450
—Punggan sia, sin-o? Ang tawo, ina’ng inano nga masakiton, magpugong sang kauswagan, sa gamhanan nga anak sang panahon kag sang pagpaninguha? San-o niya ina mahimd? Ang pinaluntad nga pagtuo, ang bitayan kag ang kalayo nga magatilaw sa pagpugong, magatulod pa sa iya sa pagpadayon. E pur si Muove4 siting ni Galileo sang piliton sia sang mga dominiko sa pagpahayag nga ang kalibutan wala paghulag; ang amo man nga hambal sarang magamit sa kauswagan sang tawo. Palugosan ang iban nga kabubut-on, pabatason ang pila ka tawo, apang wala’y sapayan; ang kauswagan magapadayon sang iya lakat, kag gikan sa dugb sang mga nagatulupok magatulubb ang bag-o kag mabaskog nga mga tanum. Tan-awa! Ang pamantalaan man, nga buot gihapon magpabilin sa pagkadinumaan, nagahimo man nga wala niya paghanduma, sing isa ka tikang padulong; ang mga dominiko man indi makalikaw sa sini nga pagbulot-an, kag nagailog sila sa mga heswita, ang ila mga kaaway nga indi mauloulohan: nagahatag sing mga pandot sa ila mga buluthoan, nagapalatindog sang ila magagmay nga mga teatro, nagatulukod sing mga binalaybay, tungod, kay wala sila makulangi sang inoghangop wala’y sapayan nga sila nagapati sa dag-on XV, nahangpan nila nga ang mga heswita may katarungan kag sa gihapon nagapakigbuylog sa kaulihian sang mga banwa nga pamatan-on nga ila ginpatun-an.
—Suno sa imo, ang mga heswita nagapakigbuylog sa kauswagan? — Pamangkot ni Don Filipo nga nagdayaw. — Apang ngaa man nga nagainaway pa sila sa Europa?
—Sabton ko ikaw katulad sang isa ka dumaan nga gintutonan, — sabat sang pilosopo, nga nagbalik sa paghigda kag pumakita liwat sing nawong nga may pagyubit. — Sa tatlo ka bagay nga sarang makapakigbuylog sa kauswagan: sa atubang, sa kilid kag sa likod; ang nahauna nagatuytoy, ang ikaduha nagapabaya nga madala, ang ikatlo ginaguyod, kag diri napinig ang mga hes wita. Luyag na nila nga dumalahan ang kauswagan, apang tungod nga nakita nila ina nga makusog kag may iban pa nga mga huyog, umampb sila, nga ginpakamaayo nila nga magsunod sangsa maghalaplak ukon magpabilin sa tunga sang dalan nga nalikop
(4) E pur si muove — Kag wala’y sapayan, nagahulag: mrga tinaga ni Galileo, nga napilitan sa pagbawi sang iya hinambalan, batok sa ginasambit sa Kasulatan, nga ang kalibutan nagatiyog.
