सत्तेन हांगाच्या लोकांचेर करांचें चेपण घालां.ह्या चेपणाक लागून हांगाची सामुग्री ना जायत आसा.करांपसून मेळपी उत्पन्न त्याच देशांत खर्च जायत रावल्यार पयसो देशांतूच घुवंत उरता,लोकांच्या उद्देगांक उत्तेजन मेळटा आनी समृध्दी वाडत रावता.पूण जेन्ना एका देशांतल्या करांचें उत्पन्न दुसऱ्या देशांत व्हरतात,तेन्ना तो पयसो सासणाचो ना जाता.अशा करांच्या पयशान कर भरपी देशांत उद्देग वेपाराक कसलेंच प्रोत्साहन मेळना.ताचे गणनेप्रमाण इ.स.१९०० मेरेन भारतांतल्यान इंग्लंडांत दोन कोटी पौंड मोलाचें उत्पन्न निर्यात जालें तें दोन तरांनी :
- युरोपीय अधिकाऱ्यांनी भारतांतले आपले बचतींतल्यान धाडिल्लो दुडू,इंग्लंडातल्या तांच्या खर्चाखातीर धाडिल्लो दुडू आनी इंग्लंड तशेंच भारताच्या शासकीय खर्चांखातीर दिताले ते तांचे पगार,निवृत्तीवेतन आनी दुडू.
- अधिकाऱ्यांबगर हेरांनी धाडिल्लो दुडू.
हे पद्दतीक लागून भारतांत भांडवलसर्जन जावंक शकना.खेरीज अशे तरेन भारतांत शोशून व्हेल्लें भांडवलूच परत भारतांत हाडून सगळो वेपार आनी म्हत्वाच्या उद्देगांत तांमी आपली मक्तेदारी निर्माण केल्या.ह्या सगळ्या अरिश्टांचो उगम अधिकृत शोशणांत आसा.देशांतलें सगळें उत्पादन वापरलेंनाजाल्यार नव्यान अदीक उत्पादन देशांतलें उत्पादन आनिकूय जायत रावलें.ताका लागून प्रचलीत उत्पादनाच्या दराप्रमाण बचत जावपा सुवातेर वर्सुकी उत्पादनांतल्यान सातत्यान घट जायत रावताली.भांडवलांत अखंड घट आनी उद्देग मर्यादीत जाता आशिल्ल्यान उत्पादन दर राखून धरपाइतलें लेगीत भांडवल मेळचेंना.दादाभाईचे हे विचार मिलच्या विस्कटावणेचेर आदारीत आसात.
दादाभाईन ब्रिटीश प्रशासनाचेर खर केलो.ब्रिटीश संसदेंतल्या अपल्या उलोवपांत ईस्ट इंडिया कंपनीच्या प्रशासनांतल्यो दुश्ट प्रवृत्ती उक्त्यो केल्यो.ताणीं म्हळां ही कंपनी भारतांतलो अंतर्गत वेपार नश्ट करता.खेरीज,ह्या देशांतली वेवस्था भायल्यान लादिल्ल्या लोकांकडल्यान करून घेवन भारतीय लोकांक तांचो वांटो कंपनीन न्हयकारला.
भारतांतली दळिद्र समस्या सोडोवपाखातीर दादाभाईन फुडले उपाय सुचयल्यात : १)भारत आनी इंग्लंड हाणीं आपले शिमेंतल्या सेवक वर्गाचे वेतन स्वता दिवचें.भारतांत नेमिल्ले ब्रिटीश अधिकारी आनी इंग्लंडांत नेमिल्ले भारतीय हांचेमदीं न्याय्य आनी योग्य वांटणी करून घेवंची.२) ब्रिटीश नोकरांक भरपूर वेतन मेळटा आशिल्ल्यान तांकां निवृत्तीवेतन दिवंचें न्हय.३) भारताचेर दर्यावटेन हल्लो जावपाची शक्यताय नाशिल्ल्यान भारतीय नाविक दळावयलो खर्च भारताचेर लादचो न्हय.
राश्ट्रीय पातळेवयले अर्थीक वस्तुस्थितीचें स्पश्टीकरण करपाखातीर एकट्या संकलीत तत्तवाची गरज आसा,हाचेर दादाभाईन भर दिला.हे बाबतींत भारतांतल्या राश्ट्रीय उत्पन्नाची आनी तातूंतल्या विभागांच्या वांट्यांची गणती करपी तो पयलो भारतीय.
-कों. वि. सं. मं.
पूरक नोंद : दादाभाई नवरोजी.
पिंगल भास आनी साहित्य:आदल्या तेंपार पिंगल हो शब्द छंद:शास्त्र ह्या अर्थान प्रचलीत आशिल्लो.फुडें अठराव्या शतमानासावन पिंगल ह्या शब्दाचो भास ह्या अर्थान प्रयोग जावंक लागलो.गुरू गोविंदसिंगाच्या विचित्र नाटक ह्या ग्रंथांत पिंगल ह्या शब्दाचो भास ह्या अर्थान पयलो प्रयोग केल्लो दिसता.उपरांत राजस्थानांतल्या चारण कवींनी तिचो जायते फावट प्रयोग केलो.सद्या पिंगल शब्दाच्या अर्थांत थोडो बदल जावन तो राजस्थानमिश्रीत व्रजभाशा अशें म्हणटात.कांय लोक पिंगल भाशेकच डिंगल भास मानतात,पूण पिंगल भाशेंत व्रजभाशा आनी राजस्थानी ह्या दोनूय भाशांचीं खाशेलपणां दिसतात.पूण डिंगल भाशेंत फकत मारवाडी भाशेचों अनुकरण केल्लें दिश्टी पडटा.पंगल भाशेंत व्रजभाशेचो अंश आनी अभ्यासाचेर आदारून आसता.देखीक : पृथ्वीराज रासो ह्या काव्यांत राजस्थानीपरस व्रजभाशेचींच खाशेलपणां चड दिसतात.जाल्यार सुरजमलकृत 'वंशभास्कर' ह्या ग्रंथांत राजस्थानाचीं खाशेलपणां चड दिसतात.
राजस्थानांत पिंगलभाशेंत जायतें साहित्य रचिल्लें आसा.पूण तातूंतलो खुबूच थेडो वांटो उजवाडाक आयलो.विशयाचे नदरेन पुराय पिंगल भाशेचे वांटे जाल्यात ते अशे : १) चरित्र काव्य- हाचे रासो काव्य आनी हेर काव्य अशे दोन वांटे जाल्यात.रासो काव्यांत पृथ्वीराज रासो आनी खुमाण रासो हे ग्रंथ जाल्यार हेर काव्यांत राजविलास,सुजानचरित्र,वंसभास्कर आदी ग्रंथ नामनेक पावल्यात.२)पुराणिक काव्यां-ह्या काव्यांतले विशय पुराणांतल्यान आनी महाभारतांतल्यान घेतल्यात.भाशेची सोबीतकाय,रचणूक आनी वर्णनशैली हे नदरेन ह्या काव्यांचो पांवडो चडला.अवतारचरित्र आनी वीरव्नोद आदी ग्रंथ ह्या प्रकारांत आस्पावतात.३) भक्तिकाव्य-हाचे रामभक्तीकाव्य,कृष्णभक्तिकाव्य आनी निर्गुणभक्तीकाव्य अशे तीन प्रकार आसात.नरहरिदासाचें अवतारचरित्र आनी प्रताप कुंवरीचें रामगुणसागर हे ग्रंथ तुलसीरामायणाचेर आदारिल्ले आसात.कृष्णभक्तीकाव्यांत कृष्णदास,पयहारी,मीराबाई,नागरीदास आदी कवींच्या रचनांचो आस्पाव जाता.निर्गुण भक्तिकाव्य दादूपंथ,चरणदासी पंथ रामसनेही पंथ आदी पंथातल्या संत लोकांच्या तोंडी रुपांत मेळटा.४)रितीकाव्य-शृंगाररसान भरिल्लो हो प्रकार पिंगल भाशेंत बऱ्याच प्रमाणांत दिसता.रितिसाहित्याचो पयलो कवी जान हाणें रसमंजरी,रसकोष,भावशतक आदी ग्रंथ रचिल्ले आसात.महाराजा जशवंतसिंह हाचो भाषाभूषण,कुलपती मिश्राचो रसरहस्य,सोमनाथाचो रसपीयूषनिधी आदी ग्रंथाची चड नामना आसा.५)नीतिकाव्य-वृंद ह्या कवीन हो प्रकार पयलो हाताळ्ळा.सतसई ह्या ग्रंथावरवीं ताणें नीति आनी वेव्हार हांचें वर्णन केलां.तेभायर उमेदराम,प्रतापसिंह,बालाबरश आदी कवींनी तीतू विशयाचेर ग्रंथ रचल्यात.६) फुटकळ काव्य-हातूंत संगीत,कोस,शकुन,वैजकी,वृश्टी,रमल,रत्नपरिक्षा,स्तोत्र आदी विशायांवयल्या ग्रंथांचो आस्पाव जाता.
-कों. वि. सं. मं.
पिंगळे,दामू आपा:(जल्म:१५ ऑगस्ट १९३६ वडगांव,आंबेगांव). सुटकेझुजारी.तो सोशलिस्ट पक्षाचो वांगडी आशिल्लो.१८ मे १९५५ ह्या दिसा ताणें गोंयांत येवन सत्याग्रहांत वांटो घेतलो.१७ मार्च १९८९ ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.
-कों. वि. सं. मं.
