Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/577

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


Loret
542



topon.
città della provincia di ancona, famosa per il santuario della santa casa (gad.) Ⓘ Loreto Ⓓ Loreto ◇ a) Cazöla, probabl deach’ al fô muradú - é pelegriné a Loret - a Roma, da olach’ al á ince porté le corp de san Germano a S. Martin. Cazzoula, probabile dea, chal fó moradù - è pellegrinè a Lorett - a Roma, da ullacch’ el à incie portè ‘l corp d’S. Germano a S. marting. DeclaraJM, TCazöla1850*-2013:266 (Badia).

Loret (gad., Badia) ↦ Loret.

lori Ⓔ nordit. lori 6 1841 lore (ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255)
moe. lori fod. lori col. lori amp. lore
pron. Ⓜ lores
1 pronome tonico soggetto di terza persona plurale (moe. DA 1973, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002) Ⓘ essi, loro Ⓓ sie ◇ a) I vosc pize pì grei menà par man, / Ch’i conosce anche lore el nosc pioan I vosc pize pì grei menà par man, / Ch’i conosce anche lore el nosc Piovan DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); b) Pazienza ancora. Lori fà l suo ufizio. Pazienza ancora. Lori fa’ l suo uffizio. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.) ☝ el
2 pronome tonico complemento diretto di terza persona plurale (moe. DA 1973, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002) Ⓘ essi, loro Ⓓ sie ◇ a) Ve preo lasciai / Fei lore chel ch’i par e chel ch’i vó Ve preo lasciai / Fei lore chel ch’i par e chel ch’i vò DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.) ☝ el
3 pronome tonico complemento indiretto di terza persona plurale (moe. DA 1973, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002) Ⓘ essi, loro Ⓓ ihnen ◇ a) El pì śoen de lore disc a so pare: Pare dajéme ra me parte de ra roba, che me toca. el pi zoven de lore dis a so pare: Pare dagème ra me parte de ra roba, che me tocca. ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255 (amp.); b) che se ‘l corpo ‘l é con lore, / el pensier ‘l é intor i bos che se ‘l còrpo l’e con lore, / el pensiér l’e intór i bòs DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.); c) Idio ne la mande bona a noi e a lori. Iddio ne la mande bona a noi e a lori. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:433 (col.) ☝ el.

lori (moe., fod., col.) ↦ lori.

lors Ⓔ URSUS (EWD 4, 181) 6 1763 la urz ‘ursus’ (Bartolomei1763-1976:104)
gad. laurs mar. laurs Badia laurs grd. lores fas. lors fod. lors LD lors
s.f. Ⓜ lors
correntemente, ogni mammifero della famiglia degli ursidi (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ orso Ⓓ Bär ◇ a) O benedëta nosta s. religiun, ëra sora é capaze d’i tó la crudelté ai lus y ales laurs! O benedetta nosta s. Religiung, ella sora è capaze di tŏ la crudeltè ai lŭs e alles laurz! DeclaraJM, SantaGenofefa1878:30 (Badia); b) Gnüs sura de chësta süa ligrëza i ciavaliers fajô gonot cun ël na ciacia de porcí salvari, de cerfs, laurs, y lus Gnūs soura d’chesta sua ligrezza i cavalieri fajō gonot cung el na ciaccea d’purceì salvari, d’cerf, laurz, e luus DeclaraJM, SantaGenofefa1878:89 (Badia).

lors (fas., fod., LD) ↦ lors.

losciöa (mar.) ↦ lesciva.

losöra (mar.) ↦ lesura.

losura (fas.) ↦ lesura2.

loter Ⓔ dtir. louter, lottεr (EWD 4, 246) 6 1848 lottri pl. (PescostaC, Schützenlied1848-1994:222)
gad. loter mar. loter Badia loter grd. loter fas. loter fod. loter LD loter MdR loter
s.m.f. Ⓜ lotri, lotra, lotres
persona che abitualmente vive di espedienti cercando di raggirare il prossimo (gad. Ma 1950; P/P 1966 V/P 1998; DLS 2002;, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002, fod. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ imbroglione, delinquente Ⓓ Betrüger, Gauner, Verbrecher ◇ a) Lotri da Ciadura ia / Y chi d’Agort ne dá tria Lottri da Chiadura ia / E chi d’Agort né da tria PescostaC, Schützenlied1848-1994:222 (Badia); b) Dess dunca demà i ri e i lotri jì soldas? Dess dunca demà i ri e i lottri ĝi soldas? DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:263 (MdR); c) Al n’á bria d’aspeté cun sü lotri alalungia; / ai s’infilza düc canc un al ater bel dlungia. Al n’á bria d’aspetè con sü lotri alalungia; / ai s’infi[l]za düć canć un al ater bel dlungia. PescostaC, BracunCoz1853-1994:226 (Badia); d) Ah, loter de Golo, Dî te castiëies jön funz dl infer. Ah, lot’r de Golo, Dii te castieie jou ing funz d’l ingfèr. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:20 (Badia).

loter (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., LD, MdR) ↦ lo-

ter.

lotran (gad., mar.) ↦ luteran.

lotron Ⓔ deriv. di loter (EWD 4, 246) 6 1853 lotrun (PescostaC, BracunCoz1853-1994:225)
gad. lotrun Badia lotrun grd. lutron fas. lotron
s.m.f. Ⓜ lotrons, lotrona, lotrones
persona che abitualmente vive di espedienti cercando di raggirare il prossimo (gad. A 1895; Ma 1950; P/P 1966, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. Mz 1976) Ⓘ imbroglione, delinquente Ⓓ Betrüger, Gauner, Verbrecher ◇ a) Le Bracun da Brach da La Pli de Marou / conesciü da düc y dant y do / - ci lotrun ch’al fô y gran malandrët! - L’Bracun da Brach da La Pli de Marô / conosciü da düć y dant y daò / - ći lotrun ch’al foa y gran malandrët! - PescostaC, BracunCoz1853-1994:225 (Badia).

lotron (fas.) ↦ lotron.

lotrun (gad., Badia) ↦ lotron.

lou (gad.) ↦ liever.

lou (moe.) ↦ louf.

loudà (amp.) ↦ laudé.

loudaduó (amp.) ↦ laudadour.

louf Ⓔ LUPUS (EWD 4, 247); sign. ‘bruciore tra le natiche’ calco sul dt. Wolf (Gsell 1993:84) 6 1763 lù ‘lupus’ (Bartolomei1763-1976:86)
gad. lu mar. lu Badia lu grd. lëuf fas. louf moe. lou fod. louf col. lof amp. loo LD louf
s.m. Ⓜ loufs
mammifero carnivoro selvatico appartenente alla famiglia dei canidi (canis lupus l.) (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ lupo Ⓓ Wolf ◇ a) sciöche le lu che mangia la cern / dles püres bisces bëgn bëgn rabius, / insciö i saltel do furius / por les trá jön funz dl infer! sciöco l’lu che mangia la ćer / dles püres bisces bëgn bëgn rabius, / insciö i sâltel daò forius / per les trá jo in funz del infêr! PescostaC, OrcoIocl1858-1994:231 (Badia); b) Mo miraco, che l’ëis vagada / A gní prou söla ria acia / De mile y mile lus por strada Mo miraco, ch’l’ais vagada / A gni Prò soulla ria accea / D’mille e mille lùs pur strada DeclaraJM, MëssaFreinademez1875:1 (Badia); c) O benedëta nosta s. religiun, ëra sora é capaze d’i tó la crudelté ai lus y ales laurs! O benedetta nosta s. Religiung, ella sora è capaze di tŏ la crudeltè ai lŭs e alles laurz! DeclaraJM, SantaGenofe-