401
taramon, laban sa nagpapalabilabi sa saiyang kosog, laban sa naglalaglag kan kamoninongan kan banwaan, laban sa nagkukilang sa saiyang katongdan; dai ka ku- tA nagsolosolo, tara an bansa ngunyan baké nang siring kaito kan nakadging duwang-polong taon.” “Naniniwala ka kaiyan?” an hapot ni Don Filipo. “Asin dai mo iyan namamatean?” an simbag kan gu- rang na bominangén-bangén sa higdaan; “!ah! huli ta dai mo nakita an nakaagi, dai mo inadalan an bunga kan pagpadigdi kan mga europeo, an pagdaratong nin dakol na mga bagong mga libro asin an lakaw kan mga kabagong-tawohan pasiring sa Europa. Adalan mo asin saimong pagbagaybagayon: totoo nganing nagdadanay pa an Real asin Pontificia na Universidad nin Santo Tomas sagkod kan mga madodonong na mga paratokdé diyan, asin nagsasanay pa an ibang mga kamaisipan sa pagpahayag nin paglaenlaen asin an pagpapamantaag kan pagkapantas na bulanos kan escolasticismo, alagad saén mo masosompongan an mga madodoénong na itong mga bagong-tawo kan mga panahon nyaté, na mga halangkaw su mga inadalan, na, huli sa pagkasakiti kan isip, naghihingagdan na nagpapahayag nin pagka- dénong sa sarong ségod nin mga lalawigan, na dai nya nasayodan na bulanos an mga karahayan kan mga dai- tibaad, na dai pa nya ikinapapaliwanag an hapot ma- padapit sa esencia asin ewistencia, halangkawon na ga- yong mga pakasabot, na minapaélingaw satuyé kan orog na gayong kaipuhan; kan satong ada (101-a) asin ro- garing na kabilogan? Hilinga ngunyan an kaakian tagob nin gambira sa paghiling nin mga bagong pagka- kanoodan. Nangangaaradal nin Salaysay, Matematica, Geografia, Literatura, mga Ciencias Fisicas, Lenguas, mga bagay-bagay gabés na kan panahdn nyat6 ikina- oongis tang madangog na baga herejia; an siring na bagay ipinahayag kan orog kalibre-pensador kan kapa- nahonan nyak6 sa mga categoria ni Aristételes asin sa mga leyes kan silogismo. Sa katapusan an tawo naka- sayod na siya tawo, tinalikondan nya an pag-aatid-atid sa saiyang Dios; sa pagsdhot sa dai matatantan, sa dai nya nakita, sa pagtao nin mga katogonan sa mga ina- alisngaw kan saiyang isip; an tawo nakakaséyod na an pamana saiya iyo an mahiwas na kinaban na kaya nyang paghadean; kan pagal na sa katotoklos nin daing kanongdanan asin mapangahas na gayo, idindko su payo
