Page:Cosmoglotta A 128 (Sep-Dec 1939).djvu/17

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

SCIENTIE

Li heroic età del radiofonie. — In li conosset revue francés « La Nature » de oct. 1934, Sr. Gouineau, redactor de « Je sois tout » (Yo save omnicos) ha racontat qualmen evenit li unesim important radio-concert transmisset ye grand distantie.

Ti transmission evenit li 22. dec. 1921 inter Paris e Lille, do in un distantie de 200 km. It esset organisat de sr ing. Gouineau quel raconta it talmen :

« Vu save, quo li distantie de 200 km. significat in 1921. Con li debil potentie del emissor del Turre Eiffel, noi esset obligat haver in li loc del ariva (Lille) un tam grand amplification que li local sones parasitic menaciat covrir omnicos. Pro to yo posse revelar un anecdote restat til hodíe absolutmen secret : li Prefecte del Departament del Nord, li Chef-Ingeniero del Labores de Lille e yo esset li sol persones conossent it.

Li teatre municipal de Lille es situat in li centre de un plazza circumdat de lineas de electric tram-vias. Ti trames pro li recent guerre esset in un statu deplorabil. Per lor rulette prendent li currente e per lor colectores motoric ili constituet terribil fontes de sones parasitic. Strax pos li unesim provas, noi comprendet que un concert esset inpossibil in ti conditiones. Por evitar li fiasco, li Prefect del Nord, pos mi petition, consentit concordar con li Companie del tram-vias por organisar un panne « inexpectat » durant li radio-concert. Durant du hores li Lilleses esset privat de lor usual medie de transport, ma li unesim radio-concert de Europa ye grand distantie successat admirabilmen ; li 2000 auditores revenit ad-hem entusiasmat.

Li 53-ésim plica ! — Sin dúbit vu ja alquande ha plicat per distration un folie de paper por far de it un chapel o un batel. Ma esque vu ja questionat vos quant vezes on posse repetir ti plica ? Ples imaginar que vu prende un folie de silkin paper tre tenui ; crede vu que vu va posser plicar it 50 vezes ?

— To es facil, vu va forsan responder.

— No, to ne es facil, to es ínpossibil, nam li spessore del paper vell esser de milliones de kilometres. Ples provar !

Desde li triésim plica li folie ha augmentat su spessore 8 vezes ; ye li 5-ésim : 32 vezes ; ye 7-ésim : 128 vezes ; ye li 10-ésim li max tenui paper deveni tam spess que on ne posse plicar it per li manu.

Ye li 20-ésim plica, li spessore del paper atinye circa 30 metres, ye li 24-ésim : 450 metres ; ye li 30-ésim it vell atinyer li stratosfere. Ye li 30-ésim it vell egalar li diametre de terra. Ye li 44-ésim it vell preterpassar li distantie del terra al lun, ye li 53-ésim ti del terra al sole.

Pluvie artificial. — Recentli on fat experimentes in li provincia Santiago del Estero in Argentina, pri li artificial production de pluvie per radies electro-magnetic, sub direction del ingenioro Baigorri.

On raporta que li resultates es satisfant.

63