Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/692

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


onour
657


A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ onorare Ⓓ ehren ◇ a) Ël ê potënt y da onoré nia manco co le Padre: plü jonn che tö, viôl cun süa uma, santiscima, te na ütia ch’ê sciöche la nosta El ē potente e da onorè nia manco ch’l Padre: plou jŏn ch’tou, viōle cung sua uma, santissima, tena ūtia, ch’ē sceoucche la nosta DeclaraJM, SantaGenofefa1878:72 (Badia); b) Le popul la tignî y onorâ por santa, y oramai cënt agn do êl omi venerabli dai ciavëis blanc, che se la godô a cunté, ch’ai l’â conesciüda ‘L popol la tignī e onorā pur santa, e oramai ceant angn’ dō ēle ommi venerabili dai ciaveis blanc’, ch’s’ la godō a cuntè, ch’ei l’ā conesceuda DeclaraJM, SantaGenofefa1878:128 (Badia)
3 valutare positivamente, stimare (gad.) Ⓘ apprezzare, onorare Ⓓ honorieren, würdigen ◇ a) söla tera l’inozënza ne vëgn dagnora onorada, y al é na rarité ch’ara ais n de de triunf compagn a chësc da incö soulla terra l’innozenza nè vengn’ dagnara onorada, e el è na raritè ch’ella aie ‘ng dè d’trionfo compagn’ a chesc’ da ingcou DeclaraJM, SantaGenofefa1878:108 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ onorés, onoreda, onoredes
1 reputato degno e fatto oggetto di onore, rispetto e stima per eminenti qualità (grd. F 2002, fas. DILF 2013) Ⓘ onorato Ⓓ geehrt ◇ a) Onorada raprejentanza vegne a me tor chel stroset, che ades (d’istà) no l durade mia più. Onorada rapresentanza vegne a me tor kel stroz̄ét, ke adès (d’ istà) no l durade mia più. BrunelG, TomasKuz1861:1 (bra.)
2 che ritiene per sé un onore (gad.) Ⓘ onorato Ⓓ geehrt ◇ a) L’onoré Guelfo ê ligher y contënt de podëi acompagné le vësco deboriada cun sü compagns. L’onorato Guelfo ē ligher e content d’pudei accompagnè l vesco d’buriada cung su compangn’s. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:112 (Badia).

onoré (gad., mar., fod., LD) ↦ onoré.

onorè (Badia) ↦ onoré.

onorèr (fas.) ↦ onoré.

onorevol Ⓔ it. onorevole 6 1878 onorevole (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:88)
gad. onorevole Badia onorevole fas. onorévol fod. onorevol
agg. Ⓜ onorevoi, onorevola, onorevoles
tale da procurare o salvaguardare il prestigio (gad.) Ⓘ onorevole Ⓓ ehrenhaft ◇ a) Al fajô döt le poscibl por ciafé sö la fossa d’ëra, por jí iló a s’ la pité fora, y por trasporté so corp a n sepolcher plü onorevole. El fajō dutt ‘l possibile pur ceaffè sou la fossa d’ella, pur jì illò a s’ la pittè fora, e pur trasportè so corp ang sepolc’r plou onorevole. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:88 (Badia); b) Do le iade tla vera m’ál Ël provedü de chësta onorevola y amabla incombënza, ch’i ne me lasciará mai jí de man Daō ‘l iade t’ la verra m’àle El provvedū d’chesta onorevole e amabil incombenza, ch’i nè m’lascearà mai ji d’mang DeclaraJM, SantaGenofefa1878:109 (Badia).

onorevol (fod.) ↦ onorevol.

onorévol (fas.) ↦ onorevol.

onorevole (gad., Badia) ↦ onorevol.

onour Ⓔ nordit. onor 6 1763 onor ‘honor’ (Bartolomei1763-1976:90)
gad. onur Badia onur grd. unëur fas. onor bra. onor moe. onor fod. onour amp. onor LD onour MdR onur, onor
s.m. Ⓜ onours
1 buona reputazione, rispettabilità di cui gode chi si comporta con onestà e rettitudine (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1950; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ onore Ⓓ Ehre ◇ a) T’es furbo, t’es fauzon / t’es plen de bufonerie / t’as ence da tuo pere le furberie / ma dagnëra con onour. Tes furbo, tes fauzong / tes pleng de bufonerie / tas enchie da tuo pere le furberie / ma dagnara con onor. PezzeiJF, TTolpei1805-2010:191 (fod.); b) Nost dovér él dunca, che nes sometunse a la süa santa vorentè, e ch’in vigne cunt ne pensunse, dijunse o fajunse nia che podess ester contrare a so sant onor e a la salüt de nosta anima. Nost dovér él dunca, che nes sommettunse a la süa santa vorentè, e ch’iǹ vigne cunt ne pensunse, diŝunse o faŝunse nia che podess estr contrare a sò sant onor e a la salüt de nost’anima. DeRüM, Poste BëinDormì1833-1995:257 (MdR); c) Rudiferia Degan Calonich, / Soplá en gran soius de laur, / Siur Domëne malinconich / Mai, düc ési en gran onur. Rudiferia D’gang Calonic, / Soppla in grang suius d’laùr, / Siur Domeine malinconic / Mai, duttg’ esi in grang unùr. DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia); d) L savëi velch ie bona cossa, donca mpera cun ueia, / Y tu giateres roba, stima y unëur a marueia. ‘L savëi vëlch jè bòna còssa, donca ’mpèra con uöja, / Y tu giaterés ròba, stima y unour a maruöja. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); e) l’era n Re scì debol e fiach e g’ emportava scì pöch de l’onor l’era ‘n Re sì debol e fiach e gen portava si pöch dell’ onor SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); f) é doventà severiscimo persecutor de ogneun, che contra l’onor de la corona cometessa valch da chel’outa en là. è diventà ševerissimo persecuto̬r d’ognun, chö contro l’ono̬r della co̬ro̬na commettęssa valc da chöll o̬uta in là. RifesserJB, DecameronIXBRA1875:650 (bra.); g) é deventé n rigorosiscim persecutur de vignun che cometess val’ cossa cuntra l’onur dla corona da chësta inant. è dẹvẹntè un rẹgo̮ro̮sissimo pẹrsẹcutór de végnun chẹ co̮mmẹttassa val co̮sa cuntra l’o̮nur d’la co̮ro̮na da casta innant. PescostaC, DecameronIXBAD1875:653 (Badia)
2 dimostrazione di deferenza; omaggio; manifestazione di stima (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. DLS 2002, fod. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ onore Ⓓ Ehrerbietung, Ehre ◇ a) Salute! bon seniëur! / Cul got n tla man / Buvons a Vosc unëur, / Vivëde giut y sann! Salute! bon seniëur! / Kul got n tela man / Buonse a Vost unëur, / Vivëde giut i sann! PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.); b) Dè che sëis impò chilò, fajéme l’onur, e sëise mi amisc. Dè che sëis inpò chilò, faŝéme l’onùr, e sëise mi amiŝ. DeRüM, SëiseMiAmisc1833-1995:254 (MdR); c) Varda là, ce onor, ce smaia, / Che li à fato a Parsenon! / Varda là, ce na medaia / Che ‘l à bù dal nosc Paron! Varda là, ce onor, ce smaja, / Che li ha fato a Parsenon! / Varda là, c’ e na medaja / Che l’abù dal nosc’ Paron! ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.); d) En azident / Olache ence a Moena / Se fasc festa piena / En onor de sèn Vile de Trent In azident / Olaché encie a Moena / Se fass festa piena / In onor de Sen Vile de Trent PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:261 (bra.); e) Ara stô sentada cun modesta umilté, tignî i edli basc desturbada por tagn d’onurs Ella stē sentada cung modesta umiltè, tignŏ i oudli bāsc’ desturbada pur tangn’ d’onori DeclaraJM, SantaGenofefa1878:105 (Badia)
3 motivo di vanto; merito che procura stima (gad., grd., fod., amp., MdR) Ⓘ onore Ⓓ Ehre, Auszeichnung ◇ a) Ntánt Tomesc fè impedì ne se lasciáva / ma fra se stës se pensáva / o per forza o per amour / la voi fè ca, e con onour. intant Thomes fe impedi ń se lasava / ma fra se stes se pensava / o per forza o per amour / la voi fè cha, e con onour PezzeiJF, TTolpei1805-2010:189 (fod.); b) Ja, per