402
asin inogid su gabés na nakakalibot saiya. Hilinga ngunyan kun paanong suminirang an satong mga taga- pagawit; su mga Diwani kan Katalagahan sa luhay- lthay nangagbukas sa sato kan saindang kayamanan asin nangagpodn nin paghoyomhéyom sa pagsadol sa- tiya sa gibo. Su mga ciencias expermentales nagnga- tarao na kan saindang mga énot na bunga, an nagku- kilang ngunyan iyo na pakarhayon na gayo iyan kan panahon. An mga bagong abogado inaradalan sa mga bagong huwadan kan Filosofia kan Derecho, an iba nag- poporoon nang magbandag sa tahaw nin kadikloman na nakakalikos sa satong tribuna, asin nagpapahayag nin sarong kabagohan sa lakaw kan panahon. Hinanyo- ga kun paano an pagtataram kan kabagong-tawohan, dalawa an mga paadalan, asin ibang mga pagngaran an mga minaaniningal sa mga lanob kan mga clase, na daing ibang nadadangog nyato an ki Santo Tomas, Sua- rez, Amat, Sanchez asin iba pa mga idolo kan sakong kapanahonan. Sayang na an mga fraile magkurahaw sa pulpito laban sa pagraraot nin mga kaugalean, siring sa pagkurahaw kan mga paratindang sira laban sa kai- motan kan mga parabakal, dai ninda namamangnohan na rorogok na asin dai na mapapakinabangan an sain- dang ipinagbabalidya! Sayang na ikdlat kan mga con- vento an saindang mga sarampong asin mga gamot, sa pagsagpong sa mga banwaan kan bagong solog; su mga dioses nangaghalé; mapapaluya kan mga gamot nin ka- hoy an mga tinanom na natutigmad sa mga iyan, ala- gad dai nakakahalé kan bihay kan ibang mga dai ti- baad, na siring sa gamgam, minairitaas sa kalangitan.”
Pano nin buhay su pagtaram kan pantas, nagsasaga su saiyang mga mata.
“Minsan siring an bagong banhi saday; kun an gabdés magmokna, mahihimong lamoson an kauswagan, na bi- nakal nyaté nin halangkaw,” an simbag pandlang ni Don Filipo na dai nin paniwala.
“TLamoson sya, siisay? an tawo, an mognan na iyaén na naghehélang, lamosén an Kauswagan, an mapang- yaring aki kan panahon asin kan silansikan? Kasuarin nahimo? An dogma, an bitaydn asin an gambahan sa pagsasagpong saiya, itinotoldang sya. E pur si muove, an sabi ni Galileo kan pinipirit sya kan mga dominico
