Page:Progreso - 3a yaro.pdf/137

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
107
LINGUALA QUESTIONI

« lingvo Esperanto », e ke on povus korektigar ol. Sed vu oblivyas, ke precize la uzado esas la sola normo di la « fideli », e ke opozar ad ol ula teoriala regulo od idealo (logikala od altraspeca) esas ja… herezio ! »

Ni ricevis nula respondo a nia du simpla questioni. Ni nule intencas divinar l’opiniono di So Schmidt ; ni volas nur informar il pri Ido. To quon il definas « la favoro di l’extera cirkon­stanci » esas expresata en Ido per la vorto fortuno, qua havas senco tute diversa de feliceso. Feliceso esas ya la stando esar felica (e rimarkez, ke ta defino da So Schmidt ipsa justigas l’identigo di la sufixo ‑es a la radiko di l’verbo esar, quan ula cienculi penis kritikar) : do ol apartenas nur ad homo od ento sentiva. Sed pro to anke nur tala enti povas dicesar felica. Evento, exemple, ne esas felica, en Ido, sed fortunoza. Do Esperanto intermixas en la radiko felich du tute diversa idei ; ol esas nule « admirinda » pro to, e ni povus questionar inverse : Kad linguo tante konfuza e difektoza meritas l’aprobo e « admiro » di ciencisti quale So Schmidt ?

Cetere, quale l’adjunto di la sufixo ‑ec (qua signifikas qualeso) povus tante chanjar la senco di la radiko ? Felicho esez nia fortuno ; kad felicheco povas signifikar altro kam : qualeso di fortuno ? Quale ol povas signifikar feliceso, t. e. stando di homo od ento felica ? E quale felicha ipsa povas signifikar felica, e ne fortunoza ? Ton So Schmidt oblivyis explikar. Se Esperanto permisas « expresar subtila nuanci di la penso », to esas nur per arbitriala chanjo di la senco di l’radiko segun la sufixi quin on adjuntas ad ol. Ol pekas do kontre la granda principo di unasenceso.

Pluse, So Schmidt devus anke explikar la difero di sano e saneco. Segun sa teorio, on devus dicar : saneso esas la stando esar sana, sano esas l’ensemblo di l’extera cirkon­stanci, qui produktas la saneso. Se ta expliko esus justa, on intermixus itere du idei tute diversa, ta di sana e ta di salubra (« sanigiva ») ; e la sano esus simple la salubreso (sanigiveso). Sed kande Dro Zamenhof od altra « maestri » drinkas ye la « sano » di ulu, li ya deziras ke lu esez sana, li deziras fakte lua « san ‑eso » (same kam la germana « fideluloj » deziris reale la saneso e feliceso di So Schmidt). Li simple omisas sufixo, qua semblas a li neutila. Simile, on konstante parolas pri malsano vice malsaneso, pri sagho vice sagheco : tamen ni defias irgu indikar, per quo sagho diferas de sagheco, o quale sagho povas esar ulo altra kam la qualeso di sagha. Nu ! ni questionas So Schmidt ed omna nia germana samideani : kad la D. sufixo ‑heit havas vere nula utileso, nula senco en vorti quale Gesundheit, Krankheit, Weisheit, e c. ? E se ol havas ula senco, kad on povas « senpunise », sen domajo, supresar la kores­pon­danta sufixo en la L.I. ? Ta supreso nule esas « la rezultajo di delikata linguala sentimento », sed nur mallogikal idiotismo.