Irische Texte/1/Serglige Conculaind

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Irische Texte, vol. 1  (1880) 
Serglige Conculaind

[ 197 ]VIII.

Ciicluüainn's Krankenlager und die einzige Eifersnclit Emer's.

1. Dieser sehr interessante Text ist dem Lebor na hUidre (s. S. 113) entnommen, Facs. p. 43 — 50, und wird daselbst als Abschrift aus einer älteren, leider nicht mehr vorhandenen Hand- schrift, dem Gelben Buch von Slane bezeichnet. Andere Handschriften für diesen Text sind mir nicht bekannt. Er ist aber .bereits 1858 mit einer englischen Uebersetzung heraus- gegeben von O'Curry, Atlantis No. II (Vol. I) p. 362 — 392 und No. III (Vol. II) p. 'J8 — 124. Eine Anzahl einzelner Stellen ist von Stokes um ihrer Verbalformen willen angeführt worden, in seiner Abhandlung über das Altirische Verbum, Beitr. VII 1 — 69. Die Skizze des Inhalts, welche O'Curry On the Mann, and Cust. II p. 195 — 198 giebt, ist unvollständig. Seine Ueber- setzung aber leidet an dem Gebrechen, an dem wohl alle älteren Uebersetzungen aus dem Irischen leiden: Die Uebersetzer gehen still über jede Schwierigkeit hinweg und übersetzen Alles*. [1] [ 198 ]2. Icli gebe uiicli liier den Inhalt des Textes in freier Weise wieder:

In Ulster wurde alljälirlicli auf der Ebene von Murtliemne (Cucliulainn's Gebiet) drei Tage vor und di'ei Tage nach Sam- fuin (Sonimercnde) ein grosses Fest gefeiert. Ehe Spiel und Wettkampf, ehe das Essen und Trinken begann, pflegten die Krieger, einer nach dem andern, sich ihrer Tliaten und Siege zu rühmen, und sie zeigten zum Belege derselben die Spitzen der Zungen- der erschlagenen Feinde vor. Um sich gegenseitig zu überbieten, mischten sie wohl auch die Spitzen von Rindszungen unter. Aber solchem Betrüge suchte mau dadurch vorzubeugen, dass jeder sein Schwert über die Schenkel logen musste; das Schwert aber zeugte gegen den Mann, der sich einer falschen Trophäe rühmte. Denn in alten Zeiten sprachen Dämonen aus den Waffen (Cap. 1, 2).

Einst war ganz Ulster zu diesem Feste auf der Ebene von Murthemne versammelt, nur Conall und Fergus fehlen, jener der Milchbruder und dieser der Erzieher Cuchulainn's. Während man auf sie wartot und sich die Zeit vertreibt, lässt sich ein Schwärm schöner Vögel auf dem See nieder. Die Frauen wün- schen nichts sehnlicher als solche Vögel zu besitzen, einen auf jeder Schulter, wie die Königin sagt. Leborcham wendet sich an Cuchulainn; dieser, anfangs unwillig, giebt endlich nach, besteigt seinen Wagen, versetzt den Vögeln einen kunstvollen Schlag mit seinem Schwerte, und die Vögel werden gelingen. Jede Frau bekommt zwei, nur Ethne Inguba, Cuchulainn's Gemahlin (sie), geht leer aus. Cuchulainn vertröstet sie auf ein ander Mal (Cap. 3 — 6). Nicht lange darauf zeigen sich zwei wunderbare Vögel auf dem See. Sie sind mit einer goldenen Kette verbunden* und erheben einen leisen, einschläfernden Ge- sang. Vergebens warnen Loeg, der Wagenlenker, und Ethne selbst vor dem Zauber dieser Vögel, Cuchulainn sucht sie in seine Gewalt zu bekommen, aber seine Geschicklichkeit lässt [2] [ 199 ]ihn im Stiche. Missmuthig lohnt er sich an einen Felsen und schläft ein. Im Schlafe sieht er zwei Frauen, die eine in grünem, die andere in purpurnem Mantel, sie kommen heran und lächelnd schlagen sie ihn mit Gerton, bis er halb todt ist, und dann ver- schwinden sie (Cap. 7. 8). Als Cuchulainn die Sprache wieder findet, verlangt er nach Tete Brec, einem Palaste in Emain, ge- bracht zu werden. Dort blieb er, ohne zu sprechen, ein ganzes Jahr lang, bis derselbe Tag wiederkehrte. Fcrgus, Conall, Lugaid Reoderg und Ethue umstanden sein Lager, als ein unbekannter Mann hereintrat, der sich später als Oengus, Sohn des Aed Abrät, zu erkennen gab. Er kommt im Auftrage seiner Schwe- stern Liban und Fann. Faiiii wünscht Cuchulainn zum Manne zu haben, sie will ihm Libau zu seiner Heilung schicken und ladet ihn ein in ihr schönes Land zu kommen. Cuchulainn be- giebt sich nach dem Felsen, an welchem er das Jahr zuvor in Schlaf versunken war (Cap. 9 --12). Liban erscheint und theilt ihm mit, dass Fann, von ihrem Gemahle Manannän verlassen, ihm ihre Liebe zugewendet hat, und dass König Labraid, Liban's Gemahl, ihm Fann als Preis anbietet, wenn Cuchulainn ihm einen Tag lang gegen seine Feinde Senach Sial)ortha, Echaid luil und Eogan Inbir beistehen will. Labraid's Land ist Mag Meli, das glückliche Gefilde, „the Plains of Happiness" (Cap. 13. 14). Cuchulainn schickt zunächst Loeg mit Liban, um ihm Bericht über das Land zu bringen. Loeg kommt nach Labraid's Insel, wohin sie in einem kleinen ehernen Kahne übersetzen. Labraid war nicht auf der Insel, aber bald hört man das Rollen seines Wagens; er ers(?heint niedergedrückt durch die Sorge um den Ausgang der bevorstehenden Schlacht. Loeg kehrt zu Cuchulainn zurück und erzählt ihm, was er gesehen (Cap. 15-20).

[Hier ist, offenbar am unrechten Orte, ein Stück eingescho- ben , das nur lose mit der Haupterzählung zusammenhängt, jedenfalls aber zu Cap. 10 gehört:]

Um dieselbe Zeit traten die Könige der Provinzen mit Aus- schluss Conchobar's — denn Ulster war mit den übrigen Pro[ 200 ]vinzcn verfeindet — zusammen, um den König von Erinn zu wählen. Es wird die tarbfess („bullfeast") genannte Handlung vorgenommen: Ein weisser Stier wird gesclilachtet; ein Mann isst von dem Fleische, trinkt von der Brühe, bis er voll ist, und legt sich darauf zum Schlafen nieder, während vier Druiden einen Zauber sprechen. In seinem Schlafe erscheint ihm dann der Mann, der zum König gewählt werden soll. So geschah es auch damals. Durch dieses Orakel wird als der zu wählende König bezeichnet ein junger, edler Mann, mit zwei rothen Strei- fen an seinem Körper, der in Emain Macha am Kopfkissen eines kranken Mannes stehe. Es werden Boten nach Emain gesendet, und LugaidReoderg, der Schützling Cuchulainn's, an dessen Krankenlager stehend, entspricht der Beschreibung (Cap. 21 — 24). Es folgt hierauf eine längere Rede des Cuchulaimi, in welcher dieser den Lugaid über seine Pflichten als König belehrt. Lugaid verspricht den Vorschlägen folgen zu wollen (Cap. 25 — 27).

[Darnach wird die Haupterzählung fortgesetzt:]

Cuchulainn schickt Loeg zu seiner Gemahlin Einer, um dieser mitzutheilen, dass die Side seine Kraft gebrochen haljcn. Loeg sucht, ehe er geht, den Cuchulainn durch ermunternde Worte aus seiner Schwäche herauszureissen (Cap. 28). Emer ist entrüstet, dass man nicht mehr bemüht gewesen ist, Cuchu- lainn zu heilen (Cap. 29), geht nach Emain und sucht ihrerseits den geschwächten Helden zu ermuntern (Cap. 30). Und in der That, nach ihren Worten erhebt sich Cuchulainn, streicht mit der Hand über sein Gesicht, thut Schwäche und Lethargie von sich, und geht fort, bis er sich an dem Orte befand, den er suchte (sie). Da naht sich Liban und ladet ihn nach dem Sid ein. Cuchulainn fragt nach Labraid. Liban schildert dessen Herrlichkeit (Cap. ol). Aber Cuchulainn Avill nicht der Ein- ladung eines Weibes folgen. . Es wird (zum zweiten Male) be- schlossen, dass zunächst Loeg mit Liban gehen solle. Sie treffen Aed Abrät mit seinen Töchtemi (sie) in Oenach Fidga (Cap. 32). Zurückgekehrt schildert Loeg dem Cuchulainn, was er dort Wunderbares gesehen hat (Cap. 33. 34).

[ 201 ]Cucliulaüm fährt mit Locg nach Lahraid's Insel. Es war kurz vor der grossen Schlacht, unzählbar sind die Schaareu von Labraid's Feinden. Zwei unheimlich krächzende Raben verkünden Cuchulainn's Anwesenheit. Dieser eröffnet die Feindseligkeiten, indem er Eochaid luil, der am frühen Morgen sich an der Quelle wusch, mit dem Speer durchbohrt. Cuchulainn tödtet auch Senach Siaborthe, und wüthet so entsetzlich, dass Labraid ihn bittet vom Morden abzulassen. Loeg kennt seines Herrn Un- ersättlichkeit, er lässt drei Fässer mit kaltem Wasser herbei- schaffen, um die Hitze desselben abzukühlen: das erste Fass, in das Cuchulainn steigt, siedet über; im zweiten wird das Wasser noch so heiss, dass niemand die Hitze aushält; erst im dritten ist die Hitze erträglich* (Cap. 35. 36). Cuchulainn wird von den Frauen besmigen. Liban bewillkommnet ihn, und Cuchulahni berichtet von seinem Kampfe (Cap. 37. 38). Diese Verse stim- men nicht genau mit der Prosaerzählung überein.

Cuchulainn lebt einen Monat mit Fann. Sie trennen sich, treffen sich aber bald an einem verabredeten Orte. Alles dies erfährt Emer, Cuchulainn's Gemahlin. Messer werden bereitet, mit fünfzig Jungfrauen zieht sie heran, um Fann zu tödten. Cuchulainn schützt diese (Cap. 39. 40). Emer macht ihm Vor- würfe, Cuchulainn rühmt Fann, fühlt sich aber nach klugen Worten der Einer von Neuem zu dieser hingezogen (Cap. 41 bis 43). Nun will Fann zurücktreten, ebenso aber Emer. Fann klagt über ihre unglückliche Liebe (Cap. 44). Die Losung des Conflicts wird durch Manannan herbeigeführt. Dieser, Fann's Gemahl, der sie verlassen hatte, erfährt von ihrer Lage und er- scheint plötzlich, nur ihr sichtlxir. Fann erschrickt, aber in dem Liedc, das sie singt, spürt man nichts von Furcht; sie er- innert Manannan an die Tage ihres früheren Glücks. Dem Cuchulainn entsagend wendet sie sich zu Manannan, durch ihn der Schande enthoben allein fortgehen zu müssen (Cap. 45. 40). Cuchulainn's Betrübniss ül^er Fann's Verlust äussert sich in [3] [ 202 ]gewaltigen Sprüngen; lange bleibt er, ohne Nahrung 7ai sich zu nehnien, in den Bergen (Cap. 47), Emer geht nach Emain und bittet Conchobar um Hülfe. Den Zaubersprüchen der Druiden gelingt es, Cuchulainn v/icder zu sich zu bringen. Er verlangt zu trinken. Sie geben ihm einen Zaubertrank, nach welchem ihm jede Erimierung an Fann schwindet. Emer, die ihre Eifer- sucht zu vergessen hat, erhält einen ähnlichen Trank (Cap. 48). Manannän aber schüttelte seinen Mantel zwischen Cuchulaiun und Fann, damit sie nie wieder zusammenkämen.

3. Diese Erzählung macht in der Form, in der sie uns im Lebor na hUidre vorliegt, nicht den Eindruck einer einheitlichen Composition. Dass die Wahl Lugaid's zum König von Erinn (Cap. 21 — 27) hier ein fremder Bestand theil und an unrechter Stelle eingefügt zu sein scheint, erwähnten wir schon oben S. 199. Ferner ist auffallend, dass, ohne irgend welche Er- klärung, in den ersten Partien nicht Emer, sondern Ethno In- guba als Cuchulainn's Gemahlin genannt wird. Emer tritt erst von Cap. 28 an in den Vordergrund, doch wird sie schon Cap. 9 erwähnt. An letzterer Stelle wehrt sich Cuchulainn dagegen, zu Emer gebracht zu werden, wie Loog vorschlägt; Cap. 28 da- gegen ist es Cuchulainn, der Loeg zu Emer abschickt, um sie von seinem Zustande in Kenntuiss zu setzen. Betrachtet man den ganzen Text als eine einheitliche Composition, so müsste man zu Folge der in Cap. 9 enthaltenen Angabe annehmen, dass Emer das Vorgefallne erst nach einem Jahre erfuhr. Allein Cap. 9 und ff. einerseits und Cap. 28 und ff. andrerseits gehören verschiedeneu Versionen an. Daher wiederholen sich auch ge- wisse Züge: Zweimal geht Loeg mit Liban, um seinem Herrn Kunde von Mag Meli zu bringen, Cap. 13 und 32. Zweimal er- holt sich Cuchulainn, und geht er nach dem Orte, au welchem er zuvor die Erscheinung gehabt hatte, Cap. 13 und 31.* Der Wunsch, den Liban Cap. 14 äussert, Cuchulainn möchte an Loeg's [4] [ 203 ]Stelle sein, kehrt Cap. 34 Vers 6 wieder. Mit Cup. 28 beginnt also eine zweite Version ciiies Tlieils der Sage. Bei dieser An- nahme ergiebt sich auch, dass die Erzählung von Lugaid's Wahl (Cap. 21 — 27) nicht eigentlich aus Verschen so gestellt ist: ein Diaskeuast stellte sie vielmehr an das Ende der einen Version. Aber auch die ersten Theile (bis Cap. 21) bilden keineswegs ein einheitliches, Aviderspruchsloses Ganze: Cap. 14 finden wir be- reits Loeg mit Liban bei Fann, aber Cap. 15 wird erzählt, dass sie erst nach Labraid's Insel übersetzen, die doch auch Fann's Wohnort ist, und Cap. 16 fragt Loeg nach Fann, als ob er sie noch nie gesehen hätte. Auch Wiederholungen lassen sich nach- weisen: Labraid begrüsst Loeg Cap. 20 mit derselben Formel, mit der ihn Cap. 16 die fünfzig Frauen bewillkommnet hatten.

Die Beobachtung, dass die Gedichte nicht immer mit der Prosaerzählung übereinstimmen (vgl. S. 114 und 95), machen wir auch hier. Cuchulainn's Bericht von seinem Kampfe gegen Labraid's Feinde in dem Gedichte Cap. 38 entspricht nicht ge- nau den Angal)en in Cap. 36. Der vorliegende Text hat eine besonders grosse Fülle von Gedichten aufzuweisen. Diese Ge- dichte rühren gewiss nicht alle von einem und demselben Autor her. Dies zeigt sich z. B. Cap. 33 und 34, wo das Götterland in zwei verschiedenen Gedichten, beide dem Loeg in den Mund gelegt, geschildert wird. Wahrscheinlich ist der vorliegende Text so entstanden, dass ein Diaskeuast — vielleicht der Schrei- ber des Gelben Buchs von Slane — verschiedene, auf denselben Stofi^ bezügliche Prosastücke und Gedichte sammelte und ver- einigte. Es wäre daher nicht unmöglich, dass in einer zweiten Handschrift einer oder der andere der Theile fehlte, die wir im Lebor na hUidre beisammen finden. Aehnliche Verhältnisse lagen uns thatsächlich bei der unter V mitgetheilten Sage von Cuchu- lainn's Geburt vor: das Egerton Manuscript enthielt hinter ein- ander Version 1 und Version 2 mit dem Anhang, Cuchulainn's Erziehung betrefi"end; im Lebor na hUidre fanden wir nur Ver- sion 1, aber diese (wenigstens ui'sprünglich) mit dem Anhange versehen.

[ 204 ]4. Ueber die mythisclion Elemente in diesem Texte nur wenige Worte. Aed Abrät und seine Töchter Fann und Liljiin werden Side genannt. Höchst merkwürdig ist die etymologische Erklärung der Namen in Cap. 17. Zu den Side gehört auch König Labraid, Liban's Gemahl. Bekannter als alle diese ist Manannän, von den Tuatha De Danann. Während die Side auch in der irischen Tradition mythische Wesen sind, sollen die Tuatha De Danann zu den Völkerschichten zählen, welche Irland inne hatten, ehe die Goidel (Maie Miled etc., „the Milesians" aus Spanien) kamen. Für weitere Auskunft verweisen wir vor- läufig auf die Indices zu O'Ciirry's Lectures on the Manners and Customs of the Ancient Irish. Manannän ist Gemahl der Fann, steht also in einer gewissen Beziehung zu den Side *. Sein Wohnort ist die Insel Manann (jetzt Man), deren Name genau wie Danann gebildet ist. Ebenso ist Labraid's Sitz eine Insel, Inis Labrada genannt. O'Curry war vielleicht zu ernstlich be- müht, alle hier vorkommenden Ortsnamen mit bestimmten Oert- lichkeiten Irland's zu identificiren. Der Mythus ist in Irland localisirt worden, aber ursprünglich ist Labraid's Reich eben mythisch, z. B. wenn es Mag Moll, Glückliches Gefilde, genannt und als solches geschildert wird. In ähnlicher Weise wurde als Mider's Wohnsitz Bri Leith bezeichnet, ein in Mag Breg gelegner Hügel (s. S. 130, 18); aber das Land, welches Mider in dem S. 132 mitgetheilten Gedichte schildert, ist offenbar das mythi- sche Elysium der alten Goedeleii. Ueber die Cap. 13 genannten Feinde Labraid's vermag ich für jetzt keine weitere Auskunft zu geben.

5. Was das Versmass anlangt, so finden wir auch in diesem Texte vorwiegend verschiedene Variationen der Strophe zu vier siebonsilbigen Halbzeilen. Aber es kommen auch andere, in der [5] [ 205 ]Hcindsclirift durch beigesetztes R. (fl. i. Rose?) als metrisch be- zeichnete Stücke vor, deren System ich vielleicht nicht immer richtig erkannt habe. Es sind namentlich die mit Fochen be- ginnenden dithyrhambischen Stücke in Cap. 17. 18. 19. 38, wie sie vereinzelt auch S. 103 und zaldreicher weiter unten im Fled Bricrend zu linden sind. Derselben Art sind auch die poeti- schen Stücke in Cap. 28. 40. 41. Die Handschrift hat an diesen Stellen weder Versabtheilung noch Interpunction.

6. Die Ergänzung der in der Handschrift gebrauchten Ab- kürzungen ist nur in folgenden Fällen uidiezeichnet geblieben: 1) in ocus, 2) in for, 3) im Nominativ Cuchulaind (der nicht selten nur cul oder cucl geschrieben ist), und überhaupt in dem unveränderlichen — laind dieses Eigennamens.

Slicht Libair Budi Slaiii.

Seirglig-i Conculaiiul inso sis ocus Oeuet Emire.

Worte, die mir besondere Schwierigkeit bereiten, sind mit Sternchen maikii-t.

1. Oenach dognithe la Ultu cecha bliadna, i. tri lä ria samfuin ocus tri laa iarma ocus lathe na samna feisne. Iss ed eret no bitis Ulaid insin im-Maig Murthemni oc ferthain öenaig na samna cecha bliadwa, ocus ni ra be isin bith ni dognethe in n-eret sin leü acht cluchi ocus ceti ocus änius 5 ocus aibinnius ocus lougad ocus tomailt, conid desin atät na trense samna sechnon na hErend.

2. Fechtas and tra fertha öeuach la hUltu im-Maig Mur- themni, ocus ba hairi no fertha leu fobith tabarta do chäch a chomraime ocus a gascid do gres cecha samna. Ba bes leu 10 daw diag inna comraime ferthain ind öenaig, i. rind aurlabra cech fir no marbtais do thabairt inna m-bossän, ocus dobertis aurlabrai na cethrse do ilugud na comram hi sudiu, ocus do- bered cäch a chomram and sin ös aird, acht bä cäch ar üair. Ocus is amlaid dognitis sin ocus a claidib for a sliastaib, in [ 206 ]tau flognitis in comram. Ar irasoitis a claidil) friu, in tan (logiiitis güclioniram. Deitlibir 6n, ar no labraitis (Icmiia friu (lia n-armaib, conicl de batir comarclii iorro a n-airni.

3. Tancatar UlmVZ uli dochom ind oenaig acht dias namma, 5 i. Conall Cernach ocus Fergus ra^c Roig. „Fertliair a n- oenach" ol Ulaid. „Ni tirfidir", ol Cuculainu, „cü ti Conall ocus Fergus", fo bitli ba baiti dö Fergus ocus ba comiüta Co- nall Ceniach. Asbert Sencba iarom: „Imberthar fidcella diin coleic, ocus canitir drecbta, ocus agat clesamnaig". Dognitber 10 iarom ani sin. A m-bätar and iarom, tairnid enlaitb forsin loch ocaib. Ni batar i n-Ere enlaitb ba caini.

4. Batar imtholtanaig na mna im na beonu imdarubart (sie) fair. Gabais cäcb dib immarbaig ammuin a celi im gabail na n-en. Asbert Etbne Aitencäitbrecb hen Concbo- 15 hair: „Asagussim en cechtar mo da güaland (p. 43^:) dind enlaitb ucut". „Assagussem uli" ol na mna „ani sin". „Ma gabtair do neoch, is dam-sa ceta gebthar" ol Ethiie Inguba ben Conculaind. „Cid dogenam?" ol na mna. „Nin.sa", for Leborcham ingen Oa ocus Adairce, „riga-sa üaib do cbuinchid 20 Conculaind.

5. Luid iarom co Coinculaind ocus asbert fris: „Is ail dona mnaib ind eoin ucut üat-siu". Atetba a claideb do imbcrt ümi. „Ni fogbat merdrecba Vlad anaill acht foraim en döib do thabairt förnd indiu". „Ni cöir duit em" for Leborcliam 25 „füasiiad friu, ar is triut ata in tres anim fil for mnaib JJlad, i. guille". Ar it e teora anmi fil for mnaib Vad, i. clüine ocus minde ocus guille. Ar cech hen ro charastar Conall Cernach, ba clöen; cach hen daw ro charastar Cüscraid Mewd Macha mac Conchoba?T, dobered forminde for a erlab rai; 30 ata samlaid, cech hen ro charastar Coinculaind, no gollad iarom a rose fo chosmailius Conculaind ocus ar a seirc, ar ba [6] [ 207 ]flau do-som, in tau ba hole a mcnma, uo slocad iudala suil, couua rocbed corr iuua ciud, du tL'irged iudala u-ai iuuuacli commeit clun-i cliolbtliaigi.

6. „ludcl duu iu cavpat, a Laich!" ol Cuculaind. Ind- us Löeg iarora iu carpat, ocus teit Cuculaiud sin caii)at ;'> ocus ataig taithbeim dia claidiul) duib, eo ruildetar a m-bossa ocus a u-eti dind usciu. Nos gaibet uli iarora ocus dos her- tatar k'O, ocus fodailset doua uiuaib, couuä ra bi beu uad risset/ da eu diib acht Ethue Ingul)ai a hoeuur. Tänic de iaroui co a miuii tessiu. „Is olc do menma," ol Cuculaiud 10 fria. „Ni olc" ol Ethne, „üair is uaim fodailter doib. „Is dethb/r dait" ol si „ui fil diib muai nachit charad uo na beth cuit dait, uair mad messi, ui fil cuit do nach ailiu inuium-sa acht duit-siu th' oenur". „Na bad olc do menma trä", ol Cuculaiud. „Dia ti'sat eoin Mag Murthemni no Boiud, iu da 15 en ba haildem dib, dut icfat."

7.^ Ni bo chian iarom, co u-accatar da eu forsind loch, ocus roud dercöh- etorro. Causit ceol m-bec. Torchair cot- lud forsiu slog. Atraig Cuculaiud a u-docom. „Dia cois- tithe frim," or Lseg ocus ol Ethue, „ni rigtha chucu, ar itä 20 nach ctfmachta for a cul na u-eu sa. Atethatär eoin dam-sa chena". „In döig bat dorn eligud-sa ön?" ol Cuculainn. „Graibthi cloich isin tailm, a Loig!" Geibthi Löeg iarom (p. 44'^:) cloich ocus doheir isin tailm. Dos leci Cuculaiun cloich foraib. Focaii't imroll. „Fe amse!" ol se. Gaibid cloich 25 n-aile. Dos leic döib, ocus luid seocu. „Am trüsa tra," ol se, „ö gabus-sa gaisced, ui ro la imroll mo urchur cussin diu". Fochairt a chröisig iurro, colluid tre sciath n-ete iu- dala heoiu la sodain. Lotair foa lind.

8. Dothset Cuculainn iarsin, co tard a druim frisin liic, 30 ocus ba hole a mewma leis, ocus dofuit cotlud fair. Co n- [7] [8] [ 208 ]accai in da mnäi cucai, inclala n-ai brat üaine impe, alaili Ijrat corcra cöicdiabail im sude. DoUuid in hen cosin brot üaue chucai ocus tibid gen fris, ocus dobe>-t beim dind ech- fleisc dö. Dothset alaili cucai daw ocus tibid fris ocus nod f) slaid fön alt cetna, ocus batar fri ciana moir oca sin, i. cech- tar de immasech * cucai beus dia bualad, co m-bo marl) acht Ijec. Lotir üad iarom.

9. Arigsitar Ulaid uli ani sin ocus asbcrtatär, ara n-duscide. „Acc", ol Fergus, „nacbin glüasid, res atchi". Atracbt iarom 10 trena cliotlud. „Cid dot rönad?" ol Ulaid fris, Ni ro fet iarom a n-acallaim. „Nom bcrar" for se „dom sergligu, i. don Teti Bricc, na bä do Düii Imrith no do Dun Delca". „Not bertar do saigid Emiri do Düu Delca" for Lseg. „Aicc", ol se, „mo breith don Teti Brie". Bcrair ass iarom, co ni-boi co 15 cend m-bliadwa isin magin sin cen labrad fri necli etir.

10. Lathi n-and resin t-samfuin aile cind hlmdna, a m- batar Ulaid imbi isin taig, i. Forgus etir ocus fraigid, Conall Cernach etir ocus crand, Lugaid Reöderg etir ocus adart, Ethne Ingubai fria chossa, a m-l)atar iarom fön samail sin, 20 tanic fer chucu isa tech ocus dessid forsind airiniuch na im- dai i m-böi Cuculainn. „Cid dot tucai and sin?" ol Conall Cernach. „Ni^isa" ol sc. „Mad ina släinti ind ttr hl sund ro bad chomairche ar Ultaib ulib, inid i lolirai ocus i n-mgas daw ata, is möo de as comairche airthiu. Ni agur nech iarom, 25 uair is dia acallaim dodeochad". „Tathut ftelte, ni aigthßr ni!" ol Vlaid.

11. Atraig iarsin inna sesam ocus gabais doib inna randa sa sis iarom:

„A Cuculaind fot galar ni bo sirsan in t-anad,
30 not ichtis, diamtis lat, ingena Aeda Abrät.

Asbert Liban immaig Cruaich bis for deis Labrada Luaith,
ro bad cridiscel la Faind coiljhgi fri Coinculaind. 4

[9] [ 209 ]

Ro l):ul inmaiu h'i, iiiad iir ricfed Cucliiilaind iiio tbir,
rainbiad arcat ocus ur, roiiibiad luur iiua do 61.

Diammad chara dam cose Cuchulaind mac Soaltc,
i n-atconnarc ina süaii bes atcoad cen a slüag. »

I m-Maig Murtbemni s»'t teis aidcbi samna, uib ainlcs, &
dorn ficfe iiaim-se Lilnui a Cucbvüaiiid cot galar."
A CuL c.

12. „Coicb tbussa?" ol iat. „Messi Öengus mac Aeda Abrät" ol se. Luid üadib iarom in 1er, ocus ni fetatar, cia dcocbaid no can dou luid. Atraig Cucbulaind ina sudi iarom 10 ocus labrais iarsin. „Bä mithig em" ol Vlaid „ani sin isnitb* cid a n-dot ronad." „Atconnarc em" ol se „aislingi immon samain in n-uraid." Adfet doib uli amal atcbonuairc. „Cid dogeutar di sudm a popa Cboncobair?" ol Cucbulaind. „Do- gentar" ol Concobwr „orta, co ris in corthe cetna." 15

13. Luid Cucbulaind ass iarom, co ränic in cortbe, co n-accai in mnäi bruit üaui cbucai. „Maitb sin, a Cucbulaind" ol si. „Ni maitb dun em. Cid for tttrusi cbucund in n-uraid?" ol Cucbulaind. „Ni du for fogail em" ol si „dodeocbammar-ni, acbt is do cbuincbid for caratraid, Dodeocbad-sa em dot 20 acallaim-siu" ol in hen „o Faind ingin Aeda Abrät; ros leci Manandan mac Lir, ocus dorat seirc duit-siu iarom. Liban dan m'ainm-se fein. Timarnad duit iarom öm celiu, o La- braid Luatblam ar claideb: DobeVa deit in mnai ar debaid n-6enlai leis fri Senacb Siabortbe ocus fri Ecdaig n-Iüil ocus 25 fri Eogan n-Inbi»-." „Nimtba maitb em" ol se, do cbatli fri firu iudiu". „Bid gar üar ani sin," or Liban, „bia slan, ocus doformastar deit a n-dotesta dit nirt. Is denta dait ar La- braid ani sin, ar is e kecb as decb di ocaib domain". „Ci-si airm bita swZe?" for Cucbulaind. „Ita i m-Maig Meli" ol si. 30 „Is ferr dam-sa tecbt letb n-aill" ol iud ingen. „Tset Lseg [10] [ 210 ]lat" ol Cuchulaind „d'fis in tiri asa tuclchad". „Tffet iarom" ol Liban.

14. Lotar iarom, co rancatar co airm i m-boi Fand, (p. 45"':) Tic iarom Liban dia saigid Löig ocus geibthi ar güa- 5 laind. „Ni raga ass tra, a Loig," ol Fand „indiu i m-bethu, acht manit ainge ben". „Ni bo ed as mo ro gnathaigsem düii cus trath sa" for Loeg „bancomarchi". „Appraind ocus bitli- appraind, nach he Cuchulaind fil it rieht indossa" or Liban. ,,BM maith lim-sa dan, co m-bad he no beth and" for Lag.

15. Lotar ass iarom, con rancatar toeb na indse, con-acca- tar in lungine credume forsind loch ar a cind. Tiagait iarom isin lunga ocus tiagait isin n-insi ocus lotar do dorus tige, co n-accatar in fer chucu. Is and asbert Liban fris:

„Gate Labraid Luathlam ar claideb as cend m-buden m-büada,
15 buaid üas ehret eharpait glinni dercas rinui ruada."

Frisgart dissi in fer iarsin co n-epert so fria:

„Ata Labraid luithe eland ni ba mall bid imda
tinol catha cuirther ar dia* ba lan Mag Fidg^e." 4

16. Tiagait iarom isa tech, co n-accatar tri cöecto im- 20 dad is tig, ocus tri cöicait ban indib. Fersait ulc f;elti fri Löeg. Is ed asbertatar uli fris:

„Fochen duit a Loig diag neich las tiulchad
ocus tudchad is dit daig fesni."

„Cid dogena fecht sa a Loig?" for Libaii. „In raga do 2f) acallaim Fainde eoleic?" „Ragat, acht co fiasur in n-airm ata". „Ni;rsa. Ata i n-airicul fo leith" ol Liban. Lotar iarom dia hacallaim ocus ferais side fadte friu fon innas cetua,

17. Fand diu ingen A'eda Abrät, i. sed tene, is he tene na süla, in mac imlesen; fand iarom ainm ua dere dothait [11] [ 211 ]tairis. Ar a glaini ro ainmniged rlisi sin ocus ar a cöimi, ar ni l)6i isin l)ith frisa samailte chena. In tan m-bätar and iarom, co cüalatar culgaire carpait Labrada dund insi. „Is olc mmma Labrada indin" ol Liban. „Tiagam dia (pag. 45":) ■ accallaim". Tiagait ass innnacb ocus ferais Lil)an iVclti fris, 5 CO n-epert:

[R.] „Focben Labraid Luatli laiu ar claidol)
comarbffi buidne snede slegaige
slaidid sciatbu scailid goii
crecbtnaigid curpu gonaid sueru 4 10
saigid oirgniu aildiu innaib*
manraid slüagu sreid miiine*
fobartacb fi'an focben Lahraid."
Focb. Lab.

18. Nis frecart Labr«/f7 beiis, ocus asbert ind ingeu 15 atberucb :

[R.] „Focben Lixhraid Lüatb lam ar claideb augra
urlam do ratb rurtecb do cbäch saigtbecb do catb
crecbtacb a thöeb cundail a briatbar brigacb a cbert
cartacb a flaitb laimtecb a des diglacb a gus 20
W tinhech la'^eocbu Lahraid focben. -o. 2^u,^u-ß^ , tizM^<^^

Ni ro regart beus Lnhraid; canaid si laid n-aib aff- ridissi :

[R.] ,.Focben Lsihraid Liiath lam ar claidem 25
hecbdu ocaib uallcbu murib
manraid gossa gniid catbu
criatbraid ocu tocbaid lobru
tairnid triunu focben Lal)ra/f?."
F. L. 30

19. „Ni maitb a n-asbe>-i a ben'- ol iiiti Luhraid, conid and asbert:

[12] [ 212 ]

[R.] „Ni ual na liüabur dam a ben
jo ^ ^2u-.**xA^ j-^j,ß/,, ardarcnid mellcliai mesctliair ar cond
j(j0j,dU ^'^*-^*-^*-" ^'^) reclimi cath u-imriud n-imda n-hnamnas
imberta claideb n-derg ar doruaib desaib
5 tiuitbaib ilib oeuchridiu Echdacb lüil
ni taidji nacli n-üall. ni iiall ni lialjar dam a bew."

20. „B'ifl maith lat do mewnia tra" ol in hen or Liban fris (sie). „Ata Loeg ara Conculaind simd, ocus timarnad duit üad, dot icfa slög üad:" Ferais Labraid fselti fris iarom 10 a n-asbert: „Focben duit a Laig fo bitb na mna las tanac ocus in cbäicb o tudchad. Do duit do tig a Laig" or L-dhraid „ocus ragaid Liban it diäid."

Tic Lseg ass iarom co Emain ocus adfet a scela do Cboin- culaind ocus do chach olchena. Atraig Cucbulaind iarsin na 15 sudi ocus dobert läim dar a agid ocus acallais L»g co gle, ocus ba nertiti leis a mewma na scela adfiadar do in gilla.

21. (P. 46^^:) Bai da?* terchomrac oc cethri oUclioece- daib hErend ind inbaid sin, düs in faigbitis necb bad toga leo dia tibertis rigi n-Erend. Uair ba bolc leo tilach airecbais 20 ocus tigernais hErend, i. Temair, a bitb cen reclitgi rig forri, ocus bä olc leo na tüatha cen smacbt rig oc cocertad a co- treln. Ar batar fir hEvetid cen smaclit rig forro fri re secbt m-bliadaw iar n-ditb Conaire i m-Brudin Däderca cussin mor- dail sin cethri cöiced n-Erend lii Temraig na rig hi tig Erc 25 m?c Corpri Niadfer.

22. At iat so immorro rig bätar isin dail sin, i. Medb ocus Ailill, Cüroi ocus Tigeniacb Tetbannach mac Luchtai ocus Find mac Rossa. Ni dentais iarom ind fir sea comairli rig fri Ultu, fö bith ar is d'öenöentaib batar ind fir se hi cend 30 Vlad. Dognither iarom tarbfes leo and sin, co fiastais esti, cia dia tibertais rigi. [13] [ 213 ]23. Is amlaid dugnithe in turbfes sin, i. tarb find do marbad ocus öeu fer do cathim a satba dia eöil ocus da en- brutlii, ocus cotlud do fön saith sin ocus 6r firindi do cautaüi do cethri diudib fair, ocus atchithe dö i u-aslingi innas ind jSr no n'gfaide aud asa deilb ocus asa t«<rascl)ail ocus innas ind 5 oprid dognitli. Diuchtrais in fer asa chotlud ocus adfiadar a res dona rigaib, i. möetb oclsech sser sonairt co n-da cris derca tairis, ocus se os adart fir i sirc i n-Emain Macha.

24. Faidit//' iarom techta frisiu co Emain. Is aud sin batar Vlaid ina t/frchomruc im Choncobifr i n-Emain in tan 10 sin, ocus Cucbulaind ina seirgligu and. Atfiadat a scela do Cboncobio* ocus do mathib Jacl olcbena. „Fil linni mac sser soceneo/1 fon samail sin" ol Concobttr, „i. Lugaid Reoderg mac Na tri Find Emna, dalta Conculaind, fil os adart na himda thall amne oc urgartigud a aiti, i. Conculaind, fil hi sirg. 15 Atraig Cuculaind andaide ocus gebid for tecosc a daltai, conid and sishert:

(P. 46b:) Briatharthecosc Conculaind inso.

25, Nir bat ta?rrrechtach debtha dene doergairce. Nir bat discir döiclilecb diummasach. Nibbat ecal ocal opond esa- main. Ni pät tairue omain mandartba mesctha.* Ni bat derg- 20 nat colla* coirme hi tig rurech. Ni bat ilfurig im irad n-ecb- trand. Ni sais daine dochlu dichumaing.* Ni iadat iubaili for etecbtu ail. Aii-lite»- cumiii cöich comarbai cre. Cuibsigter sencaid sin co firinne fiu hit fiadnaisi. Finnatar be thamai n b ratbi r sceo mbroga.* Mrogatar genelaigi ges ci üa genitir 25 gein.* Gairte/- bil)eoaigte>- fri oethu. Airm irro trebsat maii-m.* Mainigter comarbai for athechtu thoich.* Tocomlüat anfini co anemthe nert.*

26. Ni fresnesea co labur. Ni aisneisea co glöracb. Ni fuirse. Ni cliuitbe. Ni faitchither senori. Ni pä mithom- 30 [ 214 ]tiiiacli o neocb. Nf geis co ansa. Ni ettis neck cen a do- raauches. Caiii ois. Cäiii era. Cäiu airlice. Bat umal miiuta 6 gtithaib. Bat ciminech coisc öt senaib. Bat seicbmccb riagla atbaidai. Ni pat üarcraidech im chardiu. Bat gusmar im f) naimtiu. Ni pa fritheiiecb debtba bit ilcbomraicib. Nir bat scelacb atbcossauacb. Ni faisce. Ni tbaisce nf. Ni ba torba. Consecba do cm-sacbad i giiimaib aiitecbtai. Ni cbomainse th' iriüiio ar tboil daine. Ni bat atbboingid, ar nar bat ai- tbrecb. Ni bat comromach, ar na bat miscnecb. Nir bat 10 lese, ar nar bat meirb. Nir bat roescid, ar ua bat doescair. Ar-dot-c'huibdig fri seebem na m-briatbar sin a mic?"

27. Is and asbert Lugaid in so sis fri Coiuculaind:

„Ed as mait a m-bitb ule,* ariu festar cach dune,
no CO teseba* ni de, tirfaider mädurise."

Luid Lugaid iarsin frisna techtaib co Temraig, ocus gon- garar (sie) garm rigi do, ocus fais bi Temraig iud aidchi sin, ocus luid cacb dia moaiat iarsin.

28. Imtbusa immorro Conculaind iss ed adfiastar sund coleic: (P. 47 *:) „Do duit uaim a Läig" for Cucbulaind „co airm bi ta 20 Emer, ocus innis, condat mna sidi rom tbatbigset ocus rum admilset, ocus apair fria is ferr a cbäcb itosa, ocus ttet dorn 9 |7„...*>,^ , indmiigid." Is and asbert in gilla oc nertad Conculaind inso:

„Mor espa do Itech laigi fri süan serglige.
ar don adbat genaiti tesa a Tenmag Trogaigi.
25 Condot rodbsat condot cbachtsat
condot ellat eter briga banespa.
Diuchtra a terbaig andregoin
ar dotait do locbbriga eter argaib erritib.
Condot rudi sudi n-ög.

[14] [15]

[16] [ 215 ]

condot chellti coiulot cliiürtlii margnimu.
Dia focart lütli Labiada a tir rudi atrai co ro pat mor.
Mör e.

29. Teit in gilla iarsüi eo airm i in-boi Einer ocus ad- fet amal boi Cuebulaiud. „01c duit-siu a gilli", t'or si, „ar is tu taithigos in sid cen feil) ica do tigenia d'agbail lat. Truag d'Ultaib" for si „cen sirtin a marica. Dia m-bad Concbobur credbaigto, no Fergus ni thastar siian, no Conall Cernach tal)sat crechta, is Cucbulaind cobarthe." Cacbain-si iarom läid la sodain fon cruth sa: 10

„A mic Riangabra fürir! cid menic imtbigi in sid,
ni moch doroicb let ille icc mic delba Dechtere.

Tniag d'Ultaib co lin garta eter aite is cbomalta
cen siriud in domain duind d'icc a carat Conculaind. 4

Mild Fergus no beth issüan dän iccad aicned oendrüad, 15
ni biad mac Dechtere i fos, co fagbad drui dia tomos.

Dia m-bad he Conall chena fris.m-be^ crechta is cneda,
no sirfed in Cü in m-bith m-bras, co fagbad liaig da

Mäd do Lgegaire Biiadac/t tisad äg bäd imuallach,
no sirfed liErind na u-iath d'ic mic Connaid mic Iliach. 20

Da m-bad do Cheltchar na celg tisad siian ocus sirserg,
ro bad astrach aidchi is lä eter sidaib Setantä. 12

Da m-bad Furbaidi na fian no beth illige lauchian,
no sirfed in domon n-dron, co fagbad a thesarcon.

Atbathsat sluaig side Truim, ro scarsatar a morgluind, 25
ni thet accu dar cona* o ro gab süan sithbroga. le

Uchan do galur nom geib 6 Clioin cherda Conchobair!
isseth rem chridi is rem cnes, dia tisad dim a leges.

[17] [18] [19]

[20] [ 216 ]

Uchaii is crü mo craide! serg lor marcucli in maige!
cüiina toraig suud ille d'oenuch Mage Murtliemno. 20

Is de nä tic a hEmaiii däig na delba ron dedail,
is merb is is marb mo guth, daig ata-som fö drochcruth.

Mi is rathe is hhsidain cen cbotlud lo cbomriagail
cen duini bad bind labra ni chiiala a mic Riangabra." 24
A mic R.

3Q_ Tanic Emer rempi co bEmain iarsin d'inuaigid Con- S^^^- culaind ocus dessid issind inidai i m-bai Cuculairid, ocus ro 10 bai ca räd: „Is mebiil duit" or si „laigi fri bangrad, uair dogenad galar duit sirbgi". Ocus bai ca acaWaim ocus ro cban laid:

(P. 47^:) „Erig a gerait Ulad, roddiisci suan slän subacb
deci rig Macba mo crutli nit leci re rochotlud.

Deca a gualaind lan do glain, deca a cburnu co comraim,
deca a cbairptiu cinnit glend, deca arretba fiau fidcbell. i

Deca a cburadu co m-brig, deca a ingenraid n-ardmin,
deca a rigu remnaga, deca a rignu dermära!

Deca tossach gemrid ghiair, deca cacli ingnad ar n-üair,
20 deca let iss ed föt gni a fuacbt a fot a hamb'! s

Is metb ni maitb cotlud trom, is mertan ar n-ecomlond,
is loim for saitb suan bi fat, tanaisi d'ec eccomuart.

Rodusig suan sid ar n-61* telci ri roln'uth romor
dar ni-hriafhar m-blaitb rot char erig a gerit Ulad!" 12
Erig a. U.

31. Atracbt iarom Cucbulaind iarsin ocus dorat laim dar a agid ocus ro chuir a mertuigi ocus a tromdacht de ocus atracbt iarsin ocus tanic remi iarsin, co m-boi i n-airbi [21] [22] [ 217 ]ro ir. Co n-acca cLiici iarsin Libaii, ociis ro raid ind ingeu friss ocus bäi oc a tlioeuriud din t-sid. „Ci-si airm hi tc'i La- braid?" ol Cuclmlaind. „Nmsa," ol si:

„Ata Lab raid für liud glau dia n-aitbigot l)uidui bau,
ni ba scitb let tecbt dia tuaid, inad ar fis Labrada Luaith. 5

Ljiiiiid tecb ades tiiid ben cet eolach iuti asidfet,*
coi'cair co n-aldi datha samail grüadi Labrada. *

Crotbid conebend catba ceirp fiad a chbT,idib tbana deirg,
bruid idiiu buden m-bsetb, brisid sciatbu lenna Isech.

Li sula a ebnes isiii tres, ni maird cairdiu a foramles,* 10
inrice feraib side, fer ro selaig mör mile. »

Lsechdu ocaib, anu-u sceoil, ro siacht tir Ecbach luil,
folt fair Sivaal flesca öir. bolad fina lia anöil.

Amru feraib füabair nitb is garg fri ciana cocricb
riadu curacb ocus graig sech iuis bi ta Labraid. 12 15

Fer CO n-ilur guim dar 1er Labraid Lüath lam ar cläideb
ni fuband eon roitbi de* is fulang süaiu socbaide.*

Srian muiuci dergoir fria graig ocus noconod* namma
ütrid airgit ocus glain, iss ed fil is tig bi ta. le
                                        Ata L. f. 20

32. „No CO rag-sa" ar Ciiculaind „ar cuiriud mna". „Ti- ced iarom" ar ind ingeu „Löeg and süt d'is cecb reta." „Tiat iarom" ar Ciiculaind. Atralacbt^Löeg iarom lasin n-ingin, ocus docbuatar do Maig Lüada ocus don Biliu Buada ocus dar Oenacb n-Emna ocus i n-Oenach Fidga, ocus is and side 25 bai Aed Abrät cona ingenaib. Feraid Fand failte fri Löeg. „Cid dia m-bai Cuchulaind cen tiacbtain?" or si. „Nir bo ail leiss tiacbtain ar bancburiud: ocus daw co finnad, in uait-siu ro siacbt fis dö." „Is uaim," ar si, „ocus ticed co lüath diar saigid, ar is indiu curtbir in catb".

[23] [ 218 ]33. Luid Lfeg atheroch co airm i m-boi Cucliiil;iind ocus Fand malle fris. „Ciniias sin a Löig?" ar Cuchulaiud. Ro frecair L»g ocus ro radi: „Is inithig teclit," ar so, „uair ita in cath oc a fertliain iiuliu", ocus is amlaid ro boi oc a rad, 5 ocus ro clian laid:

(P. 48":) „Rauac-saremrohradraii l)ale ingnad, ciar bo gnad,
conuici iu card fichtib drong lii fiiar Labraid leljarmong.

Co fuarusa he sin card ina'sudi milib arm,
mong buide fair, alli datli, ubull oir oc a iadad. ^

Co rom aichnistar iar aim alleind cborcra coicdiabail^
atbert rim, in raga lim don tig hi fail Fselbe Find.

Atät na da rig is tig Failbe Find ocus Labraid,
tri coecait im cbecbtar de, is e lin inn öentaige. »

Coeca lepad na leith deiss ocus coeca airi des,*
15 coeca lepad na leth chli ocus coeca aeri di.

Colba do leptbaib croda üatne finna fororda,
issi caindell ardus-ta in lia lögmar lainerda. i^

Atat ar in dorus tiar insinnait* lii funend grian
graig n-gabor n-glas, brec a mong, is araile corcordond.

Atat ar in dorus sair tri bile do cborcor glain,
dia n-gair in enlaith büan blaith don m«craid assin rigraitb. le

Ata crand i n-dorus liss, ni betig cocetul friss,
crand airgit ris tatin grian, cosmail fri hör a roniam.


Atat and tri ficbit crand comraic uad chomraic a m-barr,
25 biatar tri'ce^ do cach crund do mes ilarda imlum. 20

Ata tipra sin t-sid threll cona tri coectaih brcclend,
ocus delg öir cona li i n-öe cecha breclenni.

Dabach and do mid medracb oc a dail for in teglacli,
maraid beos, is büan in bcs, conid bitblan do Ijitbgrcs. 2-1

[24] [ 219 ]

Ita iiigeu is tig trcll ro derscaig du uiiiaib Ereud,
CO fult budi tliic iiuiiiacli. issi alaiiid illanach.

In comräd doiii ri cacli, is alaind is ingnath,
maidid cridi cech diiiii dia seirc is dia iiimuui. 28

Atiubairt iud ingeii trell: cuicb in gilla na haichne;/«, 5
masa tbü, tair bic ille, gilla iud iir a Murthemne.

Dücbüadusa co foill foill, rom gab eck dorn onöir,
atbert rim, in tic ille oenuitfc digrais Decbtere. 32

Mairg ua decbaid cbianaib, ocus cacb ic ä iarrair,
CO n-aiced, immar ita in tech mör atchonnarc-sa. 10

Da ui-bad lim Eriu nie ocus rige breg m-bude,
dobe'>-aind — ni lätliar lac — ar gnais in bale ränac."
                                                Ran. r.

34. „Is niaitb sin" ar Cüculaiud. ,,Is maitb" ar Loeg „ocus is cüir dul dia n'acbtain ocus is maith csich ni issin tir 15 sin", ocus is and asbe>-t Loeg beös fris-seom ic innisin oibniusa in t-sida:

„Atcouuarc tir sorcba sa;r inna raiter go nä cloen,
fil and ri riianina buden Labraid Lüatb lam ar claideb.

Oc tecbt dam dar Maig Lüada domm ärfas Bili Buada, 20
ro gabus immaig denua la danatraig imcbenna.* *

Is and atrubairt Liban isin baliu irra bammar,
ro bad inmain lem in firt, dia m-bad Cbü no beth it riebt.

Alaind bantrocbt buaid ceu cacbt ingena Aeda Abrät,
(p.48^) delbad Fainne füaim colli ni ro acht rigna na ri. 25

Atber üair is lim ro clos sil u-Adaim cen imarbos
delbaid is Fainne rem re na fil and alletbete.

Atconnarc Isechu colli co n-armmaib ic imdibi,
atconnarc etach n-datba 110 co n-erred anflatha. i"^

[ 220 ]

Atconnare mna feta ic fleid, atconnarc aniugenraid,
atconnarc gillu glaua üc imtecht ind fid dronima.

Atconuarc ses ciüil is tig ic a^rfitiud dond ingin,
man bad a lüas tisa ammach,* dorn gentais co hetreorach. iß

Atconnarc iu ciioc ro biii alaind ben Eitbne Ingubai,
acht in ben atberar sund beres na slüagu asa cund."
                                               At. m.

35. Luid Cuchulaind lee iarom is tir ocus bert a charpat les, CO rancatar in n-insi. Feraib Lahraid fselii friü, ocus fersi 10 in bantrocht uli, ocus ferais Fand daw feelti sinredaig fri Coin- culaind. „Cid dogentar sund hi fecht sa?" ol Cuchulaind. „Niwsa," or hahraid, „iss ed dogeuam, regmai, co rolam cor imön slüag." Tiagait ass iarom, co rancatar tor na shiag ocus CO rolsat süil tairsiu, ocus ba dirim leö in shiag. „Eirg ass 15 hi fecht sa" ol Cuchulaind fri hahraid. Luid hahraid ass iarom ocus anais Cuchulaind ocon t-slög. Fanocrat in da flach drundechta. Dogensat in t-slüaig. „Is doig," ol in slüag, „in riastartha a liErind, iss ed terchanait ind fiaich."

36. Dos sennat in t-sluaig iarom, connä füair ined leo 20 i& tir. Dothtet Eochaid lüil iarom do inlut a lam don tiprait matain moch. Atconnairc Cuchulaind iarom a gualaind tresin cochull. Doleci gai dö, con luid trit. Ro marb triar for tri- chait dib a oenur. Tofobairt iarsin Senach Siabortha, ocus ferait mor gleö, ocus marbthus Cuchulaind iarom. Tic La- 25 hraid iarom ocus mebais riam forsna slögu. Eo gäid hahraid do anad dind imguin. „Atagamar tra" for Loeg „in fer d'im- hert a ferci fornd, üair nach lör leis di cath füair. Tiagar" for Löeg „ocus inliter teora dabcha üarusci do dibdüd a Ijrotha. In cetna dabach i tet, fichid tairse; in dabach tanaise, nis fo- 30 daim nech ar a tes; in tres dabach, is comso a tes."

37. In tan atconcatar na mna Coiuculaind, is and cä- chain Fand in so:

[25] [ 221 ]

„Sogda cairptecli docing rot, cesu amulacli is 6c,
alaincl lüadam hiades blai* fesc-iu' iar n-6enucli Fidgai.

Ni ceol side seol fod gaiu, is fordatli fola fil fair,
cronan canas [carpat] chreit, focanat roith a cliarpait. *

Eich iil fo charput glinue, anfrim cein cor da sille, 5
ni fuair a samail di graig, it luathidir gátih n-erraig.

Imheir cöic deich ubull öir, os clesit for a anoil,
ni fuair a samail di rig etcr min ocus anmin. s

Fil i cechtar a da grüad tibri derg amal cru rüad,
tibri uani, tibri gorm, tibri corcra dath n-etrom. 10

Fil secht suilse ar a rusc, ni scel facbala hi lusc,
imdenum sula saire, abratchair duba daile. i^

Fil for a chend cid fö fer atchlos fo Erind iml)el,
tri foiltni CO saine dath, gilla öac amulach.

Claideb rnssi roindes crü cona imdurnd airgdidu, 15
sciath CO m-bnallaib oir budi ocus co m-bil findruine. ig

Cingid dar lirn in cach tind, imtheit i n-ag i n-eslind,
ni fil dobairde cruaid laind as chosmail fri Coinculaind.

Cuchulaind dothset ille in t-öcl^ch a Murtemne,
is iat dorat sund hi fat ingena Aeda Abrät. 20 20

Bröenan fola fota fland la toeb crand comarda de,
uallach uabrech ard la gol, mairg fri siabra se!"

38. Ferais Liban fselti fris iar tain, co n-and asbert in so sis:

(P. 49 '^ :) „Foclien Cuchulaind torc torachtaide
mal niör Maigi Murthemni 25

[26][27] [ 222 ]

mär a menma miarl curad cathbüadach
cride niad nertlia gaise flandrüad ferci
aurlam fri firecrat lath n-gaile Ulad
alaiiul a li li sula do andril), is fochen!
                                      Foc. C.

„Cesc cid doronais a Cucliulaind?" or Liban fris. Is and asbc>"t Cuchulaind aiidaide:

„Tarlucus urchur dorn sleig i ii-düiiad Eoguin InbcM-,
no con fetwr — socbla set — , in buaid dorigniiis no in bet.

Cid ferr cid messu dorn nirt cosse ni tbarlus dorn cbirt
urcur anfis fir bi ceö l)es nan arlaid duni beo. 4

Slog find forderg formnil) ecli dorn roipnitar forom letb,
munter Manandan mic Lir cotagart Eogan Inbir.

Immimrous cipe cruth, in tau tänic mo lau lütb,
15 oenfer dia tricba cet couda rucus docbom u-ec. 8

Ro cbuala cneit Echacb lüil, i socraidi labrait luuil,
mad lir con fir bes ni}) catb* in t-iivcnv matarlacad.
                                                   Tar. u.

39. Foid Cüculaiud iarsiu lasin n-ingin ocus anais mi's ina farrad, ocus celebraid bi ciud mis di, ocus atbert si fris- 20 sium: „In bale" ar si „atbera-su frim-sa dul it chomdäil, ra- gat-sa." Ocus is and dorönsat comdäil ic Ibur Cind trachta. Ro innis do Emir ani sin. Doronta scena acci-side do mar- bad na ingine. Tanic ocus coeca «gen lee connici in comdail. Is and ro böi Cucbulaind ocus Löeg oc immirt fidcbilH ocus 2h ni ro airigset na mnä cbucu. Is and ro rätbaig Fand ocus asbert fri Loeg: „Feg-su a Laig ani atchiu-sa?" „Cid in sin?" ar Löeg. Dercais Loeg, ocus is and ro radi ind ingen in so i. Emer:

40 |R.] „Feg a Loig dar tb'eis
30 oc coistecbt frit filet mna cori ciallmathi

[ 223 ]

CO scenaib glasgeraib ina n-deslamaib
CO ii-6r fria n-uchtbrunnib crutb caiii
atchichitho- iimcd tecait laitb gaile dar cathcairptiu
gle* ro sui gue Emcr iiigeii Forgaill."

[R.] „Ni tagara" ar Cuchulaind „ocus ni coii tora eter. 5
Tair-siu isiii creit cumachta lasin suidi n-grianda.
form dreich-sea fodein ar do-th-esarcainb-sea
ar andrib ilib imdaib hi cetharaird ülad
ar cia nos baigea ingen Forcaill a huclit a comalta
im gnim co citmachta bes ni h'm lamathair."

41. Asber^ beos Cuchulaind:

[R.] „Not sechnaim-sea a ben amal sechnas cach a chärait
ni ru bim-sea do gi» crüaid crithlamacb
nach do scian timthanaidi nach t'ferg treith timaircthech
ar is mordolig mo nert do scor 6 nirt mna."

,,Cesc tra" ar Emer „cid fod ruair lat-su a Chiiculaind Ce^t mo dimiad-sa fiad andrib ilib in chüichid ocus fi'ad andrib ilib na hErend ocus fiad tes euig ar chena, ar is fot clith tanac-sa, ocus fo (p. 49:) ollbrfg do tharisen, ar cia not bagea uall ollimresan, bes ni päd rith lat-su mo lecun-sa a gillai, cia no 20 triallta."

42. „Ccsc tra a Emer" ar Cuchulaind „cid ar na leic- /i fidea dara-sa mo denus i n-dail mnä? ar chetus in beji-sa, issi in glau genmnaid gelgasta dingbäla do rig ilchrothaig ind ingen sin do thonnaib dar leraib lanmoraib, co u-deilb ocus ecosc 25 ocus söerchenel, co n-druni ocus hxmda ocus lamthorud, co ceill ocus cond ocus cabsaidecht, co n-immad ech ocus bö- thänte, ar ni fil fo nim ni bad toi ria cöemchele, na dingned, cia no comgellta. A Emer" ar se „ni fuigeba-su curaid cain crechtach cathbüadach bä dam fiu-sa." 30

43. „Bes" ar Emer „no co n-err in ben dia lenai. Acht [28] [29] [ 224 ]cliena is alaind cecli n-derg, is gel cach nua, is cain codi ard, is serb cach gnatli, caid cech n-ecmais, is faill cech n-aich- nid, CO festar cach n-eolas. A gillai" ar si „ro bamar-ni fecht CO cataid acvit, ocus no bemmis dorisi, dia m-bad ail duit-siii." 5 Ocus ro bo dograch furri. „Darm brethir tva" ar se „is att ail-siu dam-sa, ocus bid at ail, lii cein bat beo."

44. „Mo Iccud-sa diu!" ol Fand. j,Is coru mo lecud-sa" ar Emer. „Na tho," or Fand, „messi leicfidir and, ocus is me ro bseglaiged o cheiii." Ocus foröpair oc dogru ocus oc do- 10 mewmain möir, ar ba nar lee a lecud ocus dul dia tig a che- töir, ocus ro buadir in rograd hi dorat do Coinculaind, ocus is amlaid ro boi oc dogru ocus doroni in laid sea:

„Messe ragas for astwr, ce doch lim ar mor gostul,
ce tha nech lin ablad,* ro bad ferr lim tairisem.

Ro bad ferr lim bith hi fus dob^^V (?) föt laim ccn dobus,*
nadula — cid ingnad lat — co grianan Aeda Abrät. 4

A Emer is lat in l'er ocus romela a deig ben,
ani na roich lam cid acht is ecen dam a dütracht.

Mor fer ro böi com iarraid eter chlitar is diamair,
20 no CO dernad riu mo dal, däig is misi rop iran. « 

Mairg doheir seirc do duni menestarda dia airi,
is ferr do neoch a chor ass, meno chartar mar charas.

Coeca ban tänac ille, a Emer an foltbuide,
do tascrad ar Faind ni !'(') is da marbad ar andrö. 12

Atat tri coecait lim la do mnaib aille oentamä
acMm i n-dün immalle, no co treicfitis messe."
                                          Mose.

45. larsin ro follsigod do Manandan ani sin, i. Fand [30] [31] [ 225 ]ingen A'eda Abrät do 1)itli i ii-ccomlaiKl ic miiaib Ulad ocus a bith CO a leciid do Choiiiculaind. Tanic iarom Manannan anair do saigid na hingini, ocus ro boi iaa fiadnaise, ocus ni ro rathaig uech dib ani sin acht Fand a boenur. Ocus is and sin ro gab etere moir ocus drocbnimmain in n-ingin oc fegad 5 Manandan, ocus dorigni laid:

(P. 50*:) „Fegaid uiac Ia?cbraidi Lir do maigib Eogain Inbir,
Manannan üas doniun dind, ro boi tan rop inmain lim.

Mad indiu ba digrais nüall ni cbarand mo mmma müad
is eraise in ret in t-serc teit a beol cen immitecht. 10

La i'o ba-sa ocus mac Lir hi n-grianan Düni Inbir,
ro po döig lind cen anad no co biad ar n-imscarad.

Danam thuc Manannan mass, ro bam cele comadas,
no CO berad orm ria lind cluclii erail ar fidchill. 8

Danam tlmc Manandan mass, ro bam cele comadas, 15
dornasc doraromtlu'i tliuc dam illüag m'imdergthä.

Bai acum dar frsech immach coeca ingen illdathacb,
doratus do coecait fer cen tar in coecait ingen. 12

Cetra coecait cen miri iss e lucht inn oentigi,
da coecait fer sonmech slaii, da coecait ban find follan. 20

Atchiu dar in muir ille — nin acend nach meraige —
marcach in mara mongaig, ni lenaud do sithlongaib. KJ

Timthecht seochain-ni cose ni acend acht sidaige,
maraid do chiall cech sliiag seim, cia beit üait i n-etercein.

Mad messe ba dethb^r dam, daig at btetha cialla ban, 25
inti ro charus co holl, dein rat suud i n-ecomlond. 20

Celebrad dit a Chü chain aso sind * uait co sochraid,
cen CO tisam dütracht lind is ard cech recht co himchim.

[32]

[33] [ 226 ]

Erge seo mitliig dam-sa, ata nech risiiid andsa,
is nior in tocosol tra, a Laig a mic Riangabrä. 24

Ragat rim cheli fodein, daig no co dingnea m'amreir,
luir apraid is ceim i cleith, mad alic duib-si, fegaid!"
                                                        Feg.

46. Atracht ind ingen iarsiii i n-diäid ^lanaMwam ocus ro fer Mananndn fselti fria, ocus asbert: „Maith a ingen" ar se „in ocurnaidi Conculaind bia fodecht sa, no in lim-sa doraga?" „Dar ar m-brethir em" ol si „fil uaib necb bad ferr lim a 10 cheli do lewmain. Acht" ar si „is let-su ragat- sa ocus ni ir- naidiub Coinculaind, ar rom threc, ocus araill and daw, a degduini, ni fil rigain catamail acot-su, ata immorro la Coin- culaind."

47. O'tconnairc immorro Cuchulaind in n-ingin ic dulaüad 15 coMixnannan, ro raid fri Löeg: „Cret süt?" ar se. „Niwsa" ar Loeg „Fand ic dul la Mananwa« mac Lir, arn corbalic duit- siu hi." Is and sin tra ro ling Cuchulaind tri nvdlemend ocus tri deslemmd Lüacra, corra bi fri re fota cen dig cen biad sechnon na siebte, ocus is and no chotlad cecli n-aidcbi for 20 Sligi Midluacra.

48. Dochoid tra Emer do saigid Cüncoba«r co bEmain ocus ro innis do, Cuchulaind am«? ro boi. Ro faid Concho- l)()r filedu ocus ws dana ocus drüdi Ulad dia saigid, co fastai- tis ocus CO tuctais co hEmain leo he. Ro triall som daw in 25 n-äjs n-däna do (p. ÖO"":) marbad. Ro chansat side brechta dvmdecJda ina agid, co ro gabait a chossa ocus a lama, conos tanic trell dia ceill. Ro böi seöm dun oc cuingid digi chucu iar sin. Tucsat na druid dig n-dermait dö. kraal atib in dig, iiir bo chumaiu laiss Fand ocus cech ni doroni. Tucait daw 30 deoga dermait a heta do Emir, ar nir bo ferr ro böi. Ro [34] [35] [ 227 ]crotli ddn Manauw«« a brat etc>- Coiiiculaiiul ocus Faiud, comia ro cliomraictis dogr^'s. 4!J. Conid taibsiu aidmillti do Cuiiichu- laiud la hsen sidi sin, ar La mor in atmachta demnach ria cretim, ocus ba he a meit, co cathaigtis co corptha na denina frisna doinib ocus co taisfentais äiljiüusa ocus diamairi doib. 5 Amol no betis comarthauach, is amlaid no cretea doib. Conid frisna taidbsib sin atberat na haneolaig side ocus ses sido.

Anhang.

Hier verzeichne ich die Stellen, die Stokes um ihrer Verbalformen willen citirt hat, und theile ich ferner mit, icie 0' Curry die schwierigen Stellen ichersetzt hat. Die Frage- und Ausrufungszeichen in rutider Klammer sind ron mir zugesetzt.

Cap. 3. Fo bith etc. St. Ir. Gl. 486.

ibid. canitar drechta „Gesänge mögen gesungen ^verden" St. Beitr. VII 58.

ibid. agat clesamnaig agant joculatores St. Ir. Gl. x>. 44.

Cap. 4. Asagussim etc. „I loish a bird on euch of my tivo Shoul- ders-' St. Ir. Gl. p. 150.

ibid. Cid dogenam — do chuinchid Couculainn „vjas sollen wir thun? sagen die Weiher. Nicht schwierig, sagt L. Ich loill von euch gellen, um C. zu suchen" St. Beitr. VII 17. 20.

Cap. 6. indlis „eonjunxit" St. Beitr. VII 39.

ihid. CO ruildetar ambossa ocus aneti diud usciu „so dass ihre Füsse und ihre Schwingen am Wasser hafteten", St. Beitr. VII 13.

ibid. Is detbbir dait — th'öenur „Good reason you have, said she, becau.se there is not among tliem a woman who ivould not share her love and friendship with you; ichilst as regards me, no other person shares my love, but you alone" O'C.

Cap. 7. cansit „cecinerunt" St. Beitr. VII 43.

ibid. Gaibthi cloich isin tailin „Put a stone into the sling" St. Ir. Gl. p. 112.

ibid. Geibthi Loeg — isiiitailin „dann nimmt ihn L., einen Stein, , und legt (ihn) in die Schleuder" St. Beitr. VII 42.

Cap. S. Dothset Cuchulaind etc. St. Ir. Gl. p. 121. [36] [37] [ 228 ]Cap. 9. nachin gliiasid res atclii ,,do not move him hefnre nifjht" O'C. Allein atchi ist Verbalform, die O^Currn mit aithge, aitliclie, aidche Fem. (Nacht) venvechselt hat.

Cap. 10. Tathut faelte, ni aigtlier ni „thon hast welcouie, fear not anything" St. Beitr. VII 2. 41.

Cap. 11, Vers 2 a noticfitis diamtis lat „if they were with thee, — and they would come, — " CC. Allein es muss heissen: sie würden dich heilen, wenn sie hei dir wären (not-icfitis).

ibid. Vers 8. Inatconnarc etc. „All that he has seen in his sleep shall he obtain ivithout his army" CC. Allein atcoiinarc 2ind atcoad kann doch nur 1. oder 2. 8g. sein.

ibid. Vers 10" domficfe naimse Liban „from me shall fcc sent (?) Liban" O'C. „loill go froui me" St. Rem.'^ pi- ^•^^ -^^ lesen, dot tiefe? vgl. S. 212, 9.

Cap. 12. orta co ris in corthe cetna „geh bis du denselben Stein erreichen icirst" St. Beitr. VII 2.

Cap. 13. bia slan — dit nirt „du wirst heil sein (lies: iverden) und was fehlt an deiner Kraft, wird dir zugefügt loerden" St. Beitr. VII 64.

ibid. Is denta dait ar L. — domain „dies sollte gethun werden — hoc faciendum est — von dir für L., denn er ist ein Held, welcher der beste von den Kämpfern der Welt ist." Beitr. VII 68.

Cap. 15, Vers 2. „Victorious in tlie body of a strong cliariot, he loohs upion Woody spears" (?) CG.

ibid. Vers 3. 4. „L. is quickening clans {?), — it is not sloic he is ever in good {?), — assembling a battle, a slaughter will be made, of irhich the piain of F. will be filled" O'C.

Cap. 16. in raga do acallaim — innairm atä „willst du gehen, um mit Fand jetzt zu verhandeln? Ich ivill gehen, wenn ich den Ort ken- nen werde, an dem sie ist" St. Beitr. VII 17. 18. öl.

Cap. 17. „Welcome, L. of the quick hund ai sword; the represen- tative of legions {!) the shooter of light spears (!) the cleaver of shields, the scatterer of heavy spears, the wounder of bodies, the slayer of nobles, the seeker of slaughters, most beautiful in appearance (^), destroyer of hosts scatterer of wealth, assaulter of Champions, welcome, welcome L." (?) O'C. Jedenfalls hat O'C. verkannt, dass slaidid, scailid, crechtnaigid, saigid Verbalformen sind, wie schon die davon abhängigen Aceusative beweisen. In der Handschrift weder Interpunction noch Versabtheilung.

Cap. 18. „Welcome, L. of the quick hand at battle-stvord ; ready his stipend, muniftcent to all, seekful of battle, wounded his side, faith- ful his Word, rigor ous his justice, benign his sovereignty, strong his right arm, avengeful his deed, gentle to his steeds,?), L., welcome; nelcome L." O'C. In der Handschrift nur nach gas ein Punkt. [ 229 ]ibid. „Welcome, L. of Ihe siciff liand cd sword; mosf raliant nf ivarriors, haughfiest of cliiefs, desiroyer of strength, fighter of battle, exterminator of Champions, elevator of thc weak, siibjugator of ihe sträng, tvelcome, L., welcome, X." O'C. Auch hier sind mauraid, gniid etc. nichts anderes als Verbalformen. In der Handschrift nur Idnler gossa ein Punkt.

Cax). 19. „It is not haughtiness nor pride, o toife, nor a high spi- rit of happiness, that confuses our senses: a battle approaches (?), ofdouble- edged spears inanij, of dangerous plying of red swords upon the fists of right and left (!) hands, [eqtial to] mang is the one heart of Echaid luili?): loe cannot have any haughtiness. It is not haughtiness, it is not pride in me, o wife!" In der Handschrift nur hinter nach nüall ein PtmJct.

Cap. 20. Vor auasbert scheint etwas zu fehlen.

ibid. Fochen duit a Läig — tanac „ein Willkommen dir, o Loeg, ob des Weibes, mit dem du gekommen bist" St. Beitr. VII 10. 11.

ibid. ragaid Liban it diaid „i. wird dir nachgehen" St. Beitr. VII 19.

Cap. 22. Duguither iaroni tarbfes — rigi „dann ist dort ein Stier- schmauss von ihnen veranstaltet tvorden, damit sie dabei erführen, tvem sie das Reich geben sollten" St. Beitr. VII 53.

Cap. 23. Diuchtrais — dona rigaib, St. Beitr. VII 69.

Cap. 25. „You sJtall not be a terrified man {?) in a furious {?), sla- vish, [oppressive, severe,] (^) fierce battle. You shall not be flighty, in- aeeessible {?), haughty. You shall not be intractable, proud, precipitate, passionate. You shall not be bent down (?) by {?) the intoxication {?) of much (?) tvealth. You shall not be an ale - polluting (?) flea in the house of a provincial king. You shall not make many feasts (?) to dis- pense C^) to foreigners (?). You shall not visit disreputable people, in- capable fof entertaining you as a king] (?). You (?) shall not let pre- scription dose an illegal possession. Let tvitnesses be examined of who is the heir of the land. Let the historians eombine in truthful action in your presence. Let the lands of the brethren be ascertained in their lifetime, and their increase (?). If generations have multiplied in bran- ches, tvho has eaeh been gener ated from? Let them be called up; let them be revived (?) on oath [that is, their ancient claims reestablished (?) on oathsj. The place that the dead [their aneestors] have resided in (?). Let the heir be preserred in his lawful possession. Let the strangers be driven off it [the patrimony] by the strength of battle" (?) O^C.

ibid. taeriTechtach, hängt offenhur mit .,toirriachtadh to incite or in- stigate" und „tairrachadh to instigate, to set on the actual commission" [O'Doti. Suppl. zu O'R. Biet.) zusammen.

ibid. döicMecli, ettva O'Beilh/s doicheallach churlish, inhospitable? [ 230 ]ihid. maiulartha, findet sich hei (fDarorcn, s. v. mannar, das durch sgneledh id. i. uniic, scatter) erJdarf wird; vc/l. dazu „mannar loosening" (XBeiJhj.

ihid. im irand O'C.

ihid. ni säis däine doclu „du sollst nicht gemeine Leute hesuchcn" St. Beitr. VII 46. Dicumaing Jcnnn der Form wegen nicht mit dem. Plu- ral däine verbunden werden.

Cap. 26. „You toill not relate garrulously. You toill not diseourse noisily. You will not mocTc, you icill not insult, you will not deride old people. You will not he ill-opinioned [you ivill not suppose ill] of any one. You tvill not mähe difficult demands. You tcill not refuse any one for his cow. [You ivill have] a law of lending, a law of extortion, a latv of paivning. You will he ohedient to the teaching of the ivise. You will he recollective of the instructions of the old. You loill he a follower of the rules of your fathers. You, will not he cold-hearted to friends. You icill he strong to your foes. You will not he a retorter of ahüse (?) in your many hattles. You tcill not he a tattler and ahuser. You will not waste; you will not hoard; you ivill not alienate. You will hear to he reproved for unhecoming deeds. You will not sacrifice your truthfulness to the will of men. You icill not he a releaser [namely, of hondmen and prisoners without security taken for them] , that you he not repentant. You tcill not he a competitor, that you he not jealous. You will not he lazy, that you he not inert. You tvill not he too im- porlunate, that you he not mean.^' O'C.

ihid. Ni fresnesea — co glörach „du tvürdest nicht [lies: du sollst ndcht) geschiv ätzig herichten, du würdest nicht {lies: du sollst nicht) ge- räuschiwll erzählen"' St. Beitr. VII 52.

ihid. ui geis — a domanches „Du sollst nicht barsch fordern, du sollst Niemanden zurücJcweisen ohne seine Kuli,"' St. Beitr. VII 46.

Cuj). 28. Mör espa etc. „It is great idleness in a Champion to yield to the sleep of a hed of decline, becausc genaiti [i. e. women] from T. T. [i. e. Maig Meli] hare appeared to you, who overcame you, who manacled you, who bound you mithin the power of idle icomen; start [i. e. arise] out of death [i. e. disease], by maidens wounded [i. e..hy women of the hill§), for all your sirength has come [i. e. Champion strength], among warrior Chiefs [i. e. heroes], until you rush to the place of war- riors — until you have donc [i. e. performed] — until you have achie- ved mighty deeds, where active Labraid leads his rushing men. Arise! that you may he great. ^' O'C. In der Handschrift sind Punkte hinter serglige, trogaigi, banespa, enitib, 6g, raarguimu, mor. Versahtheilung fehlt in der Handschrift.

atrai coropat mör „stehe auf damit du gross seiest" St. Beitr. VII 40. 46. [ 231 ]Cap. 20. is C. col)arthc „es ist C, der ihm Jielfoi, ivürcle" St. Bcltr. VII 42.

ibid. Vers 12. „Botli night und day should scc thc joiirneijs^' O^G. Vielmehr: er unirde untertvegs sein Nacht und Tag.

ibid. Vers 15. atbathsat „occiderunt" St. Beitr. Vit 44.

ibid. Vers 10. „The Hound [Cudmlainn] does not excel hounds, sinee he caught tlie sleep of the hill of Brugh" 0' Curry , indem er aucü con- jiciert, dem alten Texte die moderne Form des Artikels octroyirend.

ibid. Vers 20^-- „dass er nicht hierher kommt" St. Beitr. VII 47.

ibid. Vers 21. däig ua delba ron dedail „because of the [noble] form with which he has parted" „O'C; „um der Form ivillen, von der er sich getrennt" St. Beitr. VII 11.

Cap. 30 Vers 1 und ebenso Vers 11 ist siiaii als Ablatio aufzufassen: erwache aus dem Schlafe.

ibid. Vers 2. „Behold thc hing of Macha of locely form (?), he will not alloiv thy [?) great sleep" O'C.

ibid. Vers 4^- „Behold the movements of his chess-warriors" O'C. Vielleicht ist fiau-fidchell wie fian-cluiche, „fair plaxj" CDon. Suppil. zu CB. Dict., aufzufassen: sieh ihre Bahnen, ein gutes Schachspiel?

ibid. Vers 8. „Behold tJtou that ivhich it produces (?), its cold, its length, its loant of beauty" O'C.

ibid. Vers 11. „Aivake thou from the fairy sleep thou hast drimk (?): cust it off toith great, excessice ardour" O'C; „ertvache aus dem Schlafe wirf ihn fort mit Eifer" St. Beitr. VII 42 (mit Weglassung ron sid ar 11-61).

ibid. Vers 12. Des Versmasses wegen ist die Abkürzung der Hand- schrift wohl eher zu briathar, als zu brian {0' Curry) ■ zti ergänzen, aber der Sinn der Stelle ist mir unklar: „many ßoirery words thou hast loved" O'C.

Cap. 31 V. 3. „Happy (?) house which a soft (?) tvoman Orders (?), an hundred learned men in it that are adepts [?)" O'C.

ibid. 71^- „At all points {?) he plies {?) his ralour feats" O'C.

ibid. 8i>- „ein Mann der grosse Tausende niederhieb" St. Beitr. Villi.

ibid. Vers 9. amru sceöil „the most famous ^n story" O'C. Das Facs. Rat sceol, das Ms. selbst aber sceoil, vgl. Stokes Bern, on the Facs. p. 11.

ibid. Vers 11. „The most illustrious of men that seek [?) baitle, tvhose fierceness is feit (?) by distant {?) boundaries" O'C.

ibid. Vers 11. „Swiftly glide both boats and steeds past the island [ 232 ]in icJiich resides Labraid" (X( „Boot und Boss })flegcit bei dem Eiland, auf welchem L. ist, rarbci'iil-iiinni.en" St. Beitr. VII 54.

ibid. 14. „He cleares not fiiieii] tili so coiihpelled(^), he maiiUains the rejmse of his hosts" (fC.

Cap. :>2. No CO ragsa — mna „ich. irill nicht gehen, sagt C, auf eines Weihes Einladung" St. Beitr. VII 16.

ibid. Ticed iai'om — tiat iarom ar C. „dann lass L. dorthin gehen, sagt das Mädchen, nm jeglicli.es Ding zu erfahren. Lass ihn gehen, sagt C." St. Beitr. VII 40.

Cap. 33 Vers 1"- „I arrived, in mg happg sportiveness" O'C.

ibid. Vers 9i>- „and fiftg on their right", 10^- „and fiftg on their left (i)" (TG. Was ist airi, aeri?

ibid. Vers 13 1)- „in the place (?) where the sun goes down" O'G.

ibid. Vers 19 b- ^^in contact their tops come in contact (?)" O'C.

ibid. Vers 20«" „300 'werden von jedem Baume genährt" St. Beitr. VII 56.

ibid. Ve7:s 31a. docliüaclusa „ivi" St. Beitr. VII 44.

Cap. 34 Vers 4. „I passed the flowenj (?) piain tvith two rapid ad- vancing feet {?)" O'G.

ibid. Vers 9. 10. „I will sag, — for it is I tliat have heard, — [among] the race of Adam without transgression, the form whieh is Fand's, I shall ever say {!), that there is not among them its like" O'C.

ibid. Vers 12^- „they were not the raiments of men ignoble [?)" O'C.

ibid. Vers 16. „Were it not for the qwielcness with which I came out (?), theg loould have left me powerless" O'G.

Cap. 35. Feraib Labraid — fri Goinculaind „Läbraid made wel- eome to them, and the ivomen all made it (ferais-i), and Fand made especial ivelcome to C." St. Beitr. VII 31. 39.

ibid. ised dogenam „dies isVs, was ivir thiimverden" St. Beitr. VII 20.

ibid. regmai corolam cor irnan sldag „wir werden so gehen, dass wir eine Schwenkung um das Heer machen können" Sl. Beitr. VII 20.

ibid. Tofobairt — ■ marbthus C. iarom „danach griff ihn S.S. an, und sie fochten einen grossen Kampf, und dann tödtet ihn G." St. Beitr. VII 41. 42.

mebais „fregit" St. Beitr. VII 39.

Cap. 37 Vers 3. 4. „It is not fairy music of couches {!) that serves him, it is the deep colour of blood that is upon Mm; the purring which [ 233 ]the liodio' nf [ailicrj vhtiriotH n'ieUl (?) is siiiu/ Inj tlte irlieeh of his cha- rioV O'C. Der einftiche Gedanke dieser Strophe ist, dass die Musik, die C. erfreut, das Krachen und Rollen seines Schlachttoagens ist: Nicht Musik der Side ist die Weise iV), die ihm dient i?) — Farbe des Bluts ist auf ihm — , {vielmehr) der Ton, den der Wagensitz singt, dazu singen die Bäder des Wagens.

ibid. Vers öf>- aiilViiu etc. „I stand irilhout motion (? i riewing them" O'C.

ibid. Vers ß"- „titeg are swifter than 'the ■wind of springt' St. Ir. Gl. 1010.

ibid. Vers 11>>- ni scel etc. „it is not a fact to be left unspoken" O'C.

ibid. Vers 12 "■ imdeuum etc. „eijebroivs brown, of nablest set" O'C.

ibid. Vers 13. „There are upon Ms head, what man's so good? — (?) as has been heard through Erinn to her (?) borders, — " O'C.

ibid. Vers 17^- imtheit etc. „he traverses the battle to the place of danger {?)" O'C.

ibid. Vers 22^- fri[sa] siabrase O'C. Auch dann noch feiilt eine Silbe.

Cap. 38. Die Verse Fochen etc. ohne Interpunction und Versabthei- lung in der Handschrift. 0' Curry schreibt „mar a menma maid, curad cathbüadacli, great his noble mind, a battle-victorious champion". Viel- mehr: gross sein Sinn; Ehre (:/) der kampfsiegenden Helden. In der fol- genden Zeile gais[c]e O'C.

ibid. Vers 2'^- sochla set „path of fame (?)" O'C.

ibid. Vers 3. 4. „Whether better, whether worse be my strength, hitherto I have not cast (?) of my Utile [dart] (?) the erroneous throw of a man in u fug, [or onej (?) which did not eertuinly reach a living per so n^^ O'C.

ibid. Vers 5«- formnib ech „an backs (?i of steeds" 0' Curry; ob- foromleth „upon all sides" (?) O'C.

ibid. Vers 7"- Immimrous cipe cruth „I gare wound for wound (!), in whatever way"' O'C.

ibid. Vers 10"^- ,.If the man has spoken truth, it certainly has tvon the battle (?)" O'C.

Cap. 30. ind iugen iuso i Emer. O' Curry corrigirt mit Becht Emer in Fand. Die Worte Feg a Löig etc. haben in der Handschr. weder Versabtheilung noch Interpunction.

ibid. atchicbitber — cathcairptiu „du wirst selten, wie Kämpfer von Tapferkeit über Schlachtemvagen gehen"- St. Beitr. VII 22.

Cap. 40. Die Worte Nitägara etc. haben in der Handschr. hinter etil- u)ul griauda einen Punkt.

ibid. ni contora etir „non vemet omnino" St. Beitr. VII 47. [ 234 ]ibid. ar dotcsarcaiiibsea — lllad „for I will lyrotect thec from many ahundant maidens at the four 2)oints of Ulster^' St. Beitr. VII 33.

ibid. ar cia nosbaigea — lämathair „for although ForgalVs daugh- ter may threaten, on the strength (?) of her companions, a deed of po- wer (?), certain it is that it is not against me it shall be dared"' O'C. Vgl. O'Donovmi's Siippl. zu O'B. Dict. s. v. ucht: „fer gonur a bucht slöig möir a man loho is Mied in the presence of a great host."

Cap. 41. ni ru bimsea do gae „dein Speer verwundet mich nicht"- St. Beitr. VII 41.

ibid. ar is mördolig — mnä „for it would he (?) seid (?) that my strength should be dverted by i^V) the strength of a tvoman" O'C.

Cap. 42. cia no comgellta „even though she had not promised ti" O'C. ibid. bädam fiusa der mir gleich Icämc., „bäd-am fiii-sa" St. Beitr. VII 41.

Cap. 43. Die Worte is alaind cech n-derg bis cach n-eölas scheinen ein metrisches System zu bilden. Vor cäid ist is zu ergänzen.

ibid. darm brethir — bat beo „hei unserem (/) Wort, sagt er, du bist mir wohlgefällig, und du wirst mir wohlgefällig sein, so lange als du am Leben bi'si" St. Beitr. VII 40.

Cap. 44 Vers 1. 2. „I it is that shall go an Ihc journey; I give consent with great affliction {?); though there is a man of equal fame [?), I would prefer to remain" CC. V. 2 ist weder Heim noch Silbenzahl in Ordnung.

ibid. Vers 5'>- romela „well magst thou wear hiiii'- (?) O'C.

ibid. Vers 6. „what my arm cannot reach, what hut that I am for- ced to wish it weW O'C.

ibid. 11. täuac — foltbiiide „du bist hierher gekommen, o edle Emer, gelbhaarige" St. Beitr. VII 11.

Cap. 45 Vers 4 a- is eraise etc. „affectiou is a siibtle thiiig; it makes its ioay ivithout labour" {?) O'C.

ibid. Vers 12. „I gave them iinto fifty men, without reproach, -- the fifty maidens" O'C.

ibid. Vers 18. Maraid etc. „thy good sense is magnified by (?) erery gentle host, though they he from thee far away" O'C. ibid. 22. 23. „I bid thee adieu, o beautiful Cu; hence we depart (?) from thee with a goodheart (?); though we return not (V), bc thy (V) good will ivith us;- every condition is noble to fin comparison with/ that of going aivay."

Cap. 46. ni iniaidiub etc. „ich werde nicht auf ihn ivarten, denn er hat mich im Stiche gelassen" St. Beitr. VII 34.

Anmerkungen
  1. O'Curry hat gelegentlich auch einfache Stellen nicht richtig iibers'etzt, z. B. noticfitis diamtis lat (,Cap. 11, 2) übersetzt er „If they were witli tliee, — and they would come, — ", während es heisseu muss: they would heal theo, if they were with thee. In den Versen Cap. 17 hat er die Verbalformen und die Accusative verkannt. Trotz- dem ist seine Uebersetzung mir sehr nützlich gewesen.
  2. Aehuliches wird von deu Yügeln im Comjjert Conculaind be- riclitet, s. S. 137.
  3. * Aelmliclies siehe im Täiu Bo Cualgiie, LU. p. G.3a. liii. 32; vgl. Fled Bricreud Cap. 55.
  4. Die Worte „tauic remi iarsiii, co m-böi i n-airbi ro Cap. öl sind nur im Lichte von Cap. 12 und lo verständlicii.
  5. Das Verliältiiiss der Side zu den Tuatha Iie Danaiin ist noch nicht genau untersucht. In einem Gediclite bei O'Curry, On the Mann, and Cust. II p. 71, wird Mider, den wir S. IIG als Side kennen gelernt haben, zu den Tuatha De Danann gerechnet. Manannän lieisst iiiac Lir, „son of the sea", vgl. Stokes, Three Ir. Gloss. p. xxxv.
  6. Coucul. LU.
  7. banolc LU.
  8. cotlad LU.
  9. raudu LU.
  10. celiu Lü.
  11. chuchu LU.
  12. Labraid 0)ii. LU.
  13. OC crethii LII.
  14. genaiti: i. iiiiia a Tenniag Trogaigi: i. aMaigMeil.
  15. diuch- tra: i. erig a terbaig andregoin: i. a galar bansidi.
  16. do loch- briga: i. do kechbriga erritib: i. auradaib {Glossen in LU).
  17. condot chellti: i. coudenia LU.
  18. h'ith oder läth LU, hith O'Curr])
  19. iiimith mbras LU.
  20. O'Curry vennuthet auci'i („the Houiid"): eher wolil ar Cü.
  21. muge LU.
  22. bria LU. briaii 0' Curry.
  23. Für maird lies maini, rgl. iffird für iffirii S. 193.
  24. Für card lies cani, cfß. ilürd für ilüru <S'. 11)3.
  25. ZU lesen druidechta?
  26. Die Lin. 4. 10. 12. 14 klein gedruckten Wörter und Buchstaben fehlen im Facsimile von LU. und sind O'Curry's Text entnommen. Da O'Curry nur carpat lin. 4 in Klammern gesetzt hat, so scheint er wirk- lich in den übrigen Fällen mehr haben lesen können, als der Schrei- ber des Facsimile.
  27. 24 torc: i. ri LU.
  28. lamäthair LU
  29. 27 chond LU.
  30. tairsem LU.
  31. dobeth (fCnrry, aber die Handiichrift lud ein Lüngezeichen über der Abkürzung.
  32. etere, so nacli ()'('iirrij cri/iiuif.
  33. dör ca[th]roihtli;i (yCarnj. Es fehlt eine Silbe. Etira dor-nasc di ör?
  34. risriid aiidsa: i risiiad dolig Li'.
  35. Concul. LU.
  36. Concul. LC.
  37. Cuncluil. LU.

This work was published before January 1, 1929, and is in the public domain worldwide because the author died at least 100 years ago.

Public domainPublic domainfalsefalse