404
XIII: dai nin Papa na makakabthay liwat kan sinilotan kan sadiring bagtingon... alagad saén kita napadu- man?” naghapot na nagliwat nin daging kan tingog “lah!” “pinagolayan nyaté an kamugtakan ngunyan kan Filipinas... Ohé ngunyan minalaog kita sa katarahanan nin pakibaka, sabi ko, kamo, an samong pagaraki na- nonongod sa kabanggihon, kami mapapara na. pakikibaka nasa pakalipas, na nagngonotiil asin na- ngangapot may kaibang mga panunumpa sa nanga- ngalangalang na castillo feudal, asin an omaaboton, na an Awit nin pandaog nadadangog sa harayd sa mga saga nin nagdadaliwawang kaagahon, dara an Maray- rahay na Bareta halé sa ibang mga bansé... Sairisay an mga magkakapurukan asin magpapakalobong sa mga rogmok kan marompag?”
Ominontok su magtirang, asin kan makita nyang inaghihiling sya ni Don Filipo na baga may iniisip, ominoyom asin sominimbag:
“Haros nasasalom ko an saimong iniisip.”
“Totoo?”
“Naghohoné ka madalé akong mahdlog sa pagkaka- malé,” an sabi na may kaibang mamondong hoyom; “nounyan may lagnat ako asin baké akong ligtas sa kamalean ‘homo sum et nihil humani ame alienum puto,’ (102-a) an sabi ni Terencio; alagad kun nogayod itino- tégot an pangatorogan, ano ta dai magpapangatoro- gan nin mamongayang sa mga huring hidalé nin bihay? Dai akong ibang nabuhayan kundi mga pangatorogan! Tama ka pangatorogan! daing ibang sa isip kan satong mga bagong-tawo kundi an mapadapit sa ngaran na pagkamoot asin mga kagayagayahan; kanigtian na panahon an ginagamit asin nangagpapagal na bulanos sa paggayuma asin paghalé nin dangog sa sarong da- raga, ki sa magisip kan ikakarahay kan saindang ban- waan, an satong mga babaye, sa pagingat kan harong asin angkos nin Dios nagpapakalingaw kan saindang ro- garing na pagsadiri asin angkos, an satong kalalakihan mga masilansikan sa mga mardot na kaugalean asin mga bayanihon sa kasopogan, an mga aki nagkakagiri- mata sa kadikloman asin nagpapadagos sa bakong mar- hay na gawé, nagkakaburuhay an mga bagong-tawo sa orog karahay nindang mga taon na daing iniisip na gibohon, asin an nasa igé nang kagirang, bawas, nag- kakaigwa lamang nin halaga sa pagpahamak huli kan
