Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/798

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


prezipize
763


MdR prô
s.m. Ⓜ previ
ministro del culto della chiesa cattolica (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ prete Ⓓ Priester ◇ a) Ma chëst te dighe ben / mio pico bon Tomesc / chël che i prevesc fesc / per ades ti lascia n pesc. Mo chas te dige ben / mio picco bon Thomes / chal che i preves fes / per ades ti lassa impes PezzeiJF, TTolpei1805-2010:192 (fod.); b) chëst prô fô per ater plü tost avare, e ch’ël i plajova plü a tó ch’a dè. quest pró fô per atr plü tost avare, e ch’ël i plaŝova plü a tó ch’a dè. DeRüM, CorpSant1833-1995:276 (MdR); c) infinamai chisc proi ne pò se parè de mëte sö ćize cosses nöies infinamai quiŝ prói ne pò se parè de mëtte seu çhiz[e] cosses neujes DeRüM, CossesNöies1833-1995:278 (MdR); d) Da Corvara infin Marou / Scizeri assá cun so bun prou Da Corvara infin Maró / Schizri assà con sò bun proo PescostaC, Schützenlied1848-1994:222 (Badia); e) Stae chiec i preves, l fasc ben! - / Se se confesse dò le unesc, / O domesdì, e dapò lunesc Stae chietg i preves, ‘l fas beng! - / Se se confesse do le unes, / O domesdì, e dapò lunes BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:250 (bra.); f) Oho ades amò viva al preve de Sepon / Che ai peres fascegn / Perauter bogn cristiegn / L’à fat na curiousa cianzon. Oho adess amo viva al preve de Sepon / Che ai peres Fasseng / Per auter bong Christieng / La fat na curiosa cianzong PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:263 (bra.); g) O jide magari t’ Al Plan de Marou / che sarëis sorvis sciöche fosses n prou O jide magari t’ Al Plan de Marô / che sarês servis sciöco fosses un prô PescostaC, BonesEghes1858-1994:230 (Badia); h) I nos prees, ma i badiote / dute i mode i à zercà / parché el "Saio" sti galiote / no i ‘l vorea pioan ca. I nos prèves, ma i badiote / dute i mode i à zercà / parché el "Saio" ’sti gagliotte / no il voréa Piovan cà. DegasperF, CodaBadiote1860-2013:471 (amp.); i) Almanco i preve ava da capì chel tant. Almanco i preve ava da capì chel tant. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.); j) Al gnará scrit p.e. preo, te Marou liarán preo, tla Val dessura prô. El gnarà scritt p. e. prêo, in Marêo liarang preo t’la Val desura prŏ. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV (Badia).

preve (grd., fas., caz., bra., moe., fod., col., LD) ↦ pre-

ve.

preziëus (grd.) ↦ prezious.

prezijo (fod.) ↦ prezis.

prezio Ⓔ it. prezzo 6 1844 prèz̄o (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116)
amp. prezio
s.m. Ⓜ prezi
l’equivalente in unità monetarie di un bene o di un oggetto, di un servizio o di una prestazione (amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002) Ⓘ prezzo Ⓓ Preis
a prezio rot (amp.) Ⓘ a bassissimo prezzo Ⓓ zum Spottpreis ◇ a) El ‘l à ‘l grano a prezio roto / e ‘l lo vende a marza usura El l’a ‘l grano a prèz̄o roto / e ‘l lo vènde a marz̄a uzura DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.)
priesc.

prezio (amp.) ↦ prezio.

prezios (amp.) ↦ prezious.

prezious Ⓔ it. prezioso (EWD 5, 388) 6 1878 prezioso (DeclaraJM, MaringSopplà1878:3)
gad. prezius mar. prezius Badia prezius grd. preziëus fas. prezious fod. prezious amp. prezios LD prezious
agg. Ⓜ preziousc, preziousa, preziouses
di cosa o persona cui si riconoscono pregi o valori notevoli, spesso sottolineati dalla rarità o anche accresciuti dalle scarse disponibilità del momento (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd., fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ prezioso, pregiato Ⓓ kostbar ◇ a) N per, pardija! tan prezius / É na vera rarité ’Ng per, pardisa! tang prezioso / È na vera raritè DeclaraJM, MaringSopplà1878:3 (Badia); b) vigni preziosa virtú, che fornësc l’anima de na jona vigne preziosa virtù, che fornesc’ l’anima dena jona DeclaraJM, SantaGenofefa1878:3 (Badia); c) fornimënc i plü ric y preziusc che slomina sciöche les stëres fornimentg’ i plou ricc’ e prezioſi, che slumina sceoucche les sterres DeclaraJM, SantaGenofefa1878:65 (Badia).

prezious (fas., fod., LD) ↦ prezious.

prezipità (amp.) ↦ prezipité.

prezipitanza Ⓔ it. precipitanza 6 1878 precipitanza (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:22)
gad. prezipitanza Badia prezipitanza
s.f. sg.
fretta o sollecitudine eccessiva e sconsiderata (gad.) Ⓘ precipitanza Ⓓ übertriebener und gedankenloser Eifer ◇ a) Impó i prëii pordonn por tüa prezipitanza: da chiló inant ne condané mai plü porsona, denanche l’avëi ejaminada Impò i prei perdon pur tua precipitanza: da chilò innant nè condannè maiplou persona, denanche l’avei esaminada DeclaraJM, SantaGenofefa1878:22 (Badia).

prezipitanza (gad., Badia) ↦ prezipitanza.

prezipitar (bra.) ↦ prezipité.

prezipité Ⓔ it. precipitare 6 1878 prezipità p.p. m.pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:73)
gad. prezipité Badia prezipité fas. prezipitèr bra. prezipitar amp. prezipità
v.tr. Ⓜ prezipiteia
far cadere rovinosamente dall’alto, scaraventare (gad.) Ⓘ precipitare Ⓓ stürzen ◇ a) mo chi che ne l’ascolta y ne jará do ad Ël, n’odará mai le Cil, mo sará prezipitá te n frignun de tormënc mo chicche n’ ‘l ascolta e nè jarà dō ad El, n’udarà mai ‘l Ceìl, mo sarà prezipità teng frignung d’tormentg’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:73 (Badia).

prezipité (gad., Badia) ↦ prezipité.

prezipitèr (fas.) ↦ prezipité.

prezipitous Ⓔ it. precipitoso 6 1878 prezipitŭs (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81)
gad. prezipitus Badia prezipitus
agg. Ⓜ prezipitousc, prezipitousa, prezipitouses
che agisce d’impulso; che denota o riflette scarsa ponderazione; che si muove con moto rapido e impetuoso, per lo più dall’alto verso il basso (gad.) Ⓘ precipitoso Ⓓ voreilig ◇ a) O gornede na ota osc sënn infelize prezipitus, ne n’ëise bele albü plü gonot gauja da se pentí por chël? O gornede na ota osc’ senn infelize prezipitŭs, nen aiſe bell’ aibù plou gonot gausa da sè pentì pur chel? DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia).

prezipitus (gad., Badia) ↦ prezipitous.

prezipize Ⓔ it. precipizio 6 1878 prezipizio (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:33)
gad. prezipize Badia prezipize fas. prezipizie bra. prezipizio fod. prezipizio
s.m. Ⓜ prezipizi
luogo scosceso, ripido, dirupato, dal quale si può facilmente cadere, o nel quale si può precipitare (gad., fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. Ms 2005) Ⓘ preci-