Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/729

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


patron
694


SantaGenofefa1878:83 (Badia); e) Le signur zerimonier fej chiló da patrun / Y tëgn en regola la sacra funziun L’signur ceremoníer fess chilo da patrung / E tagn in regola la sacra fonziung PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia)
ester a patron (gad., fas. DA 1973) Ⓘ essere a servizio Ⓓ im Dienst sein ◇ a) A patrun este pro Idî: / dagnora stá, scenó dí! A patrun est’prò Idî: / dagnëra sta, sce no dî! DeclaraJM, ITavella1857-1988:9 (Badia) ◆ fé l patron (gad., fas. DLS 2002) Ⓘ padroneggiare Ⓓ den Herrn spielen, sich herrisch benehmen ◇ a) Sigfrid s’un ê apëna che Golo scomenciâ a fá dassënn da patrun Sigfrid sen ē appena che Golo scomenceā a fa dassenn da patrung DeclaraJM, SantaGenofefa1878:11 (Badia) ◆ patron de cia-

sa (fas.) Ⓘ padrone di casa Ⓓ Hausherr ◇ a) Dona Chenina ge à dat endò l’anel da nef e la l’à lascià che l fae l patron de cèsa aut e bas. Dona Kenina ğe à dat indò l anel da nef e la l a lašà ke el fae el patron de čes̄a aut e bas. BrunelG, Cianbolpin1866:24 (caz.)
paron.

patron (grd., fas., caz., LD) ↦ patron.

patron † (fod.) ↦ patron.

patrun (gad., mar., Badia, MdR) ↦ patron.

patucé Ⓔ deriv. di patuc (EWD 5, 212) 6 1875 patoććàda p.p. f.sg. (PescostaC, DecameronIXLMV1875:651)
gad. patucé, spatucé mar. patücé Badia patucè, pantuncé grd. patucé fas. patucèr moe. patuciar fod. spatucé amp. patuzà LD patucé
v.tr. Ⓜ patuceia
percuotere; bistrattare, maltrattare, strapazzare (gad.) Ⓘ pestare, malmenare Ⓓ misshandeln, verprügeln ◇ a) Iu (ves) dijará sën, ch’al tomp dal pröm Re de Cipro, […] él sozedü che na nobla signura dala Gascogna é jüda a dlijia al Sant Sepolcher y tal dé ota da iló (éra) röada a Cipro, y é gnüda patociada dër bort da jont dal malan. Jù (ve) dirà sęgn ch’al tomp dal pröm Rè de Cipro, […] erre sozzedù che na nobil signora dalla Gascogna è žöda a dlišia alle Sǫnt Sẹpǫlcr e in tęl dẹ ǫtta da illò (ęra) rǫada a Cipro, ed è gnöda patoććàda dęr burt da šont dale malon. PescostaC, DecameronIXMAR1875:650 (mar.); b) I [ves] dirá duncue ch’al tëmp dl pröm Re de Cipro, […] él sozedü che na nobla signura dla Gascogna é jüda a dlijia ala Santa Fossa, y tl dé ota da iló éra rovada a Cipro y stada patociada burt da stleta jënt. I [ve] dirà dunque ch’al tåmp d’l prüm Rę dẹ Cipro, […] ẹrrẹ so̮zzẹdü chẹ na no̲bil signura d’la Gasco̲gna è žüda a dližia ara Santa Fo̲ssa, e tel dę o̮ta da ilò ẹra ro̮àda a Cipro̮ e stada spato̮ććada burt da stlötta žånt. PescostaC, DecameronIXLMV1875:651 (S. Martin).

patucé (gad., grd., LD) ↦ patucé.

patucè (Badia) ↦ patucé.

patücé (mar.) ↦ patucé.

patucèr (fas.) ↦ patucé.

patuciar (moe.) ↦ patucé.

patuzà (amp.) ↦ patucé.

Paul 6 1828 Paul (PlonerM, VedlMut1828-1997:349)
gad. Paul Badia Paol grd. Paul fas. Paul fod. Paul MdR Paul
antrop.
(gad., grd., fas. R 1914/99, fod. Ms 2005, MdR) Ⓘ Paolo Ⓓ Paul ◇ a) Piere - o Paul! metëde verda, / Sul chetum, o tla merda / Ve trarales tramedoi! Pier’ - o Paul! metêde vèrda, / Sul cotum, o te la mèrda / Ve traràlles tramedòj! PlonerM, VedlMut1828-1997:349 (grd.); b) Ne savëise pa che sant Paul dij ch’an dess vire con timore e tremore!" – "Eh", respogn le vedl, "sant Paul sà pa bëin inće ël da mentì." Ne savëise pa che sant Paul diŝ ch’an dess vire coǹ timore e tremore!" – "Eh", respogn le vedl, "sant Paul sa pa bëiǹ inçh’ ël da mentì." DeRüM, OmVedl1833-1995:277 (MdR); c) Jundi cina sö al’ancona incuntra / A Peater Paol y süa vedla tan ligra y muntra! Sundi china sö all’ ancona incuntra / A Peatr Paol e süa vedla tang ligra e muntra! PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia).

Paul (gad., grd., fas., fod., MdR) ↦ Paul.

paur Ⓔ dtir. paur (EWD 5, 213) 6 1813 paures pl. (PescostaC, MëssaPescosta1879:5)
gad. paur mar. paur Badia paur grd. paur fas. paur fod. paur LD paur
s.m. Ⓜ paurs
lavoratore della terra (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ contadino Ⓓ Landwirt, Bauer ◇ a) Per i paures de bona erces, / Dant al’ega de bona berces. Per i paures de bona ercies, Dant a l’ega de bona bercies. PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:63 (grd.); b) L paur l à tëut, y l à metù a vardé i purciei. ‘L paur l’hà tout, y l’hà mettù a vàrdè i purĉöi. VianUA, FiProdigo1864:192 (grd.)
jent da paur (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ contadino Ⓓ Bau ers leu te ◇ a) Dlunch â la jënt da paur lascé vëies Dlunc ā la jent da paur lascè vouies DeclaraJM, SantaGenofefa1878:103 (Badia).

paur (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., LD) ↦ paur.

paura Ⓔ it. paura 6 1844 paura (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116)
Badia paüra caz. paura bra. paura moe. paura amp. paura
s.f. Ⓜ paures
stato emotivo consistente in un senso di insicurezza, di smarrimento e di ansia di fronte a un pericolo reale o immaginario (Badia, caz. Mz 1976, bra. R 1914/99, moe. DA 1973, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002) Ⓘ paura, fifa, timore Ⓓ Angst, Furcht ◇ a) Ades zenza paura podon jir, / Che ogneun sarà a dormir. Adés zenza paura podóng zir, / Ke ognùn sarà a dormìr. BrunelG, MusciatSalin1845:8 (bra.); b) Y os jënt, ch’ëis odü chësta storia, ponsede a os instësc y ne n’ede paüra! Śëgn stede bëgn y bi prosc indertüra, y spo dal Orco ne n’aéde paüra! PescostaC, OrcoIocl1858-1994:235 (Badia)
avei paura (caz. Mz 1976, bra., moe. DA 1973, amp. DLS 2002) Ⓘ avere paura, temere Ⓓ Angst haben, fürchten ◇ a) beśen dì, che chiste almoto / i à dal diou poca paura bezén di, che chiste almòto / i a dal diòu poca paura DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.); b) No assà paura neto nia, / Che ogneun dorm da chiò fin ta Penìa. No asà paura neto nia, / Ke ognùn dorm da klo fin ta Penia. BrunelG, MusciatSalin1845:8 (bra.); c) Oh, per chel no é po nia paura, anzi Oh! per kel no e pò nia paura, anʒi BrunelG, Cianbolpin1866:4 (caz.) ◆ fé paura (caz. Mz 1976, amp. DLS 2002) Ⓘ fare paura, intimorire Ⓓ Angst machen, erschrecken ◇ a) Ra tien i oce senpre basc / Canche ra i alza i fesc paura / Senpre incueta e senza pasc. Ra tien i òcie, sempre básc / Canche ra jalza i fesc paura / Sempre inqueta e senza pasc. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:32 (amp.)
poura.

paura (caz., bra., moe., amp.) ↦ paura.

paüra (Badia) ↦ paura.

paussà (col.) ↦ paussé.

paussada (fod.) ↦ pausseda.

paussar (moe.) ↦ paussé.

paussé Ⓔ PAUSĀRE (EWD 5, 150) 6 1763 palsè ‘quiesco’ (Bartolomei1763-1976:91)
gad. palsé mar. palsé Badia palsè grd. paussé fas. pussèr caz. pussèr bra. pussar moe. paussar fod. paussé col. paussà amp. poussà LD paussé MdR palsè