ANG BANWA KAG MGA PAGKABUTANG499
sing... Dadivae quebrantant peñas,9
isiling mo nga dulot sa Paskwa. Takpi ang mga bintana, mga ganhaan, kag bisán sin-o
nga magpamangkot nahanungód sa akon primo isiling nga malain kaayo ang iya pamatyag. Sa karón, tutdan ko ang tanan nga
sulát, mga papel kag mga tulon-an agúd wala sila sing masapwan, katulad sang ginhimo ni Don Crisóstomo. Scripti testes sunt!
Quod medicamenta non sanant, ferrum sanat. quod ferrum non
sanat, ignis sanat. (Ang nasulát nagapamatuod. Ang indi mapaayo
sang mga pagbulóng paayuhon sang salsalon; ang indì mapaayo sang salsalon, bulngon sang kalayo.)
Huo, kuhaa, primo; tutdi tanán! — Siling ni Kapitana Tinchiang. — Yari ang mga yabi, dirí ang mga sulát ni Kapitán Tiago, tutdi silá! Nga wala sing mabilín sang maskin anó nga pamantalaan gikan sa Europa, nga may tuman nga katalagman. Yari diri ang mga The Times nga ginatago ko nga ginaputós sang mga habón kag mga bayu. Yari dirí ang mga libro.
—Kadto ka na sa Kapitán Henerál, prima. — hambal ni Don Primitivo. — Pabay-i akó nga mag-isá. In extremis extrema (Ang dalagko nga kalainan may dalagko man nga kalalangan). Hatagi akó sing gahúm sang isá ka manogdumala nga romanhon kag makita mo kon anó ang paglwás ko sang pung...aw a, kay primo.
Kag nagsugod siá sa paghatag sing mga sugo kag dugang pa nga mga sugo, sa pag-ukay sang mga estante, sa paggisi sang mga papel, mga libro, mga sulát, kag ibán pa. Nagdabdab gilayón ang kalayo sa kosina, pinang utód sang wasay ang daan nga mga eskopeta; pinamilák ang indi na mapuslan kag tuktukón nga mga rebolber; ang sulogùón nga babáe nga maluyag inaghawid sang kanyon sang isá nga himùon nga talayhop, bumaton sing isá ka buklas nga pangakig.
—Conservare etiam sperasti, perfida? — (Luyag mo man inâ tagùon, maluíb?) Sa kalayo!
Kag iya pinadayon ang iya ginahimò.
Nakita niya ang isá ka dumàan nga tulon-an nga nahapinán
sing panit kag binasa niya ang tig-ulo:
______________
(9) Dadivae quebrantant peñas — Gikan sa hurubaton nga kinatsila, kon sayuron nga, tungod sa mga dulot masami madaóg ang dalagko nga mga kasablagan.
