228
— Ako mianhi aron paghukom sa dula, mitubag si Don Custodio nga maligdong uyamut sama sa usa ka Caton, nga malinis ug tanlag.
Si Makaraig nagkinidhatay ug si Pipay, ug kini nagpasabut nga duna siyay igsusulti. Ug sanglit ang baylarina masayag ug nawong, ang tanan nagtoo nga ang ilang tuyo midaug. Si Sandobal, nga bag-ong nahiabut gikang miduaw sa ubang mga palko, nagpahayag nga ang hukom dapig sa ilang gipangayo, ug nga niadto dayong hapona gipasaka sa Labawng Komisyon ug giuyunan. Ang tanan tungod niini mga malipayon. Bisan si Pecson nahikalimot na sa iyang walay pagsalig nga nakakita kang Pipay nga nagpakita nga mapahiyumon sa usa ka sulat. Si Sandobal ug si Makaraig nagpahaiipayay na, ug si Isagani da gayud ang nagpabilin nga mahilumon ug dili gani mopahiyum.
Unsay nahitabo kaha sa batan-on?
Si Isagani, sa pagsulod niya sa dulaan, nakakita kang Paulita sa usa ka palko ug kang Pelaez nga nakigsulti niini. Naluspad siya ug gipakaingon niya nga nasayop siya. Apan wala, siya gayud kadto, siya nga miyango kani?a ug nagpahiyum, samtang ang iyang mga matahum nga mga mata, mao rag nangayog pasaylo ug nagsaad nga maghimog mga balibad. Tuod man: nagsabut sila nga si Isagani mouna sa pagsulod, aron pagtan-aw kon ang dula dili ba mahilas alang sa usa ka batan-ong babaye, ug karon si Paulita nakita niya nga kuyog sa iyang kaatbang. Ang nahitabo sa kalag ni Isagani dili matukib: kaligutgut, pangabubho, kahiubos, ug pagdumot, kining tanan miturok sa kinahiladman sa iyang kasingkasing. Dihay mga higayon nga nagtinguha siya nga ang dulaan mahugno; gilamian siya sa pagtalidhay, sa pagpakaulaw sa iyang hinigugma, paghagit sa iyang kaaway, paghimog usa ka eskandalo...apan milingkod na lamang siya paghinay ug wala na motan-aw kang Paulita. Nakabati siya sa mga maanindot nga hunahuna nga pagabuhaton ni Makaraig ug Sandobal ug ang ilang tingog mao rag halayo da kaayo kaniya; ang honi sa Orkista mao rag mamingaw ug masulob-on, ug kadtong tanan nga nananaw pulos mga kuwanggol, ug sa makadaghan gitulon niya ang iyang mga luha. Wala gani siya makaalingat sa nahitabo sa tawo nga wala motindog sa iyang lingkoranan ug sa pag-abut
