Progreso/Triesma Yaro/Numero 29/Pri la nedefinita artiklo

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
TRIESMA YARO
PROGRESO No29
Julio 1910

Pri la nedefinita artiklo
da P. de JankoLinguala questioni
Temo : Artiklo
[ 275 ]
Pri la nedefinita artiklo.

A la questiono di l’Akademio pri eventuale enduktar la nedefinita artiklo me respondas ke explorinte la kazo me judikas ol enduktinda por segunvola uzo, same kam nia akuzativo, un de la max fortunoza institucuri di nia linguo. Fakte l’artiklo, tam la definita kam la nedefinita, bone separas la vorti qui ne apartenas kune, e per to pluklarigas multa frazi. Exemple sen artiklo la sequanta frazo vere ne esas klara : Malyuna medicinisto havas filyo granda, obedyema ; yuna, malgranda, petulema. Kontre kun la du sorta­artikli sa senco divenas tute klara : La malyuna medicinisto havas un[1] filyo granda, obedyema, la yuna un malgranda, petulema. — Kun nure la definita artiklo la frazo esas plu klara kam l’unesma e min klara kam la duesma, e la lektanto povas mem hezitar inter : « la yuna malgranda un petulema » od « la yuna un malgranda petulema ». On ne objektez ke per la redakto on povas evitar tala dubi e neklaresi. Certe on povas, sed la questiono hike ne esas kad arti di redakto posibligas venkar la manki di ula linguo ja establisita, sed tute kontre establisar tale la [ 276 ]institucuri di nia linguo, ke redaktala arti ed artifi­calaji ne bezonesez !

En kazi ube la klareso ne demandas ol, on omisos la nedefinita artiklo, tale ke la nuna uzo restos en max multa kazi, e generale la frazi kun e sen nedefinita artiklo signifikos la samo.

Ultre semblas existar kazi ube l’uzo di nedefinita artiklo esas mem necesa por la precizeso. Exemple kazi ube ula materyo povas konsi­deresar unaparte quale konsistanta de separita unesi, altraparte quale kontinua quanteso. Exemple : F. un pain, du pain ; E. a bread, some bread ; D. ein Brot, Brot. Por atingar la sama precizeso, un ek la posibla moyeni (me ne asertas ke la sola) esas imitar la D. ed uzar la nedefinita artiklo kande on vizas l’unesi : « Donez a me un pano » kontre : « Donez a me pano ».

Pri la vorto adoptenda me referas to ke la redak­tistaro refutis l’uzo di un, qua mustas[2] restar nombro-vorto, ed anke demonstris per la lasta artiklo pri ula (III, 28) ke ca vorto ne povas servar quale nedefinita artiklo, nam ul signifikas mi-determineso ; vere la nedefinita artiklo devas signifikar tuta nedeter­mineso, on povas dicar same kam irga, sed kun ta difero ke en ica lasta la nedeter­mineso esas emfazita (substre­kizita), kontre en la nedefinita artiklo no. On povas anke dicar ke la nedefinita artiklo esas nombrovorto kun la kontrajo di emfazo. Pro to me propozas an’ ana segun E. an : an abrikoto E. an aprikot. De la momento ke on judikas un quale neapta, la vorto an havas la statis­tikala plumulteso (E 120 milioni, vid. Progr. I, 295).

L’endukto di nedefinita artiklo esos facila por multa populi, nam ol existas en DEFIS (me adjuntas la turka e hungara), esas do tre inter­naciona.

P. de Janko.
  1. Me uzas hike un provizore ; pri la max bona formo videz infre.
  2. Esus malfacila uzar hike la verbo oportas, do mustar esas necesa.