Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/820

From Wikisource
This page has not been proofread.

हिम वितळटा.ऱ्हायन न्हंयच्या देगणांवटेन व्हांवपी वाऱ्याक लागून वसंत ऋतुंत वाट धुकें पडटा. हांगा उत्तर दर्यादेगेवटेन वर्सुकी सुमार ७० सेमी.पावस पडटा.ऱ्हायन न्हंयच्या उंचेल्या वाठारांवटेन आनी दक्षिण जर्मनीवटेन पावसाचें प्रमाण वाडत वता.ब्लॅक फॉरेस्ट पर्वत वाठारांनी सरासरी पावस ८७ सेँमी.,हार्ट्झ वाठारांत १५० सेँमी.बव्हेरियन उंचेल्या वाठारांत १५० ते २०० सेँमी. आनी आल्प्स पर्वतवाठारांत २०० सेँमी.पावस पडटा.देगणांच्या वाठारांत पावसाचें प्रमाण उणें म्हळ्यार ७५ सेँमी.इतलें आसता.

वन्स्पत आनी मोनजात

अस्तंत आनी उदेंत जर्मनींत युरोपांत सांपडपी वनस्पत आनी मोनजात दिसून येता.बरोच वाठार अरुंद पानांच्या रुखांनी भरला.असल्या रुखांची रानां पर्वत वाठारांनी आसात.तेभायर उण्या पावसाच्या वाठारांत पानां झडपी रुखांची रानां आसात.स्पूस आनी ओक ह्यो दोन झांडांच्यो जाती सगळेवटेन दिसतात.ऊंच पर्वतांच्या वाठारांनी स्पूस जाल्यार दर्यादेगेलागीं रेंवटार पायून आनी लार्च रुख आसात.तरातरंची फुलझाडां आनी शेळ्याचेय तरेकवार प्रकार हांगा आसात.हरणां,रादुकर,कोले,बॅजर,बीव्हर हे सारकी मोनजात आसा.ऑटर,लिक्स हे सारके प्राणी दिश्टि पडटात.न्हंयांनी आनी उत्तर दर्यात कार्प,टेंच,स्टर्जन,सॅँमन ह्या प्रकारचें नुस्तें आसा.रानवटी पारवे,कोगुळ,मेस्त सुकणें,जे,तशेंच स्थ्लांतर करपी सुकणीं ह्या वाठारांत सांपडटात.

इतिहास:जर्मनी ह्या शब्दाची व्युत्पत्ती वा ताचो इतिहास स्पश्ट ना.जर्मन हें नांव घडये ऱ्हायन न्हंयचे उदेंतेवटेनच्या टोळयांच्या संदर्भांत वापरलां आसूंये.उपरांत टयूटॉनिक टोळ्यांनी त्याच वाठारांत राबितो केल्यान तांच्याय संदर्भांत तेंच उतर वापरलां आसूंये,असो अदमास आसा.पूर्विल्ल्या काळांतल्या मनशाच्या अस्तित्वाविशीं थंय कांय कुरवो सांपडल्यात.होमो हायडेलबर्गेनसिस नांवाचो मानववंशीय नमुनो जर्मनींत सामक्याच पोरन्या काळासावन मनशाचें अस्तित्व अशिल्लें,हे सिध्द करता.इ.स.चे सुर्वेक जर्मनींत विंगड विंगड पंगडांनी राबितो केल्लो.ज्यूलियस सीझरान जर्मनीचो कांय वाठार जिखिल्लो.फुडें ह्या वाठाराचो तो सुभेदार आशिल्लों.

इसवी सनाचे सुर्वेकसावन सुमार २५० वर्साचो काळ म्हळ्यार जर्मन पंगडांचो एकमेकामदल्या झुजाचो आनी रोमन सम्राटांवांगडा जाल्ल्या लडायांचो काळ आशिल्लो.हातूंत केन्नाय थळाव्या पंगडाक तर केन्नाय सम्राटांक जैत मळटालें.पांचव्या शतमानांत हूण आनी हेर टोळ्यांचो जर्मनींत शेक चलतालो.ह्याच काळांत व्हडा प्रमाणांत जर्मनीचें क्रिरिस्तांवकरण जालें.अठव्या शतमानाचे सुर्वेकमेरेन थंय मेरोव्हिंजियन घराण्यांतल्या राजाचो शेक आशिल्लो,उपरंत कॅरोलिंजियन घराण्यांतल्रे राजा चड बळिश्ट जाले.तांतलो सगळ्यांत चड नामनेक पाविल्लो राजा म्हळ्यार शार्लमेन.ताणें बऱ्याच पंगडांचेर जैत मेळयल्लें.ताचें उपरांत ह्या राजघराण्याचें बळगें उणें जायत गेलें.९११ सावन फुडें जर्मनींत राजा वेंचून काडपाची पध्दत सुरु जाली.इतले मजगतीं रोमन सम्राट आनी जर्मन राजा हांचेमदीं सत्तेखातीर सर्त चालूच आशिल्ली.१० व्या शेंकडयाचे सुर्वेक सॅक्सन घराणें मुखार आयलें.त्या घराण्याच्या राजांनी सुमार १०० वर्सा राज्य केलें.ह्या घराण्याच्या काळांत जर्मन साम्राज्याक पवित्र रोमन साम्राज्य अशें नांव मेळ्ळें (९११-१०२४).उपरांत फ्रॅंकोनियन घराणें मुखार आयलें.ताचें राज्य सुमार २५० वर्सां खातीर ह्या राष्ट्राचेर चलतालें. (१०२४-१२७३) फुडें हॅप्सबर्ग, लक्सेंबर्ग, बव्हेरीया ह्या सारक्या थळांचेर राजांनी १५० वर्सां राज्य चलयलें (१२७३-१४३८).उपरांत ऑस्ट्रियांतलें राजघराणें फुडें आयलें.त्या घराण्याची सत्ता सुमार ३५० वर्सा आशील्ली (१४३८-१७९२).ऑस्ट्रियन घराण्यांतलो पयलो मॅक्समिलीयन हाचे कारकिर्दींत मार्टिन ल्यूथर मुखार आयलो.ताणें क्रिरिस्तांव धर्मसुदारणेची व्हड चळवळ केली.हे चळवळीखातीर तीस वर्सांचे झूजय जालें (१६१८-४८).तरीपूण बरींच वर्सामेरेन प्रोटेस्टंट पंथ हांगा रिगूंक पावलो ना.प्रोटेस्टंट चळवळ आनी झुजां हांच्या परिणामांतल्यान सतराव्या शतमानाच्या शेवटाक जर्मनींत बरींच ल्हानव्हड राज्यां अस्तित्वांत आयलीं.ऑस्ट्रिया,बव्हेरिया,सॅक्सनी हॅनोव्हर,ब्रांडनब्रुर्क,प्राशिया हीं तातूंतलीं कांय म्हत्वाचीं आशिल्लीं.

सॅक्सनीचें राज्य उत्तर एल्ब हांगा बोहिमीया आनी ब्रांडनब्रुर्क हांचेमदीं आशिल्लें.थंयचे व्हेटीन हें राजघराणें प्रो आशिल्लें.थंयचें व्हेटीन हें राजघराणें प्रोटेस्टंट आशिल्लें.हॅनोव्हर घराणेंय प्रोटेस्टंट आशिल्लें.ऑस्ट्रिया आनी सॅक्सनी हांचेमदलें संबंद इबाडिल्ले.सतराव्या शेंकडयांत हेर कडल्या बऱ्याच राजांनी सॅक्सनी आनी ऑस्ट्रिया हाचें संबंद सुदारपाचे यत्न केले.दुसरो फ्रेडरीक (१७४०-१७८६)हाच्या फुडारपणाखाल प्राशियाचें राज्य हेर सगळ्या राज्यांपरस बळिश्ट जालें.फ्रेंच राज्यक्रांती आनी नेपोलियनाच्या झुजाच्या वेळार जर्मनीत राश्ट्रवादी विचारांक पोसवण मेळ्ळी.१८४८ त जाल्ले चळवळीन संसदीय पध्दतीखाला जर्मनीचें एकीकरण करपाचे यत्न केले.१८४९ त फ्रँकफर्ट संविधान तयार करून जर्मनीचें एक संघराज्य निर्माण जालें.हाका चडशे सगळ्याच जर्मन राजांनी मान्यताय मेळ्ळी.पूण लोकशाय हाडपाचो हो यत्न पुरायपणान शक्य जालो ना आनी १८५० मेरेन एकीकरणाचे यत्न फसले.

१८५८ फ्रेडरिक विल्यमाचो भाव पयलो विल्यम राजा जालो.लश्करी सुदारणा करपचो ताचो यत्न पार्लमेंटाक लागून शक्य जालो ना.ताणें प्राशियाचो फ्रांसांतलो राजदूत ऑटो फॉन बिस्मार्क हाका मंत्रीमंडळ घडोवपाखातीर आपोवणें धाडलें.बिस्मार्कान आपल्या कर्तुत्वाच्या नेटार जर्मनीचें एकीकरण घडयलें आनी १८७१ त जर्मन राज्य अस्तित्वांत आयलें.

बिस्मार्कान विंगड विंगड पक्षांवांगडा बरें संबंद दवरून आपली सुवात घट केली.ह्या काळांत समाजवादाचो प्रसार जर्मनीत जावंक लागिल्लो.पूण १८९० त दुसरो विल्यम कैसर राजा जाल्या उपरांत ताचे आनी बिस्मार्काचे संबंद इबाडले आनी त्याच वर्सा बिस्मार्कान आपलो राजीनामो दिलो.

१८९० ते १९१४ मेरेन जर्मनीन वसाहतीवटेन आपलें लक्ष घालूंक सुरवात केली आनी नौदलाची वाड केली.दुसऱ्या विल्यम कैसरान कामागारांखातीर बर नव्यो येवजणी तयार केल्यो.बिसमर्काचे कारकीर्दींत आंतरराश्ट्रीय पांवड्याचेर फ्रांस आनी रशियावांगडा जर्मनीचे संबंद पयसावले.विल्यम कैसरान ते पर्थून घट करपाचे यत्न केले.जर्मनीन इंग्लंडावांगडा वसाहत कबलात करून इंग्लंडाक उदेंत आफ्रिकेंतले कांय वाठार दिवन हेल्गोलेंडचो जुंवो घेतलो.दुसरेवटेन फ्रांस आनी रशिया हांचेमदले संबंद वाडीक लागले आनी १८९३ त तांणी जर्मनीआड लश्करी कबलात केली.१८९७ त जर्मनीन चीनाचो कांय वाठार जिखून घेवन आपली वसाहत वाडयली.जर्मनीची लश्करी शक्त इतलेमजगतीं बरीच वाडिल्ली.वसाहतींच्या झुजांतल्यान जर्मनीची हेर साम्राज्यवादी राश्ट्रांवांगडा दुस्मानकाय निर्माण जाल्ली.हे गजालींतल्यान १९१४ त पयलें म्हाझूज सुरू जालें.पयली ह्या झुजांत जर्मनीक सगळेकडेन जैत मेळ्ळें.पूण १९१७ उपरांत हेर राश्ट्रांनी जर्मनीक पराभूत केलो.

९ नोव्हेंबर १९१८ त सम्राट कैसरान राज्य सोडलें.जर्मनीतली राज्यसत्ता काबार जावन थंय प्रजासत्ताकाची थापणूक जाली.रोझा लक्झेंबर्ग आनी कार्ल लीपकनेख्त हांच्या फुडारपणाखाला हंगामी सरकार सत्तेर आयलें. रश्ट्रीय संविधान पारिशद घेवपाचें थारलें.जानेवारी १९१९ त,बर्लिनांत जाल्ले दंगलींत लक्झेंबर्ग आनी लीपकनेख्त हांचे खून जाले.१९ जानेवारी वेंचणुको जावन ६ फेब्रुवारी दिसा राश्ट्रिय संविधान परिशदेची बसका जाली आनी फ्रेडरीक एबर्ट हाची जर्मन प्रजासत्ताकाचो पयलो अध्यक्ष म्हूण नेमणूक जाली.ह्याच काळांत बर्लिनांत कम्युनिस्टांनी बंड केलें;बव्हेरियांत सोव्हिएत प्रजासत्ताकाची थापणूक जाली,पूण सरकरान ह्यो दोनूय गजाली पुरायपणान काबार केल्यो.फ्रांसाचे