Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Buchwałd
[ 432 ]Buchwałd, 1.) wś szlachecka czyli rycerska, pow. sztumski, szkoła we wsi, okrąg wojt. i urz. st. cyw. Tropy, par. Pozylia, od st. poczt. i telegr. Pozylia 7,5 kil.; 459,39 ha. (337,81 roli ornej i ogr., 33,16 łąk, 15,20 pastwisk 64,71 lasu, 8,51 nieuż.), cegielnia, 10 dym., 145 mk., 132 kat. Wedle wystaw. w Kiszporku przywileju r. 1303 otrzymali potomkowie Prusaka Kropolto w dziedzictwo po mieczu i po kądzieli: 1) wsie Rudithen (dziś Buchwałd), Azmiten (Telkwice) i pole zw. Woze; 2) pola Kersiten i Dosen, dziś Tillendorf: jako wynagrodzenie za 9 włók, zabranych na założenie wsi Pozylii. Granice tego obszaru, określone w przywileju wydrukowanym w Kreuzfelda „Vom Adel der alten Preussen str. 45 No V. i Dogiel“ Codex diplom. Pruss. Na tym obszarze są dziś wsie Buchwałd, Telkwice, Brzozówka, Nowa wieś, Komorowo i Tillendorf. W 1454 zakon w ostatnich czasach swych tutaj rządów odbiera te dobra Michałowi z Buchwałdu i nadaje je Fritzowi Lokau, jako wynagrodzenie za szkody, które w sprawie zakonu ponosił; lecz za czasów polskich Leckau dobra te postradał (porów. Budzisz i Chojty); w XVI st. ma dobra buchwałdzkie rodzina Gablentz; w 1664 r. Anna Magdal. Gablentz ma je w dożywociu; po jej śmierci przechodzą dobra te do Balińskich; później są w posiadaniu rodziny Muellern, z której jedna córka wyszła za Wężyka, inna za Szydłowieckiego; pojawiają się więc Wężykowie i Szydłowieccy na początku XVIII stulecia w posiadaniu B.; w 1742 r. posiada go niejaki Unruh, w 1772 szambelan Maciej Grąbczewski, w 1804 r. Donimirski, w którym to roku oszacowano wartość tych dóbr na 80,000 talarów. Z wsi na pierwotnym obszarze kompleksu dóbr buchwałdzkich są dziś jeszcze Buchwałd, Brzozówka i Telkwice w posiadaniu Donimirskich, przybyłych tu z Ostrowitego na Pomorzu, którzy w okolicach B. posiadają jeszcze Cygus, Czernin, Ramzy i Zajezierze. (Porów. Komorowo, Nowa wieś i Tillendorf.) W okolicach B. znaleziono w r. 1877 ciekawe okazy bronzów i szczątków ceramiki (Nr. 21 do 34 (446–466) sek. III. Muzeum Towarzystwa Naukowego w Toruniu), pozostałości po przedhistorycznych grobach kamiennych, które tu z powodu starannej uprawy pól i w celu zużytkowania kamieni na potrzeby gospodarcze w ostatnich czasach poniszczono.
2.) B., wś, pow. ostródzki, st. poczt. Ostróda.
3.) B., wś włośc., pow. grudziąski, ma szkołę i zarząd gm., urz. st. cw. Świecie, par. Linowo, st. p. Jabłonowo, 3307 m. rozl., 71 dm., 524 mk., 56 kat.
4.) B. miejski, wieś pod Radzynem, pow. grudziąski, gm. i urz. st. cyw. Jarentowice, 451 m. rozl., 5 dm., 25 mk. ewang. J. B.
Buchwałd, niem. Buchwalde, wś, pow. bytowski, okr. reg. koszalińskiej.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|