262
yang kakayahan asin maghiling kun makakagibo nin nagkakanigong pangatamanon bilang! Makangingirhat na mga pangimon kan pagkadaing kakayahan!” Buhay na gayo su panimbagan asin nadakop sya sa paginate ni Padre Fernandez. Hiniling si Isagani asin garong dakulaon sa saiyang paghona, dai malupig, makapangyarihan, asin iyo pa sana sa saiyang pagkabuhay naghonang dinaog sya nin sarong estudianteng filipino. Nagbasol syang inasusang nya su pasuhay, alagad huri na. Sa saiyang kagipitan asin sa atubang nin makangingirhat na kalaban, hominanap nin marhay na kalasag, asin pinangapotan su pamahalaan. “An gabos na mga pakalapas isinasahot nindo samuya huli ta dai kamong ibang nakikita kundi kami na harani,” an sabi sa tingog na bakong gayong mapangahas; “talagang siring, dai ako nagtataka! an banwaan naoongis sa soldados o sa alguacil na dominakop saiya asin bakong sa hokom na nagboot kan pagpabilanggo. Kamo asin kami nagsasayaw sa compas nin sarong togtog kun buhaton an bitis kasabay nyamo, dai kami pagsalaon; an togtog an pinagdidirigiran kan samong mga hiro. Naghohona kamo na kaming mga fraile daing isusugad asin habo kami kan marhay? Naghohona kamo dai mi kamo pinagroromdom, dai kami nagiisip kan sa mong katongdan, asin nagkakakan kami tangani sanang mabuhay asin nabubuhay kami tanganing maghade. Magraot pang maging siring! Alagad, siring saindo, nagsososog kami kan compas; sa pagoltanan kami kan espada asin kan lanob; o haleon kami nindo o pahaleon kami kan pamahalaan. An pamahalaan nagboboot, asin an nagboboot, asin cartucho sa canon!” “Diyan mangyaring masalom,” an pagmasid ni Isa gani may kaibang mapait na hoyom, “na boot kan pa mahalaan an samong pagkariworok?” “Oh, dai, dai ko boot sabihon iyan! An muya kong sabihon iyo na may mga pagakla, may mga pamugtak asin mga katogonan na, tinotorogdas sa orog karahay na kaisipan, linuluwasan kan orog kamakamoromondong halimbawa. Sa pagsagpong nin kadikit na karatan, minagibo nin dakol na katogonan na ginigirikanan nin orog pa kadakol na mga karatan: corruptissima in republica plurimae leges, olay ni Tacito. Sa paglilikay nin sarong caso nin pagtikas, ginigibo an saro may kabangang laksa nin mga katigayonan panagpong
