Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/362

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

शेंकड्यांतल्या कवींचेर ह्या दीर्घ काव्याचो व्हडलो प्रभाव पडिल्लो. 1538 मेरेन ह्या काव्याच्यो सुमार 40 आवृत्यो भायर सरिल्ल्यो. नामनेचो फ्रेंच कवी क्लेमां मारो (1496 – 1544) हाणें 1527 वर्सा रोमा द ला रोझची आकृती संपादून उजवाडायली. मदल्या युगांतलो सर्वश्रेश्ठ इंग्लीश कवी जेफ्री चॉसस हाणें ह्या दीर्घकाव्याचो इंग्लीश अणकार रोमान्स ऑफ द रोझ करून आपले वाङ्मयीन कारकिर्दीची सुरवात केली. हें काव्य म्हळ्यार फ्रेंच साहित्यांतली पंडिती, वैचारिक काव्याचो सुरवातीचो नमुनो मानतात.


-कों. वि. सं. मं.


रोमानिया : उदेंत युरोपांतलें एक प्रजासत्ताक राश्ट्र. रोमानिया म्हळ्यार रोमी लोकांची भूंय. तो देश आदल्या तेंपार रोमी साम्राज्याचो वांटो आशिल्लो देखुनूच ताका रोमानिया अशें म्हण्टात. देशाचें क्षेत्रफळ 237,500 चौ. किमी. आसून, ताचो अक्षवृत्तीय विस्तार 43° 37' उत्तर ते 48° 15' उत्तर अक्षांश आनी 20° 15 उदेंत ते 29° 41' उदेंत रेखांश. ताचें आग्नेयेक काळो दर्या (Black Sea), उत्तरेक आनी ईशान्येक मालदोवा, उदेंतेक युक्रेन, वायव्येक हंगेरी, नौऋत्येक युगोस्लावीया आनी दक्षिणेक बल्गेरीया आसा. बुखॉरॅस्ट शार हें देशाची राजधानी.


भूंयवर्णन : देशाचे उत्तरेकडेन आनी मध्य भागार साबार पर्वतावळी वाटकुळाकार पातळ्ळ्यात. त्या पर्वतावळीमनी ट्रान्सील्वानीयन सड्याची व्हड सपाट भूंय रेवडिल्ल्या त्या पर्वतांचे उदेंतेक, अस्तंतेक आनी दक्षिणेक व्हड सपाट मैदानां आसात.


रोमानियांतल्यो चडशो पर्वतांच्यो रांको कार्पाथीयन पर्वत समुहांतल्यो आसात. मोलदावीयन ही पर्वताची रांक उत्तरेक सावन देशाच्या मध्य – भागामेरेन पातळ्ळ्या, जाल्यार ट्रान्सील्वानीयन आल्प ही पर्वतांची रांक मोलदावीयन रांकेचे अस्तंतेकडेन पातळ्ळ्या. बिहार पर्वतांची रांक आनी ताचे लागशिल्ल्यो हेर रांको मेळून “वॅस्टर्न कार्पाथीयन” चोबों तयार जाला. रोमानिया पर्वतांचेर चड ऊंच वा चड खर देंवत्यो आशिल्लीं तेमकां नात. चडशा सगळ्या पर्वतरांकांचेर साबार खिंडां आसात, जीं येरादारीच्या मळार फायदेशीर थारल्यांत. चडशो पर्वतांच्यो वळी 910 मी. ते 1800 मी. मेरेन उंचायेच्यो आसात. ट्रान्सील्वानीयन आल्प हें रांकेंतलें मोल्देवियेनू (2,543 मी). हें रोमानियांतलें सगळ्यांत उंचेलें तेमूक. ट्रान्सील्वानीयन सडो दर्याथळासावन सुमार 366 मी. ऊंच आसा. काळ्यादर्याक तेंकून वा लागीं आशिल्ली चडशी भूंय सपाट आसा. ती भूंय पिकाळ आसून, देशांतली चडशी शारां आनी नगरां त्याच प्रदेशांत आसात.


भूंयरचणुकेचे नदरेन देशाचे ट्रान्सील्वानीयन, बुकोविना, मोल्दावीया, वालाचीया, बेनाट आनी दोबरुजा अशे स वांटे केल्ले आसात. ट्रान्सील्वानीयन हो देशाचो सगळ्यांत व्हडलो भाग आसून तो देशाच्या मध्याक सावन वायव्येक मेरेन पातळ्ळा. देशांतल्या चडशा पर्वतांचो त्या भागांत आस्पाव जाता. तशेंच ट्रान्सील्वानीयन सडो आनी वायव्य मैदानांचो तातूंत आस्पाव जाता. सड्यावयली आनी मैदानांचो भूंय पिकाळ आसा. देशाचो बूकोविना भूंय भाग ट्रान्सील्वानीयाचे ईश्यान्येक आसा. मोल्दावियन कार्पाथीयन पर्वत रांकांचो तातूंत आस्पाव जाता. त्या भागांत कांय ऊंच तेमकां आनी रूंद देगणां आसात. मोल्दावीया हो देशाचो ईशान्येकडचो भाग. तो ट्रान्सील्वानीया सावन मोल्दोवा शिमेमेरेन पातळ्ळा. वालाचीया हो देशाचो दक्षिणेकडचो भाग. दक्षिण पर्वतांमेरेन तो डॅनूब न्हंयमेरेन पातळ्ळा. बेनाट हो रोमानियाचो अस्तंतेकडचो भाग जाल्यार दोबारुजा हो डॅन्यूब न्हंयेचे उत्तरेक आनी काळ्या दर्यामदीं आशिल्लो ल्हानसो मैदानी भाग.


रोमानियांत साबार न्हंयो आसून, तातुंतली डॅन्यूब ही देशांतली सगळ्यांत व्हड आनी म्हत्वाची न्हंय. तिची देशांतली लांबाय सुमार 1,400 किमी. आसून ती मुखेलपणान अस्तंतेक सावन उदेंतेकडेन व्हांवता. काळ्या दर्या लागसार ती उत्तरेकडेन घुंवता आनी उपरांत उदेंतेकडेन मोडून काळ्या दर्याक मेळटा. देशांतल्यो चडशो न्हंयो उत्तरेकडच्यान व्हांवत येवन डॅन्यूब न्हंयेक मेळटात. तातूंत जिऊ, ऑल्तूल, आर्गीस, इयालोमीत, सिरेतूल आनी प्रूत न्हंयांचो आस्पाव जाता. देशांत ल्हान – व्हड मेळून सुमार 2,500 तळीं आसात.


हवामान : रोमानियांत गिमाच्या दिसांनी चड उश्णताय जाणवता आनी रखरखीत वत आसता. पूण शिंयाळो कडक आसून, त्या दिसांनी मळबांत कुपां दाटिल्लीं आसतात. सादारणपणान देशांतलें हवमान शितळ आसता. जुलय म्हयन्यांत सरासरी तापमान 21° सॅ. उरता, जाल्यार जानेवारी म्हयन्यांत ते -1° सॅ सकयल देंवता. रोमानियाच्या सपाट मैदानी प्रदेशांनी पर्वतीय प्रदेशांपरस चड उश्णताय आसता. देशाच्या पर्वतीय भागांनी सपाट मैदानी भागांपरस चड पावस पडटा. पर्वतीय भागांत सुमार 80 सेंमी. पावस पडटा आनी सपाट प्रदेशांनी 50 सेंमी. परस उणो पावस पडटा.


वनस्पत आनी मोनजात : रोमानियचे वट्ट भुंयेंतली सुमार 27 % भूंय रानां सकयल आसा. पर्वतीय प्रदेशांचे उंचायेप्रमाण रुखावळीचे प्रकार बदलतात. 800 मी. मेरेन उंचायेच्या प्रदेशांनी ओक प्रकारची रुखावळ चड आसा, जाल्यार 900 ते 1400 मी. उंचायेच्या प्रदेशांनी बीच चोंब्यांतले रूख चड आसात. 1400 ते 1800 मी. उंचायेच्या प्रदेशांनी कॉनिफरस चोंब्यांतली रुखावळ चड आस. देशाच्या ट्रान्सील्वानिया भागांत दाट रानां आसात. चड उंचायेच्या प्रदेशांनी आल्पीय आनी सबआल्पीय प्रकाराची चरोव मळां आसात.


मोनजातीच्या मळार देश समृध्द आसून, थंय कांय खाशेल्या जातींची मोनजात मेळटा. चामोंयस ही मोनजात कार्पाथीयन दोंगराचेर आल्पीय मळांनी मेळटा. रानटी मोनजातींभितर वांस्वेल, तांबडें