Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/593

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


malora
558


staC, BracunCoz1853-1994:226 (Badia); b) L’à tout cà dut l fer che l’aea troà. Amò no n’aea assà. Chel pere maester é jit in malora. La tout cha dut al fer chö l’aöa troà. Amò non n’aöa asà. Chöl pörö maöster ö schit in malôra. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:2 (bra.); c) O fraià pura, stajé alegre, intanto / na fre areota v’in śiré in malora … O fraià pura, stagé alegre, intanto / na fre a reota v’in ziré in malora… DegasperF, TenpeAdes1862-1974:474 (amp.); c) bëgn duncue, insciö lasciarai ’ci iö tomé iló chësc corp mortal, che jará en malora, desco la iesta scarzada bengn’ dunque, ingsceou lascearai ci iou tomè illō chesc’ corp mortalè, ch’jarà immolora, desco la iesta scarzada DeclaraJM, SantaGenofefa1878:63 (Badia) ◆ mané en malora (amp.) Ⓘ mandare in malora, mandare in rovina Ⓓ ins Verderben schicken ◇ a) a dà in bestia, a tirà fora / zinch’ o sié di meo pardios, / a mandà dute in malora, / ra comun, i loudaduos a da in bèstia, a tirà fòra / z̄inc’ o sié di mèo pardiós, / a mandà dute in malora, / ra comune, i laodaduós DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:115 (amp.); b) se ra toses ’es fosse na fre meo… / s’ ’es mandasse chi beche via in malora! se ra toses es foše na fre meo… / s’ es mandaše chi beche via in malora! DegasperF, TenpeAdes1862-1974:473 (amp.).

malora (gad., mar., Badia, grd., fas., bra., fod., amp., LD) ↦ malora.

malpazient (fas.) ↦ melpazient.

malpaziënt (gad., Badia, MdR) ↦ melpazient.

maltratà (col., amp.) ↦ maltraté.

maltratament Ⓔ deriv. di maltraté 6 1873 maltrattamente (Anonim, Monumento1873:2)
gad. maltratamënt mar. maltratamont Badia maltratamënt grd. maltratamënt fas. maltratament fod. maltratament amp. maltratamento LD maltratament
s.m. Ⓜ maltratamenc
comportamento o atto ostile, prepotente o violento (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DILF 2013, fod. Ms 2005, amp., LD DLS 2002) Ⓘ maltrattamento Ⓓ Misshandlung ◇ a) Intanto ra por’ śente, / Che i se vorea lagnà, / I solite maltratamente / I aea dal Potestà. Intanto ra por zente, / Che i se vorrea lagná, / I solite maltrattamente / I avea dal Potestá. Anonim, Monumento1873:2 (amp.).

maltratament (fas., fod., LD) ↦ maltratament.

maltratamënt (gad., Badia, grd.) ↦ maltratament.

maltratamento (amp.) ↦ maltratament.

maltratamont (mar.) ↦ maltratament.

maltratar (bra.) ↦ maltraté.

maltraté Ⓔ it. mal trattare (EWD 4, 301) 6 1875 maltrattada p.p. f.sg. (RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649)
gad. maltraté mar. maltraté Badia maltratè grd. meltraté fas. maltratèr bra. maltratar fod. maltraté col. maltratà amp. maltratà LD maltraté
v.tr. Ⓜ maltrateia
trattare qualcuno in malo modo, con parole o atti offensivi, violenti (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ maltrattare Ⓓ misshandeln ◇ a) Tel retorn da aló, arivada a Cipri é stata maltratada vilanamenter da omegn catives Nel ritorn d’allò, arrivada a Cipri è stata maltrattada villanamenter da o̱mini cattives RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); b) tl gní ritur da iló rovada a Cipro, éra gnüda maltratada vilanamënter da canaia de jënt tẹl gnì ritur da ilò roada a Cipro, ẹlla gnüda maltrattada villanamåinter da canaja dẹ žåint PescostaC, DecameronIXCor1875:653 (Badia); c) Rueda tl ritorn a Cipri iela unida meltrateda vilanamënter da canaia de jënt. Rueda nęl rito̬rn å Cipri ięla unida meltratteda villanamęnter då cånaia dę žęnt. RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.); d) Tel retourné da ilò, ruada a Cipri éla stada maltratada vilanamenter da cativi omegn Tel reto̮rné da illò, ruåda a Cipri ẹlla stada maltrattada villanamẹnter da cattivi o̲mẹni PescostaC, DecameronIXFOD1875:655 (fod.); e) Y ciamó nia contënt, mëtel man, soflé sö dala superbia, a maltraté i vedli soldas E ciamò nia cuntent, mett’ l mang, sofflè sou dalla superbia, a maltràttè i vedli soldàs DeclaraJM, SantaGenofefa1878:11 (Badia).

maltraté (gad., mar., fod., LD) ↦ maltraté.

maltratè (Badia) ↦ maltraté.

maltratèr (fas.) ↦ maltraté.

malvaje Ⓔ it. malvagio 6 1878 malvagio (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12)
gad. malvaje Badia malvaje
s.m.f. Ⓜ malvagi, malvaja, malvajes
persona perfida, maligna (gad.) Ⓘ malvagio Ⓓ Bösewicht ◇ a) "Na pasciun improvisa", rajonâ chël malvaje "Na passiung improvvisa", rajonava chel malvagio DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12 (Badia).

malvaje (gad., Badia) ↦ malvaje.

malvedù (fas., col., amp.) ↦ melvedù.

mama Ⓔ it. mamma ‹ MAMMA (EWD 4, 302) 6 1828 mama (PlonerM, VedlMut1828-1997:351)
gad. mama mar. mama Badia mama grd. mama fas. mama caz. mama fod. mama amp. mama LD mama
s.f. Ⓜ mames
madre, in rapporto esclusivo alla prole, e con una intensa accentuazione affettiva (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ mamma Ⓓ Mutter ◇ a) Es assé, dinei y mitli, / Canche te es 5, 6, 7 pitli? / Canch’i vën svaian, bradlan: / Tata! Mama! - ie ue pan!? Es assè, dinei y mittli, / Cànche t’ es, 5. 6. 7. pittli? / Càn’ chi ven’ g svajan’g, bradlan’g: / Tatta! Mama! - jê voi pan’g!? PlonerM, VedlMut1828-1997:351 (grd.); b) Canche te ès sie set pitles vegnarà duc i mitles / vegnarà da braies, tate mama gé voi pan. Chanche ti az sie sett pitlez vegnarà dug i mitlez / vegnarà da bralg [?], tate mama gio voi pan. ZacchiaGB, GardeneraB1858*-1995:171 (caz.); c) Mama lovede, y gnide cun me a odëi Mamma levede, e gnide commè a udei DeclaraJM, SantaGenofefa1878:47 (Badia).

mama (gad., mar., Badia, grd., fas., caz., fod., amp., LD) ↦ mama.

man Ⓔ MANUS (EWD 4, 303; http://www.atilf.fr/DERom/entree/’man-u) 6 1763 a magn deirta ‘dextrorsum’; magn ‘manus, manipulus’; man tschancha ‘sinistra manus’; palpa dla magn ‘vola manus’; stiga da magn ‘scala mobilis’ (Bartolomei1763-1976:69, 86, 91, 101)
gad. man mar. man Badia man grd. man fas. man caz. man bra. man moe. man fod. mán col. man amp. man LD man MdR man
s.f. Ⓜ mans
1 estremità dell’arto superiore (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ mano Ⓓ Hand ◇ a) Ël fova n artejan, / Se vadaniova l pan / Cui lëures de si man. El foa n arteſhan, / Se vadaniova l pan / Kui lëures de si man. PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:61 (grd.); b) Da man pietosa l mus a Gejù vën suià. Da mang pietosa ‘l