[ 602 ] Lingvo internacia (oktobro). — So Paul Boulet duras, kun admirinda zelo e pacienteso, kolektar la « Zamenhofal vorti » en La Rabistoj. Il trovas bona ed utila radiki, quin ni ja havas : materio (materyo), konvencio (konvenciono), ekonomio (cienco !), kredito, kaporalo, providenco (qua mankas en nia vorto-libri, sed quan ni uzis en nia Unesma Lektolibro, balde aparonta) ; megero (neplu megerino !), barbaro (pro quo ne barbarulo ?), balzamo, ambrozio, pustulo (malgre la finalo ‑ulo), ekskremento, furio (en mitologial senco) sarkasmo, barometro, kandidato, anatomio, barako, kordono, (malgre la vortludo : kor-dono), kloako, patrioto, sabro, deklari (! apud deklaraci), bazilisko, paroksismo, despotismo (derivita per ‑ism por ni), templo, audienco, temperamento, alarmi, ardi (ardorar). Ni neglijas vorti historyal-mitologial quale pigmeo, titano, sireno, labirinto, satrapo, e. c. Kelka altra vorti esas malbone elektita o nereguloza : bankiero (galicismo, vice bankisto) ; luidoro (pura galicismo !), apelacii (apelar), fatalo (fato), vibracio (ni departas de la verbo vibrar, segun la vera principi di Esp.), renomo (kad famo e reputeso ne suficas ? ankore pure franca expresuro), ekspedicio (en milital senco), negacio (ni havas la verbo negar : sed quo divenas neigi ?). Rezume, la bona vorti esas internaciona, e la malbona vorti esas... francaji o latinaji. Quante klamus la [ 603 ]fideli, se ni enduktus tala vorti ! Sed sub la plumo di la Maestro li esas sakra, ed on aceptas li pie.
Lingvo internacia rimarkas en la traduko di George Dandin da Dro Zamenhof vere stranja expresuri : Mi sendas peti ilin chi tien (to signifikas, plu klare : me sendas querar li) ; li serchfosas en sia posho (quale se ni dicus : il eskavas sa posho ; semblus ke mallerta tradukisto serchis en franca vortolibro la verbo fouiller e kopiis blinde la traduko !). On trovas la verbi enluligi (qua signifikas nulo altra kam luli) ed endormighi (vice ekdormi ; Ido : dormeskar !) Ca lasta esas pura francajo. Cetere la francaji abundas : mi profitas de la mallumo ; Klaudino, kiun li prenas por Angeliko (prenar unu por altru esas nur francajo ; se adminime on dicus : vice altru !) ; kiel ravita vi devas esti ; fine : sinjoro la vicgrafo, kontre omna reguli ed uzi di Esperanto ! On esas astonegata trovante sub la plumo di la Maestro kulpi simila a ti di Franco qua savus nur la franca ! Kande il tradukas franca texti, il kopias la franca idiotismi ; kande il tradukas germana texti, il kopias la germana idiotismi. To esas la max bona maniero « richigar » la linguo.. per idiotismi ! Sed qua do francigas nun la linguo ?
Ni informesas pri la precoza respondi di la Maestro en La Revuo : on ne devas dicar : « je 80 centimoj po funto », sed : « po 80 centimoj por chiu funto ». To esas precize nia regulo ; sed lor la vorteto tante malklara po perdis tute sa primitiva signifiko ! Dro Zamenhof deklaras, ke se oni vicigas la supersigni per h pospozita, on devas aplikar ta procedo ad omna signizita literi samtempe. Se on volas skribar unlatere ch, sh, ed altralatere vicigar j per y, jh per j, e. c. « on devas pregar la Lingva Komitato, ke ol facez pri to decido per voto ». To esas sat saja e liberala konsilo. Sed Lingvo internacia quik revoltas e minacas :
« Multaj esperantistoj certe ne obeus tian decidon de la Lingva Komitato... » Vere instruktiva deklaro ! Quanta fideleso ! Tala esis cetere la konstanta konduto di ta jurnalo : quik pos la decidi di nia Komitato (qui ne esis ja publikigita), ol deklaris su « fidela », t. e. netolerema e netransaktema, e penis influar per simila minaci sur la Lingva Komitato ; sed kande ica « superega autoritato » semblas volar nur examinar ula « plubonigo », quik on minacas per ribeleso ! Ube esas do la vera ribeli ? Yes, omni devas obedyar la Lingva Komitato, sed kondicione ke ica obedyos sklave la diktatori di Lingvo internacia ! E la sami audacas parolar pri evoluco libera !