403
na magpahayag na dai naghihiré an dagé; an siring mansanang katag&é nin tataramon ginaga- mit sa kauswagan nin tawo. Malalaglag an nagka- pirang mga boot, iaatang an ibang mga tawo; alagad ano man kaiyan; magpapadagos kan saiyang lakaw an Kauswagan, asin sa dugd kan mga magkapurukan ma- surublak nin mga bago asin mga masalinggéyang mga sipang.! hilinga! an Pahayagan mansana na minsan ngani boot lomakaw nin pasibog, dai nag-aaram mina- lakad man nin sar6 pasiring sa enotan; sagkod an mga dominico dai nakakadulag sa katogonan na ini, asin minaararog sa mga jesuita, an saindang lubds na ga- yong mga kaiwal, nagpipiriyesta sa saindang mga claus- tro, nagngapapatirindog nin mga saradit na teatro, nagkokorompuso nin mga rawitdawit, huli ta, mantang dai sinda nagkuktilang nin isip minsan ngani nanini- wala sinda sa siglo XV, nagpapakasabot sinda na may katanosan an mga jesuita asin magkakaigwa pa sindang kabtang sa kaagahon kan mga aki pang banwaan na saindang mga tinorokdoan.”
“Alinsunod saimo, minairiba sa Kauswagan an mga jesuita?” an nagtatakang hapot ni Don Filipo, “ano ta kinakalaban sinda sa Europa?” :
“Sisimbagon ko ika siring sa sarong escolastico kai- tong soanoy,” an simbag kan pantas, na hominigda giraray asin ta nagbalik su saiyang dating mapagtuy4- tuyang panglawog, “sa tolong bagay makakasabay an Kauswagan; mangenot, omabay, pumahuri, an mga énot nagkakaranoré kaiyan an mga ikaduwa nangagsisipa- bayang dararahon kaiyan, asin an mga huri pinaggogo- royod, asin sa mga ini kabirilang an mga jesuita. Boot ninda na sinda na an magpalakaw kaiyan, alagad huli ta nakikita nindang makosog asin igwa nin ibang mga liyab, minapahonod, pinagmarahay nindang sumonod ki sa magkabaratayan sinda o magkawaralat sa tahaw nin dalan sa kadikloman. Negunyan, kita, digdi sa Filipinas, naglakaw sa laog nin dai kumulang sa tolong siglo sa likod kan carro; pahanga kitang magpoén nin pagluwas sa Edad Media, nin huli kaini an mga jesuita, na mga pasibog sa Europa, kan hihirilingon maghalé digdi, iyo an mga ladawan kan Kauswagan; ttang sainda kan Fi- lipinas an nagmomondag na saindang adal, an mga Cien- cias Naturales kalag kan siglo XIX siring sa mga domi- nico an Escolaticismo, gadan na minsan habé si Leon
