Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/756

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


pesé
721


A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002) Ⓘ pace Ⓓ Friede ◇ a) Sce te ues blëita, finché te ies jëunn no schivé la fadia, / Segur l lëur te purterà bela pesc, no l no fé nia. Ŝë t’ uès blëita, fiŋchë t’ jës s̄oun no schivè la fadìa, / Segùr ‘l lour të purterà bölla pes̄, no ‘l no fè nìa. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); b) Ra tien i oce senpre basc / Canche ra i alza i fesc paura / Senpre incueta e senza pasc. Ra tien i òcie, sempre básc / Canche ra jalza i fesc paura / Sempre inqueta e senza pasc. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:32 (amp.); c) ela zenza poder più troar pasc seghitando a lamentarse, l’à pensà de jirsene a portar le sove proteste davant dal Re ella zenza poter più troàr pas seghitando a lamentarze, l’ha penzà de sirzene a portar le zoe proteste d’avant dal Re SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); d) le sanch inozënt scraia al cil por vendëta, y n’i lascia mai pesc al omizid ‘l sanc innozent scraia al ceìl pur vendetta, e n’i lascea mai pesc’ all’ omicida DeclaraJM, SantaGenofefa1878:27 (Badia)
4 condizione di tranquillità materiale, di riposo, di quiete (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; L 1933; Ma 1953, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986) Ⓘ tranquillità, pace Ⓓ Ruhe ◇ a) torna al lüch de pesc y prëia por me miserabl torna al luc d’pesc’ e preia pur mè miserabile DeclaraJM, SantaGenofefa1878:91 (Badia)
da lásceme en pesc (gad. P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ indifferente, apatico, pigro Ⓓ teilnahmslos, apathisch, faul ◇ a) por gauja, ch’ël fô tan feter da baldi y da lásceme en pesc, che ël ne castiâ cun iustizia les ofejes fates ad atri, mo sofrî finamai zënza fin de chëres fates a ël instës por gao̮ža, ch’val fo̲a tan fetr da baldi e da lasseme in pęš, che val nẹ ćastiava co̮n jo̮stizia les o̮ffẹžes fattẹs ad attri, ma so̲ffrìa finmaj zanza fin de cárrẹs fattẹs a vál instass PescostaC, DecameronIXLMV1875:651 (S. Martin) ◆

en santa pesc (amp.) Ⓘ in santa pace Ⓓ in Frieden ◇ a) E ch’i see pur in cuestion / o de gueres o zitas, / el no disc ra so pugnon / ma ‘l gramora in santa pasc. E ch’i see pur in questión / o de guères o z̄itàs, / el no disc ra so pugnón / ma ʼl gramora in santa pasc. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.) ◆ lascé en pesc (gad., grd. F 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod., amp., MdR) Ⓘ lasciare in pace Ⓓ in Ruhe lassen ◇ a) mio pico bon Tomesc / chël che i prevesc fesc / per ades ti lascia n pesc mio picco bon Thomes / chal che i preves fes / per ades ti lassa impes PezzeiJF, TTolpei1805-2010:192 (fod.); b) Lascéme in pêsc con chisc licamënć. Lascem’ in päŝ coǹ quiŝ licamëntg. DeRüM, DonzelaRajonèVos1833-1995:232 (MdR); c) no in coscienza se no te es / no te lascio mai pì in pasc! no in coscienza se no te es / no te lascio mai pì in pasc! DegasperF, ARaMeNoiza1860*-1975:108 (amp.); d) Se no le ve piasc - lasciale en pasc Se no le ve pias - lassale ‘n pas BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368 (bra.); e) Dighe encia mi, ston mal encia noi, e podon lassé in pas i taliagn. Dighe enĉia mi, ston mal enĉia noi, e podòn lassè in paje i Taliani. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:433 (col.) ◆

se dé pesc (gad. P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ darsi pace Ⓓ resignieren ◇ a) Dáte pesc, Sigfrid, y tëgn döt fat dal orëi d’Idî. Dàte pesc’, Sigfrid, e tengn’ dutt fatt dall’ orei d’Iddì. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:93 (Badia); b) Sce, desse pesc, Idî ordinëia döt, ince les piceres cosses cun gran sapiënza. Sē, desse pesc’, Iddì ordineia dutt, inciè les picceres coſes cung grang sapienza. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:112 (Badia) ◆ se mete en pesc (gad.) Ⓘ pacificarsi Ⓓ sich beruhigen ◇ a) mëtete en pesc, che tö te m’as dagnora amé, y tö ne t’as colpa de mia mort mettete in pesc’, chè tou t’ m’às dognara amè, e tou nè t’às colpa de mia mort DeclaraJM, SantaGenofefa1878:22 (Badia) ◆ se

mete l cuer en pesc (amp.) Ⓘ mettersi il cuore in pace Ⓓ sich zufrieden geben ◇ a) Ch’i se bete ‘l cuor in pasc, / ch’i se nete pu ra bocia, / ch’i no guze i marzelasc Ch’i se bete ‘l cuór in pasc, / ch’i se nete pu ra bocia, / ch’i no guz̄e i marz̄elàsc DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113 (amp.).

pesc (gad., mar., Badia, grd., fod., LD) ↦ pesc2.

pèsc (fas., caz.) ↦ pesc2.

pêsc (MdR) ↦ pesc2.

pësc (gad., mar., Badia, grd., fod.) ↦ pesc1.

Pèsca (fas.) ↦ Pasca.

pescim Ⓔ it. pessimo 6 1873 pessima f. (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:37)
gad. pescim mar. pescimo Badia pescim fod. pescimo amp. pescimo
agg. Ⓜ pescimi, pescima, pescimes
superlativo di cattivo, di tutto ciò che, per una qualsiasi ragione, non soddisfa affatto (gad. V/P 1998, fod. P/M 1985; Ms 2005, amp.) Ⓘ pessimo, molto cattivo Ⓓ sehr schlecht, sehr böse ◇ a) ‘L é de pescima natura / Come i gate, in general Le de pessima natura / Come i gatte, in generàl Anonim, ManageriaComunal1873-1973:37 (amp.); b) Golo, alincuntra é pescim, plëgn de marizia Golo, all’ ingcuntra è pessimo, plengn’ d’marizia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:80 (Badia); c) Pescimes conseguënzes de n ri sënn. Pessimes conseguenzes deng rì senn. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:89 (Badia).

pescim (gad., Badia) ↦ pescim.

pescimo (mar., fod., amp.) ↦ pescim.

Pescosta 6 1879 Pescosta (PescostaC, MëssaPescosta1879:5)
gad. Pescosta Badia Pescosta
topon.
località del comune di corvara, tra corvara e colfosco (gad.) Ⓘ Pescosta Ⓓ Pescosta ◇ a) Te beles cianties ne n’uns’ mai aldí, - / Stlopetede, sonede! al é ora mia jënt! Da Pescosta chi da noza vëgn bele inant. Te belles tgianties ne n’ungs mai aldì, - / Stloppetede, sonede! allʼ é ora mia saint! / Da Pescosta chi da nozza vagn belle innant. PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia).

Pescosta (gad., Badia) ↦ Pescosta.

Pescü (gad., Badia) ↦ Pescul.

Pescul 6 1848 Pescù (PescostaC, Schützenlied1848-1994:222)
gad. Pescü Badia Pescü fod. Pescul
topon.
frazione del comune di selva di cadore (gad., fod.) Ⓘ Pescul Ⓓ Pescul ◇ a) Chi de Sëlva y Pescü - / Jide a i dé n brau petalcü Chi de Salva e Pescù - / Ĝide ai dè un brao pè tl cu! PescostaC, Schützenlied1848-1994:222 (Badia); b) Al é chël bur lombert d’Agort / […] / de Sëlva o de Pescü, / Jide mo y déi n petalcü All ö kal bur Lombert d’Agord / […] dö Salva ö dö Peskü, / Schidemo ö dei n’Pö tl kü PeskollerJB, Landsturmlied1866-1998:288 (Badia).

Pescul (fod.) ↦ Pescul.

pesé Ⓔ PĒ(N)SĀRE (EWD 5, 256) 6 1763 pesè ‘pondero’ (Bartolomei1763-1976:92)
gad. pesé mar. pesé Badia pesè grd. pesé fas. pesèr bra. pesar moe. pesar fod. pesé col. pesà amp. pesà LD pesé
v.intr. Ⓜ peisa
costituire una molestia, un fastidio, in senso fisico o morale (gad., grd. Ma 1953, fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp.) Ⓘ pesare Ⓓ bedrücken ◇ a) Vé tlo ti Redentor cun l pëis dla crëusc ciarià! / O tan de plu che chësc i pëisa ti picià. Vè clò ti Re-