Molaotheo wa Rephaboliki ya Aforika Borwa/Kgaolo 6
| ←Kgaolo 5 | Molaotheo wa Rephaboliki ya Aforika Borwa (1996) Kgaolo 6: Diporofense |
Kgaolo 7→ |
103. Diporofense
1. Rephaboliki e na le diporofense tse di latelang:
a. Kapa Botlhaba;
b. Foreistata;
c. Gauteng;
d. Kwa Zulu-Natal;
e. Mpumalanga;
f. Kapa Bokone;
g. Limpopo;
h. Bokone Bophirima;
i. Kapa Bophirima.
[K. 1 e emetswe ke k. 3 ya Molaotheo Tlhabololo wa Bosomenngwe wa Molao wa 2003.]
2. Mafelo a diporofense ka go farologana a akaretsa palo ya mafelo a tlhagelelang mo dimmepeng ka go farologana tse di tlhalositsweng mo Kitsisong ya Mametlelelo ya A1.
[K.l (2) e emetswe ke k. 1 ya Molaotheo Tlhabololo wa Bosomepedi wa Molao wa 2005.]
3. a. Gangwe le gape fa kgaolo ya porofense e tlhomamisiwa sešwa ka tlhabololo ya Molaotheo, Molao wa Palamente o tshwanetse go tlamela ka tsamaiso ya thulaganyo mo nakong e sa fediseng pelo, bomolao, kgonagalo le ditlamorago dingwe tse di ka tlholwang ke thulaganyo entshwa.
b. Molao wa Palamente o o tlhomamisistweng mo temana (a) o ka atlenegisiwa le go tsenngwa tirisong pele tlhabololo eo e diriwa go Molaotheo, mmfela iro ngwe le ngwe ya porofense, dithoto, ditshwanelo, ditlamego,ditiro kgotsa maikarabelo a tshwanetse go sutisewa fela go ya ka Molaooo morago ga go tsengwa tirisong ga tlhabololo ya Molaotheo.
[K. 103 e emetswe ke k. 1 ya Molaotheo Tlhabololo ya Bosomepedi ya Molao wa 2005.]
Dikgotla-peomolao tsa Diporofense
104. Bothati taolo jwa dikgotla-peomolao tsa diporofense
1. Bothati taolo jwa porofense bo rwelwe kgotla-peomolao ya porofense, e bile bo naya kgotla-peomolao ya porofense maatla –
a. go atlanegisa molaotheo wa porofense kgotsa go tlhabolola molaotheo o o atlenegisitsweng ke yona, go ya ka ditaelo tsa dikarolo 142 le 143;
b. go atlenegisa molao boemong jwa porofense tebang le –
i. morero mongwe le mongwe o o tlhalositsweng mo lenaane la Mametlelelo 4;
ii. morero mongwe le mongwe o o tlhalositsweng mo lenaane la Mametlelelo 5; le
iii. morero mongwe le mongwe yo o sa tlhalosiwang mo manaaneong ao, o o abetsweng porofense ka tlhamalalo go ya ka molao wa bosetšhaba; le
iv. morero mongwe le mongwe oo taelo ya Molaotheo e tlhomamisitseng katlanegiso ya kgotla-peomolao ya porofense; le
c. go abela Khansele ya Mmasepala nngwe le nngwe ya dithata tsa yona tsa semolao.
2. Kgotla-peomolao ya porofense, ka tshwetso ya bontsi jwa pedi-tharo ya ditokololo tsa yona, e ka, lopa Palamente go fetola leina la porofense eo.
3. Kgotla-Peomolao ya porofense e tlamiwa fela ke Molaotheo, le ke Molaotheo wa porofense fa e setse e atlanegisitse Molaotheo wa porofense, mme e tshwanetse go dira go ya ka ditaelo tsa Molaotheo oo, le molaotheo wa porofense eo.
4. kgotla-Peomolao ya porofense tebang le morero yo botlhokwa mabapi le, kgotsa wa tlaleletso le tiragatso ya thata ka manontlhotlho tebang le morero mongwe le mongwe o o mo lenaane la Mametlelelo 4, ke peo ka mabaka otlhe go ya ka lenaane la Mametlelelo 4.
5. Kgotla-peomolao ya porofense e ka dira tshitsinyo go Ntlokokoano Bosetšhaba ya molao tebang le morero mongwe le mongwe o o kwa ntle ga bothati taolo jwa kgotla-peomolao, kgotsa e okamweng ke Molao wa Palamente godimo ga molao wa porofense.
105. Sebopego le ditlhopho tsa dikgotla-peomolao tsa Diporofense
1. Kgotla-peomolao tsa porofense di bopiwa ke basadi le banna ba ba tlhophilweng jaaka ditokololo tsa lenaane la tsamaiso ya ditlhopho, e –
a. tlhamiwang ka molao ya bosetšhaba;
b. ikaegileng ka karolo ya lenaane la batlhophi ba Porofense eo; le
c. rulaganyang bonnye selekanyetso sa go bouta sa dingwaga di le 18; le
d. dipholo, ka kakaretso, ka tekanyetso ya baemedi.
[K.(1) e tlhabolotswe ke k. 3 ya Molaotheo Tlhabololo ya Bolesome ya Molao wa 2003 le ka k. 3 ya Molaotheo Tlhabololo ya Bosomenne ya Molao wa 2008.]
2. Kgotla-peomolao ya porofense e na le ditokololo tse di le gare ga 30 le 80. Palo ya ditokololo e ka farologana go ya ka diporofense fa seo se rulagantswe ka selekanyo sa mokgwa o tlhomamisitsweng ka molao wa bosetšhaba.
106. Botokololo
1. Moagi mongwe le mongwe yo o letleletsweng go tlhopha mo Ntlokokoano Bosetšhabeng e ka nna tokololo ya Kgotlapeomolao ya porofense ntle le –
a. mongwe le mongwe yo o thapilweng ke puso kgotsa moredi puso yo o amogelang moputso boemong jwa maemo a gagwe kgotsa tirelo, ntle le –
i. tonakgolo le ditokololo dingwe tsa khuduthamaga ya porofense; le
ii. batlhankedi bangwe ba ditiro tsa bona di tsamaelanang le ditiro tsa tokololo ya kgotlapeomolao ya porofense, mme ditiro tsa bona di tlhomamisitswe fa di tshwana go ya ka molao ya bosetšhaba.
b. ditokololo tsa Ntlokokoano Bosetšhaba, baemedi ba leruri ba Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense kgotsa ditokololo tsa Lekgotla la Mmasepala;
c. mokoloti yo o sa kgopologeng;
d. mongwe le mongwe yo Kgotlatshekelo ya Rephaboliki e tsayang a sa itekanela mo tlhaloganyong;
e. mongwe le mongwe yo e rileng fa karolwana eno ya molao tsena tirisong a bonwa molato, mme a atlholwa dikgwedi tse di fetang 12 mo kgolegelong ntle le tšhono ya go duela, le fa e le mo gare ga Rephaboliki, kgotsa kwa ntle ga Rephaboliki; fa tiragalo eo e bonwa jaaka molato mo Rephaboliking, mme ga go ope yo tshwanetseng go amogelwa a atlhotswe go fitlhelela boikuelo kgatlhanong le kotlo kgotsa katlholo e tlhomamisiwa, kgotsa go fitlhelela nako ya boikuelo e feta. Go latlhegelwa ke ditshwanelo fa tlase ga kgaolo e go khutla morago ga ngwaga tse tlhano katlholo e weditswe.
2. Motho yo o sa tshwanelang go nna tokololo ya Kgotlapeomolao ya porofense go ya ka ka ditaelo tsa karolotlaleletso (1)(a) kgotsa (b) e ka nna ntlhopheng wa kgotlapeomolao go tsamaelana le tekanyetso nngwe le nngwe kgotsa kgotsa mabaka a tlhomamisitsweng ka molao wa bosetšhaba.
3. Motho o latlhegelwa ke botokololo jwa Kgotlapeomolao ya porofense fa motho yoo a –
a. kgaotsa go nna yo o ka tlhopiwang;
b. sa tlhagelele mo kgotlapeomolao ya porofense ntle le tetla le mororo melawana le ditaelo tsa kgotlapeomolao di tlhomamisa go latlhegelwa ke botokololo; kgotsa
c. kgaotsa go nna tokololo ya lekoko le le tlhophileng motho yoo jaaka tokololo ya kgotlapeomolao.
[Kl.(3) e emetswe ke k. 4 ya Molaotheo Tlhabololo wa Bolesome wa Molao wa 2003.]
4. Diphatlhatiro tsa kgotlapeomolao Porofense di tshwanetse go tlatswa go ya ka molao ya bosetšhaba.
107. Maikano kgotsa tshepiso ya boikanyego
Pele ditokololo tsa kgotlapeomolao ya Porofense di simolola go dira ditiro tsa tsona mo kgotlapeomolao, di tshwanetse go ikana kgotsa go tshepisa boikanyego go Rephaboliking le go obamela Molaotheo go ya ka Mametlelelo ya 2.
108. Paka ya kgotlapeomolao ya porofense
1. Kgotlapeomolao ya porofense e tlhophiwa go dira paka ya dingwaga di le tlhano.
2. Fa kgotlapeomolao ya porofense e phatlhaladiwa go ya ka karolotlaleletso 109 kgotsa fa nako ya yona e fela, Tonakgolo ya porofense ka tiriso ya kgoeletso e tshwanetse go bitsa le go tlhomamisa letlha la ditlhopho, tse di tshwanetseng go tshwarwa mo nakong ya matsatsi a le 90 morago ga go phatlaladiwa ga kgotlapeomolao, kgotsa go fela ga paka ya yona peomolao, kgotsa nako e e fedileng ka yona. Go tshwanetse go ntshiwa Kgoeletso e e bitsang kopano le go totobatsa letlha ditlhopho pele kgotsa morago ga go fela ga paka ya kgotlapeomolao ya porofense.
[Kl.(2) e emetswe ke k. 1 ya Molaotheo Tlhabololo wa Bone wa Molao wa 1999.]
3. Fa dipholo tsa ditlhopho tsa kgotlapeomolao ya porofense di sa phasaladiwe ka nako e e tlhalositsweng mo a karolo 190 kgotsa fa ditlhopo di kgapelwa thoko ke kgotlatshekelo, Moporesidente o tshwanetse go ntsha kgoeletso e e bitsang kopano le go tlhomamisa letlha le lengwe la ditlhopo,tse di tshwanetseng go tshwarwa mo nakong ya matsatsi a le 90 a paka e felang kgotsa ka letlha le ditlhopho di kgapetsweng thoko ka lona.
4. Peomolao ya porofense e sala e nonofile go dira go simolola motsing o e phatlhaladitsweng kgotsa nako ya yona e khutlang, go fitlhelela motsing o o fa pele ga letsatsing la ntlha la ditlhopho tsa kgotlapeomolao e e latelang.
109. Go phatlaladiwa ga dikgotlapeomolao tsa diporofense pele ga bokhutlo jwa paka ya tsona
1. Tonakgolo ya porofense o tshwanetse go phatlalatsa kgotlapeomolao ya porofense fa –
a. kgotlapeomolao e amogetse tshwetso ya go phatlalala ka tshegetso ya bontsi jwa ditokololo tsa yona; le
b. go fetile dingwaga di le tharo e sa le kgotlapeomolao e tlhophilwe.
2. Tonakgolo ya nama-o-tshwere e tshwanetse go phatlalatsa kgotlapeomolao ya porofense fa–
a. go na le phatlha-tiro mo ofising ya Tonakgolo; le fa
b. kgotlapeomolao e retelelwa ke go tlhopha Tonakgolo e ntšhwa mo nakong ya matsatsi a le 30 morago ga phatlhatiro e ntse e le teng.
110. Dipitso le dipaka tsa khunologo
1 Morago ga ditlhopho, kopano ya ntlha ya kgotlapeomolao ya porofense e tshwanetse go epiwa ka nako le letlha le le tlhomamisitsweng ke moatlhodi yo o tlhophilweng ke Moatlhodimogolo,mme fela, e seng morago ga matsatsi a 14 dipholo tsa ditlhopho di itsisitswe. Kgotlapeomolao ya porofense e ka tlhomamisa nako, boleele jwa dikopano le dipaka tsa khunologo.
[Kl.(1) e emetswe ke k. 8 ya Molaotheo Tlhabololo wa Borataro wa Molao wa 2001.]
2. Tonakgolo ya porofense e ka bitsa kopano e e kgethegileng ya Kgotlapeomolao ya porofense nako nngwe le nngwe go rerisa ka merero o kgethegileng.
3. Kgotlapeomolao ya porofense e ka tlhomamisa moo e tshwarelang dikopano gona.
111. Babusakgotla le Batlatsa-Babusakgotla
1. Mo kopanong ya ntlha morago ga ditlhopho tsa yona, kgotsa fa go tlhokagala go tlatsa phatlha, Kgotlapeomolao ya porofense e tshwanetse go kgetha Mmusakgotla le Motlatsa Mmusakgotla mo ditokololong tsa yona.
2. Moatlhodi yo o tlhophilweng ke Moatlhodimogolo o tshwanetse go okama tsamaiso ya go tlhophiwa ga Mmusakgotla. Mmusakgotla o okama tsamaiso ya ditlhopho tsa Motlatsa Mmusakgotla.
[Kl.(2) e emetswe ke k. 9 ya Molaotheo Tlhabololo wa Borataro wa Molao wa 2001.]
3. Tsamaiso e e tlhalositsweng mo Karolo A ya Mametlelelo 3 e dirisiwa fa go tlhophiwa Babusakgotla le Batlatsa Mmusakgotla.
4. Kgotlapeomolao ya porofense e ka tlosa Mmusakgotla mo tirong kgotsa 74 Motlatsa Mmusakgotla ka tshwetso. Bontsi jwa ditokololo tsa kgotlapeomolao di tshwanetse go nna teng fa tshwetso e atlanegisiwa.
5. Go ya ka melawana le ditaelo, kgotlapeomolao e ka tlhopha mo ditokololong tsa yona baeteledipele go thusa Mmusakgotla le Motlatsa Mmusakgotla.
112. Ditshwetso
1. Ntle le fa Molaotheo o tlhalosa ka tsela e nngwe –
a. bontsi jwa ditokololo tsa Kgotlapeomolao ya porofense di tshwanetse go nna teng pele go ka boutelwa Molaotlhomo kgotsa tlhabololo ya Molaotheo;
b. bonnye nngwe-tharo ya ditokololo e tshwanetse go nna teng pele go boutelwa potso nngwe le nngwe e e fa pele ga kgotlapeomolao;
c. dintlha tsotlhe tse di fa pele ga Kgotlapeomolao ya porofense di amogelwa ka bontsi jwa diboutu tse di dirilweng.
2. Tokololo ya Kgotlapeomolao ya porofense e okameng ga e letlwe go bouta ka tlwaelo, mme –
a. o tshwanetse go boutu go kgaolakgang fa diboutu tsa matlhakore oo mabedi di le maleka, e bile
b. o tshwanetse go boutu ka mokgwa wa tlwaelo fa, potso e tshwanetse go amogelwa ka tshegetso ya bonnye diboutu tsa pedi-tharo ya ditokololo tsakgotlapeomolao.
113. Ditshwanelo tsa baemedi ba leruri mo kgotlapeomolao ya Porofense
Baemedi ba porofense ba leruri ba Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense ba ka tsenela, e bile ba ka bua mo kgotlapeomolao ya porofense ya bona le dikomiti tsa yona, fela ga ba tshwanela go bouta. Kgotlapeomolao e ka tlhoka moemedi wa leruri go tsena pitso ya yona kgotsa ya dikomiti tsa yona.
114. Dithata tsa dikgotlapeomolao tsa diporofense
1. Mo go diragatseng thata ya yona ya molao, Kgotlapeomolao ya porofense e ka –
a. sekaseka, atlenegisa, tlhabolola kgotsa ya gana Molaotlhomo mongwe le mongwe o fa pele ga kgotlapeomolao; le
b. go tshitsinya kgotsa go baakanya molao, ntle le Melaotlhomo wa ditšhelete.
2. Kgotlapeomolao ya porofense e tshwanetse go tlhomamisa mekgwa ya go –
a. netefatsa fa ditheo tsotlhe tsa puso mo porofenseng rwala maikarabelo a tsona; le
b. go sekaseka –
i. bolaodi taolo mo porofenseng go akarediwa le tiragatso ya molao; le
ii. setheo sengwe le sengwe sa puso ya porofense.
115. Bopaki kgotsa tshedimosetso fa pele ga dikgotla peomolao tsa diporofense
1. Kgotlapeomolao ya porofense kgotsa nngwe le nngwe ya dikomiti tsa yona e ka –
a. bitsa mongwe le mongwe go tlhagelela fa pele ga tsona go neela bopaki a ikanne kgotsa ka go dira tshepiso kgotsa go tlhagisa ditokomane;
b. go laela motho kgotsa setheo sengwe le sengwe go tlhagisa pego fa pele ga yona; le
c. go gapeletsa, go tsamaelana le ditaelo tsa kgotlapeomolao ya porofense kgotsa melawana le ditaelo, motho kgotsa setheo sengwe le sengwe go itepatepanya le mabaka a tagafara kgotsa ditlhokego tsa temana (a) kgotsa (b); le
d. go amogela diphetišene, ditshwaelo kgotsa ditlhagiso go tswa go mongwe le mongwe yo o na leng kgatlhego kgotsa setheo.
116. Dithulaganyo tsa ka fa teng, ditsweletso le ditsamaiso tsa dikgotlapeomolao tsa diporofense
1. Kgotlapeomolao ya porofense e ka –
a. tlhomamisa le go laola merero ya yona mo teng, ditsweletso le ditsamaiso, le
b. go dira melawana le ditaelo tebang le tiro ya yona, go etswe tlhoko kemedi le botsayakarolo jo bo gololesegileng, maikarabelo, puso ya botlhe le botsayaykarolo jwa setšhaba.
2. Melawana le ditaelo tsa Kgotlapeomolao ya porofense di tshwanetse go tlamela ka –
a. tlhamo, popego, maatla, ditiro, ditsamaiso le paka-tiro ya dikomiti tsa yona; le
b. botsaya karolo jwa makokopotlana a a na leng baemedi mo ditsamaisong tsa kgotlapeomolao ka mokgwa o o tsamaelang le demokerasi;
c. thuso ya tšhelete le tsamaiso go lekoko lengwe le lengwe la sepolotiki le le na leng baemedi mo kgotlapeomolao, go ya ka tekanyetso ya kemedi go kgontsha lekoko le moeteledipele wa lona go dira ditiro tsa bona mo Kgotlapeomolao; le
d. go amogela moeteledipele wa lekoko le legolo la kganetso mo kgotlapeomolao, jaaka Moeteledipele wa Lekoko Kganetso.
117. Ditetlelelo
1. Ditokololo tsa Kgotlapeomolao ya porofense le ditokololo tsa porofense tsa leruri tsa Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense –
a. di na le kgololosego puo mo Kgotlapeomolao le mo dikomiting tsa yona, go tsamaelana le melawana le ditaelo tsa yona; e bile
b. ga ba rwale maikarabelo a ditatofatso tsa dikgetsi tsa ngangisano kgotsa bosenyi, go tshwariwa, kotlhao ya kgolegelo kgotsa ditshenyegelo ka ntlha ya –
i. sengwe le sengwe se ba se buileng, ba se tlhagisitseng, kgotsa neetseng Kgotlapeomolao kgotsa nngwe le nngwe ya dikomiti tsa yona; kgotsa
ii. sengwe le sengwe se se utulotsweng ka ntlha ya sengwe se ba se buileng, tlhagisitseng fa pele, kgotsa neetsweng Kgotlapeomolao kgotsa nngwe ya dikomiti tsa yona.
2. Ditetlelelo le dishireletsego dingwe tsa Kgotlapeomolao le ditokololo tsa yona di ka tlhomamisiwa ka molao wa bosetšhaba.
3. Meputso, diallawanse le ditshiamelo tse di duelwang ditokololo tsa Kgotlapeomolao ya porofense di tsewa ka tlhamalalo go tswa go Lotlele la Lotseno la porofense.
118. Phitlhelelo le botsaya karolo jwa botlhe mo dikgotlapeomolao tsa diporofense
1. Kgotlapeomolao ya porofense e tshwanetse go –
a. ntshetsapele botsaya karolo jwa setšhaba mo molaong le ditsamaiso tse dingwe tsa Kgotlapeomolao le dikomiti tsa yona; le
b. akaretsa botlhe mo tsamaisang ya ditiro tsa yona, le go tshwara dikopano tsa yona, le tsa dikomiti tsa yona mo pepeneneng; mme dikgato tse maleba di tshwanetse go tsewa –
i. go laola phitlhelelo ya batho, go akarediwa phitlhelelo ya bogasi go Kgotlapeomolao le dikomiti tsa yona; le
ii. go rulaganya phuruphutso ya mongwe le mongwe , mme fa go le maleba, go thibelwa go tsena kgotsa go tlosiwa ga mongwe le mongwe.
2. Kgotlapeomolao ya porofense gay a tshwanela go thibela setšhaba go akaretsa bogasi mo dikopanong tsa komiti ya yona ntle le fa le go le matshwanedi e bile go siame go dira jaalo mo dikgatlhegelong tsa setšhaba le demokerasi.
119. Kitsiso ya Melaotlhomo
Ke fela ditokololo tsa Kgotlakhuduthamaga ya porofense kgotsa komiti kgotsa tokololo ya kgotlapeomolao ya porofense e ka itsiseng Molaotlhomo mo Kgotlapeomolao; mme ke fela tokololo ya Kgotlakhuduthamaga e e rweleng maikarabelo a merero ya matlotlo mo porofenseng, kgotsa tokololo e e kgethilweng ke Tonakgolo, e ka itsiseng Molaotlhomo wa ditšhelete mo kgotlapeomolao.
120. Melaotlhomo ya Ditšhelete
1. Molaotlhomo ke Molaotlhomo wa tšhelete fa o,
a. thala tekanyetsokabo ya tšhelete;
b. rulaganya lekgetho la porofense, makgethwana, ditefelo kgotsa dituediso tsa tlaleletso;
c. fedisa kgotsa fokotsa, kgotsa o letlelela dikgololo tsa lekgetho lengwe le lengwela porofense, makgethwana, ditefelo kgotsa dituediso tsa tlaleletso; kgotsa
d. katlanegisa ya dituelo ka tlhamalalo go tswa go Letlole la Lotseno la Porofense.
2. Molaotlhomo wa tšhelete ga o tshwanelwa go samagana le morero mongwe ntle le -
a. morero o monnye malebana le tekanyetso ya tšhelete;
b. taelo, phediso kgotsa phokoletso ya makgetho a porofense, makgethwana, ditefelo kgotsa dituediso tsa tlaleletso;
c. go rebola dikgololo tsa makgetho a porofense, makgethwana, ditefelo kgotsa dituediso tsa tlaleletso; kgotsa
d. katlanegiso ya dituelo ka tlhamalalo go tswa go Letlole la Lotseno lwa Porofense.
3. Molao wa porofense o tshwanetse go tlamela ka tsela e ka yona kgotlapeomolao ya porofense e ka tlhabololang Molaotlhomo wa tšhelete.
[K. 120 e emetswe ke k. 3 ya Molaotheo Tlhabololo wa Bosupa wa Molao wa 2001.]
121. Katlanegiso ya Melaotlhomo
1. Tonakgolo ya porofense e tshwanetse go atlenegisa kgotsa go saena Molaotlhomo o o amogetsweng ke kgotlapeomolao ya porofense go ya ka Kgaolo eno, kgotsa fa Tonakgolo o na le dipelaelo ka bomolaotheo jwa Molaotlhomo, o tshwanetse go busetsa Molaotlhomo morago go kgotlapeomolao go sekasekwa.
2. Fa morago ga go sekwasekwa bošwa ga Molaotlhomo, Molaotlhomo o kgotsofatsa dipelaelo tsa Tonakgolo, Tonakgolo e tshwanetse go atlenegisa le go saena Molaotlhomo, kgotsa fa go se jaalo, Tonakgolo e tshwanetse go –
a. atlenegisa le go seana Molaotlhomo; kgotsa
b. o romela go Kgotlatshekelo ya Molaotheo go tlhomamisa bomolaotheo jwa one.
3. Fa Kgotlatshekelo ya Molaotheo e tlhomamisa gore Molaotlhomo o tsamaelana le molaotheo, Tonakgolo e tshwanetse go atlenegisa le go saena Molaotlhomo.
122. Kopo ka ditokololo go Kgotlatshekelo ya Molaotheo
1. Ditokololo tsa kgotlapeomolao ya porofense di ka dira kopo go Kgotlatshekelo ya Molaotheo go dira taelo go netefatsa fa molao otlhe kgotsa karolo ya Molao o atlenegisitsweng ga e tsamaelane le Molaotheo.
2. Kopo –
a. e tshwanetse go emiwa nokeng ke diperesente di le 20 tsa ditokololo tsa kgotlapeomolao; e
b. e tshwanetse go dirwa mo nakong ya matsatsi a le 30 morago ga katlanegiso le go saeniwa ga molao ke Tonakgolo.
3. Kgotlatshekelo ya Molaotheo e ka laela gore Molao otlhe kgotsa karolo ya Molao o go dirilweng kopo boemong jwa yona, go ya ka karolotlaletso 1 o se dirisiwe go fitlhela Kgotlatshekelo e dira tshwetso ya kopo, fa –
a. dikgatlhego tsa bosiamisi di tlhoka seo; e bile
b. go na le kgonagalo ya go atlega ga kopo.
4. fa kopo e sa atlega,e bile e sena kgonagalo ya katlego, Kgotlatshekelo ya Molaotheo e tshwanetse go laela bakopi go duela ditshenyegelo.
123. Phatlalatso ya Melao ya porofense
Molaotlhomo yo o atlenegisitweng le go saeniwa ke Tonakgolo ya Porofense o nna Molao wa Porofense, o tshwanetse go phatlaladiwa ka bonako e bile o simolola go dira fa o phatlaladitswe ka letlha le le tlhomamisitsweng ke Molao.
124. Polokego ya Melao ya porofense
Kgatiso e e saenilweng ya Molao wa Porofense ke bopaki jo bo feletseng jwa ditaelo tsa Molao, e bile morago ga phatlalatso o tshwanetse go bolokwa kwa Kgotlatshekelo ya Molaotheo.
Dikhuduthamaga tsa diporofense
125. Bothati taolo jwa khuduthamaga ya diporofense
1. Bothati taolo jwa khuduthamaga ya porofense bo abetswe Tonakgolo ya Porofense eo.
2. Tonakgolo e dirisa matla a bothati taolo jwa khuduthamaga, mmogo le ditokololo tse dingwe tsa Khansele ya Kgotla Khuduthamaga, ka –
a. go dirisa molao wa porofense;
b. go tsenya tirisong melao yotlhe ya bosetšhaba go ya ka tlhaloso ya Mametlelelo 4 kgotsa 5, ntle le fa Molaotheo kgotsa Molao wa Palamente o tlhalosang ka mokgwa mongwe;
c. go tsamaisa mo Porofenseng, molao wa bosetšhaba ntle le ditiro tse di tlhalositsweng Mametlelelo 4 le 5, eo tsamaiso ya yona e abetsweng khuduthamaga ya porofense go ya ka Molao wa Palamente;
d. tlhabololo le tiragatso ya maikamisetso a Porofense;
thulaganyo ya ditiro tsa tsamaiso ya Porofense le mafapha a yona;
e. tshitsinyo le tshimololo ya molao wa Porofense; le
f. tiragatso ya tiro ngwe le ngwe e e abetsweng khuduthamaga ya porofense go ya ka Molaotheo kgotsa Molao wa Palamente.
3. Porofense e na le bothati taolo jwa khuduthamaga go ya ka karolotlaleletso (2)(b) fela fa Porofense e nale bokgoni jwa go rulaganya tsamaiso maikarabelo a yona ka manontlhotlho. Puso ya setšhaba ka molao le dikgato tse dingwe e tshwanetse go thusa Porofense go tlhabolola bokgoni jo bo tlhokegang jwa tsamaiso go diragatsa matla a yona botwerere le ditiro tsa yona, tse di tlalositsweng mo karolotlaleletso (2).
4. Ngongorego nngwe le nngwe e e amanang le bokgoni jwa tsamaiso ya Porofense mabapi le tiro nngwe le nngwe, e tshwanetse go romelwa go Khansele ya Setšhaba ya Diporofense go rarabololwa mo nakong ya matsatsi a le 30 ka letlha la go romelo go Khansele.
5. Go ya ka karolo 100, tiragatso ya molao wa porofense mo porofenseng ke thata e e kgethegileng ya khuduthamaga ya Porofense.
6. Khuduthamaga ya Porofense e tshwanetse go dira go ya ka –
a. Molaotheo; le
b. Molaotheo wa Porofense, fa molaotheo wa porofense o atlenigisitse.
126. Kabo ya ditiro
1. Tokololo ya Khansele ya Khuduthamaga ya Porofense e ka abela Khansele ya Mmasepala thata kgotsa tiro nngwe le nngwe e e tshwanetsweng go dirwa go ya ka Molao wa Palamente, kgotsa Molao wa porofense. Kabo ya tiro –
a. e tshwanetse go diriwa ka tumelano gareng ga tokololo ya Khansele ya Khuduthamaga e e maleba le Khansele ya Mmasepala;
b. e tshwanetse go tsamaelana le Molao go ya ka thata e e maleba kgotsa tiro e e diriwang; e bile
c. e tsena tirisong fa Tonakgoloe dirile kgoeletso.
127. Dithata le Ditiro tsa Ditonakgolo
1. Tonakgolo ya Porofense e na le dithata le ditiro tse di abetsweng kantoro ka Molaotheo le molao monngwe le monngwe.
2. Tonakgolo ya Porofense e na le maikarabelo a go –
a. atlanegisa le go saena Melaotlhomo;
b. go romela Molaotlhomo morago go kgotlapeomolao ya porofense go sekaseka bomolaotheo jwa Molaotlhomo;
c. go romela Molaotlhomo go Kgotlatshekelo ya Molaotheo go sekseka bomolaotheo jwa Molaotlhomo;
d. go bitsa kopano e e kgethegileng ya Kgotlapeomolao go rarabolola merero e e kgethegileng;
e. go tlhoma dikhomišene tsa patlisiso; le
f. go tshwara referantamo mo Porofenseng go ya ka molao wa bosetšhaba.
128. Go tlhophiwa ga Ditonakgolo
1. Ka kopano ya bona ya ntlha morago ga ditlhopho, le fa go tlhokega go tlatsa phatlhatiro, kgotlapeomolao ya porofense e tshwanetse go tlhopha mosadi kgotsa monna fa gare ga ditokololo tsa yona go nna Tonakgolo ya porofense.
2. Moatlhodi yo o kgethilweng ke Moatlhodimogolo o okama ditsamaiso tsa ditlhopho tsa Tonakgolo. Tsela e e tlhaositsweng Karolo A ya Mametlelelo 3 e dirisiwa fa go tlhophiwa Tonakgolo.
[Kl.(2) e emetswe ke k. 10 ya Molaotheo Tlhabololo wa Borataro wa Molaowa 2001.]
3. Tlhopho ya go tlatsa phatlhatiro ya boTonakgolo e tshwanetse go tshwarwa ka nako le letlha le le tlhomamisitsweng ke Moatlhodimogolo, fela e seng morago ga matsatsi a le 30 morago ga go nna teng ga phatlha.
[Kl.(3) e emetswe ke k. 10 ya Molaotheo Tlhabololo wa Borataro wa Molao wa 2001.]
129. Tshimololo ya tiro ya Ditonakgolo
Tonakgolo e e kgethilweng e tshwanetse go simolola tiro mo nakong ya matsatsi a matlhano Morago ga go kgethiwa, ka go ikana kgotsa go dira tshepiso ya boikanyego go Rephaboliki le kobamelo ya Molaotheo go ya ka Mametlelelo 2.
130. Paka-Tiro le go tlosiwa ga Ditonakgolo
1. Paka-tiro ya tonakgolo e simolola fa Tonakgolo e simolola tiro mme e khutla morago ga go tlhagelela ga phatlhatiro kgotsa fa motho yo o kgethilweng go nna motlhatlhami jaaka Tonakgolo a simolola tiro.
2. Ga go ope yo o letleletsweng go nna Tonakgolo go feta dipaka di le pedi, mme fa motho a kgethilwe go tlatsa phatlhatiro mo maemong a Tonakgolo, paka gare ga ditlhopho tseo le ditlhopho tse di latelang tsa boTonakgolo ga di tsewa jaaka paka ya tiro.
3. Kgotlapeomolao ya porofense, ka tshwetso ya tshegetso ya bonnye diboutu tsa pedi-tharo ya maloko a yona, a ka tlosa Tonakgolo mo tirong fela ka ntlha ya –
a. tshiamololo e e masisi ya Molaotheo kgotsa molao;
b. maitshwaro a makgwakgwa;
c. go palelwa ke go dira tiro ya maemo a gagwe.
4. Mongwe le mongwe yo o tlositsweng mo tirong ya Botonakgolo go ya ka karolotlaleletso 3(a) kgotsa (b) ga a tshwanela go amogela ditshwanelo dipe go tswa go kantoro eo, e bile ga a tshwanela go modiredi wa setšhaba.
131. Ditonakgolo tsa Nama-o-tshwere
1. Fa Tonakgolo e se teng kgotsa a sa kgone go dira tiro ya boTonakgolo,kgotsa fa go nale phatlhatiro boTonakgolo, motlhankedi yo tlhatlhamang Tonakgolo ka maemo o nama-a-tshwere jaaka Tonakgolo:
a. Tokololo ya Kgotla Khuduthamaga e e kgethilweng ke Tonakgolo.
b. Tokololo ya Kgotla Khuduthamaga e e kgethilweng ke ditokololo tsa Khansele.
c. Mmusakgotla, go fitlhela kgotlapeomolao e tlhopa mongwe wa ditokololo tsa yona.
2. Tonakgolo ya nama-o-tshwere e na le maikarabelo, dithata le ditiro tsa Tonakgolo.
3. Pele a rwala maikarabelo, ditlamego le ditiro tsa boTonakgolo, Tonakgolo ya nama-o-tshwere e tshwanetse go ikana kgotsa tshepisa boikanyego go Rephaboliki le go obamela Molaotheo go ya ka Mametlelelo 2.
132. Dikhansele tsa Khuduthamaga
1. Khansele ya Khuduthamaga ya porofense e bopiwa ke Tonakgolo jaaka tlhogo ya Khansele, le palo e e seng fa tlase ga tlhano le e e sa feteng lesome ya ditokololo tse di tlhophilweng ke Tonakgolo mo ditokololong tsa kgotlapeomolao ya porofense.
2. Tonakgolo ya porofense o tlhopha ditokololo tsa Khansele ya khuduthamaga, a ba abele dithata le ditiro, e bile a ka ba rola tiro.
133. Maikarabelo le ditlamego
1. Ditokololo tsa Khansele ya khuduthamaga ya porofense di rwele maikarabelo a ditiro tsa khuduthamaga jaaka ba e abetswe ke Tonakgolo.
2. Ditokololo tsa Khuduthamaga ya porofense ba rwele maikarabelo ka bojotlhe le ka bongwe ka bongwe go kgotlapeomolao ka tiragatso ya ditiro tsa bona.
3. Ditokololo tsa Khansele ya Khuduthamaga ya porofense di tshwanetse –
a. go dira go tsamaelana le Molaotheo; le
b. go tlamela kgotlapeomolao ka dipegelo tsa merero e e fa tlase ga kgotlapeomolao.
134. Tswelelopele ya Dikgotla Khuduthamaga morago ga Ditlhopho
Fa go tshwariwa ditlhopho tsa kgotlapeomolao, Kgotla ya khuduthamaga le ditokololo tsa yona di dula di ntse na le maatla a go dira go fitlha motho yo o tlhophilweng jaaka Tonakgolo ke Kotlapeomolao e e latelang a simolola tiro.
135. Maikano kgotsa tshepiso
Pele ditokololo tsa Kgotla Khuduthamaga ya porofense di simolola go dira ditiro tsa bona, ba tshwanetse go ikana kgotsa go tshepisa boikanyego jwa bona go Rephaboliki le go obamela Molaotheo, go ya ka Mametlelelo 2.
136. Maitshwaro a ditokololo tsa DikgotlaKhuduthamaga
1. Ditokololo tsa Kgotla Khuduthamaga ya porofense di tshwanetse go dira go ya ka Khoutu ya melawana ya maitshwaro o o tlhomamisitsweng ke molao wa bosetšhaba.
2. Ditokololo tsa Khansele ya Bosetšhaba ga di a letlelelwa go –
a. dira tiro e nngwe gape e e duelang;
b. itshwara ka mokgwa o o kgatlhanong le seriti sa tiro ya bona kgotsa go ikgolaganya le maemo a tla bakang thulano ya dikgatlhegelo gare ga maikarabelo a bona a semolao le dikgatlhego tsa poraefete; kgotsa
c. dirisa maemo a bona kgotsa tshedimoso e ba filwengt yona ka botshepegi go ikhumisa kgotsa go dira gore motho yo mongwe a une molemo ka mokgwa o o sa siamang.
137. Kabelo ya ditiro
1. Tonakgolo ka phatlalatso a ka abela tokololo ya kgotla khuduthamaga –
a. tsamaiso ya molao monngwe le monngwe yo o roletsweng tokololo eo; kgotsa
b. thata kgotsa tiro nngwe le nngwe e e roletsweng tokololo eo go ya ka molao.
138. Kabelo ya nakwana ya ditiro
Tonakgolo ya porofense e ka abela tokololo ya Khansele ya Khuduthamaga thata kgotsa tiro nngwe le nngwe ya tokololo engwe e e seyong mo ofising kgotsa e e palelwang go diragatsa dithata kgotsa tiro eo.
139. Go tsereganya ga porofense mo puso selegae
1. Fa mmasepala a palelwa kgotsa a sa kgone go dira ditshwanelo tsa yona bokhuduthamaga go ya ka Molaotheo kgotsa Molao, khuduthamaga ya porofense e e amegang e ka thusa ka go tsaya dikgato tse di maleba go netefatsa tiragatso tiro eo, go akarediwa –
a. go ntsha taelo go Khansele ya Mmasepala, e e tlhalosang selekano sa go palelwa ke go dira tiro eo, le go tlhalosa kgato nngwe le nngwe e e tshwanetseng go diriwa go netefatsa tiro eo; le
b. go rwala maikarabelo a tiro go mmasepala yoo, go ya ka moo go tlhokegang go –
i. diragatsa maemo a a botlhokwa a setšhaba kgotsa go fitlhelela maemo a tekanyetso a tlhomilweng a bosetšhaba a thebolo ya ditirelo;
ii. thibela mmasepala go tsaya kgato e e sa siamang e e leng kgatlhanong le dikgatlhegelo tsa mmasepala yo mongwe kgotsa go porofense ka bophara; kgotsa
iii. netefatsa kgolo ya ikonomi, kgotsa
c. Go phatlalatsa Khansele ya Mmasepala le go thapa motsamaisi go fitlha go tlhophiwa Khansele e ntšhwa ya Mmasepala, fa maemo a kgethegileng a letlelela kgato ya mofuta oo.
2. Fa khuduthamaga ya porofense e thusa mmasepala go ya ka mabaka a karolotlaleletso (1)(b) –
a. e tshwanetse go romela kitsiso e e kwadilweng ya go thusa go -
i. tokololo ya Kabinete e e rweleng maikarabelo a merero ya pusoselegae; le
ii. kgotlapeomolao ya porofense e e maleba le Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense thuso ya go tsereganya e tshwanetse go khutla mo nakong ya matsatsi a le 14 morago ga tshimolola ga thuso ya tsereganyo,
b. thuso ya tsereganyo e tshwanetse go khutla fa -
i. tokololo ya Kabinete e e rweleng maikarabelo a merero ya pusoselegae a sa amogele thuso ya tsereganyo mo nakong ya matsatsi a le 28 morago ga tshimololo ya thuso ya tsereganyo kgotsa ka bokhutlo jwa paka eo a sa amogela thuso ya tsereganyo, kgotsa
ii. Khansele e kgaphela thoko thuso ya tsereganyo mo nakong ya matsatsi a le 180 morago ga tshomologo ga thuso ya tsereganyo kgotsa fa ka bokhutlo jwa paka eo a se a amogela thuso ya tsereganyo, mme
c. fa thuso ya tsereganyo entse e tswelela pele, Khansele e tshwanetse go sekaseka thuso ya tsereganyo gangwe le gape e bile e ka dira ditshitsinyo go khuduthamaga ya porofense.
3. Fa Khansele ya Mmasepala e phatlaladiwa go ya ka karolotlaletso (1)(c)-
a. khuduthamaga ya porofense e tshwanetse go romela kitsiso e e kwadilweng ya phatlalatso ka bonako, go -
i. tokololo ya Kabinete e e rweleng maikarabelo a merero ya pusoselegae, le go
ii. kgotlapeomolao ya porofense e e maleba le Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense, e bile
b. phatlalatso e tsena tirisong mo nakong ya matsati a le 14 go simolola ka letlha la kamogelo ya kitsiso ke Khansele ntle le fa e kgaphetswe thoko ke tokololo eo ya Kabinete kgotsa Khansele pele go fela matsatsi a le 14.
4. Fa mmasepala o sa kgone kgotsa o sa diragatse tiro go ya ka Molaotheo kgotsa molao go amogela tekanyetsokabo kgotsa dikgato tsa go kgobokanya matlole tse di leng botlhokwa go diragatsa tekanyetsokabo, khuduthamaga ya porofense e e maleba e tshwanetse go tsereganya ka go tsaya kgato nngwe le nngwe e e maleba go netefatsa fa tekanyetsokabo kgotsa dikgato tsa go kgobokanya matlole di a amogelwa, go akaretsa le go phatlalatsa ga Khansele ya Mmasepala le go -
a. thapa motsamaisi go fitlha go tlhophiwa Khansele e ntšhwa ya Mmasepala, le go
b. amogela tekanyetsokabo ya nakwana kgotsa dikgato tse di kgobokanyang matlole go ntshetsapele tiro ya mmasepala.
5. Fa mmasepala, ka ntlha ya mathata a merero ya yona ya ditšhelete, o le mo mathateng kgotsa o tlholega go tlamela ka ditirelo tse di botlhokwa kgotsa go fitlhelela ditlamego tsa ona tsa ditšhelete, kgotsa o amogela fa o palelewa ke go fitlhelela ditlamego tsa ona kgotsa ditlamego tsa ditšhelete, khuduthamaga e e maleba ya porofense e tshwanetse go-
a. tsenyatirisong leano tlhabololo ka maikaelelo a go matlafatsa bokgoni jwa mmasepla go fitlhelela ditlamego tsa ona malebana le go tlamela ka ditirelo tse di botlhokwa kgotsa ditlamego tsa ona tsa ditšhelete, eo e tshwanetseng -
i. go rulaganngwa go ya ka molao wa bosetšhaba, e bile
ii. o tlama mmasepala go diragatsa bothati molao le taolo ya bokhuduthamaga, fela ka maikaelelo a go fitlhelela maano a go rarabolola mathata ano a ditšhelete, le
b. phatlalatsa Khansele ya Mmasepala, fa mmasepala o sa kgone kgotsa o sa amogele dikgato tsa semolao, go akarediwa le tekanyetsokabo kgotsa kgato nngwe le nngwe ya go kgobokanya matlole tse di leng botlhokwa go tsenyatirisong leano tlhabololo, le go -
i. thapa motsamaisi go fitlha go tlhophiwa Khansele e ntšhwa ya Mmasepala, le go
ii. amogela tekanyetsokabo ya nakwana kgotsa dikgato tsa go kgobokanya matlole kgotsa kgato nngwe le nngwe fela e e ka tsenyangtirisong leano tlhabololo go ntshetsapele tiro ya mmasepala, kgotsa
c. fa Khansele ya Mmasepala e sa phatlaladiwe go ya ka temana (b), e tshwanetse go rwala maikarabelo a go tsenyatirisong leano tlhabololo go fitlha go bonaga gore mmasepala ga o kgone kgotsa ga o tsenyetirisong leano tlhabololo.
6. Fa khuduthamaga ya porofense e tsereganya mo mmasepaleng go ya ka karolotlaleletso (4) kgotsa (5), e tshwanetse go romela kitsiso e e kwadilweng ya thuso ya tsereganyo go-
i. tokololo ya Kabinete e e rweleng maikarabelo ya merero ya pusoselegae, le go
ii. kgotlapeomolao ya porofense e e maleba le Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense, mo nakong ya matsatsi a le supa morago ga thuso ya tsereganyo.
7. Fa khuduthamaga ya porofense e sa kgone kgotsa e sa diragatse dithata ka tshwanelo kgotsa e sa dire ditiro tsa yona go ya ka tlhaloso ya karolotlaleletso (4) kgotsa (5), khuduthamaga ya bosetšhaba e tshwanetse go tsereganya go ya ka karolotlaleletso (4) kgotsa (5) boemong jwa khuduthamaga ya porofense e e maleba.
8. Molao wa bosetšhaba o tshwanetse go laola tiragatso ya karolo eno, go akaretsa ditsela tse di tlhalositsweng ke karolo eno.
[K. 139 e emetswe ke k. 4 Molaotheo Tlhabololo wa Bosomenngwe wa Molaowa 2003.]
140. Ditshwetso tsa khuduthamaga
1. a. (1) Tshwetso ya Tonakgolo ya porofense e tshwanetse go kwadiwa fa fatshe, fa –
b. e dirilwe go tsamaelana le molao; kgotsa
c. e na le ditlamorago tsa semolao.
2. Tshwetso e e kwadilweng ya Tonakgolo e tshwanetse go saeniwa sa bobedi ke tokololo e nngwe ya Khuduthamaga ya Khansele, fa tshwetso eo e amana tiro e e abetsweng tokololo eo.
3. Dikgoeletso, melawana le didiriswa dingwe tsa molao wa porofense di tshwanetse go fitlhelelwa ke batho botlhe.
4. Molao wa porofense o tshwanetse go totobatsa mokgwa o ka ona, le phitlhelelo e ka yona, didiriswa tse di tlhalosistsweng mo karolotlaleletso (3) di tshwanetseng go –
a. rarabololwa ka ona mo kgotlapeomolao ya porofense; le
b. go atlanegisiwa ke kgotlapeomolao ya porofense.
141. Ditshitsinyo tsa go tlhoka boikanyego
1. Fa Kgotlapeomolao ya porofense ka tshegetso ya bontsi jwa diboutu tsa ditokololo tsa yona e amogela tumelano ya go tlhoka boikanyego go Khansele ya Khuduthamaga ya porofense, ntle le Tonakgolo, Tonakgolo o tshwanetse go tlhama Khansele sešwa.
2. Fa kgotlapeomolao ya porofense ka tlhopho ya bontsi jwa diboutu tsa ditokololo tsa yona e amogela tumelano ya go tlhoka boikanyego go Tonakgolo ya porofense, Tonakgolo le ditokololo dingwe tsa Khansele di tshwanetse go leboga tiro.
Melaotheo ya Porofense
142. Kamogelo ya melaotheo ya porofense
Kgotlapeomolao ya porofense e ka atlenegisa molaotheo wa porofense, kgotsa fa go kgonega ya fetola molaotheo wa yona, fa fela bonnye ditokololo di le pedi-tharo di bouta go dumelana le molaotlhomo.
143. Diteng tsa melaotheo ya porofense
1. Molaotheo wa porofense kgotsa tlhabololo ya molaotheo e tshwanetse go tsamaelana, le Molaotheo ono, fela o tshwanetse go tlamela –
a. kgotlapeomolao ya porofense kgotsa ditheo tsa Khuduthamaga le ditsamaiso tse di farologanang go na le tse di tlhalositsweng mo Molaotheong ono; kgotsa
b. setheo, seabe, bothati le maemo a bogosi ba setso, fa go le botlhokwa.
2. Ditaelo tse di akareditsweng mo molaotheong wa porofense kgotsa tlhabololo ya molaotheo go ya ka temana (a) kgotsa (b) tsa karolotlaleletso (1) –
a. di tshwanetse go tsamaelana le meetlo ya karolo 1 le Kgaolo 3, e bile
b. gay a tshwanela go abela porofense thata efe kapa efe kgotsa tiro e e welang–
i. kwa ntle ga tikologo ya bokgoni jwa porofense ka ditaelo tsa Mametlelelo 4 le 5; kgotsa
ii. kwa ntle ga dithata le ditiro tse di abetsweng porofense go ya ka dikarolo dingwe tsa Molaotheo.
144. Kamogelo semmuso ya melaotheo ya porofense
1. Fa kgotlapeomolao ya porofense e atlanegisitse kgotsa e tlhabolotse molaotheo, Mmusakgotla wa Kgotlapeomolao o tshwanetse go tokomane ya molaotheo oo kwa kgotlatshekelo ya Molaotheo go amogelwa semmuso.
2. Ga go tokomane ya molaotheo wa Porofense kgotsa tlhabololo ya molaotheo e e tshwanetseng go nna molao go fitlhelela kgotlatshekelo ya molaotheo go o amogela semmuso –
a. gore tokomane e atlenegisitswe go ya ka karolo 142; le
b. gore tokomane yotlhe e tsaemaelana le Karolo 143.
145. Go saeniwa, phasalatso le polokego ya melaotheo ya porofense
1. Tonakgolo ya porofense o tshwanetse go amogela le go saena tokomane ya molaotheo wa porofense kgotsa tlhabololo ya molaotheo e e amogetsweng semmuso ke kgotla ya Molaotheo.
2. Molaotheo o o atlanegitsweng e bile o saennwe ke Tonakgolo o tshwanetse go phasaladiwa mo Lokwalo Puso la Bosetšhaba, e bile o tsena tirisong ka letlha la phasalatso kgotsa ka letlha la moragonyana le le tlhomamisitsweng go ya ka molaotheo oo, kgotsa tlhabololo.
3. Molaotheo wa porofense o o saenilweng kgotsa tlhabololo ya Molaotheo ke bopaki jo bo feletseng jwa ditaelo tsa yona, e bile morago ga phasalatso, o tshwanetse go romelwa go Kgotlatshekelo ya Molaotheo go bolokiwa gona.
Melao e sa Dumelelaneng
146. Dikgotlhang fa gare ga kgotlapeomolao ya bosetšhaba le ya Porofense
1. Karolo eno, e ama dikgotlhang gare ga kgotlapeomolao ya bosetšhaba le kgotlapeomolao ya porofense o o tsamaelanang le tlhaloso ya Mametlelelo 4.
2. Molao wa bosetšhaba o o amang naga ka bophara o na le matla godimo ga molao wa porofense fa fela lenngwe ya mabaka a latelang le fitlheletswe:
a. Kgotlapeomolao ya bosetšhaba e dira ka lebaka le le sa kgoneng go laolwa sentle ke molao o o dirilweng ke porofense eo ka namana.
b. Kgotlapeomolao ya bosetšhaba e dira ka lebaka leo le tla kgonang fela fa tiragatso e ka tshwana na ka bophara, mme kgotlapeomolao ya bosetšhaba e neelana ka go tshwana goo, ka go tlhama –
i. meono le mabaka;
ii. manaanetsamaiso; kgotsa
iii. dipholisi tsa bosetšhaba.
c. Molao wa bosetšhaba o botlhokwa go –
i. matlafatsa pabalesego ya bosetšhaba;
ii. matlafatsa kgolo ya ikonomi;
iii. tshireletso ya mebaraka yotlhe go ya ka tshutiso ya dithoto, ditirelo matlotlo le badiri;
iv. kgodiso ya ditirelo tsa ikonomi porofense ka bophara;
v. kgodiso ya ditšhono tse di lekanang kgotsa phitlhelelo ya ditirelo tsa puso ka tekano; kgotsa
vi. tshireletso ya tikologo.
3. Molao wa bosetšhaba o okama molao wa porofense fa molao wa bosetšhaba o tobile go thibela kgato e e senang boikarabelo ke porofense, ya –
a. e gobelelegileng mo go tsa ikonomi, boitekanelo le dikgatlhagelo tsa tshireletso ya porofense e nngwe kgotsa naga ka bophara; kgotsa
b. e kgoreletsa tiragatso ya dipholisi tsa bosetšhaba tsa ikonomi.
4. Fa go na le kgotlhang mabapi le molao wa bosetšhaba o botlhokwa go tsamaelana le makaelelo a karolotlaleletsi 2(c), mme kgotlhang eo e tlhagelela fa pele ga Kgotlatshekelo go rarabololwa, Kgotlatshekelo e tshwanetse go ela tlhoko kamogelo kgotsa go se amogelwa ga molao oo, ke Khansele ya Bosetšhaba ya diporofense.
5. Molao wa porofense o okama molao wa bosetšhaba fa karolotlaleletso (2 ) kgotsa (3) e sa dirisiwe.
6. Molao o o dirilweng go ya ka Molao wa Palamente kgotsa molao wa porofense o dira fela fa molao oo o atlanegisitswe ke Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense.
7. Fa Khansele ya Bosetšhaba e sa fitlhelele tshwetso mo nakong ya matsatsi a le 30 a kopano ya yona ya ntlha morago ga go romelwa molao, molao oo, o tshwanetse go sekasekelwa ekare o atlanegisitswe ke Khansele.
8. Fa Khansele ya Bosetšhaba ya Diporofense e sa atlanegise molao o o tlhalosiwang jaaka wa karolotlaleletso (6 ), e tshwanetse gore mo nakong ya matsatsi a le 30 a tshwetso ya yona, e tshwanetse go bolelela bothati jo bo e rometseng molao mabaka goreng molao oo, o sa atlanegisiwa.
147. Dikgotlhang tse dingwe
1. Fa go na le kgotlhang fa gare molao wa bosetšhaba le taelo ya molaotheo wa porofense mabapi le –
a. morero o o amang Molaotheo o o batlang kgotsa yo o tshitsinyang tlhabololo ya molao wa bosetšhaba, molao wa bosetšhaba o okama taelo ya molaotheowa porofense; kgotsa
b. thuso tsereganyo ya molao ya bosetšhaba go ya ka mabaka a karolo 44(2), molao wa bosetšhaba e e okama molaotheo wa porofense; kgotsa
c. morero wa tiro e e tlhalositsweng mo Mametlelelo 4, karolo 146 e dirisiwa ekete taelo ya molaotheo wa porofense ke peomolao ya porofense e e tlhalositsweng mo karolong eo.
2. Molao wa bosetšhaba o umakiwang mo karolo 44(2) e okama molao wa porofense fa e le merero e e tlhalositsweng mo lenaane la Mametlelelo 5.
148. Dikgotlhang tse di ka se kgoneng go rarabololwa
Fa ngongorego e e amang kgotlhang e sa kgone go rarabololwa ke kgotlatshekelo, molao wa bosetšhaba ke ona o tla okamang molao wa porofense kgotsa molaotheo wa porofense.
149. Maemo a molao o o seyong
Tshwetso ya kgotla ya gore molao yo mongwe o okame yo mongwe, ga e tsele molao yo mongwe matla, fela molao yoo ga o dire go fitlhela kgotlhang e rarabololwa.
150. Tlhaloso ya dikgotlhang
Fa go sekwasekwa kgotlhang e e bonalang gare ga molao wa bosetšhaba le molao wa porofense, le molaotheo wa porofense, kgotlatshekelo nngwe le nngwe e tshwanetse go amogela tlholoso e e maleba ya molao kgotsa ya molaotheo, e e sa bakeng kgotlhang, godimo ga tlhaloso nngwe le nngwe e e tla bakang kgotlhang.