Jump to content

Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 1.djvu/157

From Wikisource
This page has been proofread.

fresco treści religijnej. Po nim były w posiadaniu Gajewskich; z nich jeden zamek tutejszy z dwóch piętr na jedno zniżył. Od roku 1800 przestał być mieszkalnym, a nowy dziedzic Kretkowski obrócił go na gospodarski użytek. Była to niewielka w czworogran wystawiona budowla na kępie, do koła wodą oblanej. Na czele jego wznosiła się wieża, od spodu czworokątna a od góry ośmiokątna, ze śpiczastym daszkiem, przez którą na dziedziniec zamkowy brama prowadziła. Z pomników pierwotnej architektury zamku tego dochowały się tylko sklepienia gotyckie w dwóch dolnych pokojach; wszystkie zaś inne ślady odnoszą się do czasów restauracyi Szczawińskiego, który, gdzie tylko na to pozwoliło miejsce, wszędzie marmurowe swoje herby poumieszczał. Dwie tablice marmurowe, nad bramą i nade drzwiami wchodowemi znajdujące się, zawierają w łacińskim napisie historyą tego gmachu. Opis i rysunek podaly „Kłosy“ (VII, 21).

Besiekierz, nazwa okolicy (ob.), co do samej formy pokrewna z takiemi nazwami: jak Świnikierz, Sadykierz w Rawskiem, tudzież Besk i Besiekiery w Łęczyckiem. W obrębie jej leżą B. Gorzewo, wś i folw., B. Nawojowy wś i folw., B. Rudny wś i folw., wszystkie trzy nad rz. Moszczenicą, pow. brzeziński, gm. Biała, par. Gieczno. Leżą pomiędzy Zgierzem a Mąkolicami. W 1827 r. wszystkie trzy liczyły 34 dm. i 314 mk. Obecnie B. Gorzewo ma 140 mk., 17 dm., ziemi włościańskiej 17, kolonistów 683 morg. B. Nawojowy, 150 mk., (szlach. 41), 13 dm., ziemi włośc. 49, szlach. 384 morg.; B. Rudny, 340 mk., 39 dm.; ziemi włośc. 494, folwarcz. 160 morg.

Besk, stary i nowy, wś, pow. łęczycki, gm. i par. Grabów. W 1827 r. było tu 9 dm. i 106 mk.

Beskid. Jestto nazwa dość nieokreślona, zarówno etymologicznie (ob. Beskidy), jak topograficznie. Odnosi się niekiedy do pojedyńczych szczytów, niekiedy do pewnej częsci Karpat galicyjskich a niekiedy nawet do całego ich pasma (z wyjątkiem Tatr) od Szląska do Bukowiny. Na określenie pasma gór wyrażenie „Beskidy“ wydaje się nam stowniejsze.

Beskid, szczyt w głównym grzbiecie granicznym Tatr nowotarskich, w obrębie wsi Muru Zasichłego; narożnik między dolinami Kasprową od zachodu, Stawów Gąsienicowych od wschodu; na mapach Kummersberga (Bl. 35) i Loschana wpisano w tem miejscu nazwę Piargi. Od tego wierchu ciągnie się między dolinami Goryczkową (od zachodu) a Kasprową (od wschodu) grzbiet 3034–3414 m. długi ku północy; drugi po nad Kasprową i Jaworzynką od zachodu a doliną stawów Gąsienicowych od wschodu dł. 6069 m., aż po Nosal. W nim leżą wierchy Kopa Magóry i Kopa Królowy. Od ostatniego wierchu ciągnie się przez Kopienice, aż ponad Hławówkę i Cyrlę, grzbiet lesisty, 8345 m. długi, ku północy. Wzn. Beskidu — 2006.28 m. (Zejszner); 1998.89 (Loschan), 1995.8 (Kreil); 2002 (Kolbenheyer). Br. G.

Beskid kocierski, małe pasmo gór, do 710 m. npm. wysokie, bujnym lasem świerkowym porosłe, między Andrychowem a Żywcem.

Beskid Wielki, szczyt w Karpatach lesistych, w dziale między przesmykami dukielskim a skolskim, 1005 m. wys.

Beskid Wołosacki, szczyt w Karpatach lesistych, u źródeł Stuposianki, 1096 m. wys.

Beskidowiec, potok górski, wypływa w obr. gm. Wyszkowa w pow. dolińskim, z pod Czarnego Wierchu (1034 m.), powyżej połoniny Beskidami zwanej; płynie głębokiemi parowami w kierunku północno-wschodnim i po półmilowym biegu uchodzi z lewego brzegu w obr. tej gminy do Mizuńki, dopływu Świcy.

Beskidy. To pasmo gór ma początek w przesmyku Jabłonki (601 m.), koniec u wklęsłości dukielskiej (463 m.), dł. 32 mil geogr., szer. 8–15 mil. Pasmo główne na płd. się ciągnie, na granicy lub blisko. Skład piaskowiec karpacki; jałowy, więc i rośliność jałowa, tylko drzewa się udają. Właściwością B. jest kretynizm. Beskidy (zwane także za Staszicem Bieszczadem) są w ogólniejszem znaczeniu tylko książkową nazwą. Lud (pisze Tatomir) dla całego pasma gór karpackich nigdy tej nazwy nie używa, a i nazwy Karpat wcale nie zna. Beskidem albo Beskidkiem nazywa lud tylko pojedyńcze wierzchy, a najczęściej grzbiety, przez które prowadzą przejścia; kid znaczy bowiem w narzeczu górali z okolicy Skoczowa grzbiet; bez kid, beskid znaczyłoby więc tyle co przez grzbiet (Zeiszner). Beskid nad Andrychowem, Beskidek na wsch. od Babiej góry, przejście z doliny Skawicy do doliny Orawy, Beskid nad Klimcem, przez który prowadzi trakt ze Stryja do Munkacza i t. p. Polscy podgórzanie i górale pasma karpackie górami, w Wadowickiem także groniami zowią; również i ruski góral nazywa Karpaty tylko poprostu górami, hory. Beskidy rozpadają się na kilka części. Beskidy zachodnie rozpościerają się od przecznicy jabłonkowskiej na Szląsku aż po rzekę Rabę w Galicyi. Grzbiety ich sięgają w przecięciu do wysokoci 550–632 m., szczyty do 1260 m. Pasma główne czyli środkowe nie są wszędzie najwyzsze, gdyż miejscami przewyższają je poboczne gałęzie. Najwyższy szczyt Babia góra, wznosząca się na źródłowisku Skawicy i czarnej Orawy, ma 1722 m. wysokoci. Podgórze Beskidów zachodnich, wznoszące się w przecięciu do 350 m., rozpościera się aż po południową krawędź doliny Wisły. Linia rozgórza, t. j. linia łącząca te miejsca, gdzie góry nie ustają jeszcze wprawdzie, lecz gdzie już od