Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Białopol
| ←Białoniszki | Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom I Białopol |
Białopole→ |
[ 192 ]Białopol, Białopole, Biłopil, mko, pow. berdyczowski, nad rz. Zakijanką, o 22 w. od Berdyczowa, przy dawnym trakcie pocztowym z Berdyczowa do Skwiry, także o 7 w. od st. dr. żel. Browki, ma 4000 mk. Rozległość gruntów bardzo żyznych 1897 dzies. Zarząd gm. w B., polic. w Berdyczowie. Miejsce to nazywane horodyszczem Bernawką, w najdawniejszych czasów wchodziło w skład dóbr słobodyskich, a nadanych jeszcze przez w. ks. lit. Swidrygiełłę, namiestnikowi putywelskiemu i zwinogrodzkiemu Kalenikowi, założycielowi domu Kalenikowiczów i Tyszkiewiczów. Tymczasem nieco później, bo około 1444 r., toż samo horodyszcze Bernawka zostało nadane również przez w. ks. kijow. Olelka Włodymirowicza, ziemianinowi żytomierskiemu Iliaszowskiemu. Jakoż w 1588 r. Wasyl i Fedor Antonowicze Iliaszowscy przedali byli dobra Bernawkę Szymonowi Denisce Matwijowskiemu, staroście żytomirskiemu. Ale Tyszkiewicze rozpoczęli o to proces i po kilkoletniem prawowaniu się, w końcu Bernawkę im zwrócono. W 1590 r. już ją posiadał Fedor (Fryderyk) Tyszkiewicz, woj. nowogródzki. Około tego czasu na dawnym [ 193 ]horodyszcu Bernawce założył on był zameczek i miasteczko osadził, ale sąsiad Kiryk Rużyński, roszcząc sobie jakieś prawo do tejże Bernawki, wpadł tu niespodzianie z kupą zbrojnych ludzi, spalił zameczek, poddanych rozpędził i pustkę uczynił. Ale gdy tego jeszcze roku tenże kniaź Kiryk Rużyński odjechał był na sejm, Fedor Tyszkiewicz zrobił najazd na Bernawkę alias Białopól i zagarnął ją na powrót i znów osadził. Inwentarz dóbr Tyszkiewiczowskich z 1593 r. wyraża: „Grunt białopolski, który natenczas jegomość pan Fedor (Tyszkiewicz), niedawno trzymając osadził; na nim miasteczko, nad Hujewką, począwszy osadzywać, i na horodyszczenku zameczek założył, w którym miasteczku zbudowana wieża jedna, a druga wieża poczęta budować i niedobudowana; jedna piekarnia, na niej strzelby, w niej niemasz nic. Horodyszczenko zastawiono palami; w tymże miasteczku podymia poddanemi osiadłego ośmdziesiąt; powinności żadnych z nich nie masz, bo nie dawno poczęto osadzać w roku przeszłym 1592. Pożytku tam z tego miasteczka... nic niemasz; do tego folwarku niemasz ani wsi osadzonych“ (Arch. J. Z. R., część 6. t. I, str. 229). Odtąd B., aż po dziś dzień niewyszedł nigdy z imienia Tyszkiewiczów. Na początku tego wieku mko to było w posiadaniu Wincentego hr. Tyszkiewicza, referendarza w. ks. lit., dziedzica Świsłoczy i Łohojska na Litwie i innych dóbr. Klucz białopolski składał się z następujących wsi: z m. Białopola, Tatarskiego siedliska, Kasperówki, Piatyhorki, Wernyhorodka, Koziatyna (dawniej Hujwy), Jankowiec, Nepadówki, Gurowiec, Puzyrek, Sadek, Panasówki, Dzierżanówki, Gadomiec wielkich i małych, Synhajówki, Zakutyniec. Znajdujemy w zródłaoh, że był tu kościół katolicki już w 1626 r., ale ten za wojen kozackich prawdopodobnie był zniszczony. Następnie terażniejszy kościół był fundowany przez Antoniego Tyszkiewicza, starostę strzałkowskiego. Był on z drzewa i stał na dawnem horodyszczu, otoczonem z jednej strony rzeczką, z drugiej fossą. W 1814 r. stanął na jego miejscu drugi murowany, dziś istniejący kościół, pod tytułem św. Antoniego z Padwy, założony przez Wincentego Tyszkiewicza, referendarza w. ks. lit., dziedzica dóbr białopolskich. Obraz św. Antoniego słynie z cudów. Parafia katol. dek. berdyczowskiego ma dusz 1624. Filia w Chałaimgródku; kaplice były dawniej w Wernyhorodce i Czarnorudce (Z rękopisów Edwarda Rulikowskiego i Klaudyusza Przedrzymirskiego). B. w czasie wojen kozackich stał już po za linią spustoszonego przez wojnę kraju; jakoż w 1651 r. przyciągnęło tu wojsko rzplitej pod dowództwem Rozrażowskiego, dla zasiągnięcia prowiantu, jako z okolicy jeszcze nieogłodzonej. W 1737 r. Stanisław Sługocki, regimentarz partyi ukraińskiej, zasłaniając kraj od swawolnych kup hajdamackich, podjazdem pod Białopolem szajkę hajdamaków rozproszył. Obecnie Białopol jest w posiadaniu potomków hr. Karola Tyszkiewicza, zmarłego w 1873.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|