263
asin mga mapaglanghad, na minabunga sa banwaan nin kamuyahan sa paglikay asin pagologolog sa siring na mga pananagpong; sa pagibong criminal sa sarong ban waan pagduduwaduwahan lamang an kakayahan. Gomibo nin sarong katogonan, bako nang digdi, kundi sa Espana asin makikita mo na andalan an palakaw sa pagbasangbasang kaiyan, asin iyo ta sa mga paragibong batas nagpakalingaw sa pangyayari na orog nang tinatago an sarong bagay lalong minamawot na makita iyan. Hull ta an mapaglapastang na gawe asin an kalistohan ibinibilang sa darakulang kakayahan sa banwang kastila kun dai nin ibang siring saiya na orog kanoble, orog kamaabhaw asin orog kamabansay sa boot? Huli ta an samong mga paragibo nin batas, kaiba an orog karahay na kaisipan, nagduruwaduwa kan saindang dugong malinaw, linogad su saindang kaabhawan asin inangat su saindang mabansay na boot 1 Muya kang magbukas sa Espana nin dalan sa tahaw nin kagapoan? Bugtakan mo duman nin mapinagboot sa kartel na ipinapangalad an pagagi duman, asin an banwaan, sa pakisuhay laban sa pagboot babayaan an tinampo tanganing makatukad sa mga bato. Sa aldaw na sa Espana may sarong paragibong batas na pomangalad kan kabanalan, asin ipagboot an maraot na kaugalean, sa masunod na aldaw, an gabos anas na mga banal!” Ominorong su dominico, dangan nagpadagos: “Alagad, masabi ka na nagtitiwal kita.sa bagay; sakuyang binabalikan yan... An masasabi ko saimo tanganing maniwala ka, iyo na an mga maraot na ka ugalean na saindong tinitios, dai dapat ipamasol sa samuya siring man sa pamahalaan; na sa makakundian na pagkapatindog an sarong, kaayonan qui multum pro bat, nihil probat, na mapapahamak sa labilabing pagingat, pagkukulang sa kinakaipuhan asin kalibisan sa bakong kakulangan.” “Kun ikinokumpisal mo an mga kakundian na iyan sa saindong kaayonan,” an simbag ni Isagani, “ano ta nakikilabot iyan sa paghusay sa mga kaayonan na daple bago pangataman kan saiyang sadiri?” “Naghaharayo kita sa satong bagay, hagbayon; an teoria kan mga natapus nang pangyayari sukat na akoon ...” “Tama! inaako ko iyan huli ta sarong pangyari asin padagos akong naghahapot: ano ta kun an saindong
