User:ColossalMemer/Catecismo en lengua catellana, y timuquana

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
[ Cover ]

CATECISMO
EN LENGVA
TIMVQVANA, Y CASTELLANA,
en el qual se instruyen y cathequizan los adultos infieles que an de ser Christianos. Y no serà menos vtil para los ya Christianos.
[❄]
Compuesto por el P. F. Francisco Pareja, Religioso de la Orden de N. Seraphico P. S. Francisco, y Padre de la Prouincia de Santa Elena de la Florida, natural de Auñon diocesi del Arçobispado de Toledo.
——————[❄]——————
Año 1627.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).


¶ CON PRIVILEGIO.

En Mexico, en la Imprenta de Iuan Ruyz.

[ * ]EN este Cathecismo se contiene, lo q̃ se les puede enseñar à los adultos: lo q̃ an de creer, y dexar de sus ritos, y abusiones: lo q̃ an de responder, y como se an de preparar, y con que limpieza de peccados, y con que dolor dellos se an de llegar à receuir este tan saluberrimo Sacramento del santo Baptismo.

Y assi mesmo se les declara algunos de sus grandes effectos, y lo q̃ significan algunas ceremonias q̃ en el se hazen: para que entendiendo sus significaciones con mayor deuocion le reciuan.

Para lo qual no es de poco momẽto los fundamẽtos de cosa tan grande, como es la saluacion de vn anima: Pues si necessario fuera, por vna sola, criara Dios otros cielos y mundo. Y lo que mas es, que si para saluarla fuera neccesario, tornar à padecer muerte, y Passion, lo hiziera, Para q̃ le considere, en quãto estima Dios la saluacion de las animas. Por lo qual cõ grande benignidad an de ser receuidos los tales adultos, q̃ vienen à receuir el santo Baptismo, à imitacion de IESV Christo Nr̃o Señor, q̃ los reciuia con grãde amor, y benignidad. Y assi los à de receuir el ministro Euangelico: pues haze las vezes del mesmo Christo. Pues para este ministerio de santificar animas [mediante el Baptismo] no solo su diuina Magestad le quiso hazer por si solo: sino, que para obra tan heroyca, escogiò doze Apostoles, y setenta y dos Discipulos, y los que dellos se an ydo deribando, y succediendo, y hasta el fin del mundo succederan.

[*]

[ Aij ]DON Rodrigo Pacheco Ossorio, Marques de Cerraluo, del Consejo de Guerra Virrey Lugartheniente del Rey nuestro Señor Gouernador y Capitan General de la Nueva España, y Presidente de la Audiencia, y Chancilleria Real que en ella reside &c. Por quanto Fr. Francisco Pareja de la Orden de San Francisco de la Prouincia de Santa Elena de la Florida, me à hecho relacion que el compuso, y traduxo la Dotrina Christiana, tres Catecismos, Confeßionario, Arte, Vocabulario, y otro tratado de las penas del Purgatorio, y de las del Infierno, y Gozos de la Gloria, y el Rosario dela Virgen nuestra Señora, y otras cosas de deuocion en lengua Castellana, y Floridana con grande trabajo suyo, de que à redundado grande fruto en los naturales de dicha Prouincia, y a los Religiosos q̃ los administran, el qual se imprimiò en esta Ciudad, y el termino de los diez años que se le dieron de la licencia es cũplido, y pretende se bueluan à imprimir los dichos tratados. Y par mi visto, y el parecer que diò el Padre Guillermo de los Rios Rector del Colegio de la Compañia de Iesus de esta Ciudad, aquien los remiti, en que dize serà de gran importancia se tornen à imprimir de nueuo, por el bien, y edificacion de los dichos naturales. Por la presente doy licencia al dicho Fr. Francisco Pareja, para que por ocho años primeros siguientes pueda imprimir, è imprima los dichos tratados, sin q̃ se le ponga impedimento alguno. [ 6 ]guno. Y mando, que durante el dicho tiempo no lo pueda hazer otra ninguna persona sin su poder, sopena de duciẽtos pesos, y de perder los libros, moldes, y aderentes que se le hallaren, aplicado por tercias partes, Camara, Iuez, y denũciador. Fecho en Mexico à veinte y siete dias del mes de Setiembre de 1625. Años.___

El Marques.

Por mandado de su Excelencia.
Luys de Touar Godines.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

[ Aiij ]EL Gouernador deste Arçobispado &c. Doy licencia en conformidad de la de atras de su Excelencia, para que el tratado q̃ en ella se refiere se imprima. Mexico 22. de Mayo de 1626. Años.

Doctor Pedro Garces de Portillo.

¶ LICENCIA DE NVESTRO MVY
Reuerendo Padre Comissario General.
[✠]

FR. Alonso de Monte Mayor, dela Orden de los Frayes Menores, de la Regular obseruancia de nuestro Seraphico Padre S. Francisco, Lector Iubilado, Padre de la Prouincia de Andalucia, y COmissario General de todas las Prouincias, y Custodias desta nueua España, Florida, Philipinas, Iapon, Nueuo Mexico, y Monjas de Sancta Clara. &c. Cum plenitudine potestatis, por nuestro Reuerẽdissimo Padre Fr. Benigno de Genoua, Ministro General de toda nuestra Sagrada Religion, y por Autoridad Apostolica. &c. AL Padre Fr. Francisco Pareja Prouincial q̃ à sido de nuestra Prouincia de Santa Elena de la Florida, salud y paz [ 8 ]enel Señor. Por quanto V. P. nos à hecho relacion que tiene compuesto vnos tradaos, Tres Cathecismos, vn Cõfessionario, Vocabulario, Arte, vn tratado delas penas Infierno, y delas del Purgatorio, y Gozos de la Gloria, y deuociones de nuestro Christianismo, todo compuesto, y traducido en lengua Castellana, y la natural de la Florida, que por quer tã pocas compuestas en ella, se espera serà vtil, prouechoso. Por las presentes le concedemos licencia, para que los pueda imprimir, teniendo primero el beneplacito, y consentimiento de los Ordinarios, conforme à lo que el santo Cõcilio Tridentino, Prematicas Reales, y nuestras constituciones disponen. Y por que del fructo que otros an de tener consiga V. P. alguno le impongo el merito dela sancta obediẽcia. Dada en nuesro conuento de S. Gabriel de Tlacuba á doze dias, del mes de Septiembre de mil y seiscientos y veinte y cinco años, firmada de mi nombre, sellada con el sello mayor de nuestro officio. Y refrendada por nuestro Secretario.

Fr. Alonso de Monte Mayor Comissario General.

Por mandado de N. muy RR. P. Comiss. General.

Fr. Diego Ybañez Secretario.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

[ 9 ]FR. Alonso Ortiz, de la Regular obseruancia de nuestro Seraphico Padre S. Francisco, Ministro Prouincial desta Prouincia de santa Elena de la Florida. &c. Por la presente concedo licencia al Padre Fr. Francisco Pareja, Predicador, y Padre perpetuo desta Prouincia, para que guardãdo lo establecido en el santo Concilio de Trento, y lo ordenado en las prematicas Reales, pueda impimir, y imprima los tres Cathecismos, Confeßionario, Arte, y Vocabulario, y otro tratado de las penas del Purgatorio, y de las penas del Infierno, y Gozos de la Gloria, y el Rosario de la Virgen Compuestos en lengua Timuquana, y Castellana, por quanto por mi comißion estan vistos, y examinados los dichos libros, y parece por su aprobacion seran de mucha vtilidad y prouecho, aßi para los indies, como para los nueuos Ministros. Por lo qual desseando todo buen sucesso en lo que tanto importa, como la educacion destos naturales, demas de cõceder la dicha licencia, para la impression dicha, mando por santa obediencia al dicho Padre Fr. Francisco Pareja lo ponga por obre, paraque ocupacion de tanto aprouechamiento de los proximos tenga el dicho fruto en el seruicio de Dios. Dada en nuestro conuento dela limpia Concepcion de San Augustin de la Florida, en doze de Enero del Año de 1625.

Fr. Alonso Ortiz Ministro Prouincial.
Por mandado de su Paternidad.

Fr. Melchor Ferraz Diffindor.

[ 10 ]

APROBACION.

E Visto por order de su Excelencia estos tratados, y tres Confessionario. Coniuene à saber Doctrina Christiana, Cathecismos, tratado del Purgatorio, y de las penas del Infierno, y gozos de la Gloria, y el Rosario de la Virgẽ, y Vocabulario, ya otro vez impressos en esta ciudad de Mexico, traducidos por el Padre Fr. Francisco Pareja dela Orden de N. P. S. Francisco, y no hallo cosa que desdiga de la piedad Christiana, y buenas costũbres, antes serà de gran importancia pra el bien de los naturales de la Florida, en cuya lengua se escriuieron, y della se traduxeron. Y me parace siendo su Excelencia seruido se puede dar grata licẽcia para esta seguna impression. En Mexico à veinte y cinco dias del mes de Setiẽbre de mil y seiscientos y veinte y cinco años.__

Guillermo de los Rios de la Compañia de Iesus.

APROBACION.

YO Fr. Melchor Ferraz de la Orden de nuestro Seraphico Padre S. Francisco, Predicador, y Diffinidor desta Prouincia de Santa Elena de la Florida. Por comission de nuestro muy Reuerendo Padre Fr. Alonso Ortiz Ministro Prounicial de la dicha Prouincia, vi, y examinè los tres Ca[ Av ]thecismos, Confessionario, Arte, y Volcabulario, y otro tratado de las penas del Purgatorio, y delas penas del Infierno, y gozos de la Gloria, y el Rosario de la Virgen, Compuestos por N. Padre Fr. Francisco Pareja, Predicador, y Padre perpetuo desta Prouincia, y hallo que son dignos los dichos libros de que se impriman, por que tengo experimentado el grande fruto que hazen en los recien conuertidos, y lo mucho que aprouechan con ellos los nueuos Ministros desta conuersion, porque en los dichos libros à mostrado su Autor el grãde espiritu con que siempre à trabajado en la conuersion destos naturales, que aora mediaran mucho con tan santa Dotrina. En Fè de lo qual lo firmè de mi nombre enel conuento de nuestro Padre S. Francisco desta ciudad de San Augustin en 13. de Enero de 1625. Años. __

Fr. Melchor Ferraz Diffinidor.

APROBACION.

POR comission de N. P. Fr. Alonso Ortiz Ministro Prounicial desta Prouincia de Santa Elena, è visto dos Cathecismos, vn Arte, vn Confessionario, y vn tratado de la grãdeça de la tierra, y juycio final, compuestos en lengua Castellana, y Timuquana, por el Padre Fr. Francisco Pareja, Padre desta Prouincia: y fuera de que no ay en [ 12 ]dichos libros cosa que contradiga à nr̃a santa Fè, y ley, y buenas costumbres, muestra en ellos el Autor su espiritu, y santo celo, y los dichos libros son de mucha importancia, y vtilidad, no solo para los naturales desta tierra, sino tãbien para los Españoles. En Fè de lo qual di esta firma en 6. de Octubre del año de 1624. años. __

Fr. Iuan Gomes de Engraba.

APROBACION.

YO Fr. Martin de Bustamante Predicador de los naturales, y Guardian del Conuento de S. Buenauentura de Guadalqueni, por comissiõ de N. muy Reuerendo Padre Fr. Alonso Ortiz Ministro Prouincial desta Prouincia de Sãta Elena de la Florida, vide, y examinè los libros intitulados Cathecismo, el Rosario, y otro del sanctissimo Sacramento, y otro del juyzio vniuersal, y el Confessionario, y Arte, Compuestos en lengua Timquana, y Castellana, por el P. Fr. Francisco Pareja, Padre desta Prouincia, y hallo que los dichos libros no contradicen à nuestra santa Fè Catholica, sino que à mostrado en ellos su Autor el grãde zelo y espiritu con que siempre à acudido àla conuersiõ destos naturales, para los quales, y para los nueuos Ministros del Euangelio en estas par[ 13 ]tes son de mucho prouecho. Y por ser assi verdad lo firmè en treinta y vno del mes de Diziembre del Año de mil y seiscientos y veinte y quatro.

Fr. Martin de Bustamante.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).


¶ A Nuestro Padre Prouincial, por vn hijo suyo Fr. Basilio de la Cruz.
(?)
SONETO.


LA deuda Padre de lo que he aprendido
desvelado me trae el pensamiento,
que no permite mi conocimiento,
no ay cosa que iguale à lo deuido,
pues son los deudores tan sin cuento,
aunque como mi Dios vno por ciento
se cierto que de darte à prometido,
quedo gustoso, y esta pluma vfana
lo està de hazer loores à tu vida,
alarguetela Dios pues por ti gana
tanta Barbara gente conuertida,
policia la lengua Timuquana,
y puera el Euangelio en la Florida.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

[ 14 ]

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

¶ Otauas à los libros de N. P. Prouincial Fr. Francisco Pareja, del mesmo Padre Fr. Basilio.
☙ (✠) ❧


Qvien publica la ley, y almas conquista,
tener nombre de Apostol està visto,
pues qual buen Capitan pone en la lista
soldados que hazen esta cuerpo misto,
mas quien escriue es ya Euangelista
de la diuina ley que enseña en Christo,
y el que escriuiendo ensenna deste modo,
serà razon que se lo llamen todo.
Si de aprender la lengua solamente
se sigue tal prouecho, y bien tan grande,
que qual diuina luz entre esta gente
con nombre de su Apostol es bien que ande
quien la aprendiò, y esneña diligente,
sin que en vn tilde della se desmande
Apostol, Padre, y su luz soberana
le llama nuestra lengua Timuquana.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

[ 15 ]

Ad eumdem, & eiusdem.
(✠)


HVrtò la noche à las cosas
con sus tinieblas el ser,
y faltando el conocer
quedaron menesterosas,
bolviòlas à hazer hermosas
el alva con su arrebol,
por quen la Ausencia del Sol
nada tiene su figura,
y ansi deuen su hermosura
à tan diuino farol:
la noche de la ignorancia
carcel del entendimiento
hurtò del conocimiento
desta lengua la elegancia,
y fue de tanta importancia
Pareja vuestra venida,
que qual Sol en la Florida
à dado à las cosas ser,
por que el indio puede ver
à la muerte y à la vida.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

[ 16 ]

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

ADVIERTASE, que el no yr todo el Español como en la impreßion passada, no à sido por falta de voluntad, sino por ser el costo doblado, y auer poca sustancia, y menos espensas para yr todo muy cumplido, recibase la buena voluntad.

Y tambien se aduierta, que en algunos Romances no puedẽ yr tan ajustadas las lenguas: sino mirese, que de las tres traduciones q̃ se vsan en las versiones, en esta se mire de sentido, à sentido: por que aunque esta lengua se tiene por barbara, es muy fecunda; y aßi algunas vezes no se pueden ajustar las frasis, y aßi se ade hablar con las que ella vsa, como la Española con las suyas, y aunque en muchißimas partes esta, comiença por do acaba la razon Española no deja de adequarse para dejarse entender, y con ser la Latina tan elegante algunas vezes pierde de sus reglas por ajustarse àla traducion de otras, pues dize Exit orare &c. auiendo de dezir ad orandum, por no tener supinos la griega de do se traducen los santos Euaugelios.

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).

[ 1r ]ATENDIENDO A LA mansedumbre del Señor, imitãdo su amor, y charidad entrañable. Preguntarà amorosamente el Ministro Euangelico, con desseo de aprouechar, y sacar vberrimos fructos de su trabajo, sembrãdo la palabra de Dios, que como el mesmo dìze por Esaias Propheta. Verbum meum, non reddet bacuum. Que no dexarà de hazer effecto enesta anima, ò en aquella, no boluerà manibacio, ni sin prouecho.

[✠]

This page contains an image which should be extracted and uploaded to Commons (if it is free in the country of origin) or to Wikisource (if it is free only in USA).


Hijos lo que os quiero dezir no lo sabeis oyẽdolo con atencion lo sabreis, y diaries, a, q̃ ay dos caminos, vno para los Cielos, y otro a los Infiernos. &c.

 
[ 1v ]Minecotamano, Caqi, chi ahodeleta tolobosobiro, nimãtemano, chinubotèle, ocototaqere, naqùẽtela, chi nahiabobo hàbele, caqi abosinintèno, èye yuchoqe maninoletèmano, nùma èyeletemaqùi, hity hicacàremaqui chi ahòsiborani, heqenoqère nalimo èyema vrusiro mãtẽcono, Christianolesìro namanìhabe, Christiano lebitiletequa Christianolehale na mãtemano, ychitonoma, caqi istana, ocotacocolèta, caquenibila chi masibotaqity caqùenibi vnan chi manibohabele ahodeletaqiti, ocototaqere chi nahiabobotahabele quenique ocotota cocolemaca.
 

Pves lo primero, que à de saber y creer, el que à de ser Christiano, es, q̃ ay vn solo Dios poderoso, y que este à de ser solo amado sobre todas las cosas. Y sin auer quien lo enseñase, la razõ natural, nos enseña, que el es el poderoso Señor: y assi le emos de tener por tal, y en el solo emos de poner nuestro coraçon. &c.

 

Christianolehàue qibinoma .1. ichitonoma, Cumelonomimacãte, Dios utinamàqua, nacumelete bohota hubuasota ynosta Diosincono, chitaconte? nahiabosiro maninolèbile chi manibota habele, naquenique Diosi mine simi nabosonòleqe, anocomitonolèqe quẽtahabema, [ 2r ]tale caqi Dios vtina, nahiàbosiro chi manibotahabele nachimanibotanincono, caquenibilia, chi masibonotìcote hecaqua cume arecota, numa aboma, enemita chubobo intecarema chitaco arecote manda elàco, Acùco manda mosota malàha vtinachumosila, tàco arecohabema chimanibohabela, narecando, vtina misoleta, ysota siqita, ysota halècu chi manibonincono, Diosimano, ò, nantela nachi nahiabobohènacu.

PREGVNTA. Por que se llama este Dios todo poderoso?

PREG. Hachaquenta, caqi Dios vtina, namuano?

Respuesta. Por que de nada criò el Cielo, y la Tierra, y à nosotros mismos. Y todo lo que se vee y no se vee, y esto sin ningun instrumento, sino con sola su voluntad. En todo lo qual resppandece su misericordia, por lo qual le emos de adorar, amar, y seruir, y guardar su ley.

Resp. Nanacu, naqi Dios vtinama hecanocomile, mine vtinacoco mine anoribisileta mineqùa, hachibueno inemi anecatileta numacaremate, vti inemimate, enenomate enenotimate inereqe homa intema, nasonotoroqua siqita arecota hecate, anarecota, mosontechuleto, heca inintahabema, nohobota mosima Diosi yahama naquosohe mãda, [ 2v ]hachibueno carema, naqebẽta numamate vtimate ano ecoyaleta, hachibueno carema caqùentahàbe maniniqe nantaqe. Ona Dios vtinanco intela, caqi inereqe inemabeta, mine melabonomima miya mya milicotela, naquenemano, mine mã da hebuanomima, yalèsta minequa etenta nabosota, tipilota inostahabe qùosotahabema, ninibotelècu manda, bohonolehàbele.

Pues el que dessea amar à Dios, à de saber, que le à de amar sobre todas las cosas, al qual amor no à de tener cõparacion, ni igualdad con otro alguno. &c.

Caqi Dios vtinacòco, hubuàsosiro mantencòno, Diosima, hòmanista, ano comitòta mosileqe nabohòta hebuataninco nauruta bohòta, moso, hàni; cumelèno eyo cumelènobitino: Chima nibota hanimàno, hachibuèno hò, manìno toòmanco maha qiemìco vlayèco ytimico, holotàco anolamòno toomàma, naquale moheti. Naquenemano, qiemìmate, vlayemáte, hòmanino, ytimimate hò, manìno, ysomimàte hò, manino, holatàmɐte, hò, manìno, quenelahàcu, Diosi, hò manisi noma nàta, naquàle matilèq; ysonoletèla, hecàte qiemi nahitemàano queneqùa manda hò, màne cocoleraqe, ytimi nàhitemàte. Acunàte, Diosimàno, hèca anoqiemichule, hò, ano manistaqe [ 3r ]hecabanoqère naqùenihabe hò, maninco, cocomàno Diosi yahàma, hò, maninòlebi. Quenèmano hachibuèno inerèqe, inèma mine arecòta homosachùle, hecate màha inemi, itimilènoleqe, hachibueno, hò, manino eyòco, naquàle mosonolebitileq; nachiqùosobota haue ocotota cocolemaca.

Y que como los animales, que entre tantas yerbas cõ solo el olor dexan la nociua, y comẽ la buena, y esto sin tener quien se lo enseñe, y sin tener anima. Pues nosotros que la tenemos, y vsamos de razon, quanta mas razones, nos apartemos de lo malo, y obremos lo que es bueno. &c.

Caqi chisisoboranano naquenibi vnan, chimanibotahabele cumepalita cumelenobile caqi isticonimoqe teranimoqe motemano enetachicaqe aya hachipile, colaha, maha, honosoco, araco, maha, hachipile toomanco maha, atichicolo alma monoma canata orobistahety mosilaha, enetachicaqe apachapuquale, hebuano ecasibatoroqua heqi manihety, quenequa apachama, eneqe nipitaqe isticonimano hanta terachiqe heta, na abosintanima heca nianoleboqe atychicolo almamono ninagibotaqe, na orobisinihabeco atichicolomano, echesotaqe hecate na orobista abosininte, ca, naquentele manda nahiabonotileheleqete, cano ysticola manda cano terala mãda, [ 3v ]nunuleheleqete istico toomama habuaqua, napurucusta terachiqe, nainta, mosonolebima chisisobota nano.

Como en las cosas que Dios nos manda guardar en su ley se verà quan justas son, y quan justo es que las guardemos, por que nos lo manda.

Heqenoqere, caqi chisisobomitanano hachibuenocare inino isticoma, atichicolo iquentema habaqualenolehabe anomasiqe Diosi homanisintanaye habaquale hale anomasiqe mosotemano inino isticomano, onate ininotera muenoletemano Diosima yaha nabosoqe hòmanisiqe ituhunuco nichebeha maniq; misalenoco nichebeha cumeleno terachiqe nacumeleqe anopaqetosetima Diosi hubuasonomabeta hono hesobota nacuta cumetera quachiqe mosotemano ininoterama intemano onaqùosote, inino istico monoletemano hachaquenenco iste chimanibotahabele cumeleno istico, cumeleta anoco yatimanista anoco nihihero maniqe anoco matita qùosonolebiti isticochisisota istico chehebuasta ychiqisosiro maninolebeti anoco, na moyoco sininolebity, acu nuqùisibaleqe anoyiobosibaleqe, que netima quenela monole habeti nurabo sibaleqe, ano ycasinìsibale acono abuetosiromaniqe, habueano caycaymotaqe, hebuano, [ 4r ]chichachimotaqe, nia nuquesibaleqe viro nuquesibaleqe ynino istico toomama qùosatiquanimaca nimasibontele enechicaqe checate chi orobisibotele istico tooma ma, naque ninolehabele motanima nabeta terala chimaniboqe, isticolebimichu, toomamano, queninolehabetile moqe mosotanimano eneta naquale chioribisibotele oribista cumepalita chimanibota henacu enechicaqè caqi chisisobotamano Diosima nabosonolehero mãda hanimano, acunate ytimileno abosintema mine Diosi cumeletahanima mine hebuata hanima vquata, abosintechule nabosohero maniqe ninabosota maca, moqe. Acu naquimosima holatayaqe nabosohache montaqe inihaco anoyayico naribaco inemi nabosota cobososinta hòmanisintamontaqe moso tanima nãtele cachisisobotano, naquosota maca Diosina montela.

Por tres cosas se à de guardar esta ley. La primera, por que primero nos amò, y amor, con amor se paga. La segunda, por yr al Cielo. Y la tercera, por no yr à padecer al infierno, &c.

Hachaquenenco, caqi Diosi cumelenoma, yalenolehabe manda chi maninobota habelaqua? R. ine hapula minecota Diosimacota ano nihubuasacoleta nihubuasobotelechu, naquenema, [ 4v ]hecabanoqere, mine hubuasacoco nibohabele. Nayuchami, nalimo aboma, nihobo habemanta, nyqùosobohabe nahapumi, hitihicama ny hobohabetinãta yalenolehabelàha. Acunate, hachibonocare inemima mine arecachule aboma, hibuanta hachibuenocare intema nuhabetichule, maha isticoco aninta hanimate hiquita muenocotacu nupuenohety, cumepalinocotacu, cumeareconocotacu, nupuenohety. Quenemano, teraco intemano, ininoterusutemano terama, ohohanimaniqe istico intemano, nanuhabety, chule, isticoma choantiacu, mantequa, hitihicama muenoletema, hiti yabocabacare, nafuina tacatema vliamama echesomoqe, acutocosota, ybinecorobochieta, naechesomoqe, abitima reqe, naquosota abotota, isticocosota equelamate pilenimate quenequa, ycachetinanemi hachinara mipuqua puqua mota monoleheqete, mosobi, chisisobotale queniqere caqi hachinaraminochiqequa, hicama nimihamantachicaqe, nabetatera, chimaniboheco, caqi chisisobotana na, quenibiqe iste vnan, manda Diosi cumelenoma chocoloyaqe, yaleta, vquata mosohanaqeno, terama Diosima chohobohabela, balununanemimate, machinomate orabononanemimate hachibuenoteraco mate, quene, nohobohatenochimasibotanano [ 5r ]acu, anopira hebuanoco ninahiabobicolahacu, Diosi inetera ysacohomohabeti intecaremano, ahodeleta monocote homoheti, naqueniqe nistemano hachibuenocare caqi abosininte teraco namosonocote naquale moheti. Quenemano chichicoboqe aboma Diosi hibuantema chiminobonincono eneminoletaqe mosanoletema, cume oyoyaqe, ecata quenelestele chimanibotahabele, enetachicaqe, nia arosonomate isticoleqe anohebuasi, anonahebuasonomate, isticoleqe nurabonomate isticoleqe ano inisimiletetima hutasintema, isticoleqe ysono istico inemima isticoleqe queniqe chinahiabobote mano, Diosimano naquenema, quenetiquanihache, anomasiqe, cumelenoterachiqe, cumeletahache cumeleta hero anomasiqe namosotanima caquenele chimanibotahabele caqi hebuano nocomicoco chisisobotanano ocotacoboleta naquenibi vnan mantanaca.

DEL AMOR DE DIOS, Y DEL
proximo, en que se funda esta ley.

QIenicare enechicaheno mineDiosi, yanquama numaco aricota vticoarecota hachibuenocare inemi arecama mine intaqe hecano, ysacosonihabenco anarecosichule [ 5v ]ysacosonelaqua mine yanqua nabosonolehero, maniqe naqùosonolehero mosota hanimano hachibuenocare inemima mine Diosima yaha nabosonoleqe, mine yahama chocorileta, mine yahatera homama minentela; mosotaqe chisisobotalencotota cocolemaca. Caqi Diosi hòmanisino ofuenomanoqere, hecate anola monotoomama hòmanisinolahaue, motanimano, hochie cumeletanaye, naquimosohache, nante, Enechicaqe teracotechi manibotahenacu, ano inenima, ho, manta hubuasosinta nabososinta hero manda iste, naquenela, isintela, ystahanimano, honiheteranco intasiromantanaye acu ano chicota inemimate, na mantahabe maninolebino ysinoleqe anoco nabotoheti mantanaqe acueyomate, namaniqe anoco ninuquesiha mãtanaqe, eyomate namaniqe, anoco niqueuetileqe, maha alihotasro mantanaqe, acu eyomate namantanima, anoca yquenisiro, yatimanisiro yqùitimososiro, ysticososiro maninolebitila. Simile del perico

Enechicaeno, pahayaqeco efa vleco, hibuasotechiqua, pusi uleno, hibuasota, cobosotechicaqua, anocote chabotosico, acu maha tachiquenisiheco monincono, ysaco, chimanibohetiqua cha? efa vlelechu chimanibohenacu, cobosota [ 6r ]motanchunu, hachipilecolaha, nachimanibohema. Hachaqueniqe, anolamono toomama proximo monoma, inecalubohero maninoleheti, nihihero maninoleheti, ysticoco iniqe oratimosico maninoleheti. Quenemano minete Diosima siqisota, hecate nasiqisota mosachule ano inemimano amitimalechumota heca cumelente heca maninte ano eyomate, namosomohabe, elaco teracocoleta, hibuataqe chuboboco, teracocoleta eataqe Acuco, naqueniqe, motaqe enemita quale? terasi maninolotema ohota nateracocoma, eyoleqe Diosi hibuantema chininobohanima ofueno iribota chiabosinibohaue. Acu caqi istana, motanima, manda cumelenoterama, hebuano terama Diosi cumeleta nima, hanibohanaqeno hitihicama monoletema, hity carema maha nanemi tacatema nabetachimisoboqe nafuina hachinaramita, Diosi hebuante michute ytimileno, hebuante michute, vquasiculahayo, manta, hachinaramino nanemima hachinara mino puquama chinibohabeqe nacumelesibotala.

Para mas confirmar el amor del proximo. Exemplo, de como Dios criò de animales y plantas muchas diferencias, en cada genero: y de hombres solo, Adan, y Eua, de quien todos decendemos. Y tambien por el Baptismo somos hijos [ 6v ]de Dios, y de la Iglesia nuestra Madre, para que aßitodos nos amemos.

Caqi Diosi vtina mahachule ariconimano, ayetoomama Apachatoomama siqisota hachipile inehomama siqisota mosonimano caqi hachipilemano nemoquareqe ano arecosinte ayemate nemoquareqe anolete honoheno, toomamate namoquareqe anolete quentemano caqi hachibono toomamano nemoquareqe nana ytimile yaha quenemano caqi ytimileno. Adam monomanante, ysomileno, Eua muenomanante, queninimano qibima arecota nantaqe, inemimanoqere nata, nasiqiponota arotaqere nahiaboponono toomamano, nantelaha.

Qieniqe ytimiyaha naytimitota naysomiyaha naysomitota mosonolenima. Acunate Christiano chie nomabeta, leqe, Dios itimiyaha, na itimitota, santa Madre Iglesia ysomiyaha naysomitota, mosonolenima, naquenema amitimaleleta, ninyboteno, queneleqere cume arecotamaca. Ocotasiqibaco, manta homanisisinecocoleta abosintahabema anarecoqe, nantelaha, Queniqe caqi inema, ysinoma yquimileqe, yyobosininomate hanta yubuaqua sininomate, hanta ycasininomate hanta, onamosota naquosonoma hantetincono, Diosi [ 7r ]hamimilehabetile, hitimabeta, anomilehabe quenenoSimile de la Aura.

Cumepalitamaca, caqi Apoholamano anobalema taheqi, manibitiqua nihichiqequa, hebimichuqui, mosimano, hachibuenotera, inino intetimano, anochicotami, hebuano, isticosotema, nabeta, nahotota, abotosinysiro, maniqe, ycasinisiro maniqe, mosota tera, cumelenomano, naquitosoheti, quentanaqe, hanta, ystico cumelesisinihanaqe, eyomatacu, namoponoqe, quenihaueqe, haninolebila hochie, hecabatacu, anoco, nisisotaqe, halihosiro, chimanibotetilenima, eyomatacu namantama, quentele naquenema, hò manisisinta, hubuasosinta, nacobososinta quostamaca naquosohanaqeno Diosima, isacomanisono, inihabele.

Exemplo de los animales, que con no tener vso de razõ se apartan de las cosas nocibas, y de las yerbas que los à de enfermar sin tener quien se lo enseñe, y nosotros cõ tener entendimiento lo hazemos al reues. Pues aßi como se quita y cabala yerba, que està al rededor de la planta, ò mayz, aßi se ade quitar todo mal del anima, para que no la abogue, ò eche à perder: y aßi vosotros aueis de dexar la ley de indios, que fue enseñada del Demonio, à vuestros antepassados, y tomar la ley de Dios, que se os à declarado, y aßi ireys al Cielo.

[ 7v ]Qienicare cumepalitamaca: istico nimoqe tera nimoqe motemano, enetachicaqe aya hachipile colaha maha honosoco, araco maha hachipile toomama, maha atychicolocanata orobisiheti mosicolaha, enetachicaqe, apachapuquale, hebuano eca sibatoroqua heqi, maniheti quenequa, apachama eneqe nipitaqe ysticonimano, hãta terachiqeheta, na abosintanima heca nianoleboqe atichicolo, ninahibotaqe na orobisinihabeco, atichicolomano echesotaqe hecate na oribista abosininte, cano, quentele, manda, nahiabono tileheleqete, cano isticola, mãda, canoterala manda nunuleheleqete isticotoomama habuaqua napurucusta terachiqe, na inta mosonolebima chisisobotanano. Acunate, Tapola pochataqe apacha, nocorotema, hanisonoleqe motamaqùi mosota cumeleno hachibueno istitima quenema hãta, yuricono, toomama, hanta, naqua. Anopira cumelenoma hanta mosotamaca, hitima anoyquiyaqe, chalasotamoqe checate chalasobotaqe, checanacu, chinubotaqe nocomy chisisobota, eyemaquastala, chimanibotaqe heca, itimileno Diosi hebuanomabeta chiecasibotanica vquachicaqe quosotanaqeno nalimo aboma chihobohàbele chisisobotala.Retificacion de lo dicho atras, en que se [ 8r ]resume la Ley de Dios, que es en amarle sobre todas las cosas, y al proximo como â si mismo.

Andaqua, chiahodelesibotanchu, ocototachicaqe chinahiaboboqe motahabele Diosi cumeleta. Caqueninolehabe motanimano nocomicoco, hachibuenocare inemima mineDios yahama, bohonolehabema mine yahama, nabosonolehabema, naquenihabemoqe, Acuyoqua anolamueno inemima, maha amitimalechu monolehaue motanima nantaqe, queniqe ocayuchamano mululeqe hachibueno care Diosi cumeleno inemima caqi yuchama, anoma, anoinemima, proximo inuenoleqe maha amitimalechu monolehabe, motanima, nantaqe queniqe oca yucha maqua monoleq; hachibuenocare, Diosimãda cumeleta hebuanima caqi iucha nasuquimala hachibuenocare inemi ofuenoma Diosi yahama nabosota ano inemimate, hochie cumeletanaye naquimosohache, onaquenta muluchienochule, ona nasiqisomita nasinoletela chiahodelesibotanchunu.

De la omnipotencia de Dios en la creacion del mundo, y como por su bondad y misericordia sin que nadie se lo rogase, criò todas las cosas solo con su querer. Y este es el primero, y principal Articulo de fè, de que es todo poderoso: en lo qual resplandece su sabiduria, y bondad en [ 8v ]ser tan comunitatibo. &c.

Dios ite yàha, inemi anecatileta hachibueno toomama arecotèma, bohotala Diosi hebuanomacota, mululèta cantela Sine ipso factũ est nihil. Ioan. cap. 1. Queniqe achibueno inereqe inema nahomàma, anotamalotiqua mine, manino cocomaqua achico, siqita narecota piàta quosontela. Acu mine intaqe beta mine yayino cocomitonoma, ynetoro, hachibueno, toomama, areconolehaue, maniniqe naquàna habitimaticoqua siqita arecota hiqui hiqui mota intamachule, naquenema mine melabono, mitonomate, yayino mitonomate quene, ca, ysono yayicocoma mine orobisinoma, na miya myya motela.

Ytem, Resplandece la potencia de Dios, y su misericordia en la creacion de Peces, Aues, y Animales, y Arboles, y yerbas.

Acu Diosi yayinomimate, ano anàcotilenomimate naysahionocaremimate miya miya motanima, cuiucarèco chuluficarèco, inèmico, ibine oyomàbeta indo ano chienòlehàue moniniqe na quana qebèta maninoreqe siqita yàno yribita abosinte yàno ybine oyoma abosintele. Acu vtimabeta siqino lehàue motanima naquana hachipile toomanco qichicote catubisibacote, aye achico.

[ 9r ]Apacha inemimate, Apacha niye orobohabeleta ynereqeinema arecota, onaquenta nasiqisota, etecòta ychuntele mine cume manda maniniqeqere, inta nasotela onaquenema mine melabono mitonoma milicota, miya, miyamotela, Acunate, caqi Diosi vtina anecatileta minemelabono mitonoma, yayinomimate acutana miya miya moteno hachaquenta? nanacu, nalimo abomaqua, mine inosta cobosohaue, Angeli puquapuquamota, inetoro siqita, eatamolahacu caqi hachibueno inereqe inehomama areconiqe niara puenomaca hachibueno toomanco areconiha, namasibotetilaqua mine, cume manicoqua, indo arècota siqita ynta mohàbe, motanaquana abitimatiqua nùma careco, vti inemico hachibueno inemico na arecòta piata, nanteno, caqi, isono tèra toomama hèca ininihauema arecontela. Naquenema ano, etenta naisahionoma Inintela mota ysaconiquoso, namasimaca, mine yàha bohòta, hachibeèno inèmi ofuenoma hò, manista hubuasota naquosonolehabele naquosomaca.

La creacion de los onze Cielos, q̃ en comparacion de ellos es toda la tierra como vna pulga chiquita. Y como Dios, criò todo esto, y los Angeles, y Arcangeles. Y de la cayda de Lucifer, y de los demas Demonios.

[ 9v ]Caqi numa aboma enetanaqe, nàqi vti eante inemima naquale quosonomano ybiqitaqichi, chumòsila. Queniqe cume arecotamaca caqi Diosima vtina cocoma chimasibotanano, yquicocomiqua. Caqi numa yahangala siqita arecota hiquitaqere, naquana muca marutimontequa, chumota, mine cume maninincoqua nalimo abo oyoma ano eya mohabuema, inibiti qisa ocoqichichumota, metenoleheti? siqi hauemaniqe abitimatiqua siqita, tòcota. Anoquela ocora inibiti. Peqecheqeta etecamachule Caqi, Ano caremano, mine bisamitilama. Angeli monoleqe, Arcangelimonoleqe, Principadosleqe, Potestadesleqe, Virtudesleqe Dominacionesleqe, Tronosleqe, Cherubinesleqe, Serafinesleqe, quenema Diosi vtinama, ynostacobosota habèma eatamale hecate, nihorobota inestahabemate, quenequa, siqita eatamale Caqi Angelicaremano heca intequimohetiqua hèca cume maninochu motanteno, yabitoroqe vna oquotoroqe quentelahacu, ano, isapecocoma yribita abomita, vtipitata abosintetiàcu, Diosi arecatiacu anecoheleqete.

Como no veis la palabra que se habla, aßi no se veen los Demonios que nos andan acechando,y persiguiẽdo, para llebarnos al infierno. Y teniendo Dios misericordia de [ 10r ]nosotros nos diò a todos vn Angel q̃ nos guardase. &c.

Hachibueno hebuano, nipita tocotema, chenebotetima, naquimosileqe, hiticaremano, ano enamiromosota, nyna vfubotema enènolebitila ano, nuquabosiro manta abosintele queniqe orobista maca, Onaquenema, caqi, Diosi vtinama, nina melabobota. Caqi Angelicarema, ohota, nafetecota, anoreqema, ano, nahotota, anarata quoste caremano, biròcote niacòte, aruquicote, Christianocote Christianoticote, quenema nohobota, quosta, sontele naquenema nibisota monimano, chitoma sili emoqua Crucima, na iribosota bahesisota caquino, chumota, hecaqua, aninòsta, iriemoqua yàyi, chumota, norocoleno nemoqua mibeta, yrimilentema, naputisinta hauema ano, nahebua, nacostamala, onaquenta. Caqi Angelicarema, nanemi qebeta maninoreqe, ninahotobota, atichicolomile, cumelesota hebuasta, hochiequa, natalaconta nachucunsonta, orobinta mosochie no anomastela. Caqi ininotera Diosima, niterusubonema, ysaco niquoso manta masimaca.

Por eso de noche, y de dia, y siempre le reza esto muchas vezes diziendo. Perdoname hermano, y llebame adonde està Dios. &c.

Onaqueniqe caqi Angeli chinahòtotema. [ 10v ]Equelacòte, pilanicote nanemi vtitimota nubuasta, nihòna, nate nimanishache ninahotota quostequa. Diosi hibuãtema ninaminoso hache, ituhuta masihache: acu abitimareqe isaconiquoso masinolehabele.

Caqi Angeli nimotemano, nalimo aboma, Dios vtina, naquata eatema, nanemi Diosima, nabosota etẽta naquosta, nabosota, eata mohabelemoqe, mine inoninòma eloqe oraboqe hachibuenocare eatasiqe, mosotemano, heca Christianomano, Angeli, motanica, nante. Anopiramano, naquenemano, chinubota habema caquenibimichu istàqe chi manibohetilaqua, màha, hachibueno teranco naqualemosi, minolehecote, checa isibinaqeco hachibueno, teratilaqua, abo, anoncòno, abàla, motanaqe naterachu, mosobilehabèma, abala acomano. Caqi Angeli, Caremonòma. Diosi vtina, naquàta eatema, nantaqe, chisisobotanano.

P. Quien hizo el infierno, y à los Demonios que allà estan? R. Quien lo auia de hazer, Dios, para castigar à los malos. Y los Demonis ellos se hizieron malos por su altiuez y soberuia, de querer ser como Dios, y aßi fueron desterrados del Cielo.

P. Acu hiti hica cheqetamano, hittcaremàte quenequa, chitaco arecobi? R. Nanacu, tàco [ 11r ]arecoheleqete, Diosi vtina, chùle, ano istitima, hachinaramita, nacaluboso, habelèta, naqùosohela. P. Acunacu, caqi hiticarema isticoloboq; ine? R. Nanacu, tàco, isticosoboheleqète, mine cumeleno isticòmima, ano acochatileta, yayinecheta, namorosinta. Diosilehalemanda motèqua, inecalubota, istico, inimala, aneqetileno mimaqua, naisticosota, mosòmala, Càqi Lucifer, hitima muenoletema, hiticare holataleta andacòco, iquiqùomiqua. Nalimo abòma, anolèta hibùata elamàqui, motetiqùa, tana ebelecaco miya, miyamilicota, napiralahacu, mine hebuano, mimaqua, inta infierno, motanica, hitihicamabeta, motànaqe nalimo abòma, narutuquata, qebeta misoqe, yò, manta, chucu, chucumota, hitileta, eyatàmala, hachibueno teraco, naqualematìqua, Càqi, elahibuata, carotemaqui, tana piraqe mòta, mosotequa, qere, inèla, Disilèsiromanda ano acochatileta, ano namorosinta cumelèta hebuàta mosoqe nasala. Quenèle cumepalita mosota màca, iniheti, inino, ianqua maqua, nalimo abòma anocolàha, taisticosota, viròsa, acolahàcu, inhety yahacocomabeta, ano isicaaco, hitilèta, hachinaramino, puquama, hachinaramita inta eatantela. Caqi hitihycama, nimotèmano ano eatèma, [ 11v ]cocone abosintema, cacàre, quèntela nymasibota, nahosibòmoqe, nocotobo ninconacu, ninahiaboboqe hachinaraminocaremano, caquẽtele, chi manibotahenacu, chiuubotaqe intela, chinahibo ninconacu, anomutiqe yabichi, choyobohenacu. Quenele, heca, anolebamano iniheti, niniha mãda, mosonihaue, iniheti ninibohanimano Diosi te tontechu, hanta, hitimàbeta, atelèta niqiemi tobohaue, quenele, iniheti ininoma, habuaqua lesiro, manda, mosotahabele, naniqueniheti manintelaqua, maha, chalata, istico ninibohanìmano, ta, ano màlu màlu monìma nahibile.

Emprestanos Dios esta vida, y aßi, quando el quiere, el hombre muere, y quando quiere viue. Los Cielos son su asiento, y la tierra el banco do pone los pies.

Acu caqi Diosima, nàqi balunu, satacàma, nifetecosobota chumosi, isotèla, naqueniqe mine, maniniqe mine maniniqe iqilàbabàlubi, mine, maniniqe, anonihibi, òna balunumate nihinomate, hachibueno inemimate, mine hamimichule mineno, niarecobotèle, ano nihihàbe, manihanimano, chaqueniheleqète, caqi Dios utina inibiti, nùma yahangala, inemi, mine ayehibuano, hibuanima nànte, caqi vti inemì, aye, hibuano, ebela, lenolèta, nante queneno.

[ 12r ]Allà donde està, aunq̃ todos los del Cielo veen à Dios cara à cara, acà tambien està en todas partes, por tanto, no se à de murmurar, ni dezir mal, por q̃ aunque hableis en secreto lo oye, y escudriña hasta el menor pensamiento, y por el pecado se sale de nuestra anima, y se entra el Demonio en ella, &c.

Dios vtina lẽtechule, nalimo aboma. Angelicaremate Sãtomate eatemàte, quenema, nelacare eneta, eatamala, hàcu, càqua, vtichucuma qebèta, maninoreqe hibuãtela, Acu, numa, abocaremate, vti inemi caremate ibinecare, oyolehecote, aca, oyolehecote, hachibueno inemilehècote, nacumota hibuãtema, intàna, intanimaqere, baluta eatamale, hèca, anorèqe lehècote, niòcorobòta, hibuante manda, halifominomate, ninocorobota, halfonte, necanòmate, honohèta eanolehècote. Eàta lapаhebuata hebuanolehecote vquale hibuata, anocotontela, Cumepàlino, nimi, chiricolehanimate menèno, nahiabota, yquitosota, tera, hèco, isticòheco, ano nuheti? Anòco, iyobòta eatanimàno, ocotota, yyobeno manecocoleta, putuotela. Quentema quetitele manecocoleta, ano oribista, abosinta maca, nafuina Cumepalinòtera, maninotera ininotera, yaharònotera ysonotera ysota, nanèmi inihiti chiricolehànimate [ 12v ]ninihamaninocoletele. Acu caqi, Dios inibitima, mucumitonoma, namahatonta, quosohani, enecocoletamaca, naquostema, iniheticana atichicolomima, chàle, chalè mota, halihotèma, Diosima, hò, manisicocoletaqe mine atichicolomima echèta, hibuata, qùosontele, hiti enetanimano, yabichoyota, purucuta hachinacachita, purucutela. Quenèle iniheti toomama purucùsta, ninihamanda, abosintamaca. Yanàcu, iniheti intaqère naqùana Diosima, atichicolo tocota, yatimanta, yamù, yamù, motantela naquana, hiti chocòlo, oyoma, echeta hibuàta, atarutaqe, Diosi hebuanoma, ocotòha, manda, ano, orobisihemiti, iniheti orobohàbeleta, nipita, atarùtaqe acapechumota, isota, Dios anocomima hachinacachista, isihabèleta, Dios ni melabohaue hebuano, anecota, quoso siromanda, hibuatasotela, maha, anonihe hanimano, vquasiromanda hiri, hirimota alihòtela.

Pues bueluete à Dios pecador, dexado el pecado, y dile, Señor, no soy nada, soy malo, y pecador, y vos bueno, y misericordioso: y aunque no lo merezca tened misericordia de mi, pues soy hechura de vuestras manos. &c

Queniqe, iniheti inisiba, inibeti hanta Diosima, farita, vtimi hebuasinomaqui mosota, anochicota, hebuasta amitimale, chumosota, [ 13r ]hebuanoteraqua, vlechiquana, hebuasta, mineno, niareconele, mine hùe mitonola nintele, nianotichu, lahacu, nimelàbo, nihabe, mine, maniniqe nianotiacu, namoquati, nianoleqe, mine, nimelabotaqe intahabele, quenele nimelabonibaue, melabine hebuasta, anotamalotala ano istitima, nianolahacu, mineno, ano terusunele, queneno.

LA CAYDA DE LUCIFER, Y

sus sequaces, y como fueron alançados del Cielo, y desterrados al infierno: y como por embidia que no vamos à gozar lo que el dexò. Y por eso enseñò auer muchos Dioses, aßi en la Florida como en todas partes de la gentilidad, y para esto embia Lucifer desde el infierno Demonios hechos Capitanes para esto, diziendo, Bien veis que estoy en estas penas preso, y pues yo no puedo yr, yd vosotros à hazer gente, y con engaños traedmelos aqui, q̃ no es justo que vayan allà de donde yo cay, pues son miseros, y yo tan noble. &c. aßi lo dize S. Vicente Ferrer en la Dña.

Caqi abo, ano, eatema, chi ahodelesibotanchu, nàna, ocorosota, Dios areconima, yanqua Capitani chieta ano, yayileta, aricoqe virosa teracocoleta, minesimi eneqe anoterunumate naquenta, yayiletenomate naquenta mosota mine, yayi, nechenomaqua ano, aneqetileta, ano, acochatileta, [ 13v ]hachibueno, caretera, naquanimaqua, naquenihabela manda, Diosimaqui nimositiacu, manda mine acatala hibuantanima, hote naqua, chinaquale, hibuahalecu, maniqe Diosi utina napirasota minequa, naihiribososiro manda, cumepaliqe Diosimano, caqi yayi, ano aneqetileta, ocochatiletàquene, nahiabota enetaqere, ya, nanacu naqueniheleqete, ho, vtina chiarecota, honihe chi yayisota, mosotanchu, hachaquenta ninamorosinta, taninaquale chimoheti, hochiequa ygiriboso siro mantachiqe cumepalichiqe honihe, charicota, anochiyayisota, virosa aco, chisiqisotana, honihenìntela, hachaquenta, taninamorosinta taninaquale Iehero, mantecho? hochiequa, nayhiribososiro, chi maniheleqete, quentetiacu, mandaqere. Naquana Arcangel San Miguel monoma, basala Capitanileta, Lucifer norocomichu emoqua ecata, naputysinihabeleta, ista, yqua, yqua mota. Quis sicut Deus noster, qui in altis habitat, monoma, Diosi eyotorola, vtinaeyotorono, taco Diosi anocomile naquale, moheti, maninolebiti, monolebiti, motaqere. San Miguelino, Angeli eyopuqua, puqua mota, Diosibohota, nacobosota, eatema epabota, Onate Lucifer, ano puqua ebelecaco, metenolehety, naquata, yrileta, naputisisinimoqe, S. Miguel [ 14r ]yayitocòta Luciferimate, yioquacare naurute atimoma, pataquilosobota numa abo, carema narutuquasota, hiti hica carema, nacalubosota, intamale hochoso, mitequa, puqua puquamota numota cata abosintamale, yàno puqua, inibiti, caqua, vtireqema, qebeta, maninoreqe ano, chalasosiro manda, abosinte, yano inibiti metonolehèti, hitìhicama nanemitacata, nahachinaramino nanemima, nafuina hachinaramita, eatamale. Yano, caqi abosininteno, abosinta anochalasosiba, yayicocoleta, abosinte quenteno. Naquenemano, hachaquenenco, ano, nochalososiba, tariabosinte? chi manibohabele. Caqi Luciferino, hiticare holataleta, hibuatema, mine nalimo aboma. Diosi vtina, hibuante maqua, anoyayileta nihibuabilechu. aye hibuano, care terarabama, eneta, Acu ysaco manino, care machino, nanemimate, orabono, toomamate qebeta, naqua, homoqe, enèca, melachita, mosotequa, cha manta yquatubuota, hila hila, mota, hibuataqe mine cumeleno, isticobi maqua, inecalubosoqe, vti horobani, hochota, qebeta hity inibiti, eata, Christiano vti caremate, anopira, vticaremate, qebeta, maninoreqe quenequa nahimesotequa. Ca, motele honihe, nalimo abo, nianola, chinahiabobotele, ho, niyayila, ho, nicho[ 14v ]corila, queniqe, hachaquentana, vtipichiquilàno, mosima, nanemi hachinarachiqequa, nihibatela, anochequa, hachequamota, anofaramiti, niacoleta, ninte, aboma, hachibueno, careteraco, hanta, melachita, himenimichu, Christiano homohabemanda, chimasiboqiti, honihe, cumeletanincoqua, niquasimohero, manda, anotoomanco, namoquareqe, chicumelesobohalecu, manda. Dios vtina, aro, aromota, nahicareqema, namòquareqema, Diosima, nahisota, nacumelesibota hebuano ecasta, naquosomaca, Diosi vtina, patucusi yayima, cano cantele, motachicaqe, ybaha vtima, Diosi utina, yaqe anocumetotaqe. Apalachico, vtina, eyo, oca, cantela anoquayaqe nante Timuquaco, anocomitotate, naquostaqe, vtireqema hicareqema, vtina eyocote, naquosotaqe, mosonoletemano, Diosi vtina yaha, nahiabota cumeletanima, vquatequa hachibuenotera, ysaco homama, hanta, himenchu, nabeta, homohabe manda, ninapiqibota, cumelenoterama, hanta istitima ininoma beta, intahero, anomanisiqe mostanimano, nantelaha, heqenoqere, chinahiabobota habele. Caqi hitima, ano ninachalasobota, beta, hanimano, hachaqueniqe ninachalasobote? chinahiabobo haue quenihabela. Naquenihabemano, hachibue[ 15r ]no care tera, ininoma, ayehibuanoterarabama, acatalaterarabama, hanta, himenima, minecabeta, Christianolemoqe, taeyamohaue hachibueno, care, terabama, elono teraco inereqe, inema elotamoqe nanemi, machinotera, ysaco maninotera toomama nohoi, toomama, hachibueno caretera qebèta naqua homa michu, enemohauemanda enemohanimano, nacupananochiqequa, oraoramota, ano seyacota eyamohaue, cha? cha? qebeta hibuamichuqua, tera, atimoma, nimelachela, mota hibuatela. Acu equelacote pilanicote nafuina, cume yuricota nabirichita, hachinaramita ninapiqib[o]ta hacha masiboqiti, honihequa hebuano, vquasta cumeletana, vruta, mosotequa, honihe intanaqua, mota, tacananemima, nafuina, heca hanta, mine, ecate, hachinaramimoheti, manda chinachalasobohalecu, mãtequa, Dios vtina, arota, elama Dios vtinala nimohaue. Acuma, Diosilamoqe, yyolaco, Dios vtinala moqe. Maha, ayeco, vtinalamoqe mosotanimano, ona, mosota, hiquita, naiquitaqere, yano. Ca, inemimano, anoyoquareqe cumelesota, elaco anocomitota, vtinachieta, aparòta, naquosota tamalota, nabosotachiqe, moqe. Acuco, vtinale, aparota, naqua, mostachiqe, chapico, cuiuco, abayco acunaqua mosta[ 15v ]hachiqe, moqe hachipileco, utinalamoqe. Na emaco, mostanimano, Dios vtinama, nahiabomohabele, nachalasabota chimasiboqiti, Dios vtina nuta honihe, cumelatanaqua vquatèqua, hecate honihe, inta naqua, hachinaramita, nàqua chimobohabelecu, manda, nisisobotale.

Vuestros antepassados, por creer al Demonio fueron engañados; por tanto, vosotros dexando la ley que el Demonio les diò, seguid la ley de Dios, que ella sola es la buena, que os enseñamos: la qual nos manda Dios que la enseñemos à todos los de la tierra. &c.

Checaba, ano iqui, cumeletanaqe, caqi hitima bohomoqe nanocomilecu, chimanibota hanimate, nachinibotetiacu Caqi hitima, ano, napiqisibatiacu, mueno, haniheleqete hachibueno eyo, isaco, hebuano, cumeleno, ysaco, cumelenococo, cumeleheleqete, ano, nachalasonoma, yaha, nayayileta halihota istetiacu, nacumelebininco, vquanoleheleqete, chimasibotanano ano iquiyaqe, hiticumelebima, hanta, honihe hebuano, chicasibotana, Diosi hebuano, mima, nocomileqe ocotota, hocumeletana, nauruta, ychiqebata, mosohanaqeno, Dios vtina hebuanoleqe, eyemaquasta, Diosi cumelenoma, vquasta, abosinta, vtireqema, ecasta abosinihachiqe, Dios vtina nimasibotequa, [ 16r ]istana nyabosinibotele. Caqi Dios hebuano tera vquata hicareqema, eca hachiqe, montaqe nasinoletemano, maha, honopochateraco, vquata abosinta, heca anoletaqe, honihete ecasiro maninolebi michuqui mosileqe chisisobonoletema, naquale Diosi cumelenomima, yanqua maqua, teracocolaha, hachibuenoteraco, naquale mohety, manta chica heno.

Retificacion de lo sobredicho, de la creaciõ delos Angeles, y soberuia de Lucifer, y como anda como Leon buscando aquien tragar. Por eso, andad en alerta, y con cuydado. &c.

Cache, chi ahodelesibotanchu chinahiabobota habele, Dios vtina yaha, hachibueno inereqe, ine, homama arecono monoletemano, numaco, arecoqe elaco, Acuco, chuboboco, hachibueno ynemico, arecota, hiquitaqere, nalimo aboma hibuantenimaqua, naquata, hibuahabema, chimanisibotanchunu, Angeli care monoletema, anoteraraba anoyayi naquata eya haue areconima, yãqua inecaluanimano, Capitani yayichieta Andaqua Luzbel, monoletema, ofueno Lucifermono hiticare holataleta, hachinaramita hibuataqe, mine, cumelenomimaqua, ano acochatilenomate, yayinecheno mimaqua nacalubosota, nali[ 16v ]mo aboma nahochoqe tacananemima, taechala, chi tolobosotãchule, chinahiabobota habele, nàta hibuata, heca inecalubosohero cumeleno, isticonco, nacumelebosiro, manda, isticocosono, inemima, ninibohaue manda, sotela, yaraba chumota, anocamesiromanda, hiri, hirimota, ysapelèta, abosintequenteno, quenele, nahiabota, ano oribistamaca, chisisobotanano.

Tambien aueis hijos de saber, q̃ en seys dias criò Dios todas las cosas: no porque gasta se todo el dia, por que en vn cerrar, y abrir de ojos, diziẽdo, hagase el Cielo se hizo. El Sol luego al punto fue hecho, para que clarease aca el mundo, q̃ estaua obscuro todo, con vna tiniebla espesa. &c.

Acu nahàcu, qienicare nahiàbota chicaqe, caqi. Numacaremate, vticaremate, hachibueno inerèqe inèma, nahomàma habitimatiqua, mucu marutimõtequi chumota, Diosvtinama arecõtechulahacu. Equela marèca equelayàhareqe, cacàre, cacàre, areconolehàue siqinolehàue maniniqe, areconelahacu. Equela atimo, ilaqisotele manetiqua abitimatiqua, sontèla hachibueno, eyo inibitima arecosiro hanimanacu, canàcu hiamiqua, cocolàha, maha, inetorochumosila; hèca equelareqe, cumearècota, nacumepalinta habèma nasonela.

Primero criò Dios todas las cosas (de nada) y por que [ 17r ]estauan en vn Chaos de escuridad, en el dia del Domingo criò el Sol que las diesse claridad, està en el quarto Cielo, por que si estuuiera en el primero nos derritiera, y quemara. Y aunque parece pequeño, 166. vezes es mayor que toda la tierra. Y Dios mayor que todo lo dicho. &c.

Onaqueniqe, equla, minecotamano Domingo, equela mantaqe Dios vtinama, elaareco hanimano. Ela siqinolehàue mòniqe naquana, abitimatiqua, tocòta carotequa yribala. Caqi Ela carotemano, chaqueniqe arecone? chimanibohabele, ahosibotaqiti, chinahiabohabele, caqi vtichucuma, inèmi, licofeyèma laca, lacama, chùcuchucumota tucutucumota, fatèqua, nachiacose; hauèma, areconèla, caqi hebuano naquale mosima chiocotobohabele, caqua, pahaco, hoba tucutucumota pilanitucòchu mota, hachibueno etacòta chiacolòta carochicàqe, intamaqui inteno. Caqi Ela mano, vti inemi, moca inèmi chiacososiro maniniqe pilaniqireqe elatocòca chiacosohaue areconiqe enetaqere, hachia? iquotisi teralecu, monela, caqi elamano; numa, nacheqetamima fata nanemi naparifotela numa minecota hibuaninconacu, anoniquelasobohena, nyteyalosobohèna, qùosohabetileqe Dios nimelabobota numa nacheqetamima fasotela naquenihaue manda, inte[ 17v ]la, caqi ela chirico chumosilahacu, caqi vti inemimate mocaynemimate, elamano chupi, yaha qetuma mareca qemareca tacubotela caqi inetoomama, meteta anecohelahàcu Diosi anoconica, manacu tanapiratimala mine hiquotelahacu hiamiquala, chimasibotanano, caqi elamano equelaoreqema, naparifotequa caqua equelaqua inte qebetaecheta hica eyocarema, nacarosota eaqua pilanema, inte, caqi elama. Acu nate chubobocaremate minecaromima, feta cosòbota. Pilanima carosota chyacosotamala, acuta, pilaniqima tocota elacoco chiacosotela, Acuco chubuobòcareco carota màtila.

Acu cumepalino lehaue yyoquama, caqi, elamabeta heca anocaremate hachipile caremate, ayetoomamate. Apacha inemico vqueco honotoca toomate orobisimita moqe melasonomimaqua ano tuqueta nimelasobotela caqi inema Diosma, anohòqe quentaqe honoletelaha, nohobotilenincono, chaquenta pochatilelehena; siqiheleqete queniqe pileyaqe hulubonta, pulutanaqe, honoletelecu, manetiquanimaca, Diosimaniqe hono, inemipochateno, bohota nahiabotamaca.

El Sol causa los dias, y los quatro tiempos del año, q̃ son, Primauera, Verano, Otoño, y Imbierno.

[ 18r ]Acu, cume arecono lehaue yoquama, caqi elama, equelareqe tocota, naparifonomima, equela, naysaqitequa, eroreqema, arecotela, asoma, arecoqe, Achemòtaleqe, Aqibalèqe, ychiraleqe, equelareqe, arecoqe, nantequentela queniqe nabuchareqe, caqi elatocota enetanaqeno, Diosimaniqe, Caqi pilaniqima chene habeleqe nipuenale onaqueniqe Diosima ysaquoniquoso masimanca.

El Sol con allegarse y apartarse de nosotros causa el Inuierno, y Verano.

Acu, caqi elamano, càqua biyotocota, qebetaqua, echemitaqe, patumano, minetarita, puenotantela, naqueniqe ychiramãtela. Achemotamano, elasoma càqua equetecoco, ponota minelechu taritaqe patumano, puenotetiqua, nabetaqua, biyo na alihotanimano eroma, intela.

Lo vltimo que ay que considerar, la belleça deste sol, y la que le quedaria à Dios que le criò. Y pues yo soy tã bajo para no poderle dar gracias, por mi se las den todas las cosas tan hermosas, por el criadas. &c.

Yubuanahòma, cumeareconolehauema, naqi, elàma, birosa chumòta anomucuterasi chumota, alihotelahacu, Diosimanàcu arecontetiacu quenemano, Diosi mucu teracocoma inibitileta hachaqueni, lebitani, maninolehaue, mine Diosima, [ 18v ]anocare toomamate, hachibueno, inemimate, mucu terasimanino, ohontelaqua queniqe mine caronomimate, miliconomimate bapi, bapinomimate, myya, miya, mimate tàco, tolobosohety? caqi mine, intaqe, beta caqi, inetoomama melabonochiqe, anolenele onaquenema, hachibueno, hamimiqiti, nycanalaha. Atichicolonaqui, vnaoquonaqui, quenèma, anocona tacatostala. Acu hachibueno inemimate, hachipile, inemimate chulufi inemicote, ybine atimocote, apacha toomamate, eyocare atimomate, honihe, nachiqita, caqi Dios anohamina, tipilòta nabosota, aboquita, hica care ocotota, ysaconiquoso, masimaca, ho, Anochequa chequama, nyfaramiti nintela naqueniqe nyanecala. —

Pues cada mañana que veamos salir el Sol, demos gracias à Dios, que nos hizo este beneficio.

Queniqe hecabanoqere, onaqùenta, nabuchareqe caqi, elatocohanimano, eneta teralamanta, hachia? yquotisi, mota, Diosima caqi, ininotera, niterusubonema, ytuqua manda, Diosima, isaconiquoso, namasinolehabele, namasimaca.

Aßi nosotros, antes de ser Christianos estamos como ciegos en el entendimiemo, y alumbrandonosle Dios dandonos deseo de sen Christianos, lo somos. Estimemos este [ 19r ]don en mucho, y demosle gracias por todo.

Hèca vqua, niChristianolebatiqua, tùcu tùcumota, pilana, chucuchumòta, Diosinuta, naorobisinomate, cumepalinomate saru, sarumota, ninibotaqe niabosintema Caqi Diosima Christiano Iehauema ninacumelesiboniqe, atichicolonica, ninacarosoboniqe ninamelabontele manda ytuqua, manta, ysaconiquoso, masimaca.

Iten, se à de considerar que el apartamiento que Dios hizo delas tinieblas que estauan mezcladas con la luz fue para bazer la noche y el dia, porque para nuestro prouecho trabajassemos, y en la noche descansassemos del trabajo. Aunque algunos dexado el descanso de la noche se andã baziendo cosas malas, y hurtando, y buscando el complice ageno. &c. —

Acunacu, cume arecotamaca, caqi chiacosonomaqui, licofaye chucu, chucumaqui, naia meta, eatema, Dios abaqua, ysaqita, itaputahabaqualehaue, naisaqinimabeta. Equelaarecota pilanima arecota, mosonechule, nacarotema, equelama nãte heca, ininihabema inonta, honoqeta, areconela, pilanimaqua inonino, inonta mabetaleqe, anopataquilasimanda, machita. Sototimota, necata, areconiqe nasonela, quenta hecote, ano istitima yaha mosicote, necanohanta, ininoistico, nasota, [ 19v ]naquenta, inisimayo, nuqueta hachipacha eyocomate, hachibueno eyomate eyoco, matequenequa mosta male. Nalimo, abobetaqua, pilanitorota nanemi, equelachiqela, nahiabotamaca.

El segundo dia que fue el Lunes, criò Dios el ayre, sin el qual no pudieramos viuir nosotros ni ningun animal pues cõ el respiramos, y por causa del oymos, y por el vemos, y distinguimos las cosas, y olemos qualquiera cosa, q̃ dà bueno, ò mal olor: y con el van y vienen los nauios, y por el quando llueue poco à poco como quien riega, y por medio del alumbra el Sol la tierra, y otras cosas buenas, que purifican la tierra, y aßi, la que le bañan mas vientos es mas saludable. Por lo qual deuemos dar gracias à Dios nuestro Señor. &c.

Equela naiuchamima, Lunesequelamate, caqi Dios vtinama, aqecarema arecohaue, cume maniqe naquana, abitimatiqua, aca toomanco, tococota abosintele. Caqi aqemabeta, hecamate, hachipile mare, chulufimate, hachibueno toomate, quene, baluta abosintanicala, caqi, aqe iqimùleqe, machitequa, laporibota, cumeoyoma echeta, tocota, anobalubi, aqemabeta tiqima, ocotòtela hachibueno nemoquareqe, mucuma enetamoqe, Aqe mabeta chinima, osopiata, isticopiata nipitanicala, acamabeta, ticopahama moca, basala, mita [ 20r ]faritantela, caqi aqemabetaleqe, ela, vtima, carosotela, aqemabeta vque eanequa, cumemi, hochota, vquepontela, epata, ecatachumotãtela. Acu hachibueno, eyotera, aqemabeta nyponosobotela. Caqi, inatera Diosima, niterusubonema, ituquamãda, ysaconiquoso masibonihabele, naquosomaca.

El tercero dia que fue Martes, mandò Dios à las aguas que estauan sobre la tierra, que se congregasen, para que ella produxese los arboles, yerbas, y las demas cosas que se ven sobre ella. Y aßi luego al instante corrierõ parte dellas al Mar Oceano, y parte hazia el Norte, y parte hazia el Sur, y parte al Mar hazia do sale el Sol, y de estas quatro partes se hizo un Mar, el qual por sus minerales por debaxo de la tierra torna à embiar los Rios y fuentes, para q̃ nosotros, y los demas animales bebamos.

Equela, nahapuma Martes equelama nantaqe, Dios vtina areconimano, vti inemi, ybine tobochiqequa, fata, ayeco, apachaco nasiqisohaue, maniqe, ibine toomama indò, habàqua, abaribota, eatamaca masiniqeqere, abitimatiqua mocabeta, yano, nasalacatequa, oyataritequa, mita, yano, moca, Oceano monoma, mira, yano, ychira, mocabeta, mita yanosilaqebeta, yanomocabeta, mita, ybinecare, echerecasisota, intamoqe, caqi mòca cheqeta, oyoqua, ibi toomama, tocota, ybitachiri[ 20v ]coco tilocò, ibinenuquaco, nubalacò, aqueco, quenema, ibinetocota, hecamate hachipilemàte vcuntahauema, mine Diosima, arecontela. Acu cumepalitamaca, nanemi, caqi ibima inemi hoya mitequa, mocama, mita acunacu, vtipatasima moca, acuta misota ibinefarita salacata hotequa, intela. —

Pues considerad, que con ser toda la agua del Mar salada, y amarga viniendo por debaxo de la tierra, nos la dã los Rios, y fuentes cerca de nuestras casas, y los poços dulce, teniẽdo Dios de nosotros misericordia, aßi para bañarnos, como para beber, y adereçar la comida. Por lo qual le emos de dar gracias. &c.

Acu, cumearecotama, ibine atimo melochiqequa, cachitelahacu, vtima paritima, malaqua, Diosima, nimelaboboqe vti patasima, himetequa, ybine osolèta, paha nabama, na ibineoso, letaqe tiloco, nubalaco, ybina nuquaco, ibimaco, quene, vcũtahauema, yanosamota yanovcuta fohabeleta yano, niyepileta orobo habema, acu yne eyotera ninibohabuemate, hachipile, inehabemate chulufi, habematequene, arecolaqua, anohontela queniqe vcu, habeleta IESVS macòta, ytuhùta Dios anohamina ninihauema, anohonela, ysaconicoso mastache, caqi hachibuenocare inemima ynemi [ 21r ]abosintema, nacobososinino letemano, mine Diosimano, ho, nimanisibotequa, hecaba niquimileboqe, onaquenema, ituqua, manda ysoconiquoso ano manistala masimaca.

En este mesmo dia criò Dios dentro delas entrañas de la tierra el oro, plata, y los demas metales, y adornò la tierra con tantos arboles diferentes con sus frutos, y flores, y muchas yerbas, vnas medicinales, y otras para sustento de los animales, y aues, y que cada año cayendo la semilla de muchos tornase à producir siempre, &c. Por lo qual le dad gracias.

Acu, caqi equela cocomaqua, vti oyoma, yerebanalico, yerebanayoco, yerebachucuco, yerebaeyocareco, yoboco, olotaco, siriribaco siqita mosonela. Acu, caqi, vtima, suninta quanunta, hulubontasiro, manta, vtima masinimano, into, aye, namoquareqe puquama, siqiso. Apacha, inereqepuquaco, apacha, niye aroso, chioco hono, inereqe puquaco, siqiso, hono, terapuquamate, quine yano, hachipile, namoquacare, cote chulufimate hono, inemi hentahabema, nanemi, siqisota quosohache, vtima, ano, ocototechumota. Dios hebuanoma, ocotota vtitatileta, eroreqema, yano siqita, calamota acusiqita, acunacu hono, chorota, siqita Pòcha inemi, pilecatanimano, nanemy na[ 21v ]quosotela, caqi, ine nahomama, abitimatiqua siqitechulena, ofuenoqere ayeyahacote apacha yaha, mosicote, aroqe, nihiqe ea nequana, aye eyoco, apachaeyoco, inemi, acu nacu, siqita, orobisi, mitamale. Quenemano, Dios vtinama, ysaconiquoso mosotachicaqe, chisisibotanano.

Mas se ade considerar, q̃ en este tercero dia criò Dios el Parayso, Gen.2.c. lugar de gusto, y llena de deleytes, y de frutas y flores, y cosas de sustento, &c. Y que tenia mas de quatrocientas leguas, y suerte, è inexpugnable y tan alto, que como dize el Texto del Genesis c. 7. que subieron las aguas del diluuio 15. codos sobre los mas altos montes del mundo pero que no llegaron à este Parayso, por que està mas alto que las nuues, y enel no llueue, pero en medio del està vna fuente de do salen quatro Rios, que riegan toda la tierra Y dize Beda, sus arboles llegã a este primero Cielo do està la Luna. Y aßi lo dize tambien San Vicente Ferrer, Dña. 19. post festum santißimę Trinitatis fo. 772. Y quando Dios nuestro Señor destruyò el mundo, por estar todo corrompido con pecados, solo se saluaron en vna arca, ò nauio, el Patriarca Noe, con su muger, y tres hijos, Sem, Can, y lapeth, y sus tres mugeres, que fueron ocho personas en todas. Y los animales, y aues q̃ embarcarõ. Todo lo demas pereciò, y esta arca, al fin del diluuio aportò à las sierras de Armenia do oy en dia se vee.

[ 22r ]Acu, cumearecono, lehaue, yoqua mano, caqi equelacocomaqua, Dios vtinama, ela tocobeta, areconimano, Pileteracocoma yachebanco, hutamino, chupicheqeta mosi, areconiqe caqipileco, Parayso monoma, hica, nacupanano, cumota, fatema, aye tera ynereqe inema nahomama, hono vlaca, nemoquareqe, siqita naoboqita vlequa, sotamale. Acu apacha, osopia, puquamate cuyupuquaqe, chio puquaqe, honopuquaco, hachibueno, eyo puqua, puquamota, metenolehety? Dios arecatiacu, chaquene heleqete, mine isonolehema, caqi inetera care hiamiquatiacu. Acu caqi Parayso hica tarimate abococomate intela caqi numota ofuenoma napiraqe Acuma, numamima mine ayema, minotamala, abo acomabeta nanemi qebeta vque tetila, quentahecote, caqi Paraysosichinoma ibinenuqua, acoma, amonochumota, ybimacheqeta acoma, oyatequa, vti inemi, moca inemi, onaqua qebeta, ybineachico, himetamale, Andaqua iniheti inino puquamabeta, Diosima ano juricota, vtichucu achicoma yperuquahabeleta, qebeta maninoreqema, ano abosinte toomamate, hachipile, inemimate chulufi inemimate, equelatuma cheqeta equelanimi, pilaninimi, quenequa, equetequa, moca, namache toomama, tocota ybine nu[ 22v ]quamate nubalumate, ybima inemi, tocota, ibine tobo chiqequa, vquequano, misoniqe, aye yhiribacoco, ofuenomate, caraba, abococo, ofuenomate acasala, maruangala, ibine vquequano, tanapiraqe quenemano, hachibueno inemi, mefata nihita piamabileto, quentalahacu, Patriarca Noe, mate, inihymale, qiemi hapuma, Sem, Caam, Iafeed, monoma, myne inihimima hapuqua, matequenequa ticopahame, caqi, anopiqinapu, ecantamoqe hachipile inereqe inema chulufi inereqemate inihimale, piqichareqe ecanta baluta, montes de Armenia. Armenia ayama, nayuquitamale vquaca, ticopaha, michunu, yobo, abococoma yucha pacama naquiribota fatele, vti abo inemi, aye yhiriba inemi, vquequano, napiralahacu caqi Parayso monoma, minobitilaha.

Iten se à de considerar, que en el medio deste Parayso criò Dios vn arbol de la vida, que el que comiera del sin morir se fuera al Cielo, si Adam no pecara.

Acu, cume areconolehaue, yyoquamano, caqi, Parayso sichinoqua, ayeteracoco iribota, balunuma aye nonomantaqe mine honoteramima, ano, hetema, toomãco, yqilaboheti, nihièty, Adã iniheti inibitiqua nihinotiqua balequa, nalimo aboma, nihomo habeqe vtinama, arecontechule, quẽteno.

[ 23r ]Tambien considera, q̃ de aquella fuente salian los quatro Rios arriba dichos, cuya agua era tan dulce, y sabrosa queno ay cosa dulce à que se pueda comparar. &c.

Acu nahacu, cumepalino, lehabemano, caqi pile yachibanco, hicacoleta, Parayso monoma, Pereniqua, ibiacoma. Salalacatequa, hoyamitema, ybima eyocheqeta, naisaqita, caqi Paraysoma tococota, hoyamitamale, caqi ibicheqetama mine ibinemano, yurucaco intela, caqi, ybinema anoco, vcuta osocote mota, ibinemola chumota, hachibueno, osoma yururuca acolahacu caqi ibinema, tana piletimala.

En el quarto dia criò Dios la Luna, para q̃ diesse luz à la noche, y aunque parece pequeña es tan grande como la tierra, està en el primer Cielo, y por esso parece tan grãde como el Sol. Y aßi el Sol le dà y presta su luz con que ella luce, y cõ su rocio se engẽdran los frutos, y con su salir nueua, y acabar cada mes, se cuentan los meses, y por Lunas cuentan los indios, y aßi se cumple el año de doze Lunas, poes mas, ò menos. &c.

Equela, nacheqetamima, Miercoles equelama, cumepalinolehauemano, heca, anocomile Dios vtinama, numa minecota, nachiacoso, nolehaue, mucu, maruti mõtequi chumota mine, maninococomaqua, Acuma, siqitechula, caqi Acuma, pila[ 23v ]nima, carosohaue, nasontela, ela, echeqe minechebeqe ela, nachiqita, chiacosotela, naqi. Acumano chirico, chumosilahacu, caqi vti inemi, natacubuotela, yano, caqi Acuma, honolehaue inemima hiba, himesota, hochopontaqe honotocota ysotela, Acu caqi Acuma, pilanireqemate, equela, reqemate, quenequa, naparifonomima nanihita, nabaluta, eroreqema. Acuma yuchangalama, ero yaha, tacuboteno, carosonomima, elamabeta, fetecota napuenosiqe nahabosotequa, chiacosota, carosotela.

La Luna es symbolo de la hermosura. Aßi emos de dessear estar sin pecados, para ser hermosos como ella, y y como las estrellas.

Cùme, areconolehaue mano, caqi Acuma hachibueno toomanco, ysa, ysama, cahunamosi, nanibisonola Ona, quenihemosima heca atichicolonica, Diosi elachumota, heca mine, enemitequa, mine graciamima, anochicotalesinoma, nahabosotanica, caqua atichicolonica, miya, miya milicotequa, bapi, bapi, mota, inta, iniheti, inino toomanco canataqe, naquenema, Diosi, Acumate chubobomate, carotechumota, anolesiro manichicaqe.

Cant. c. 6. Pulcha vt Luna, El anima limpie es hermosa como la Luna, &c. [ 24r ]En este mesmo dia se ade considerar, q̃ en el criò Dios tantas estrellas, solo el las sabe contar, y nombrar, pues son mas que arenas del mar, y la magnitud dellos es tan grande que algunas son mas que toda la tierra, y algunas catorce vezes mas, y otras ochẽta vezes mas grandes. Pues con ser tantas Dios las sabe contar, y nõbrar â cada vna con su nombre. Pues en los vacios que ay pudiera criar otras muchas si quisiera.

Acu, cumearecota, nacumepalino lehaue yyoquamano, caqi equela, nacheqeta maqua, numa, aboma napiqichamima, chubobuopuqua, puquamota, moca nabama, qisa nari, òco, chumota, eatema, chenebotele, chitaco metenoleheti quentelahacu, Dios vtina, ynibiticotacu meteta bisatota, nasotele, mineareatiacu, nuhety? Acu, chubobo, pacano, puquamota, chubobo, eyo, hibuasosiro hanimano, hibuasohela. Caqi chubobo, chirico, chumosilahacu, ca, vtimate, moca inemimate. Diosimaniqe, hochopontanincono, vti inemimate, moca inemimate nabuacabohena, chiqino chiqisota chumosihena yano chubobo qichiqichima eatamolahacu, mucu eneno tubaqe, nana enenolehety, quentahanimate, chubobo yahamosicote, caqi vtimaqui, mosochiqequa chupi mine chubobomaqua, yquotaqe, acu naquimosi, tuma [ 24v ]cheqeta, mine chuboboma, yquotaqe yano, naquimosi maruangala, naiquotaqe, yano chubobomaqua tumapiqinapu, yquotaqe, naquentema, caqua enemita nasatesota, chubobo, qichi qichi, maninolete lahacu, inemi vtimabeta, chiricoqe mocamate chircoqe, chubobomaqua yquotelaha nãteno.

Lo otro que se ade considerar es, q̃ estas estrellas como dize el Ecclesiastes c. 43. significan, y son symbolo delos santos que estan con Dios en el Cielo, y aßi nosotros cõ buenas obras emos de dessear ser como estrellas de Dios, q̃ como ellas nos alumbrã emos de imitar y llebar por guia siguiendo los passos de los santos. &c.

Cume, arecono lehaue yoquama, caqi chubobo atimo, nicarosobontema, nalimo, abo, Santocare, Diosi naquata ocorota, eate toomanco, nanibisonola, Ecclesiastico, nimasibotele, naquenemano, caqi Santo, care, nalimo eatema, caqua baluta, ininotera toomama, isota, qebeta, machita, ora, oramaquana, eatamala, hecaba eye vruta ichi qebota, inino tera, toomama, naisota. Caqi Diosi chubobochumota, lesiromantamaca, heca ininihabema intela, ytuquamanda Diosima ysaconiquoso, mantamaca.

En este mesmo dia criò Dios el fuego, para que con su luz clarease de noche, y nos calentase en tiẽpo de frio [ 25r ]y con el se cociesse y asasse la comida, y se adereçassen las medicinas, y se labrase el hierro para hazer herramientas para trabajar.

Acu, caqi equela maqua, pilana, tucumabeta, nachiacosonolehabeleta, Dios vtinama, tacama, arecontela, enetachaqe, paha, hoba, chucuchucumota tucutucumota letaqe, hachibueno vquata etacota, carosobi, michuquimota, ela ca ronoma toroqe pilanileqe elaso, nachiqita, nacarosono, lehaue caqi taca siqita arecota, Anohonteno, Acu, ychirapatu, ponoqe patu, nacalamohabeqe, ano nihihabeti, tatuqueta, alantahabeco hononahiqe heta habeco, ahela, alata yano, honoleta, yano, bilata yano oquota, yano, pileta, hehabeco, anohoqe, Acu yereba, tacaecheta, yanoquelata yano taca echeta, locota nijo, nijomota, nasonoma arecota inontahabeleta, anohoqe acu, apachanyye piletaqe, samotaqe vcutaqe, quenema, yqilabama baluhabeleta, anohobonte, ysaconiquoso ano masimaca. __

Amaratacamate, caqi, ela chenebotemate Diosi Diuinidad monoma, nanibisonala. Simile. Caqi hebuano naquale, mosima, chiocotobohabele, elamano, hachibuenomabeta, tocotetila, nanacu, mine qibinoma, inteno, naquenihemosima Diosite, [ 25v ]hachibueno eyobetama tocotela, maninolebitila nanacubeta, mine ichitora qibinoma nãtaqe. Acu nacu, caqi, elamabeta, ela atuluma, tocotela, acu elamaqui ela atulumaqui quenequa, basalareqe natocamano metebama, monolenimano tocotela hacbibueno, haputelahacu, elayahacoco intela, Naquenemaqui mosima, Dios anohaputa, Diosite Dios qie, Dios Espiritu santo quenema, haputelahacu Diosi yahacocomaqua intela.

Mirandose Dios à si mismo produxola sabiduria, que es su hijo, y de los dos procede el Espiritu santo, que es su amor infinito. &c.

Caqi, Dios vtina, anecohabeti, yahamano hachibueno inemima, hiquimita hibuata, minequa nasaraconta, naquana nahiabonomima tocosota naquana hachibueno, inemi, intahaue care, toomama, nahiquimela, naquenema, caqi, Diosi nabiabonomima, Dios qiemi, monolenimano, nasinola, naqueniqe, Diositemaqui, nahiabanomi Dios qiemimaqui quenema basalareqe natocamano, Dios Espiritu santo, monolenimano mine Dios ano, nahubuasonomi, inibitima nantela.

Dios Padre criò todas las cosas, el Hijo padeciò por nosotros, el Espiritu Santo dà consuelo en todos los trabajos y enfermedades. Y aunq̃ son tres personas son en todo [ 26r ]iguales, y solo vn Dios.

Diositemano, vtinaleta hachibueno, inemima yayita siqisota piatema, nantaqe Dios qiemimano, hecanina pichibota, isticoconta, nihinema, nante, Dios Espiritu santo mànacu, heca isticoco toomamate, iqilabono toomamate, cume aniquosotema nànte, naquene, ano hapulahacu, inemi colemoqe, yoqua cumelenimate, naquãte. Acu iòqua, cumelenimate, naquãte, acuyoqua cumelenimate, naquante, quenelahacu, hapuqua, hecasiniqe nana, yanquala hantela.

El fuego, y el sol, son symbolo de la diuinidad. El Sol es tan primero, que no ay cosa criada de quien nasca ni proceda. Aßi el Padre eterno en lo increado es tan primero, qae de nadie nace, ni procede, sino que es principio y origen de las demas personas, Imago Patris est Sol, el Sol es la imagen del eterno Padre, radius Filius, el Hijo es comparado al rayo del Sol, porq̃ aßi como el rayo nace del Sol, aßi el Hijo es rayo que nace de aquel Sol de infinitos resplandores lleno Pater luminum, qui cum sit, splendor Patris, & figura substantię eius, Paul⁹ y aßi como el rayo aunq̃ nace del Sol, es tan antiguo como el. Aßi el Verbo de Dios es tan antiguo como el eterno Padre, In principio erat Verbum calore Spiritus sancti imago. Ioannis. el calor es vna imagen, y retrato [ 26v ]del Espiritu santo, porque aßi como el calor, no solo procede del Sol, sino tambien del rayo, aßi el Espiritu santo no solo procede deI eterno Padre, pero juntamẽte del Hijo. Y. S. Augustin en el libro de Trinitate 11. dize, que de la fecundidad del cuerpo sale el braço, y del cuerpo, y braço procede el dedo, si in digito Dei eijcio demonia, aßi el Espiritu sancto procede del Padre, y del Hijo.

¶ Lo que se à de considerar.

En el quinto dia, que es Iueues, como para adornar la tierra criò Dios en ella el Mar, Rios, y lagunas, y en estas aguas criò grande numero de Peces, de los quales hizo Cacique ò señor al hombre, y le diò sabiduria, para pescallos. __

Equela namaruama, Iueues equelamante, cume areconolehabema, Dios vtinama, areconimano, moca carecote, ybimacarecote nubalacarecote, aquecarecote, caqi vtima isamolota quanunta nahulubontasiro manda, areconele hachaquene? iquiminco arecoheti? heca, ninapichibota sontela caqi, ibine oyoma, cuyu, inereqe ine homama, arecota, vchuco, siacatococo, ytorico chayoco, aquatiro, l. cunachuaco, chayoco abayco, caracasico, tanitoco, echacaco tococo. Pueloco guacapeco henosoco tumeco, chapoco, sucu sico cuyuqichico, inereqe inema, melo toomamate, henta[ 27r ]hauema hiqui, hiquimosota, mine bendicionima, na ecasibota, coesa, qiemi nahisiro, manta abosintamaca, masiboniqe. Nanemi coesa, anochietequa, abosintamala heca, equelareqe, qebeta, maninoreqe, yano, quelata, yano, abosta, vbuetota ychali, hiota, puye arecota, yuferemate quenequa cuẽtalahacu homohety! Acu chulufi inereqe inema, puqua puqua, motalahacu, yamiquala, cuiuinemi tanapiraqe, ebeleca, acola, nanibisotamalaha! onaquenema, Real Profeta Dauid istanimano (Retilia quorum non est numerus, Psal. 103.) caqi cuiu inereqe homama metenolehabe, canasala enaquenemla caqi ininotera, Diosima, cobuoso habeleta niterusubonema, nanemi, hehanaqeno, ysaconiquoso masta, mine bendicionima nicasibonihaue anolapusta, masichicaqe.

Pues para coger el pescado grande, y pequeño, diò Dios saber â todo hombre, omnia subijecisti sub pedibus eius, Psal. 8. Pues asi el que dessea ser buen Christiano con palabra, obras, y buen exemplo procure de pescar animas para el Cielo.

Acu, caqi cuiu, yquo toomamate, qichi toomamate, quenema nahuta habeleta Diosima anoreqema, nahiabonoma ohòta cuiucare, holataleta, hutata, hetaquosomaca, nimasibontela quene[ 27v ]mano Christiano teralesiromantema, cuiu quelamichuqui, hebuanotera hebuata, inino, tera ysota. Cumepalinotera, cumepalita na orobisino, terama, ecasta, ohota, numa aboma, homohabema atichicolo puqua quelasiro, manda, alihòta quosohache.__

Tambien se à de considerar, que en este mesmo dia, de lo mas sutil del agua criò Dios gran numero de aues, y luego bolaron para arriba, do andan en el ayre, y otras que andan en la mesma agua, y otras vezes por tierra y agua, do buscan su sustento, y las hormigas cõ ser tan pequeñas lo buscan, y para guardarlo tienen su casa, y otra para enterrar las q̃ mueren, y otra casa pava viuir. Aßi el Espiritu santo enseña al pereçoso, q̃ aprenda de la hormiga, paroque aßi trabaje para si, y para sus hijos, y haga casa, y no vna choça, como algunos de vosotros hazeis, ni seays como la Cigarra, que el Verano todo se le va en cantar, y despues muere en el Inuierno de hambre.

Acu, cumepalino lehauemano, caqi equelamaqua Dios vtinama, areconimano ibine; sutema, quanabamima, betaqua chulufi, inereqe, inema, indo chieno lehaue, moniqeqere abitimatiqua, chulufi, inibitiaco metenoleheti, naquana tocota aqemabeta, ofuenoma, iribita, abosintamaca, moniqe abosintamala, yano, vtima iribita, ponota, [ 28r ]hono heta, nayubaleno, qeta, hebetota, hetamosota, yano chini yhiribota nahita, sicuri mosico, turiba mosico, anopiracaya, mosico, yquasibamosico, nayomosico, yano, mine hono, nayubaleno, mile, yyolanante, yano, ahàno heta, yanopinoco heta yano, qisaheta, yano, cuiuheta, tolocamamosi yano, hono, eyo naheta, naqusomohabuema, Diosima, nahiabonoma, naorobisinoma, ohota, quosontechule, Acu cayaco anochieta, nacobuosota nahiabonoma, ohota. Suluquita chirìcolaha, onoqeta, mine nipitacoco, vti oyoma piteta, paha, hapuqe, tiqeno chieta. Pahayaha abosinta eya habema, nante, yyoquamano, suluqita nihe, nayalenoma, nante, yyoquama abopaha chumosi chieta, hono, yaleta, ychirahentahabema, nantequeneno, hachipile, chirico conlaha, ano orobisichumota, paha hapu arecota mosotamala, checa ano pira, na orobisinomate, nahiabonomate quene cana, chumota, chinibote yano anocote ano maca maca mota, abosinta, chicaqe, paha, pechocote, arecota, chisobotele, onaquenema, Dios Espiritu santo ano alobosa carema, na masintele, ano màca maca maha lihotenco, mita suluqitamabita hebuano quata, paha tera arecotahono, eqeta, mãda, puluta hulubonta, ebetora, honoqeta hochiete [ 28v ]heta, qiayeco, vlayeco ano peqetosaco, quenema hesobota, quosohache, yalala, chumota, quosatiquani, caqi yalalamano ero, metaba palucuta, inonino, alobosoqe equelareqema maba, hibuata elonochiqequa nabenta alihota malobotaqe ychira puenoqe enechicaqe, honocalamota, maha nihela, onaquenema, naqi yalalachumota, quosatiquanimaca, hiri hirimota eqetamanda inonta abosintamaca. __

Estas aues criò Dios para nuestro sustento, y para q̃ dellas aprendamos, y criò las auejas para hazer cõ su cera candelas, y para gustar la dulçura de su miel.

Caqi chuluficarema, heca hentahabema, Diosima siqita, nohontelahacu, yano, na orobisinoma hebuano, nicasihauema arecontechule. Acu salobama, vquema arecota, nucora, mabeta, amarataca, arecota, nacaroso habeleta, missama, natacosota, mosonolehabeqe, inta, yano, oso, yururuca anojontela. __

Algunas destas aues muy demañana, con su canto nos enseñan, que quando despertemos demos gracias à Dios, de q̃ nos à dejado llegar viuos àla mañana, sin motir muer te subitania, y aßi emos de yr àla casa de Dios por la mañana a dalle gracias, por que algunos se acuestan viuos, y pensando de amanecer sanos, y viuos amanecen por sus [ 29r ]pecados en el infierno.

Acu, caqi, chulufi yano, pilaniqireqe carotimaqua, necata, nibaluhabema, hebuano necasibotamala, mine nabuchareqe, anochumota hebuata elota, caqi nabuchama, baluta, niponala, Diosima ysaconiquoso masta, elotamala, naquenemano, Nihecabanoqere, necata, baluta hanimano, IESVS mota, Deo gracias mono ysta ituhuta, Diosimaniqe, maha, ninihetiqua caquete baluta, niponala. Diosima ysaconiquoso, anomastala, Acu nabuchareqe, naquana, Diosipahama minota, caqi chulufi inta, maquichumota, ibine tera vquata, Crucima, obacha masta, neqerota, Cruci, silimacota, chieta, ituhuta, misaletanimano noro noromota, ocotota, quosotechiqua Diosima ysaconiquoso, naquosotamaca, yano anocote necata balubinchule manymolahacu, maha, nihita hitihicama nabuchatamale ano oribista abosintamac?__

Estas aues, y peces, q̃ Dios criò en el agua como hermanos, la parte de los peces se quedaron en el agua, y la otro parte delas aues se fue al ayre. Y aßi lo testifica el hymno que canta la Iglesia, que dize, Partim remittis gurgiti, partem leuas in aera, in feria 5. Pues aßi nosotros despues que nos hechan el agua, y somos [ 29v ]baptizados, andamos como los peces, y aues. Los que andan como aues son significados los Religiosos, que de noche, y de dia, Rezando el officio diuino alaban à Dios, y enseñando como le alabẽ los demas. Las demas personas soys vosotros significados por los peces, q̃ andais eu las aguas de los trabajos, y siempre padeciendo: y todos somos como hermanos, pues por el Bautismo del agua somos hijos de Dios, y de la Iglesia, pues como hermanos nos emos de amar, querer y regalar.

Queniqe caqi, chuluficaremare, Cuiucaremate, ibinemabeta, Diosima areconimano, amitimaleleta, chientelahacu, Saca, yucha, naisaqita, chulufi carema, Aqe aboma, iribita abosinihaue, saca, yyoquama. Cuiucaremano, ibine oyoma abosinimohabe, maniniqenteno, naquenemano, caqi ibinecata, Christiano chieta, ni abosintema, yano, chulufi chumota, abosinte, yano, ybinemabeta, abosintequeneno, caqi, chulufi intamaqui, abosintema, ytimilenocare, nanibisonola, nanacu, equelacote, pilanicote, quenequa, chulufi chumota, ytuhuta elota, Diosima, tipilota, nabosota aboquata, intamoqe, yano ano eyocare, Dios nabosonolehabema, hebuano ecasta, mosotamalaha yano checabate, cuiuchumota, caqi abosininteno moca, chumota, abosintanaqe ysticoco inta, ino[ 30r ]nino toomama inonta, ybine, cachichumota, chiabosintema, nanibisonola. Acu, cumepalitamaca caqi, cuiu, inereqe, inemate, chulufi, inereqemate, quenequa, Diosima, mine bendicionima, ecabota, mosontele, caqi, cuyuco chulufico, ibine mabeta Diosi, amitimale chumota, areconiqe intamalaha. Onaquenema, ano inemi, yteyaba Diosimanante, ysona yaha, santa Madre Iglesianante. Niqiemilebale queniqe, nocomi, amitimale leta, ninibotele, quenemano, hò, manisisinta, nabososinta, cobososinta quosontanaqeno, mine bendicionima checabopuenta, mosonihauele, namantamaca chisisobotanano.

El sexto dia, queriẽdo Dios adornar la tierra le dixo, produce y cria todos los animales, grandes pequeños, y luego al punto los produxo. Vnos ferozes como el Leon, Ossos, elefantes, Renocerontes. Y otros mansos, y pequeños como gatos, perros, y benados, para comer, y para vestirse de sus pellexos, y carneros, y de su lana para vestir, y para seruirnos dellos Y à todos les criò su comida, y machos y hembras, para que fuessen procreando. Tambien le mandò criase gusanos de la seda, para adorno de los altares, y àlos arboles guano, para el biẽ de todos. Genes. c. 1. &c.

Equela, namarecamima, Viernes equela nante caqi, vtichuncu inemima, Dios hulubonta y[ 30v ]samolonta, quanuntasiro, maninimano, hachipile inereqe inema siqi habeleta, camontechule. Cache vti hachipile, inereqe inemima, tocosota, siqisohache, moniqe, naquana, abitimatiqua, hachipile puqua inibity, metenolehety, siqita tocosota, quosotechulaha, yano, hachipile catubisico yarabaco, Araco, Elefanteco, Renoceronteco, Dromedarioco Caballoco, Iumentoco, Honosoco, Yano, hachipile, chirico, efaco, gatoco, pufico, aloco, chiquaco, haueco queloco, abilaco, yyolaribeco yyola eyocareco quenema, ynihimaleleta coesa, ano, nasiqui habema, arecontele Caqi, hachl pilecaretoomama, hono, nihimohabeqe, hono nemoquareqe, siqita arecota, nabalumo habema bequelesota anomosouila queniqe, cume arecotamaca, caqi hachipile inemima, heca niqiumileboqe ninihiobohabema, Diosima anohõtela, yano, ano, ehenta, abosini mohabe, yano soba iquẽta honosomosima, oquoma, beta, fichilimano, pequarecota, abita yano carnero, henta, mine puchimima lana monoma, porita paluta pabirota amuna chieta nante, yano, hitisucuchi, nate porita amuna arecota, seda monoleqe damascoleqe, terciopeloleqe, rasoleqe, tafetan muenoleqe, Diosi acatalama, nameleninoleta na[ 31r ]hulubõta hauele Acu Canico siquita, quenemano canisula arecota abita melãtahaue ano, nohoboqe, quentela,

Tambien criò Dios yerbas, para que nos siruiesemos de ellas para hazer vestiduras como es el cañamo, lino, ruan, sinabafa, y crea, y cañanaço, y para hazer cordeles gruesos, y hazer hilo. &c.

Acunate, apacha, yahacote siquita, opomo hicoqe, opomochiricoqe, quenema, arecohabeleta, yano apacha, eyo lino monoleqe ruan, crealeqe, cañamaço, lona leqe, eyomate quenequa, heca, nacututahauema, anohontele, caqi, inino tera, niterusubotema, taco, meteheleqete, Caqi abosininteno, buluta niabosinibohaue setecota, ano, arata, hero nosontechuleto.

Yten criò otras yerbas, vnas para comer, otras para curarnos vnos majadas para emplastos, otras cocidas para beuer su caldo otras para baños de las enfermedades, y destas yeruas les diò Dios esta virtud, y aßi solo con ellas nos emos de curar, dexado el rezo del Demonio, por que no aueis de pensar que con el sano el enfermo sino con las medicinales yerbas, por que Dios es el Señor de le vida y de la muerte, y aßi quando el es seruido, el enfermo viue, y quando el quiere muere, y el es el mayor medico de todos pues con su palabra, ò voluntad sana, &c.

[ 31v ]Onate, yano apachasiquita, henolehabema, yano, norobintahabeco, vquata baluhabeco, yanacu elocota, napileta vcuta, samota erobita iqilabama, baluta habeco, quenema, anohonteno, Acu, nahiabotamaca, caqi, apacha careco, niyeco orobohabema, mine yayila, caqi yayinomano Diosima ohõtelaha, naqueniqe, apachachiqequa, orobonolehabele hiti ytuhunu, naya mebinaqe, yayitila, hity ytuhunu yquimileqe, anobalutela, manetiquanimaca, Diosi maniqeqere, iquilaba balubila, minemaninqe ano nihibile, nihinomante balunumate, mine hamimile quenteno, queniqe mineno, nabohota tamalotequa milabine hebuasta, lapusta, Dios ano hamina, nimelabonihaue, caqua balunumate, balunu, nanemimate, nohobonihaue, anotamalota, maca.

P. Preguntar à alguno, pues Dios nos quiere, y ama tanto, por que criò los animales que nos muerden, y matã con su veneno, como son las serpientes, y las viuoras, y culebras? &c.

R. Yo os lo declararè oyd con atencion. Sabed, que à nuestro Padre Adan estauan obedientes antes que pecara, quebrantò la ley de Dies, y aßi se hizieron inobedientes, y enemigas de Adan, y como todos decendemos del, y somos sus hijos, heredamos este trabajo, y todas las demas en- [ 32r ]fermedades, que con esto se nos pegaron, y tambiẽ por los pecados que hazemos, permite Dios que nos vengan trabajos, y del gracias, y por que à estos animales ponçoñosos no les hechò Dios su bendicion, y quando picã, ò muerden con la bendicion, y señal de laqueriendo Dios suele sanar el enfermo y mordedura, haziendo la de todo coraçon, y con fè viua. &c.

P. Anoco, yechetastahabele, Diosima, ny hò, manisibota, hubuasota, mosontele, queniqe, hachaquenta? yyolaribeco, yyolayorabaco, vtimalaco, fechenico, yyolapiraco, elatubasaco, yyola yoquacareco quenema nichicobotema, mine, maqemima, nyyquentamala? hachaqueniqe ano areconte ma? R. Ocotota, cocolemaca, chiahosibohale, caqi hachipile toomanco, yqicomiqua, Anochicotaleta, heca, ninihauema, Diosi arecontechulahacu, Andacoco, caqua balunu, qibema, Adam, heca Ytimilenoleta, Diosi hebuanoma, hanta, ycatuta quostaqere, caqi hachipile toomama naquana, Adan, hebuanomima boyotimota, vtitatiletetiqua, heca irimileleta, moqe, abosintamale, Acu andaqua, inoninotoroqe, isticoco ninotoroqe, iniheti inino, ofuenoqere, iqilabono, hebeno, toomama, isticoco ininopuquaco, Adanino, inta, heca mine qiemileta, naichiqita, napalenta ninibo[ 32v ]teno. Acu cumepalino, lehauemano, iniheti, ininomabetaleqe caqi, hachipile, yaha, mosicote, Diosi chacalileta, chumota, ano, nacaluboso, habema, nichicobotanima, yano, hachicalua, eyoco, calua eyomate quenequa, heca, inihete, ninisiba, niabosintemabeta, nicalubosotanteno, Acu caqi hachipile nichicobotema, Diosima, mine bendicionima, ano ecasibitichulena inte, naquenema, Diosi bendicionima nocomicoco lapustanaqeno mine, eca hanimano, caqi hachicalua, toomanco, ano balumobila, nahiabotachicaqe.

Criò Dios al hombre, paraq̃ fuesse à ocupar los asientos que dexò Lucifer, con todos los demas bicues. Criòle tambien, paraque le siruiese, y le fuesse à gozar al Cielo, y para q̃ le amase con sus tres potencias del Anima. Pues, oyd con atencion, y os declararè la creacion de Adan, y Eua nuestros primeros Padres de acà de la tierra, &c.

Cume, areconolehauemano, caqi ano istico, chi, ahosibotanchu, Lucifer, hitimotanaqe, Diablo motanica, monoletema, ona, anda himenima. nalimo aboma, nante, aye hibuanoterarabaco, hachibueno tera inibiti, quenema, puchuqe, easoabeletaqere, caqua, vtima, Diosima arecota eyasomiqe manda, ano areconimano, heca itimile, Adam, mono, anoqibenoma nantaqe niamano, [ 33r ]ysomileno, yqui mano. Eua monoma, arecota, mosota, ona, caqi inihimale qibema, aricota, hiquinima, nanteno, chi ahodelesibo, mihale, ocotota cocolemaca, ocotota, cocoletaqe, chinahiabobota quenibi vnan, chimanibota habele.

Atichicolo, nayayitanimano, hapula nacume. Echenomaqui, orobilinomàqui, maninomaqui, quenequa, Diosima, anoreqema, nohobõtela, onaquenema, hecabanoqere, caqi, ine iayino hapuqua Diosima, hubuasota, ho, manista, mine manda cumelenima, nainista, inetera, naintequa, nalimo abo, namoquale, minoletahabema, qequamate, caquamate, mine hubuasacocoletahabema, ninasiqibontelaha.

En este mesmo sexto dia criò Dios à Adan enel campo Damasceno.

Queniqe, Dios vtinama, numamate vti itemimate, hachibueno, achico, caremate siqita, arecota, mosontaqere caqi equela mareca cocomaqua chi masibotãchula, elatocobeta, vtima campo Damasceno, monoma, caqua heca itimile, qibe michu, Adam monoma, arecosiromaniniqe, qisa vquata, iba, ecata namoqùolita viro, yquo, arecota, aruqui intetiqua viro, baca, arecota, mosoniqe quentelahacu, maha, aye holocotochumota, [ 33v ]fate yanacu, ano nihechumota, vtifatequa, ano baletarilehabema, Diosima atichicolo, alma monoma, echesohabema, ipono yaha obibicano chumota naipota, naquana, cocomaqua. Adanino, viro taribaluta, chocorita, iribotechu, nana. Adanino, Diosima mine arecosibama, eneta naquana neqerota, yquotisimanda hachiamota! mine Diosi anocomima etenta, ysaconiquosomasta, ano etẽta nabosotala, naisahionela ista mobilehabele.

¶ GRACIAS QVE LE FVERON
dadas à Adan antes que pecase.

PVES trasladò Dios à Adan en medio del Parayso, Genes. 2. c. 15. Este Parayso te fundò Dios en deleytes, y era tan abastecido de todas las cosas, quanto el resto del mundo no valia tanto como el. Solo el Cielo Impireo dò se goza de Dios le excedia, y no otro alguno. Este le diò Dios à Adam, para el y sus descendientes, y le puso en medio, para que alli como señor de todo lo señorease, y mandase, y desde alli pudiese gozar de el Cielo, de los Angeles que gozan de Dios. Veis aqui à Adan el primer hombre tan poderoso y rico, que Dauid hablando con Dios se espanta diziendo, Psal. 8. minuisti eum paùlominus, ab Angelis, hizistelo vn poco menor que los Angeles! coronastelo de gloria, y honra! y le constituiste sobre las obras de tus manos, las quales pusiste [ 34r ]debajo de sus pies. omnia subijecisti sub pedibus eius. animales, peces, y aues, que mayor riqueza ni abũdancia se le podia dar, pues aßi enriquezido de bienes naturales, y por esto se dize, ser vn poco menor q̃ los Angeles, y enbienes de gracia, por lo qual se dize coronado de honra, y con bienes de propinqua gloria, que tambien se dize coronado de gloria, que por contemplacion gustaua. Aßi mismo le enriqueciò con libre aluedrio: y aßi dize el Ecclesiastico c.15. Dios desde el principio del mũdo constituyò al hombre que fue Adan en mano de su cõsejo, q̃ es la vida, y la muerte, el bien, y el mal. En mano de nuestro consejo, es nuestra volũtad, y el consejo del hombre es su aluedrio, que consiste en la razon, y voluntad del hombre. La razon tiene aluedrio. La voluntad tiene libertad para elegir, y estas dos cosas son riquezas interiores del hombre, como muebles y rayzes. La razõ es rayz, los muebles son la voluntad q̃ se muda. Y para mostrarnos en el hombre este libre aluedrio nos dize la sagrada Escritura, que Dios trujo delante de Adan, ô por su voluntad, ò por ministerio de Angeles, todas las cosas, y animales que auia criado, para que les pusiesse nombre, donde Dios dexò à su aluedrio, y juyzio, y volũtad suya los nombres que les quisiesse poner, y à todos se los puso segun sus qualidades. Y dize tambien, que le truxo la muger formada de su costilla, dõde S. Buenauentura de- [ 34v ]clara, que en esto mostrò el Señor la forma del casamiento, ò Matrimonio, para que puesta delante de Adan viesse si aceptaua el Sacramento, aunque por diuina reuelacion supo Adan el origen de su muger Eua, y por su libre aluedrio la recibiò por muger, y diò forma para todos los casamientos que se auian de seguir. Yten adornò Dios à Adan, y à Eua de gracia, y vistiolos de la justicia original, y enriqueziolos de todas las virtudes, como à vn arbol de hermosas flores, y fruta, y como dize el Ecclesiast. c. 7. Deus fecit hominum rectum, derecho, no solo en el cuerpo en que fue auentajado à todos los animales que siempre miran y andan hàzia la tierra: pero el hombre hàzia el Cielo, sino que tuuo ventaja en el anima, que por el don de la justicia original, q̃ con la porcion superior miraua à Dios, y con la inferior à la superior, para que aßi le despertase à amar à Dios pues le auia criado, con inclinacion para que le amase, dioles, claro conocimiẽto de sus grandeças, y no para tenerle ocioso, sino para que del resultase el alabar su nombre, y para hazerse pregonero de sus grandeças, alabando à el artifice dellas, pues le auia criado y hecho señor de todas ellas, y S. Augustin dize super Genes. lib. 8. que puso Dios à Adan en el Parayso, para que le guardase para si, y obrase. El obrar auia de ser estar en contemplaciõ à sus tiempos, y el para que obrase esto es? para que guardase los preceptos, [ 35r ]y mandamientos, que el mismo Dios le auia dado, y obrando los guardase: el Parayso para si, y no le perdiese como le perdiò, por que no los obrò, ni guardò. Pues para q̃ pensais que os puso Dios en este Parayso de su Iglesia? sabeis para que, para que obreis, y trabajeis en cũplir los mandamientos, y preceptos de Dios, para que obrandolos guardeis este Parayso para vos, y que del seays traspuesto en el del Cielo, y para que no le perdais como otros, q̃ le an perdido, por no saber guardar los mandamientos de Dios Y en el mismo lugar dize este santo, que puso Dios à Adan en el Parayso, no para que lo labrase ò cabase, pues no era necessario, sino para labrar Dios enel hombre Adan, y guardar alli à el mismo Adan, para yr labrando en el, para que fuera mas perfecto, y aßi quando à vno le labra Dios labrãdolo, le và haziendo justo santo, y perfecto. Pues para esso puso Dios à Adan enel Parayso terrenal, para yrle alli labrando, y perfeccionando, y aßi guardarle basta tralladalle del Parayso terrenal al Celestial, haziendole bienauenturado. Deste mesmo modo os trujo Dios à vos, y à mi à este Parayso dela Christiandad para yros labrando Dios, para hazer de vos, vna persona espiritual, y hazeros santo, y aßi tresladaros deste Parayso de la santa Iglesia, al Parayso Celestial. ___

Queniqe Dios vtinama, caqi Adam cãpo Damasceno, arecota, hiquitaqere huratimota, hu[ 35v ]tata, Parayso terrenal sichinoqua hìribosotechunu, caqi Parayso Pile, yachebanco, lahacu, hono, vlaca, yururuca, inereqe inema, cumota fatemate Acunacu, nacupanano chiqequamate quenequa, natuquilota, inta, onaquentaqere, caqi Parayso hica yachebanco, hutamino chupi mosima nahita hica eyomosima naqualelehety, nalimo abo, Diosi mucupuruchi enenoma napiraleto, eyo napirahety. Caqi Parayso teracocoma, Dio si mucupuruchi enenoma, napiraleto eyo napiraheti. Caqi Parayso teracocoma, Diosima Adam ohontechule, hecamate mine anoquela sulu vrutema, mineqiemi, coesalehabemate nohobota quosontechule, Acu, caqi Parayso sichinoqua, Adam hibuata, onaquenta, hachipile, inemimate hachibueno toomamate, olataleta, cacare quosomaca birohebuachumota inemi Adam hebuaquasinoma, hebuaquasimota vtitatileta, quosomohabentela, Acu Parayso sichinoqua Adam hibuata nalimo aboma, enemita nasatesota Angelicare Dios inosta cobosotema, nacupanta, eyatema, Adanino, Angeli chumota, Dios nacupantequa ora, oramota, inta mosohabele.

Pues cõsidera aqui, ya Adan Poderoso, y rico, y muy hõrado, y coronado de gloria, y constituydo, y hecho vn [ 36r ]poco menor que los Angeles como arriba queda dicho.

Quenemano, eneta cumepalitamaca caqi Adã biroqibenoma, Anoyayi, cocoleta, anotalaca, acoleta, Diosima arecota, hiquihiquimosota inta, ona quenema, Real Profeta Dauid, cume arecota, Diosi hebuasinimano, camotele caqi Adam, ininotera carema naterusinema, Minuisti eum paùlominus, ab Angelis, ystanimano, Angeli carema Adanino, inquene, chiricosota napesorosota, quianimi, ysota, ano mosontelechu. Acu corona de gloriamate, nachiqisota nabosono, anolamate, ano aboqùasonolemate quenequa. Acu hachibueno, ynemi, mine, hùe, mitonoma, chulufi careleqe, cuyucareleqe, hachipile, catubisibamate, quichimate, quenequa, hachibueno, eyo, achico, toomanco, Adam ebela, epatahima, patafilesta, anopequatalesta, anoco mitota arecota, Adan inosimohabe ohota, ysontelecu, queniqe, ano hachaqueneco, talaca acoma, Adam chumosi Diosi arecoheleqete, caqi Adam anotalaca, acomate, Ano yayicocomate, yienoleheti. Atichicolonimi, vna oquonimi, Anochicobalecu, Adam inta Anochaqueneco, naquale moheti, Adanino ano inemi napiracocoleta, ecoyotela eyocarema yubuatimaqua ychuta mohabele. Acunacu quene, Dios, Adam, [ 36v ]talacososiro, maniniqe nasiqiti mosotequa Adam mine manincoqua, ysonolehauema haninela, quenele, nalimo aboma misiro chimanihanimano, chimihaue, yanacu misiro chi, mantetile hanimano hochie cumeletanaco, ysohache, inino tera, chisisotahanimano, balunu nanemima, orabono nanemima, ysahiono, nanemyma, machino, nanemima quene chimihaue, yanacu, ininoistico, chintahanimano, hity hicama balunu, isticoma, hachinaraminochiqequa, cumota fatema, chimihabe quentahabela, ysota haninco isotache, tera, choquota, yso, Anochocorinanta, Diosima, na ynosino lehauemate, ho, manisinolehauemate quene, mine manintetila, Caqi, Diosinosinolehauemate hubuasonolehauemate quene. Cumeteraqua cume mantanico, ora, ora, maquana, na inosinolehauema, toloboso, habeleta, Sacra Escritura nahosibotele.

Que es, que para mostrar el libre aluedrio, ò voluntad en que dejaua al hombre, le fueron à Adam puestos todos los animales delante, para que les pusiesse nombres &c. vt supra. _

Queniqe, Dios vtina, Parayso sichinoqua, Adã hibuasotaqere, Diosimaniqe, yanacu, Angeli yahacote, masiboniqe Caqi Parayso, eyachebama