nequis^' (i. p. 180) Ipsa tamen quoque ante composita necesse est in duas in- tellegibiles dictiones resolui^ Ex hoc componitur 'impotens'...ex simplici et decomposito*. ...si duo sint nominatiui, ex utraque parte declinatur compositum...quod Graeci nunquam faciunt in
16. .i. issinmeit mhis indepert .i. immar fa bee
1. gndefar leth" far jiguir insin ' farleth^ .i. tresngne .1. ciaetirscartar inna eperta bite mncAo msuidigthiu adcuiretar' do hogi 7 sluindit ni iarna netarscarad • > 3. oinfolad sluindite'^ iarcom- «uidigud .i. afolad fosuidigiher fondsun • 4. .i. 6enfola,d. 5. dasonson 6. niepur ni sin .i. nidliged 7. do slund nach 25 folaid triit feissin 8. .i. bit rfecAomsuidigthi asbertar mad hed^ insin asberthar diib
1. awal^ in com^ositis 2. horangabalaib diutib 3. ni otulitus dogni 4. rangrabal 5. rangsihal
1. .i. cause aduerbium .i. indaicsendaid 2. ninech 3. atua- 30 sulcud adi indi rainn ingnaidi • 4. .i. each hae diib son
16. i.e. in the extent to which the vocable is: i.e. whether it be
great or small.
1. that is a species apart of [lit. on] the figure : 'apart,' that is, by the species. 2. i.e. though the words that are in the compound 35 are separated they return to integrity, and signify somewhat after their separation. 3. they express one substance after composition, that is, the substance put under the word. 4. i.e. one substance. 5. that is, two (different) words. 6. I say nothing therein^, i.e. it is not a law. 7. to express by itself any substance. 8. i.e. they will 40 be called decomposita, if that be said of them.
1. as in compounds. 2. from simple participles. 3. it does not make coniulitus. 4, 5. a participle.
1. causally. 3. their resolution into two intelligible parts. 4. i.e. each of them. 45
a: MS. id
b: eg. gna far leth far figuir insin? J.S.
c: MS. adcuirethar
d: MS. sluid-
e: the first letter can be h or h, Thumeysen
f: MS. am
g: cf. p. 62 note a
compositione dictiones, immobilem manere^ Hoc igitur non ser- uantes^ Latini diuisorum quidem utimur declinatione, accentu tamen compositorum. Quod dicentes non uidemur contra supra 5 dictam Graeconim de compagine rationem facere*... ...'alteruter P- 75a alterutrius,' quod tamen ipsum non absque ratione non declinature (i- P- 181) Nam cum duae contra se pugnant regulae, ut alteram^ seruet, necesario perdidit alteram '. Unde Cicero pro M. Marcello : 'quod si in alterutro* peccatum sit, malim timidus quam parum lo prudeDs uideri.' Itaque masculinum quoque® eorum est declina- tionem secutum propter rationem supra dictam in * ius ' terminantis genetiui, qui communis trium uult esse generum. Nee solum tamen in declinationibus^ nominum hoc continguit, sed etiam in accentibus", ut...'plerusque pleraque plerumque.' ...'que^' enim, 15 nisi separata sit...coniunctio enclitica esse non debet, nisi illud dicamus, quod ' que,' quando cum intigris componitur dictionibus, quamuis signification em suam amittat..., tamen enclitici uim seruat, exceptis differentiae causa 'itaque,' 'utique'; in his enim non solum P. 75b coniunctio, sed etiam praeposita ei^ aduerbia uim propriae significa- 20 tionis conuertunt composita. Vetustissimi tamen^ et 'altera utra' et (i. p. 182)
5. .i. an diall ochechtar^ indarann 6. aram M indalarann p. 74b
cen diall 7. tairissem indalarainne cen diall 8. ni etarscarad^ continued
comsuidigthi file and huare isfoen° aicciund adfiadar
1. nichendliged anephdiall ddibrannaib 2. ingenitin P. 75 a 25 coitchen trechinelai 3. adiall 6 chechtar indarann 4. .i. ni alteroutro asbeir • issechtar rolaa adilledchi m immedon 5. .i. alteruter cesu chomsuidigthe odib nogaib file hisuidiu 6. comai- techt ceniuil docheneul indiull 7. biid dano comaitecht ceneuil docheneul in aicce7ida,ib 8. ani as que^
1. .i. dondi as que^ 2. .i. ciasid ruburt frit tuas alter utra P. 75b pro altera utra robdi camaiph dauo laarsaidi altera utra 7 alteram utrum .i. comsuidigud odib nogaib isindfemun 7 neutur amal rondgab isinmascixl • >
5. i.e. the declension in each of the two parts (of the com- P. 74b
35 pound). 6. that one of the two parts be undeclined. 7. the continued
persistence of one of the two parts without declension. 8. it is
not a separation of a compound which is here, since it is pronounced
under a single accent.
1. not without principle is their absence of declension in the two P. 75 a 40 parts. 2. the common trigeneric genitive. 3. its declension in each of the two parts. 4. i.e. 'tis not altero utro that he saj's : 'tis outside he has put (exposuit) its declinability, not in the middle. 5. i.e. alteruter; although it is a compound of two integrals that is here. 6. con- gruence of gender to gender in declension. 7. so there is congruence 45 of gender to gender in accents.
1. i.e. to que. 2. i.e. though I have said to thee above, alter P. 75b utra for altera utra, the ancients, however, had altera utra and alterum utrum, i.e. composition of two integrals in the feminine and neuter as is in the masculine.
[ 132 ]'alterum utrum' et 'alterius utrius ' solebant proferre^ et 'plerusplera plerum*' absque 'que' additione. Ergo nihil aliud est in bis nominibus 'que' nisi syllaba epectasis^..et 'plerns plera plerum ' et 'plerusque pleraque plerumque ' idem significant®. 'Uter' enim, irorepof;, diuiduam uim habet^ ' uterque ' eKdrepof, collec- 5 tiuam^... ...'que®'... Et inuenimus per omnes fere casus composita^", ut 'iurisperitus"'...'praefectusurbi^'^'...'agricola agrura' colens^..'macte' id est magis aucte'*...
Nominatiuus...dicitur casus, quod ex ipso nascuntur omnes alii, uel quod cadens a sua terminatione in alias facit obliquos casus^ xo
Quaeritur autem, quid sit inter indeclinabilia et aptota* et monoptota* ? Neutrum uero si sit aptotum, necessario etiam pro accusatiuo et uocatiuo accipitur eius nominatiuus, quod generale est omnium neutrorum^.. ...'hi quatuor, horum •iiii-'...^
Velut autem una uoce diuersas possunt habere significationes^ i."; tam declinabilia per quosdam casus* quam indeclinabilia per omnes casus, sic e contrario diuersis uocibus saepe inuenimus unam eandem- que fieri significationem, ut 'labor' et ' labos^'...'ei*' uel 'ii'... Est autem rectus, qui et nominatiuus dicitur. Per ipsum enim
3. .i. daeltais dano fo a ddnog innagenitin 4, rohoi s6n
dauo leo 5. .i. olni comacomol • que inge mad^ etarscartha 7 ol
isdnunn sluindess plerus 7 plerusqwe" • reliqua 6. .i. q/bZad cetna
7. ad unum uirum pertinet sed isfer addiis 8. dodiis asberr
son semper 9. ani asque 10. .i. comsmdgud fricach tuisel
11. comsuidigud frigenitne insin 12. fntobrn'thaid
1. fri dinsid 2. fri togarthaith .i. a mdr thormachtai 3. .i. is bee nand sinunn andede nisiu 4. .i. cid .i. interrogatio
1. .i. atredesin doairbirt as ind ainmnid 2. ardesimrecht dobe'irsem in daarticul hic biit dauo fris huile samlaid 7 reliqiia sic 3. .i. do oen forggnuis 4. .i. ainmnid 7 ^o^ar thid genitiu 7 tobarthid c^tnoi diil 7 reliqua 5. ishinunn intsliucht sluindite diblinaib 7 reliqua sic 6. .i. huandi as is eius ei
3. i.e. they used to decline it then according to its two integrals in
its genitive. 4. this, then, they had. 5. i.e. because que is not a
conjunction unless it be separated, and because plerus and plerusque 35
signify the same, etc. 6. i.e. the same substance. 7. it belongs
to one man, but it is one out of two. 8. of a pair this is said always.
10. i.e. composition with every case. 11. that is composition with
genitives. 12. with a dative.
1. with an accusative. 2. with a vocative, i.e. O greatly 4° increased ! 3. i.e. these two (explanations) are nearly the same. 4. what (is their difference?) i.e. a question.
1. i.e. that those three (nom., ace. and voc.) should be derived from the nominative. 2. for an example he puts the two articles here : they are then with it all thus. 3. i.e. to one form. 4. i.e. the 45 nominative and vocative, the genitive and dative of the first declension etc. 5. identical is the meaning which both express etc. sic. 6. i.e. from is, eius, ei.
[ 133 ]nominatio fit'... Rectus autem dicitur, quod ipse primus naturanascitur uel positioned genei-ale uidetur esse hie casus geni- tiuus^.. . . .patronymica pariter^ in eum resoluuntur. .. .causa- P. 77a tinus'...*in causa hominem facio^' (i. p. 186)
...a notioribus et frequentioribus acceperunt nominationem, sicut in aliis quoque multis hoc inuenimus'...'neutra' dicimus uerba, non quod solum ea in hac specie inueniuntur, quae neutram habent significationem^ id est nee actiuam nee pasiuam", absolute dicta^...
Genetiuus secundum locum sibi defendit : hie quoque naturale lo uinculum generis posidet^ et nascitur quidem a nominatiuo... datiuus, qui magis amicis conuenit, tertium et quod uel eandem P. 77b habet uocera genetiuo uel unius abiectione uel motatione literae^ ab eo^* fit-^ qui uero magis ad inimicos attinet, id est accusatiuus, quartum^... Igitur ablatiuus proprius est Romanorum et...quia (i. p. 187) 15 uouus uidetur a Latinis inuentus, uetustati reliquorum casuum concessit, quamuis hunc quoque a* uetustissimis Graecorum gramma- ticis accepisse uideutur, qui sextum casum dicebant ' ovpavoOevI ' ifiidev*'... qui profecto ablatiui uim possidet: nam etiam praeposi- tionem assumit, ut 'e'f ifiedev^,' 'e^ ovpavodev' Homerus.
His quidam addunt ilia, quae tam uoce quam significatione unum (i. p. 188) casum habent^ ut 'huiusmodi,' ' istiusmodi.'
7. is tmit hiid ainmnigud innadido indirgi 8. fnslond diXlo P. 76b
1. tuistenach eo quod fere omnes casus generat 2. fri aitreb- 'continued thacha^ 3. coisid 4. .i. dandiuf^ combe hicdis 0. .i. 25 ainmnigud dind ret as mdm and 6. .i. ithd sidi nadtechtat innairdegnusigud cechtar de 7. .i. huacheill gnima 7 chesta 8. .i. ote^ .i. matii techtat inda airdigtha 9. .i. mace indead aathar
1. .i. locwm deffenc^t^ 2. amal m bis indarpe -s- rfe^emtin P. 77b 30 quartiil 7 i dothormuch 2a. .i. genitiuo 2b. .i. datiwus 3. .i. locum defenc^t^ 4. .i. foxlaid ueterum graecorum 5. oeperr hoc is dothucad exemplum 6. .i. ite son aptota lessem riam
7. by means of it is the naming of the thing in directness. P. 76b
8. in order to signify a thing. continued
1. generative, because it generates almost all the cases. 2. with P. 77 a possessives. 4. i.e. I bring him down so that he may be in cause. 5. i.e. naming from the thing that is greatest therein. 6. i.e. these are they that do not possess either signification. 7. i.e. from the sense of action and passion. 8. i.e. and they, i.e. unless they possess the two 4° significations. 9. i.e. a son after his father.
2. even as there is the ejection of s from the genitive of the fourth P. 77 b declension and the addition of i in the dative. 4. i.e. the ablative of the ancient Greeks. 5. so that this is said : 'tis for this an example has been cited. 6. i.e. these are aptota according to him (Priscian) 45 before*.
a: om. MS.
b: der strich unter ut (priami filius) steht wohl nur zufallig iiber -thacha, Thurneysen
c: cf . d-an-diat muir Sg. 8» 9, Sarauw, Irske Studier, p. 77
d: Vol. I. p. 717, Asc. Gl. 221
d: cf. Priscian v. §§ 47, 68
(i. p. 189) antiqui.
...ut 'sponte sua^'... Denique in comparationibus absque (i. p. 190) praepositione solet proferri ablatiuus, nee tamen dicit quisquam^ septimum tunc esse casum, sed ablatiuum... In quo omnes artium 5 p. 88 scriptores consentiunt^. . . ...'rege Latino ' pro ' regnante Latino/ (i. p. 191) quamuis^ in hniuscemodi quoque constructionibus subauditur par- ticipium substantiuum. ...'iv tm ^aa-Ckeveiv^ Tpaiavov' avrl Tov ' ^aaik6vovTo<i^ Tpaiavov^.' Etiam tunc pro genetiuo ponitur Graeco, quando per participium 'habens'*' et accusatiuura inter- 10 pretamur eum...
Lib. VI. Igitur excusatio raihi sit audacis incepti' difficillima (i. p. 194) recusation tuae iussionis.
...multo labore inuenta et diuerso auctoritatis usu approbata' subiungam^ ...nee mirum, cum etiam ipsi probatissimi artium 15 scriptores non omnino certis haec regulis* disseruisse noscuntur.
Solatio enim mihi ipse esse possum, qui ueterum scriptorum artis grammaticae uitia corrigere, quamuis audacissime^ sed maximis auctoribus Herodiano et Appollonio confisus ingredior, si quid in meis quoque homani erroris* acciderit scriptis, quod sit emend- 20 andum'.
...'sophista^'...
Valerius autem Maximus in II Memorabilium ponit ' alienigena
1, ararubart bith 2. .i. biidson dano do thogarthid
1. j. toglenemon exempli a • sua 2. .i. cesu chen remsmdigud 2$ do 3. eperta foxlada'^ do
1. adas 2. proprium masued 3. ewemplum ofail infini- tiuus and argenitin rangabala 4. ashabens
1. .{. denoxa. indsdirsi 2. ni>otalla obbadfair^ itir 3. .i. anderbad hua desimrechtaih a,nctoritatis 4. .i. nihuile asderb 30 5. cesuddnatu dom 6. ami coimtig duine cenchomrorcain 7. .i. ishe se incomdithnad .i. ol as cocarti 8. fissith
1. that he has used. 2. i.e. this, then, is for a vocative.
1. i.e. the sua is a superfluous addition* to the example. 2. i.e. although it is without a preposition. 3. in calling it an ablative. 35
2. a proper name if it is^. 3. an example so that an infinitive is therein for the genitive of a participle,
1. i.e. the making of the art (ars). 2. it does not admit of refusal at all«. 3. i.e. to certify them by examples of authority. 4. i.e. not all is certain, 5. though it is boldness in me. 6. for 40 not frequent is one without error. 7. i.e. this is the consolation, i.e. because it is to be corrected.
a: MS. ev TO ^affiXeve intraiano nantirou /SacriXei/ojToj tpatanoy
b: MS. subgungam
c: Perhaps the gen. after an Irish verh = consentio is a rehc of a constrnction like that of the gen. after Latin impersonal verbs of feeling, W.S.; cf. the genitive with the adjective, e.g. comchosmail crotha 7 delba Kev. Celt. xiii. 440, J.S.
d: cf. nithalla rim no airem furri, Aisl. 3
e: lit. adherence: toglenemon = toglenavion infra 104" 2, cf. Eev. Celt. xx. 445
f: cf. p. 71 note e
g: cf. Eev. Celt. xxi. 176, Sarauw, Irske Studier 49
nominatiuus neutri generis in a disinens et nominatiuus pluraiisV (^- P- ^^^)
Nee non cetera similiter a genere eomposita' proferebant... 'taurigenus^' idque usus confirmat. Pacuuius* in Paulo :
- Qua uix" eaprigeno generi* gradibilis gressio est.
Cieero in prognostieis :
- Caprigeni pecoris" eustos de gurgite uasto.
. . .' unus '. . .' ullus '. . .' nullus' '. . .' solus ' . . . ' totus ' . .. ' alius ' . . . ' uter ' . . . ' alter/. . . Similiter ab eis eomposita* hoe enim quoque rarior (i- p. 197) lo habet usus* et uetustior... P. 91 a
...'paterfamil