12
Walay usa nga nangahas pagduyog niadtong mga pagdaut
kang Simoun: si don Custodio makahimo, kon buut man siya
ugaling, pakig-kapin ug kabubut-on sa Kapitan Heneral, apan si
Ben Zayb, si pari Irene, si pari Salvi, bisan si pari Sibyla nga
gipanamastamasan adunay pagsalig nga ang uban dili mosugilon
— Kay kana ugod si ginoo Simoun, sanglit Amerikanhon, nagatoo man nga ang atong ginsakupan mga “Pieles Rojas” . . . Binuang gayud ang paghisgot nianang mga butanga dinhi sa bapor! Ipapilit, ipapugos kon6 niya ang mga tawo! . . . Mao kana siya ang nagsugyot sa pagdalag mga sundalo ngadto sa Carolinas ug sa Mindanaw nga sa dakung kaulaw makalugnas kanato . . . Ug siya usab mao ang mihagad nga mosalmot sa pagtukod ug usa ka “crucero,” ug mangutana ako: unsa may alamag sa usa ka magbabaligyag pahiyas, bisan unsa niya ka manggialamon ug kaadunahan, sa pagpamuhat ug sakayan?
Kining tanan gisulti ni don Custodio sa tingog nga nagkagalkal sa iyang katupad nga si Ben Zayb, nangumpas siya, palihokon ang iyang mga abaga ug mag-utas ug tan-aw sa uban nga nanagyango-yango, walay nasayud kon uyon kun supak ba sa gisulti ni don Custodio. Sa mga ngabil sa “canonigo” nga si pari Irene adunay pahiyum nga dili kaayo masabut ug nga gisalipdan ug diyutay sa iyang kamot nga nagautas ug hapyod sa iyang ilong.
— Ingnon ko ikaw, Ben Zayb — mipadayon pagsulti si don Custodio ug giuyog niya ang bukton sa magsusulat; — ang nakadaut ugod dinhi kay dili man pangutan-on ang mga tawo nga nakapuyo nag dugay dinhi sa Pilipinas. Ang usa ka butang nga buut buhaton nga inubanan sa mga pulong pinalabong pag-ayo ug labi na kon ubanan usab sa dakung salapi nga galastohon, makalamat ug dawaton dayon . . . tungud niini! Ug gibag-idbag-id ni don Custodio sa iyang duroha ka tudlo ang kumagko sa iyang kamot.
— May pagka-tinuod kana, may pagka-tinuod — mitubag si Ben Zayb nga, tungod sa iyang pagka-peryodista, nagatuo nga may katungdanan sa pagkasayud sa tanan nga manghitabo.
— Tan-awa da ugod, una sa mga bulohaton sa Dunggoanan, may gitanyag ako nga usa ka “proyecto” nga lahi sa uban, walay kuti-kuti, mapuslanon, dili magakinahanglan ug daghang salapi ug may kahimoan gayud, aron paghabwa nianang daghang balas
