Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/594

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


man
559


mus a Gesu vèn sujà. RungaudieP, LaStacions1813-1878:90 (grd.); c) Canche l leva da duman, / Va y bossi la man! Kanke l leva da duman, / Va i bossi la man! PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:59 (grd.); d) portà sobit la pruma viesta, e vestilo, e dajege n anel te sia man, e ciuzé te si piesc portá subit la pruma viesta, e vestílo, e dashe’ i un annel te sia man, e tgiuzé te si piesh HallerJTh, FigliolProdigoCAZ1832:145 (caz.); e) Canche chëst Cardinal ariva delungia nost om, dîjel i petan con la man söla sciabla Quanche quest Cardinal arriva delungia nost óm, diŝl i pettaǹ coǹ la maǹ seu la sciabla DeRüM, PelegrinRoma1833-1995:275 (MdR); f) tröc dinà inte les mans de n caprizius é n gran mal, e pò ester süa ruina treućh dinnà inte les maǹs de ‘ǹ capriciús [é] ‘ǹ graǹ mal, e pò estr süa ruìna DeRüM, Grosc1833-1995:287 (MdR); g) Se in sescion i é come toutes, / là no ocore, che s’i caze, / che co vien dorà ra goutes, / oh! aess’ i mas e braze! Se in sesión i e come tòutes, / la no ocore, che s’ i caz̄e, / che co vién dorà ra gòutes, / òh! avés’ i mas e braz̄e! DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:111 (amp.); h) Chel ra porta ben zimada, / parché ‘l à ra cassa in man Chel ra pòrta ben z̄imada, / parché l’a ra casa in man DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.); i) A siur curat dër dilan, / Incö unse düc le gote en man A Sior Corat dar diolang, / Incö ungse dütg el got in mang PescostaC, SonëtCoratBadia1852:4 (Badia); j) canche le molaa ite na man per verjer l’usc al ge la taaa via con la fauc. ‘ndoman l tobià l’era dut pien de man taade via chan chö lö molloô itö una maŋ per verser l’usch al gö lö taaa via con la fautsch. N’domaŋ l’tobià lera dut piöŋ dö maŋ taadö via ZacchiaGB, MärchenSagen1858*:1 (bra.); k) ce te par Marieta śone? / Gnero sci?… dà ca ra man! cie te par Marieta zone? / Gnero scì? … da ca ra man! DegasperF, ARaMeNoiza1860*-1975:108 (amp.); l) Bel incö s’él gnü tla man, / A n sëgn, a n pice mote / Chël Bel Dî, a scorné le malan Bell’ ingcoù S’ell’ gnu t’la mang, / Ang sengn’, ang picce mote / Chelbeldì, a scornè ‘l malang DeclaraJM, MëssaFreinademez1875:1 (Badia); m) na bela doman d’aisciöda, la uma le tol por la man, y le mëna alaleria na bella domang d’ainsceuda, la uma ‘l tol pur la mang, e ‘l mena alla lergia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:44 (Badia); n) lascede odëi ostes mans lascede udei ostes mangs DeclaraJM, SantaGenofefa1878:125 (Badia)
2 ciascuna delle parti corrispondenti alla destra o alla sinistra dell’osservatore o dell’oggetto, o anche all’orientamento rispetto alla parte frontale centrale o principale (gad. A 1879; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ lato Ⓓ Seite ◇ a) Da la man de sot la confina a la Val de Fiem, da la man de sora a Gardena, da la man dalaìt’ a Livinarlonch e da la man dalafora a Neva. Dalla man dö sot la confina alla Val dö Viöm dalla man dö sora a Gardöno, dalla man dalla it a Livinarlong ö dalla man dalla fora a Növa. ZacchiaGB, DescrizionFascia1858*:1 (bra.)
a man dreta (gad. A 1879; V/P 1998; DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, amp. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ a destra Ⓓ rechts ◇ a) Bele por consëi de Genofefa â le conte fat fondé tl bosch n’abitaziun por n romita cun na capela a man dërta dla caverna Belle pur consei d’Genofefa ā ‘l conte fatt fundè t’ l bosc n’abitaziung pur ‘ng romita cuna cappella a mang derta d’la caverna DeclaraJM, SantaGenofefa1878:127 (Badia) ◆ a man scrita (gad.) Ⓘ in forma di manoscritto Ⓓ als Manuskript ◇ a) na gramatica ladina nes ál ciamó lascé a man scrita na grammatica ladina nes à le ciamò lascè a mang scritta DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV (Badia) ◆

ciapé per la man (fas.) Ⓘ prendere per (la) mano Ⓓ bei der Hand nehmen ◇ a) Dapò la l’à ciapà per la man e la l’à menà te n’autra cambra Dapò la l a čapà per la man e la l a menà te un autra kambra BrunelG, Cianbolpin1866:6 (caz.) ◆ dé la man (gad. A 1879, grd., fod. P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ dare la mano Ⓓ die Hand geben ◇ a) Vie pu ca, te dé la man. Vie pu ka, te de la man. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:58 (grd.); b) Po diral pa bën: per me / Poste tu l maridé. / Da per me mo chëst ann, / Mé dajonse bel la man. Po diral pa bën: per me / Poste tu l maridè. / Da per me mo këst ann, / Me daʃhonse bel la man. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:60 (grd.); c) Sön chëstes parores i dêra a vignun la man, y cun chësc orôra, che düc impormetess de fá, ci ch’ara i â dit. Soung chestes parores i dēla a vignung la mang, e cung chesc’ orōla, ch’duttg’ impormettess’ d’fa, cicch’ ella i ā ditt. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:120 (Badia) ◆ ester dant man (gad. A 1879; P/P 1966; V/P 1998, grd. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ essere sul posto Ⓓ vor Ort sein ◇ a) le grof dá ordin al araldo, trombetier, de soné le corn por sëgn, ch’ël ê dan man y la guardia söla tor respogn al segnal ‘l grof dà ordine all’ araldo, trombettiěr, d’sonè ‘l cŏr pur sengn’, ch’el ē dang mang’ e la guardia soulla torr respogn’ al signal DeclaraJM, SantaGenofefa1878:84 (Badia) ◆ i mete les

mans (fas.) Ⓘ picchiare, malmenare Ⓓ verprügeln ◇ a) Se i recapitassa da Busan / I patrioc da Soraga / I li trasc te aga / E chi da Vich i ge met le man. Se i recapitas da Busang / I patriotc da Soraga / I li tras te aga / E chi da Vich i gie met le man. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:268 (bra.) ◆ mené per man (grd., amp.) Ⓘ condurre per mano Ⓓ an der Hand führen ◇ a) Jan Batista, si jurman / L menova per la man / N puech ora a sauté / Sun pastura a vardé. Shan Batista, si ſhurman / L menova per la man / N puek ora a sautè / Sun pastura a vardè. PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:62 (grd.); b) I vosc pize pì grei menà par man, / Ch’i conosce anche lore el nosc pioan I vosc pize pì grei menà par man, / Ch’i conosce anche lore el nosc Piovan DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.) ◆ per man de (gad.) Ⓘ mediante, tramite Ⓓ mittels ◇ a) bones porsones se confortâ, de ciafé por man dl M. R. S. Micurá de Rü - Bacher - ch’ê inlaota Professur tl I. R. Istitut militar a Milan, la vita de S. Genofefa stampada bones persones sè confortā, de ceaffè pur mang d’l M. R. S. Micora de Ru - Bacher - ch’ē illaota Professòr t’l I. R. Instituto militare a Milang, la vita d’S. Genofefa stampada DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV (Badia) ◆ ruvé sot a les

mans (fas.) Ⓘ capitare fra le mani Ⓓ jdm. in die Hände fallen ◇ a) "Tu te cognes saer che nos sion trei lères, e chi che rua sot a noscia mans la no ge va ben." "Tu te cognes saer ke nos sion trei leres, e ki ke rua sot a nsa mans la no ğe va ben". BrunelG, Cianbolpin1866:13 (caz.) ◆ tegnì

su les mans (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ congiungere le mani Ⓓ die Hände falten ◇ a) Le püre fi injenedlé döt en leghermes arbassa le müs desconsolé a tera, tëgn sö devotamënter les mans che tremorâ ‘L pure fì injenedlè dutt in legrimes arbassa ‘l mūs desconsolè a terra, tengn’ sou devotament’r les mangs che tromorā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:78 (Badia) ◆ tò per man (fas.) Ⓘ canzonare, prendere in giro Ⓓ hänseln ◇ a) Perché no i l’à domanà a piovan / avendone troà un più bon / De chel che no é Sepon / Per chest El li à duc touc per man. Perche no i la domana a Piovan / avendone troa un piu bong / De chel che no e Sepon / Perchest El li ha dutc [touc] per man. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:269 (bra.) ◆

toché la man (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. F 2002, fas. DA 1973; Mz 1976) Ⓘ dare la mano Ⓓ die Hand geben ◇