Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/1053

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


truep
1018


na1856-2008:265 (bra.); h) y se la cuntova, tan puech, che maia n franzëus y n talian, y tan truep che cunsuma alincontro n tudësch y sela cuntòva, tàŋ puech, che màja uŋ Franzous y uŋ Taliàŋ, y tàŋ truep che consuma all’ incontro uŋ Tudèsch VianUA, DoiUemes1864:197 (grd.); i) On vedù che aé bon cuore / Tropa otes mal se và On vedù che aè, bon cuore / Troppa òtes mal se và Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:20 (amp.); j) m’ëis fat tan tröp dl bëgn. m’ais fatt tang troupp d’l bengn’. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:20 (Badia); k) N marcadënt ie jit n di a ciaval dla fiera a cësa y ova ciarià do a se na valisc cun truepes dinei. ŋ ma̤rka̤dá̤nt íe žit n di a̤ txa̤vál d’la̤ fíera̤ a̤ txá̤za̤ i ǫ́a̤ txa̤riá dǫ a̤ sę na̤ va̤líš kun trúepęs dinę́i. RifesserJB, Plueia1879:107 (grd.) ☟ molto
2 in numero, misura o quantità eccessivi (grd. F 2002, fas. Mz 1976, fod. A 1879, amp., MdR) Ⓘ troppo Ⓓ zu viel ◇ a) Iö ves rengrazie; ëis tröpa bontè por me. Jeu ves ringrazie; ëis treupa bontè por mè. DeRüM, BunDéJanDomëne1833-1995:243 (MdR); b) N’outa ence ió aee trop patriotismo / Perché volee proibir a la jent / Portar fornimenc d’òr e d’arjent. Nouta encie jo aee trop patriottismo / Perche volee proibir alla sent / Portar fornimenc d’or e d’argent. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:267 (bra.); c) Jova al’ ana, jova al corp se dé pesc cun prudënza, / Ruina l’ana, ruina l corp la truepa fraidumënza. S̿òva all’ ana, s̄òva al corp së dè pes̄ con prudënza, / Ruina l’ana, ruina ‘l còrp la truepa frëidumënza. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); d) Poco oro ma tropo arśento / ’Es và via come el vento. Poco oro ma tropo arzento / Es va via come el vento. Anonim, TosesCortina1873-1938:30 (amp.); e) Sé de tropa bona fede / I volpoi ve pó inbroià Se de troppa bona fede / I volpòi ve pò imbroià Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:22 (amp.)
pron. Ⓜ trueps, tuepa, truepes
in numero, misura o quantità considerevoli (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ molto Ⓓ viel ◇ a) Dunca lascéme pö demà atira levè, ch’i à ćiamò da scrì na lëtra danmisdé. / Oh, danmisdé ne farëis pa plü tröp. Dunca lascéme peu demà attira levè, ch’j’ha çhiamò da scrì ‘na lëttra daǹmisdé. / O, daǹmisdé ne farëis pa plü treup. DeRüM, InciamòInteLet1833-1995:248 (MdR); b) Chëst ne pò ester atramënter, cioè ch’ël en sie fra tant de jënt ince tröc de ri Quëst ne pò estr atramëntr, cioè ch’ël eǹ sie fra tant de ĝënt inçhié treućh de rì DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:264 (MdR); c) s’ i dà spade, ‘l tira cope, / de ra spores de chel uro / ‘l à pì pratega de trope s’ i da spade, ‘l tira cope, / dera spòres de chel uro / l’a pi pràtega de tròpe DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117 (amp.); d) Chësta storia é por tröc nia da nü, mo sc’ an la pó lí y conscidré fora plü avisa, ciafon laite tan de beles istruziuns Chesta storia è pur troucc’ nia da nū, mo s’ ang la po lì e considerè fora plou avvisa, ceaffung laìte tan de belles instruziungs DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV (Badia)
avv.
1 in numero, misura o quantità considerevoli (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1988; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ molto, assai Ⓓ viel, sehr ◇ a) Le tëmp é da zacotagn de dis incà tröp varius. Le tëmp é da zacotagn de dis iǹ quà treup variùs. DeRüM, CiTëmp1833-1995:249 (MdR); b) Y tan ch’ai stlopetâ. / Y co ch’ai s’ la vagâ, / Al fô tröp por n te’ lüch. / Mo impó döt massa püch. E tang ch’ai stloppetà. / E co ch’ai s’ la vagà, / Al fo tröp por ën të lüc. / Ma inpö düt massa püc. PescostaC, SonëtCoratBadia1852:4 (Badia); c) Viva de Ciavaleis l decan / Benscì de ment / Trop potent / Ma de statura no giusta gran Viva de Ciavaleis l Decan / Bensi de mente / Trop potente / Ma de statura no giusta gran PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:262 (bra.); d) Perciò t’assegure, che i vën perdunà truep, percie che l’à amà ënghe truep. Perciò t’assegure, che jë vëŋ perdunà truep, pertgë chè l’hà amà ànche truep. VianUA, Madalena1864:194 (grd.); e) No fajei tropo meo, / Senza spende i sode là, / A zerte che disc: "Ve preo" / Dài n algo par carità?… No fascevi troppo méo, / Senza spende i sode lá, / A certe che disc: "Ve preo" / Dain algo par caritá?… Anonim, Monumento1873:2 (amp.); f) Trö’ miú comparí dejonorada ai edli de jënt, co l’ester en verité dan dai edli d’Idî Trou m’iù comparì desonorada ai oudli de jent, che l’est’r in veritè dang da i oudli d’Iddì DeclaraJM, SantaGenofefa1878:16 (Badia) ☟ molto
2 in numero, misura o quantità eccessivi (fas. R 1914/99, amp. Q/K/F 1988, MdR) Ⓘ troppo Ⓓ zu (sehr) ◇ a) Oh no, perćì che ne jun mai dant les ündesc, o les dodesc a dormì. Chëst foss pa tröp tert por me. Dunca stesse bëin! O nò, perçhì che ne ĝiuǹ mai dant les ündeŝ, o les dodeŝ a dormì. Quëst foss pa treup tärd por mè. Dunca stesse bëiǹ! DeRüM, AvëiseVöiaBëire1833-1995:237 (MdR); b) Chëst pano ne me plej nia cies ël. / Ël é dërt bun, iö ves en stà bun e ël é ampl de trëi brac. / Ël é tröp sotì. Quëst pano ne me pläŝ nia ćies ël. / Ël é dërt buǹ, jeu ves eǹ sta buǹ e ël é ampl de trëi braćh. / Ël é treup sottì. DeRüM, CiAvessesGën1833-1995:246 (MdR); c) E se s’ea tropo modestes / I no vorea in saé mia. E se s’ ea troppo modestes / I no vorréa insavé mía. Anonim, Monumento1873:2 (amp.); d) E se firma tropo un autro / Par el, che ‘l no presume. E se firma troppo un autro / Par el, ch’el no presume. Anonim, Monumento1873:2 (amp.) ☝ massa1.
truep massa (grd. F 2002, MdR) Ⓘ troppo Ⓓ zu (sehr) ◇ a) N vedl da chi agn â n nu ch’ël amâ tröp massa, e da via de chël le lasciâl fà ći ch’ël orova. ‘Ǹ vedl da chi agn â ‘ǹ nù ch’ël amâ treup massa, e da via de quël le lasciâl fà çhi ch’ël orova. DeRüM, Nu1833-1995:278 (MdR); b) Tone brontla da na pert via: Ah true massa cëra! Tone brontla da na pèrt via: Ah true màssa tgèra! VianUA, JanTone1864:199 (grd.); c) sëgn s’un anadunse, d’avëi fat trö’ massa püch ſengn’ sen anadungſe, d’avei fatt trou massa puc DeclaraJM, SantaGenofefa1878:104 (grd.).

truep (grd., LD) ↦ truep.

trumbëta (grd.) ↦ tumbrëta.

trundenament Ⓔ deriv. da fas. (caz.) trundener, da accostare a gad. ringhiní, rondení (EWD 5, 537) ‹ (RE)TINNĪRE x T(R)ONĀRE (Gsell 199a:113) 6 1858 trundenament (ZacchiaGB, ZecheVita1858*:1)
fas. trundenament bra. trundenament
s.m. Ⓜ trundenamenc
rumore forte e confuso (fas. DA 1973; Mz 1976; DILF 2013) Ⓘ chiasso, rumore Ⓓ Lärm, Geschrei ◇ a) Iusta che volee min jir a Vich canche é sentù te chela camera dalaìte un gran trundenament. Iusta chö volöö min schir a Vic chanchö ö sentu tö cölla camerô dallaite un gran trundenament. ZacchiaGB, ZecheVita1858*:1 (bra.).

trundenament (fas., bra.) ↦ trundenament.

trup Ⓔ dt. Trupp 6 1878 trupp (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:5)
gad. trup Badia trup
s.m. Ⓜ trups
complesso organico di forze armate, di reparti militari (gad.) Ⓘ truppa Ⓓ Trupp ◇ a) Le grof dëida sö Genofefa smarida y cuaji te na nescia, la fej senté sön n ciaval forní cun pumpa y s’un sparësc impara acompagné da n trup de cavalcanc. L grof deida sou Genofefa smarida e