Irische Texte/1/Die altirischen Hymnen/Fiacc's Hymnus

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search

[ 10 ]

2. Fiacc’s Hymnus.

Hier werden wir wohl Bedenken tragen in den Angaben der Vorrede histo­rische Wahrheit zu suchen: Fiacc von Sleibte (Sletty) soll ein Zeit­genosse St. Patrick’s gewesen sein, der ihn selbst getauft habe. Zuvor sei er Schüler eines ardfile von Irland Namens Dubthach mac hui Lugair gewesen. Er wurde Erz­bischof von Leinster. Nach der einen Tradition soll er den Hymnus unter Lugaid († 507 Chron. Scot.), dem Sohne und Nach­folger von Loegaire, nach Patrick’s Tode (489 Chron. Scot.) gedichtet haben.

Diesen Hymnus hat Leo in einem Halle­schen Programm vom Jahre 1845 behandelt: Commen­tatio de Carmine Vetusto Hibernico in S. Patricii laudem scripta. Leo bemerkt: Der Hymnus kann nicht vor dem Jahre 540 und nicht später als im 8. Jahr­hundert entstanden sein. Denn Tara’s Glanz erlischt im 6. Jahr­hundert, und darauf muss doch die Prophezei­ung in V. 20 und 44 fussen, während andrer­seits die Blüthe der ersten christ­lichen Litte­ratur mit dem 8. Jahr­hundert, in welchem die Einfälle der Fremden beginnen, abnimmt. Auch von einem unmittel­baren Schüler Patrick’s kann der Hymnus nicht herrühren, da ja in V. 12 schrift­liche Auf­zeichnun­gen über Patrick erwähnt werden. „Per­antiquum vero esse hoc Carmen eo argu­mentamur, quod ne una quidem absurdis­simarum de S. Patricio fabularum in eo exstat, quae multae aliis omnibus in narratio­nibus de Patricio in­veniuntur. Probatur haec sententia porro igno­rantia poste­riorum, qua factum est ut nomen montana­rum Scotiae regionum et civitatis Antesio­dorensis (leg. Autes., für Altes.), quae in nostro carmine indubi­tanter in­veniuntur, non solum non in- [ 11 ]tel­ligerent, sed ut ad haec nomina inter­pretanda fabulas maxime a vero ab­errantes fingerent de Patricio per Alpes Romam et ad insulas maris Tyrrheni profecto.“ Im Uebrigen hat Leo’s Arbeit nur noch insofern einen Werth, als sie uns empfinden lässt, welchen gewalti­gen Fort­schritt die Celto­logie in den letzten dreissig Jahren gemacht hat. Der irische, aus älteren Drucken ent­nommene Text ist moderni­sirt und vielfach corrupt, Ueber­setzung und Commentar stammen aber eben aus der Zeit vor C. Zeuss, sie enthalten selten das Richtige.

Nach seiner poeti­schen Form ist dieser Hymnus behandelt in Cap. VI, 2 der Gramma­tica Celtica (p. 957 sequ.), mit werth­vollen An­merkungen zu vielen einzelnen Versen.



Genair Patraicc in Nemthur,is ed atfet hi scelaib,
maccan se m‑bliadan deac,in tan dobreth fo déraib.[1]

Succat a ainm itubrad[2];ced a athair ba fissi:[3]
mac Calpuirn maic Otide,hoa deochain Odissi.4

Bái se bliadna[4] i fognam,maisse dóine[5] nis toimled,
batar ile Cothraigecethartrebe dia fognad.[6]

[ 12 ]


Asbert Victor fri gniad[7]mil con tessed for tonna,[8]
forruib a chois forsind leicc,maraith[9] a es, ni bronna.8

Do faid tar Elpa huile,[10]De mair, ba amru retha –[11]
conid farggaib la Germanandes i n‑deisciurt Letha.[12]

I n‑innsib mara Torrianainis, innib adrími,
legais canoin la German,is ed adfiadat líni.12

Dochum n‑Erenn dod fetisaingil De hi fithisi[13],
menicc atchithi[14] hi físibdos n‑icfed arithisi.

Ro bo chobair dond Erinn,tichtu Patraicc forochlad,[15]
ro clos[16] cian son a garmamacraide caille Fochlad.[17]16

Gadatar co tíssad in noeb,[18]ara n‑imthised lethu[19],
ara tintarrad o chlóen[20]tuatha hErenn do bethu.[21]

[ 13 ]


Tuatha hErenn tairchantais,dos n‑icfed sithlaith nua,
meraid co dea iartaige,[22]bed fás tír Temrach tua.[23]20

A druid fri Loegairetichtu Phatraicc ni cheilltis,
ro ḟirad ind atsine[24]inna flatha asbeirtis.

Ba leir[25] Patraicc co m‑beba,[26]ba sab indarba clóene,[27]
is ed tuargaib a cuasuas[28] de sech treba dóine.24

Ymmuin[29] ocus Abcolips,na tri coicat nos canad,[30]
pridchad, baitsed, arniged[31],de molad Dé ni anad.

Ni congebed nacht sinido ḟeiss aidche hi linnib,
for nim consena a ríge[32],pridchaiss fri de i n‑dinnib.[33]28

I Slán[34] tuaith Benna Bairche[35]nis gaibed* tart na lia,[36]
canaid cét salm cech n‑aidchi,do ríg aingel fogniad.[36]

[ 14 ]


Foaid for leicc luim iarumocus cuilche fliuch imbi,
ba coirthe a ridadart[37],ni leicc a chorp hi timmi.32

Pridchad soscéla[38] do cách,dogníth mórferta illethu,[39]
íccaid luscu la truscu,mairb dos fiuscad do bethu.

Patraic pridchais do Scotaib,ro chés mór seth illethu,
immi con tíssat[40] do brathin cach dos fuc do bethu.[41]36

Meicc Emir meicc Erimonlotar huili la cisal,
fos ro laic in tarmchosalisin morchute n-ísel.[42]

Conda thanic in t‑apstal,[43]do faith gith gáithe déne,[44]
pridchais tri fichte bliadancroich Crist do thuataib Fene.40

For tuaith hErenn bai temel,[45]tuatha adortais síde,[46]
ni creitset in fírdeachtinna trínóite fíre[47].

I n‑Ardmacha fil ríge,is cian doreracht[48] Emain,
is cell mór Dún Lethglassenimdil ced dithrub Temair.[49]44

[ 15 ]


Patraicc dia m‑bai illobra,[50]adcobra dul do Máchi,[51]
do luid aingel[52] ar a chennfor set immedon láthi.[53]

Do faith fades co Victor,ba he arid ralastar,[54]
lassais in muine i m‑bai,asin ten adgladastar.48

Asbert:[55] orddan do Machi,[56]do Crist atlaigthe bude![57]
dochum nime mos rega,[58]ro ratha duit du gude.[59]

Ymmon dorroega it biu,bid lúrech díten do cách,
immut illaithiu in messa[60]regat fir hErenn do brath.52

Anais Tassach dia[61] és,in tan dobert comman dó,
asbert mon-icfed[62] Patraicc;briathar Tassaig nir bu go[63]

Samaiges[64] crich fri aidchi,ar na caite les[65] occai:
co cenn bliadne bai soillse,ba hé sithlaithe fotai.56

In cath fechta[66] i m‑Bethronfri tuaith Cannan la mac Nun,[67]
assoith[68] in grian fri Gabon,issed adfeit littri* dún.*

Huair assoith la hÉsu[69]in grian fri bas inna clóen,
cia suthrebrech, ba huissesoillse[70] fri eitsecht na nóeb.60

[ 16 ]


Clerich hErenn dollotard’airi Patraic as cech sét,
son in cetail fos ro laich,[71]contuil cach úadib for sét.

Anim[72] Patraic fri a chorpis iar soethaib[73] ro scarad,
aingil Dé i cétaidchi[74]arid fetis cen anad.64

In tan co n‑hualai Patraic,[75]adella in Patraic n‑aile;[76]
is malle connuccabsat[77]dochum n‑Ísu meicc Maire.[78]

Patraic cen airde n‑úabair[79]ba mór do maitb ro menair,
beith i n‑géillius meicc Maire,ba sén gaire i n‑genair.[80]68





Anmerkungen

  1. fo deraib: fo dere, (am Rande) i. fo bron na dóiri.
  2. Succat: i. bretnas sein ocus deus belli a laten i. is ed ro ráided a peritis. Stokes übersetzt: Succat his name it was said“, indem er die zweite Glosse auf itubrad (etwa it-ru-brad? hi trubh rad Leo) bezieht.
  3. ba fissi: i. ba cóir a ḟiss.
  4. i. fo intamail na hiubile bicce Ebreorum.
  5. maisse dóine: i. biad maith ocus etach.
  6. i. ro lenastar in t‑ainm as Cothraige i. cetha­raige i. arinni dogníth („lege fogníth“ Stokes) tribibus IV. Stokes übersetzt: „Many were they – four tribes, which Cothraige served.“ Allein cethar­trebe kann nicht Nom. sein, da dieses Compo­situm Singular­flexion zu haben pflegt; auch spricht die Wort­stellung gegen Stokes’ Auf­fassung. Ich möchte es als Gen. Sing. von Cothraige abhängig be­trachten: „erant multi, quibus servivit Cothraige quatuor tribuum. Der Reim toimled – fognad rührt gewiss nicht in dieser Form vom Dichter her.
  7. gniad zweisilbig, wie in fogniad V. 30.
  8. for tonna: i. for muir sair do legunn.
  9. marait Ms.
  10. i. ro ḟaidestar Victor Patraicc dar sleib n‑Elpa. Trotzdem übersetzt Stokes do faid durch „he went“ und farggaib (d.​i. fo-ro-ath-gaib) durch „he staid.“ Vgl. du foid misit Z.² 463, facab reliquit Z.² 881.
  11. Dé mair: „great GodStokes. Vgl. a Dé móir Fél. Epil. 78, 79. Anders O’Curry Lect. p. 503 ba amru retha: i. in rith sa. Vgl. amru sceoil Hy. 5, 18. Es wird wohl beide Male amra zu lesen sein.
  12. i. in Italia ubi fuit Germanus.
  13. hi fithisi: „in (his) courseStokes. Allein das Pron. poss. dürfte auch im Irischen nicht fehlen.
  14. atchithi: i. a sanctis. Die erste Hälfte des Verses hat acht Silben, vielleicht ist atchith zu lesen.
  15. Stokes übersetzt: „It was a help to Ireland (the) coming of Patrick, who was called.Ich betrachte tichtu als Subj. zu forochlad, mit Bezug auf die Glosse zu 16b.
  16. ro clos: i. fo hErinn.
  17. macraide: i. Crebriu ocus Lesru dí ingin Glerainn mic hui Enne dicentes: Hibernenses ad te clamant, veni sancte Patrici salvos uos facere.
  18. Es ist eine Silbe zu viel.
  19. lethu „with them“ Stokes, „late“ Z.² 469.
  20. o chlóen: i. adrad idal.
  21. do bethu: i. ad fidem Christi.
  22. co dea iartaige: i. co brath, vgl. meraid co dea bratha Fél. prol. 174
  23. tua: i. cen gloir. Stokes übersetzt: „that his successors would abide to (the) day of (Doom), that Tara’s land would be waste (and) silent,“ indem er, ohne auf das Versmass zu achten, co de aiartaige schreibt, irrthümlich die Glosse co brath nur auf co de bezieht, dem Worte iartaige eine unerwiesene Bedeutung giebt und das zweisilbige tua für Nom. Sing. hält (es ist Gen. Sing. Fem. zu Temrach gehörig).
  24. indatsine Ms. Die interessante Marginalnote zu diesen Versen s. im Anhang.
  25. ba leir: i. i crabud.
  26. co m‑beba: i. co a bas.
  27. cloeni Ms. Vgl. saph indarpu demnai Fel. Oct. 16.
  28. suas: i. ad coelum. Aber wie ist de zu verstehen? Auch Stokes weiss keinen Rath.
  29. ymmuin: i. Ambrois vel Andite.
  30. nascanad mit einem o über dem a der ersten Silbe Ms.
  31. arniged: i. dognith ernáigthe ocus athrige.
  32. hat acht Silben, vielleicht ist a zu streichen.
  33. ininib Ms. Stokes’ Conjectur i n‑dinnib wird evident durch die Glosse i telchaib. Ebenso in dem von Leo mitgetheilten Texte i ndindib.
  34. i Slán: i. nomen fontis [in margine:] slana iarsindi ba slán cech imlobor [indlobor: Stokes Remarks² p. 69] tarateged in t‑uisce ocus ic Sabull ata. repleverunt Ulaid illam propter molestiam turbarum exeuntium ad illam.
  35. tuaith Benna Bairche: i. re Bennaib Boirche atuaith i. in tipra. Stokes stellt in tipra zu gaibed, allein es muss zur vorhergehenden Glosse gehören, wenn es auch im Ms. über gaibed steht.
  36. 36.0 36.1 lia ist zweisilbig, ebenso ‑gniad V. 30b, vgl. gniad V. 7.
  37. aridadart Ms.
  38. soscélad Ms., soscéla Stokes.
  39. illethu: i. in latitudine saeculi. Der Vers hat eine Silbe zu viel, vielleicht ist do vor gníth zu streichen.
  40. con tíssat: i regait.
  41. do bethu: i. ad fidem.
  42. i. i n‑ifernn. Der Reim cisal – ísel rührt gewiss nicht in dieser Form vom Dichter her.
  43. i. quia missus fuit a Deo ad praedicandum.
  44. déni Ms. Stokes übersetzt: „Until the Apostle came to them: he went the wending of a swift wind.“ Mir ist das Wort gith sonst unbekannt; Stokes stellt es zu skr. gati (?).
  45. temel: i. adartha idal.
  46. sidi Ms. gl. i. sithaige no adratés.
  47. firi Ms.
  48. doreracht: „arose“ Stokes Goid.¹ (ebenso Ebel Z.² 960 „surrexit“), „passed awayGoid.²
  49. i. ni hinmain lem Temair cid fas. Stokes übersetzt: „not pleasant to me, though Tara be desert.“
  50. i. ic Sabull.
  51. i. ardaig commad ann no beth a esérge. – mache Ms.
  52. i. Victor.
  53. laithe Ms.
  54. aridralastar : i. arrále i. cen dul dó do Ardmacha.
  55. asbert: i. Victor.
  56. orddan do Machi (mache Ms.): i. dó glór ocus t’airechas do Ardmacha, amal no bethe fein ann.
  57. buide Ms., altirisch wäre aber budi – gudi.
  58. mosrega: i. immucha rega dochum nime.
  59. du gude: i. cech ní ro chuingis co Dia doratat duit.
  60. Es ist eine Silbe zu viel (in).
  61. dia zweisilbig.
  62. monicfed: i. co Sabull iterum.
  63. nir bu go: gl. quia venit Patricius iterum co Sabull.
  64. samaiges: i. Patraicc.
  65. les: i. cainlle.
  66. fechta: i. factum.
  67. Nuin Ms., Nuin – dúinn Stokes. Vgl. die Glosse zu Hy. 1, 12a.
  68. assoith: i. Deus. Allein hier muss doch in grian Subject sein, vgl. V. 59.
  69. Es ist eine Silbe zu wenig.
  70. soillsi Ms.; vgl. V. 56.
  71. fosrolaich: i. ros failgestar iuna ligu.
  72. ainm Ms.
  73. sethaib Ms.
  74. i cétaidche Ms.
  75. Patraic: i. mac Calpuirn.
  76. in Patraic n‑aile: i. Senphatraicc. Es ist eine Silbe su viel, vielleicht ist in zu streichen.
  77. connubcabsat Ms. Weder Stokes noch Ebel (Z.² 464) scheinen an dem ersten b Anstoss genommen zu haben. Leo l.​c. hat: connuc ceibhset, was abgesehen von der falschen Trennung die richtige Form ist. Sie enthält die Wurzel gab mit den Präposi­tionen con-ud- (Z.² 885), und zwischen diesen ein Pron. infix. (Z.² 332), denn nur so erklärt sich das doppelte n und die in­transiti­ve oder reflexive Bedeutung, vgl. cotaucbat (mit infig. da) se attollunt Z.² 885.
  78. i. issed ro géll Patraic mac Calpuirn do Ṡen­phatraic, commad immaille no regtais dochum nime … (der Rest der Glosse un­leserlich).
  79. cen airde n‑uabar Ms. Die Correctur ist von Stokes (Rem.² p. 69), der nunmehr übersetzt: „without a sign of vainglory.“ Diese Conjectur findet insofern eine gewisse Bestäti­gung, als auch Leo’s Text cen airde nuabhair aufweist.
  80. Stokes übersetzt: „happy was (the) fate to which he was borne,“ und bemerkt dazu: „lit. it was a luck (sén) of laughter (gaire).“


[ 17 ]

Anhang.

In diesem Anhang sind aus der lateini­schen Vita auctore Jocelino Monacho de Furnesio (Act. Sanct. Mart. tom. II, pag. 541 sequ.), sowie aus der irischen Vita im Leb. Brecc die­jenigen Stellen mitge­theilt, die mir für das Verständ­niss des Hymnus von Nutzen zu sein schienen.

Zu V. 2–6:

Joc. cap. II, 10. …Cum enim ipse puer illustris tria lustra per­lustras­set sextum decimum attingeus annum, cum aliis pluribus com­patriotis, piratis fines illos deprae­dantibus rapitur, capti­vatur, et in Hiberniam ducitur: cuidam deinde regulo paganis­simo, Milchoni nomine, in Aquilo­nali parte ejusdem insulae princi­panti, in servi­tutem venditur

…orabat aliquanto tempore penitus jejunus, quandoque herbarum radicibus seu levis­simis cibis se sus­tentans, membra sua, quae erant super terram, morti­ficabat…

Leb. Br. p. 25b: Is he seo din tuirthiud tidechta Patraic docum n‑Erenn: secht maic Sechtmaid i. secht maic rig Bretan, batar for longais, do ronsat orcuin i tír m‑Bretan, ocus batar Ulaid immalle friu, co tucsat Patraic leo hi m‑broit dochumm n-Erenn, ocus a di siair, i. Tigris ocus Lupait, conus rensat Patraic fria Míliucc mac h. Buain, i. fri rig Dalaraide, ocus fria thriar m‑bhrathar, ocus rensat a di ṡiair i Conaille Múir­themni, ocus nimafitir doib, ocus ni con fitir nech díb cia tír in ro reccad aroile. Do ḟognad tra Patraic don rig ocus dia triur brathar, conid aire sin tuccad fair inn ainm is Cothraige, i. mog cethrair. Batar di IV hanmand fair i. Succait a ainm o thustigib (leg. thustidib); Cotraige dia ṁboi oc fognum don cethrur. Magonius (gl. i. magis agens) a ainm ic German; Patricius (gl. i. pater civium, i. athair na catharda) a ainm ic comorba Petair (gl. i. Celis.).

Ueber die Namen des Patricius theilt Stokes Remarks² p. 36 Anm. Folgendes mit: „In the Tri­partite Life, Rawl. B. 512, fo. 6b. 2, we find: Cethrar immurro ro cendaig seora . óin dib side Miliuc . is dó sein arróet som in ainm is Cotraigi iarsindi foruige­nai do cethartreb . ro techt dana ceithir anmand fair i. Sucait a ainm o tustidib . Cothraigi dia m‑bai ic fognam do cethrur. Magonius a Germano . Patricius, id est primus (?) civium, a papa Celestino. Now four persons bought him: one of them was Miliuc. From him Patrick received the name Cothraige, because he served four houses. So he had four names, to wit, Sucait his name from his parents: Cothraige while he was serving four persons: Magonius [cf. Skr. Magharan] from [his teacher] Ger[ 18 ]manus; and Patricius from Pope Celestine.“ Aehnlich im Lib. Arm. 9a. 2, vgl. O’Curry Lect. p. 608.

Zu V. 7, 8:

Joc. Cap. II, 12: Evolutis sex annorum orbitis …Oranti illi quadam die Angelus Domini apparuit, stans super cujusdam prae­eminentis petrae prae­ruptum … Adjecit etiam in proximo ipsum servi­tutis jugum de collo excussurum … Et licet caelestes spiritus vocabulo humano censeri necesse non sit, pulchre tarnen Angelus humana forma ex aere assumpta indutus, se Victorem appella­vit … Adjecit etiam, navem, paratam ad trans­ferendum in Britan­niam, stare in portu … Haec dicentis Angeli visio disparuit et allocutio; ejusque vestigia usque in praesens petrae impressa, in finibus Dala­radiae, in monte Mis memo­rantur.

Zu V. 9–18:

Joc. cap. III, 17: …Emenso aliquanti temporis spatio, in paternis con­stitutus laribus, in visu noctis vidit virum venusti vultus et habitus, quasi de Hibernia plures epistolas af­ferentem, et unam sibi ad legendum porri­gentem: quam ille susci­piens legit, litte­rarum­que in limine scriptum invenit: Haec est vox Hiberni­genarum. Perlecto enim principio, cum in legeudo vellet procedere, videbatur sibi in spiritu infan­tulos Hiber­nicos maternis uteris inclusos, voce clara clamantes se audire: Rogamus te, sancte puer Patrici, ut venias et ambules inter nos, et liberes nos … Consuluit super hoc negotio magni consilii Angelum; et ut patriam parentes­que deserens Gallias peteret, ob fidei Christi­anae doctrinam disci­plinam­que dicendam, per Angelum Victorem divinum suscepit oraculum.

18. Caelitus edoctus et eductus … natale solum Britan­niae per­transiens, Galliarum fines adivit. Et ne forte in vacuum curreret, aut quod non didicit doceret, B. Germano Autisi­diorensi Episcopo adhaesit; et ut in Chris­tiana religione ac erudi­tione plenius pro­ficeret, cum illo octodecim annorum spatio legens et adimplens sacras Scrip­turas … moram fecit. Sus­ceperat uterque divinum oraculum: Patricius scilicet, ut cum S. Germano maneret; et Episcopus, ut eundem sanctum adoles­centem secum erud­iendum retineret. Erat hie Antistes genere, dignitate, vita, doctrina, officio, et signis celeber­rimus; a quo singulos sacrorum Ordinum gradus, et etiam Sacer­dotalem apicem secundum instituta Canonum percepit Patricius

21. Sedit animo S. Patricio Sedem S. Petri petere in petra fundati, et sanctae Romanae Ecclesiae canonicis insti­tutis uberius imbui; cupiens aucto­ritate Apo­stolica iter et actus suos roborari. Cum autem quod corde con­ceperat enodasset B. Germano, ap­probavit sanctum ipsius pro­positum S. Germanus, adjungens ei Christi servum Sergecium [ 19 ]Pres­byterum, itineris socium, laboris solatium, sanctae con­versatio­nis testem idoneum. Profectus vero divino instinctu seu re­velatione Angelica ad quemdam, in quadam insula Tyrrheni maris degentem, secessit soli­tarium…

Der Scholiast und ebenso Stokes beziehen V. 9 und 10 auf Patraic’s Reise nach Rom. Die Richtig­keit dieser Auf­fassung ist schon öfter ange­zweifelt worden, so vom Editor der Vita S. Patrieii in den Act. Sanct. (Mart. II, p. 528) und von Leo (s. oben S. 10). Beide meinen, tar Elpa beziehe sich nicht auf die Alpen, sondern auf Alba, Schott­land, (vgl. Alpu Acc. Sg. Z.² 266), und Letha sei nicht Latium, sondern Letavia d. i. Aremorica. Somit würde sich V. 9 un­mittelbar an V. 8 an­schliessen; da Milchu oder Miliucc ein Häuptling im nördl­ichen Irland war, so musste P. auf seiner Flucht zunächst nach Schott­land kommen. Das Hauptziel war aber, dass P. für seine Mission vor­bereitet würde. Nirgends finden wir, dass er den German erst in Rom ange­troffen hätte; auch die lat. Vita, die von P.’s Auf­enthalt in Rom berichtet, lässt ihn den German in Gallien aufsuchen. Schon desshalb liegt es nahe, die geographi­sche Angabe in V. 10 nicht auf Rom zu beziehen. Dazu kommt aber, dass auch an und für sich die Worte i n‑deisciurt Letha ein sehr sonder­barer Ausdruck für Rom wären, ganz abgesehen davon, dass Rom nicht im südlichen Theile von Latium liegt. Mit welchem Rechte Autisio­dorum (jetzt Auxerre), German’s Residenz in Gallien, als i n‑deisciurt Letha gelegen be­zeichnet werden durfte, ist eine andere Frage. Eine geographi­sche Un­genauig­keit wäre aber bei einer weniger bekannten Stadt nicht so auf­fallend. Wenn man annehmen darf, dass mit Letavia in weiterem Sinne die ganze nördliche Hälfte von Gallien gemeint sei, so würde Alles in Ordnung sein.[1] Dass Letha im Sinne von Latium gebraucht worden ist, kann Niemand be­zweifeln (z. B. o Róim Letha, Leb. Br. 66a, 55). Vgl. O’Curry Lect. p. 502. Eine merk­würdige Stelle findet sich in der Vita Patricii, Leb. Brecc p. 26a lin. 36: iarsin ro fucc in t‑aingel i n‑Arboric Letha cusin cathraig dianad ainm Capua i sléib Armóin … Hier ist Latium sogar durch Arboric Letha, d. i. Aremorica Letavia, be­zeichnet.

Auf die Verse 15–18 bezieht sich das aus Cap. III, 17 der Vita Mitge­theilte. Aehnlich in der irischen Vita, Leb. Br. p. 25b lin. 65: … tanic in t‑aingel chuice ina chotlud co n‑epistlib immdaib leis tria Goedeilg, ocus in tan bói sim occa n‑airlegend atchuala gair mor do nóidenu a m‑bronnaib a maithrech hi crichaib Connacht. In macrad sin a caille Fochlad, conid e so atbertis: veni sancte Patrici salvos nos facere. Vgl. Stokes Goid.² p. 130. In unserem Hymnus steht aber nicht, dass P. diesen Ruf der Kinder nur geträumt hat. Auch der [ 20 ]Glossator scheint dies nicht ange­nommen zu haben, wie aus der Glosse fo hErinn zu ro clos (V. 1) hervor­geht.

Zu V. 19–22:

Joc. cap. III, 26: … Egressuro autem ad aridam Patricio, paganorum multitudo ipsius adventum ex­spectans, obviam occurrit et obstat. Magi namque et arioli ipsius regionis con­jecturando vel vati­cinando, insulam per Patricii prae­dicationem con­vertendam prae­cognoverunt, ejusque adventum longe ante in haec verba praedixerunt: Adveniet in circulo tonsus in capite, cum suo ligno curvo; cujus mensa erit in oriente domus suae, populus­que illius retrorsum illi astabit, et ex mensa sua nefas cantabit, et tota familia sua: fiat, fiat, respon­debit. Hic autem cum advenerit, deos nostros destruet, templa et altaria subvertet, turbas post se seducet, reges sibi resis­tentes subjiciet, aut de medio tollet, et doctrina ejus in seculum regnabit …

Eine irische Version dieser druidi­schen Prophezei­ung findet sich in einer Marginal­note zu V. 34, in der auch die Namen der Druiden genannt sind: ite na druid i. Luchru ocus Lucutmel ocus is ed asbertis:

Ticfa tálcend dar muir merrcend,
a brat tollcend, a cbrand cromcend,
a mias i n‑iarthair (leg. airthair) a thige,
frisgerat a muinter huile
amen amen.

Ebenso in der ir. Vita, Lebr. Br. p. 26a lin. 64: uair ro thirchan­satar a druide do Loegaire tidecht P. doeum n‑Erenn V. bl. remi fessin, i. Lochra ocus Lothrach ocus Lucat moel ocus Renell a n‑anmanna, ocus ba hed so athertis:

Ticfai taillcend tar muir meircend,
a bratt (i. cochall) toillcend, a crand (i. bachall) cromcend,
a mias (i. a altoir) an airthair a thige,
friscerut a munter uli
amen amen.

Vgl. O’Donovan’s Suppl. zu O’Reilly s. v. Tailginn.

Zu V. 23–42:

Diese Verse schildern im All­gemeinen Patraic’s heiliges Lehen und Wirken. Erwünscht wäre eine suchliche Erklärung zu V. 29, die ich aber nicht zu geben vermag. Da alle übrigen Stellen ohne Weiteres verständ­lich sind, so verzichte ich auf die Mit­theilung ent­sprechen­der Stellen (Vit. Joc. cap. XVIII, 160, Leb. Br. p. 29a, lin. 66 fl.), und führe nur zu V. 31 eine fast wörtlich gleiche Stelle aus der ir. Vita an [ 21 ](Leb. Br. p. 29b, lin. b): in cethrumad (den vierten Theil der Nacht) for úir luimm ocus cloch fó chind ocus culchi fliuch imbi.

Zu. V. 45–50:

Joc. cap. XIX, 164: Post haec dilectus Domini Patricius plenus dierum et meritorum … vitae suae vesperum videt imminere: qui cum esset in finibus Ulidiae consti­tutus, versus Ard­machiam civitatem Sedis suae maturavit gressus. Sedit enim dcsiderio suo illo in loco sacri corporis exuviis depositis viam universae carnis ingredi, et sub oculis filiorum, quos in Christo partu­rierat, in ventre matris omnium recondi. Sed sancti viri pro­positum in­opinatus com­mutavit eventus…: Angelus namque Victor illi, quo pro­posuerat tendenti, occurrit, et secus viam de rubo, absque ullius com­bustionis jactura ardente, loqueus ait: Prohibe Patrici, pedem a coepto itinere, quia non est volun­tatis divinae, ut vita tua morte com­mutetur in Ardmachia corpusque claudatur sepul­chrali lare. In regione enim Ulidiae quam prius prae omnibus Hiberniae finibus con­vertisti, Dominus praevidit te moriturum, et in civitate Dunensi honori­fice tumu­landum: ibi quippe erit tua re­surrectio; sed in Ardmachia urbe, quam diligis, gratiae tibi collatae suc­cessiva ad­ministra­tio. Memor esto verbi tui, in quo filiis Dichu primis neophytis Hiberni­genarum, spem dedisti, quando caelitus edoctus in terra eorum te moriturum et fune­randum prae­dixisti et pro­misisti. Sanctus autem praesul prius paululum hoc moleste accipiens, obstupuit: sed repente in se reversus Divinae dis­positionis pro­videntiam … amplex­atus est Deique voluntati suam sub­mittens ad partes Ulidiae regressus est.

Nach den Glossen zu V. 54 befand sich P. zu Sabull („or Saull, Co. Down“ O’Curry Lect. p. 20). Die lat. Vita hat nur in finibus Ulidiae, aber in der irischen Vita heisst es (Leb. Br. 29b, lin. 9): o thanic tra cusna dedenchu do P. dia m‑boi oc Sabull hi Mag Inis hi crich Ulad, tic for conair do Ardmacha con bad ind atbelad. Atchí in munní (sic) for lassad ara chind ocus ni loisced in teni in muine, ocus Victor aingel ica acallaim-sium ass, ut dixit friss: Ni dechais do Ardmacha etc. Von Sabull aus lag Ardmacha südlich (fadess V. 47).

Zu V. 51:

Nach Stokes ist hier der mit den Worten „Audite omnes“ beginnen­de Hymnus des Secun­dinus gemeint, mit dem der Liber Hymnorum beginnt (Stokes, Goid.² 132), und von dem Vit. Joc. Cap. XVIII, 155, 156 berichtet wird.

Zu V. 53–54:

Von der Prophezei­hung des Bischofs Tassach finde ich nichts in den mir zugäng­lichen Quellen. Doch wird überall berichtet, dass T. dem Patraic zum letzten Male das h. Abendmahl gereicht habe. Vgl. [ 22 ]Joc. Vit. XIX. 167, Ir. Vit. im Leb. Br. p. 29b lin. 28 (Ro ḟáid P. a spir. iarsin ocus rogab comaind ocus sacarbaic do laim Tassaig espoic). Den Angaben des Hymnus zu Folge war Tassach in Sabull und reichte Patraic das h. Abendmahl, ehe sich dieser nach Ardmacha aufmachte. Er prophezei­te, dass P. bald zurück­kehren würde; und es geschah, denn der Engel ver­anlasste ihn unterwegs zur Rückkehr.

Zu V. 55–60:

Auch die irische Vita berichtet so von dem Wunder nach Patraic’s Tode: ni thesta forru in t‑ṡollsi ná in bolad angelacda, acht bói isin tir uli co ceud m‑bliadna (Leb. Br. p. 29b lin. 32). Aber nach der lat. Vita (cap. XIX, 170) wahrte das un­unter­brochene Licht nur zwölf Tage.

Zu V. 61–64:

Joc. cap. XIX, 169: multitudo etiam populi et cleri copiosa cater­vatim confluxit … Nocte vero secuta lucifluus chorus angelorum circa corpus caelestes excubias exhibuit, locum et omnes exis­tentes in eo claritate circum­fulgens, odore oblectans, psal­modiae melli­fluae modu­lamine mulcens, spiritu­ali jucundi­tate cuncta perfudit. Igitur in omnes, qui con­venerant, sopor Domini irruit, et donec angelicae ex­plerentur exequiae, usque mane con­sopitos detinuit.

Zu V. 65, 66:

Von dem gleich­zeitigen Tode des P. und des Sen­phatraic und von der in der Glosse erwähnten Prophezei­ung desselben finde ich in den anderen mir zugäng­lichen Quellen nichts. Nach der gewöhn­lichen Tradition war Senph. vielmehr der Nach­folger Patraics, und war ihm dies, als er ein Knabe von sieben Jahren ivar, von P. prophe­zeit worden; er soll den Patraic um zehn Jahre überlebt haben (Act. Sanct. Mart. II, p. 583, 13. 14). Den Namen des Sen­phatraic und die Verwandt­schaft der beiden P. be­treffend sagt der Editor der Vit. Joc. l. c. p. 519, 12: … sed satis habemus insinuare paucis, alterum Patricio fuisse fratrem, Sennanum (sic) nomine, gradu diaconum, ante susceptos ordines sacros patrem junioris Patricii, qui secundus a sancto patruo primatum Ard­machanum tenuit, et ut infra dicetur S. Sen-patrick dictus est, non quasi senior Patricius (etsi eo trahat vocis sen signifi­catio), sed Senani Patricius.




Anmerkungen zum Anhang

  1. Die Sache wird evident durch Lib. Arm. § 7 (Goid.²): „Patricius et Isse­ruinus … cum Germano fuerunt in Olsiodra“, d. i. „Autissio­durum now Auxerre.“