Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/1093

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


vescul
1058


ha la mira a Roma, al Papa ai Vascovi, i no crede miga, che sie dutt oro chel che luss a Vienna. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:433 (col.); e) En chël momënt comparësc le vësco Idolfo, ch’â bele dé adöm i sposi Ing chel moment comparesc’ ‘l Vesco Idolfo, ch’ā belle dè adum i sposi DeclaraJM, SantaGenofefa1878:4 (Badia).

vescul (LD) ↦ vescul.

vëscul (grd.) ↦ vescul.

vesolà (col.) ↦ vejolé.

vespa Ⓔ VESPA (EWD 5, 123) 6 1763 n oespa ‘vespa’ (Bartolomei1763-1976:89)
gad. öspa mar. espa Badia öspa grd. bespia fas. vespa, bespa fod. vespa, bespa amp. vespa, espa LD vespa
s.f. Ⓜ vespes
nome delle varie specie di insetti imenotteri aculeati della famiglia vespidi (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ vespa Ⓓ Wespe ◇ a) Se voré, prima recordae / El vespei, el s’à scoscodà, / Vostro dan, no lamentae / Se ra vespes ve becarà! Se vorè, prima recordae / El vespèi, el sa scόscόdà, / Vostro dàn, no lamentàe / Se ra vespès, ve beccarà! Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:27 (amp.).

vespa (fas., fod., amp., LD) ↦ vespa.

vespé Ⓔ VESPĀRIUM (EWD 5, 123) 6 1873 vespei (Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:23)
gad. öspá mar. aspá Badia ospá fas. bespé moe. bespè fod. vespè col. vespei amp. vespei
s.m. Ⓜ vespés
nido delle colonie di vespe, che può avere varie forme e diversa costituzione, a seconda delle specie di vespe (gad. G 1923; P/P 1966; V/P 1998, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp.) Ⓘ vespaio Ⓓ Wespennest ◇ a) Ve rispeto, recordae / Aé prima scomenzà / Vosc dan, no ve lamentà, / Se el vespei ve becarà! Ve rispetto recordae / Avè, prima scomenzà / Vosc, dan’ no ve lamentà, / Se el vespei ve beccàrà! Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:23 (amp.).

vespè (fod.) ↦ vespé.

vespei (col., amp.) ↦ vespé.

vesper (fod.) ↦ vespri.

vesper † (caz., bra.) ↦ vespri.

vespin (amp.) ↦ vespri.

vespres † (grd.) ↦ bespres.

vespri Ⓔ it. vespri (Lardschneider 1933:30) 6 1821 vespres (PlonerM, BepoMahlknecht, 1821*-1915:57)
grd. bespres, vespres † fas. besper caz. vesper † bra. vesper † fod. vesper amp. vespin
s.m. pl.
funzione pomeridiana in chiesa i giorni di festa (grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ vespro Ⓓ Vesper ◇ a) Canche Stina uel cianté / Mësses, bespres o tanives, / Lascia pu jì aut la pives! Kanke Stina vuel ciantè / Mësses, vespres o tanives, / Lasha pu ʃhi aut la pives! PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57 (grd.); b) Dapò vespin na sera de na festa / stufo de lieśe nossicé librato / no me soutelo el pensier inze ra testa / de śì a donià? apena dito, fato Dapò vespin na sera de na festa / stufo de liese nošicé librato / no me sòutelo el pensier inže ra testa / de zi a donià? apena dito, fato DegasperF, TenpeAdes1862-1974:472 (amp.).

vester (grd.) ↦ ester.

vester † (Calfosch) ↦ ester.

vestì (grd., fod., col., amp., LD) ↦ vistì.

vestiment Ⓔ VESTĪMENTUM (EWD 7, 340) 6 1833 vestimënt (DeRüM, ChëstVestimënt1833-1995:234)
gad. vistimënt mar. iestimont Badia vistimënt grd. vestimënt fas. vestiment fod. vestiment LD vestiment MdR vestimënt
s.m. Ⓜ vestimenc
capo d’abbigliamento (gad. Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ vestito Ⓓ Kleid ◇ a) Chëst vestimënt ves stà dërt bëin. Él nü? Quest vestimënt ves sta dërt bëiǹ. Él nü? DeRüM, ChëstVestimënt1833-1995:234 (MdR).

vestiment (fas., fod., LD) ↦ vestiment.

vestimënt (grd., MdR) ↦ vestiment.

vestir (fas., caz., bra.) ↦ vistì.

vesuel (grd.) ↦ asuel.

vesuvian Ⓔ dt. Vesuvian 6 1812 Vesuviang (GiulianiGB, Gespräch1812-2014:57)
fas. vesuvian bra. vesuvian
s.m.
silicato di alluminio, magnesio, ferro e calcio che si presenta in cristalli di lucentezza vitrea e di colore verdastro (fas.) Ⓘ vesuvianite Ⓓ Vesuvian ◇ a) Chi verc i disc che l’é zeche apatit, e chel auter coscì grisc i vel che sie vesuvian. L’aon troà te i Munciogn. Chi vertg i disch che le zeche Appatit, e chell’ auter cossì grisch i vell che sie Vesuviang. L’ong troa tei Montschong. GiulianiGB, Gespräch1812-2014:57 (bra.).

vesuvian (fas., bra.) ↦ vesuvian.

vet (fas.) ↦ vuet.

veta Ⓔ VITTA (EWD 7, 312) 6 1860 veta (BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368)
gad. vëta mar. vëta Badia vëta grd. vëta fas. veta bra. veta fod. vëta LD veta
s.f. Ⓜ vetes
tessuto sottile, stretto e di varia lunghezza, per guarnizioni e legature (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ nastro Ⓓ Band ◇ blandé ite la veta (blandé) (bra.).

veta (fas., bra., LD) ↦ veta.

vëta (gad., mar., Badia, grd., fod.) ↦ veta.

veterinar Ⓔ it. veterinario x dt. Veterinär 6 1873 vetrinario (Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:25)
grd. veteriner fas. vetrinarie fod. vetrinario amp. vetrinario
s.m.f. Ⓜ veterinars, veterinara, veterinares
medico che esercita la veterinaria (grd. F 2002, fas. Mz 1976; DILF 2013, fod. Pz 1989; Ms 2005, amp. C 1986) Ⓘ veterinario Ⓓ Tierarzt ◇ a) El to partito straordinario / Lieto apena, i s’à capì / El Apolonio, el vetrinario / Por macaco, i t’à tradì. El to’ partito straordinario / Lieto appena, i să capĭ / El’ Apollonio, el vetrinario / Por macaco i tà tradì. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:25 (amp.); b) E col vetrinario / Che s’in é śù d’istade? / I crescea el salario / E i lo preaa che ‘l staghe. E col veterinario / Che si n’é zù d’istade? / I cresceva el salario / E i lo preava ch’el staghe. Anonim, Monumento1873:2 (amp.).

veteriner (grd.) ↦ veterinar.

vetrinarie (fas.) ↦ veterinar.