10
ni Antonina . . . Ayaw patuo-tuo sa imong hunahuna; ang nangamatay dili mangabanhaw ug ang kusganon mao day hatagan
ug katarungan sa mga kaliwat nga umaabut. :
— Apan, ginoo Simoun, kanang mga paagiha makahatag ug kagubut — miingon si don Custodio, nga wala mahimutang sa pagtan-aw nga nagakangil-ad na ang dudulongan sa butang nga ilang gihisgotan.
— Kagubut, ha, ha! Misukol ba bisan makausa na lamang ang lungsod nga chiptohanon, nanukol ba ang mga hudiyong binilanggo batok sa mapuanguron nga Tito? Gipakaingon ko kadto nga ikaw may alamag sa gisugid sa mga dahon sa kasaysayan!
Nakita na nga kadto si Simoun maoy usa ka tawo nga andakan kun wala ba hinoon ing diyutay nga pamatasan. Ginawong gayud niya intawon pag-ingon si don Custodio nga dili maalam sa kasaysayan ug kining buhata makapasurok gayud tuod sa dugo ni bisan kinsa! Ug mao gayud ang nahitabo, si don Custodio gipanglimotan ug mitubag:
— Apan ikaw wala makapuyo tipon sa mga chiptohanon ni sa mga hudiyo!
— Ug kining lungsod sa mga “indio” misukol na kapin sa makausa batok sa kagamhanan — midason ang paring dominiko nga daw nagpanuko; — kaniadto sa panahon nga gipilit sila pagpahakot ug daghang mga kahoy aron buhatong mga sakayan, kon dili pa tungud sa mga pari . . .
— Kadtong mga panahon halayo na kaayo — mitubag si Simoun nga nagkatawa sa usa ka kinataw-an nga labi pang uga kay sa iyang naandan; — kining kapupod-an dili na mousab pagsukol sa kagamhanan bisan unsang mga trabaho kun mga bulohisan ang ipahamtang kanila . . . Dili ba ugod imo man kadtong gidalayeg, pari Salvi, sa akong atubangan — mipadayon siya pagsulti nga miatubang sa pransiskano nga yagpison ug lawas
— ang balay ug ang tambalanan sa Los Banos diin atua karon ang Kapitan Heneral?
Milingi si pari Salvi ug mitan-aw nga nahibulong sa pangutana.
— Wala ba ikaw mag-ingon kaganina nga kanang duroha ka balay gitukod pinaagi sa pagpugos pagpatrabaho sa kalungsoran. sinunod sa latus sa usa ka uldog? Sa akong hunahuna ang “Puente
