Jump to content

Page:Noli-Me-tangere-Hiligaynon-IV-Ni-Jose-Rizal-1963.pdf/438

From Wikisource
This page has been proofread.


422

NOLI ME TANGERE


ako sa imo, apang tama na man kamahal, kay tungod sina ginsikway naton ang aton pagkapungsudnon, ang aton kalwasan; tungod sina ginhatag naton sa iya mga pari ang aton maayo nga mga banwa, ang aton mga kaumhan kag ginahatag pa naton pati ang aton mga nasuptan sa pagpamakal sang mga butang sa pagtuluohan. Gindala niya sa aton ang isa ka butang nga hinimb sa Iwas, ginabayaran naton sing maayo kag mahidaiton kita. Kon hambalon mo ako sang pagpangapin nga ginhatag batok sa mga enkomendero,(2) sarang ko ikaw masabat nga tungod man gani sang amo nga pagpangapin nahulog kami sa gahum sang amo nga mga enkomendero; apang indi, ginakilala ko nga ang isa ka tunay nga pagtuo kag ang isa ka tutiio nga paghigugma sa katawohan amo ang nagtuytoy sadto'ng nahauna nga mga misyonero nga nag-alabot sa aton mga baybayon; ginakilala ko ang utang nga kabalaslan sa amo nga bilidhon nga mga tagipusiion; nakasayod ako nga ang Espana anay sadto madamb sing mga tigbatas sa tanan nga sari sa pagtuluohan, subong man sa politika, sa kagamhanan nga sibii kag sa militar. Apang ngaa man nga ang mga kahapon mga matarong, pahanugotan naton ang pagpakalakas sa ila baliskad nga mga kaliwatan? Tungod nga nakahimb sa aton sing dakfl nga kaayuhan. kita ang may kasal-anan kon punggan naton nga liimban kita sing isa ka malain? Ang pungsod wala nagapangayo nga dulaon, nagapangayo lamang sang pagpanigbag-o nga ginakinahanglan sang bag-o nga nagakahanabb kag bag-o nga mga kinahanglanon.

—Ginahigugma ko ang aton pungsod subong man sang imo paghigugma, Elias; nahangpan ko diutay ang imo ginahandum,

(2) Mga enkomendero — Sang tapos masalakay sang mga katsilang’ sol­dado ang nagkalainlain nga mga puok sang Filipinas kag bilang panumbas sa ila mainunungon nga mga pag-alagad, ginhatagan ang tagsa sa ila sing mga puok nga gintawag nga mga encomJenda, nga ang mga sakop sang tagsa sini nagadangat sa isa ka libo ka mga tumandok. Ang enkomendero may kinamatarong sa pagkuha sang mga tributo uk6n mga dulot sang mga tawo sa iya puok kag bilang bales sini may katungdanan man sia sa pag-apin sa ila kag sa paghatag sa ila sing pagtulon-an sa pagtuluohan. Apang ang una nga mga prayle nagpasaka sa mataas nga mga punoan nga katsila sing mga panumbong batok sa mga enkomendero nga kun6 nagpakalakas ini sila sa pagpanukot sang mga dulot kag naghimo sing talamayon n(ga mga buhat batok sa mga tumandok.

Apang ang isa ka enkomendero nga ginpalangga kag gindayaw sang mga tumandok amo ang baganihan nga si Juan de Salcedo nga ginhayoan kay Hernan Cortes sang Filipinas. Tungod sang iya kinaalam, sang iya maayo nga mga panimuot, kag sa iya kaisog, nabihag niya ang paghigugma kag pagpalangga sang mga pilipinhon kag sia ang nagpaluntad sang kalinong kag paghidait sa mga tumandok kag mga katsila. Sa iya maisog nga pagpangapin nalwas niya ang Manila sa mga kamot sang mga tulisan nga insik nga gjnpangulohan ni Limahong. Napatay sia sa kagulangon nga 27 lamang ka tuig, kag sia lamang ang enkomendero nga nagpapanubli sa mga indyo sang iya mga pagkabutang sa Vigan Ilocos Sur.