Progreso/Triesma Yaro/Numero 29/Mal, an, des o non

← Kontenajo ← Pri la pluralo e la pronomi

TRIESMA YARO PROGRESO No29 Julio 1910 Mal, an, des o non da Émile Ferrand—Linguala questioni

Pri la prefixo di kontreso →

Temi : Afixi, Derivado

[ 282 ]

Mal, an, des o non.

Adoptar du prefixi por expresar la sama ideo esus ecepto, quan nulo semblas justigar. Se on supresos la prefixo mal, on povos selektar inter an, des o non ta qua semblos max bona ; sed ta prefixo devos suficar por indikar la kontreso en omna vorti (nomi o verbi) qui admisas kontrajo. Semblas mem ke esus preske neposibla uzar du diferanta prefixi (di sama senco), una aplikenda a la nomi ed altra a la verbi.

Se exemple on aplikus des a la verbi por indikar l’inversa ago (o kontral ago), e non a la nomi por indikar la kontrajo, on renkontrus duoplaji quala ici : « Ta aquo esas nonpura ; on despurigis ol icamatene, » me dicas ke on igis ol despura $=$ nonpura ; nongranda, e desgran­dijar $=$ divenar desgranda o nongranda.

Se on facas distingo inter mal-R e des-R, lor on bezonus tri prefixi od on esus obligata aplikar la sama a la nomi e la verbi (por havar nur du prefixi).

Pri R-igar e mal-R-igar (n^o 22, p. 604), me opinionas, ke oli ne signifikas sempre pasar de 0 a $+$ e de 0 a $-$.

Se me dicas varmigar, to esos pasar de 0 a $+$ : sed se me dicas « … ol esas malvarma, oportas varmigar ol », varmigar [ 283 ]signifikas hike pasar de $-$ a $+$ ; irgaqua esas la departo-punto, la rezultajo esas la sama.

Rezume du solvi semblas posibla :

1^e Selektar un de la prefixi mal, an, des, non, e c. ed aplikar ol sen distingo a la nomi e la verbi, por indikar la kontrajo.

2^e Selektar un de la prefixi mal, an, non e c. por indikar la extrema kontrajo sen distingo inter la nomi e la verbi, ed uzar des en la verbi por indikar la reveno a l’antea o neutra stando.

Esus tre dezirinda, ke on povez adoptar l’unesma solvo, nam la regulo esus tre facile aplikebla.

On devas atencar, ke en la duesma solvo des ne esus aplikebla ad omna verbi. Ex. on ne povus dicar desfidar, sed malfidar, nam hike esas indikenda nul reveno ad antea o neutra stando (malfidar ne esas nefidar). Tamen multi esus tentata dicar desfidar vice malfidar, e la signifiko esus : revenar a nefido ; same : desamar $=$ revenar a neamo.

Videble on riprochas a mal sa altereso di senco, sed ni bone atencez ne elektar altra prefixo ofranta la sama detrimento (lor esus neutila chanjar). Non esus sat klara, sed malgre omno l’impreso esos ta di nego ; se on chanjus sa senco l’altero esus evidenta, quankam min granda kam en mal.

An havus l’avantajo esar plu « anlonga » e plu klare audebla, ecepte kande vokalo a esus avan (ex. la anbeli $=$ l’anbeli $=$ preske la beli) ; ol anke ligesus plu facile kun des segun bezono ex. : desan­purigar (admisebla tam bone kam despurigar).

Des havas multa « desavantaji », inter altri ol multigus la s- soni : deslongeso, desameso, dessucesas e c.

Konkluze la problemo ne esas facile solvebla.

Émile Ferrand.