1987 - საყვარელიძე თეიმურაზ - XIV-XIX საუკუნეების ქართული ოქრომჭედლობა - ნაკვ. I

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
საქართველოს ისტორიის ელექტრონული ბიბლიოთეკა



საქართველოს ისტორიის ელექტრონული ბიბლიოთეკა





წიგნის სათაური:

თეიმურაზ საყვარელიძე - XIV-XIX საუკუნეების ქართული ოქრომჭედლობა - ნაკვ. I

სრული სათაური:

თეიმურაზ საყვარელიძე - XIV-XIX საუკუნეების ქართული ოქრომჭედლობა - ნაკვეთი I: XIV-XVI საუკუნეები - საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია. გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტი - გამომცემლობა "მეცნიერება" - თბილისი - 1987 - 189 გვ.+ 95 ილუსტრაცია

შინაარსი[edit]

ნაშრომში აღწერილი ქართული ოქრომჭედლობის ნიმუშები, მათი ილუსტრაციები და წარწერები:

1. ანჩის კარედი ხატი[edit]

თამარ მეფის დროინდელი ასომთავრული წარწერა მოჩარჩოების ქვედა არშიაზე

"ქ. ბრძანებითა და ნივთის ბოძებითა ღვთივ გვირგვინოსანის დიდისა დედოფალთ-დედოფლისა თამარისათა, მე, იოანე ანჩელმან რკინაელმან, ხელვჰყავ საშინელისა ამის ხატისა პატივით მოჭედად. მფარველმა არს მეფობისა მათისა აქა და საუკუნესა. მოიჭედა ხელითა ბექასითა, ქრისტე შეიწყალე".

ბექა მანდატურთუხუცესის და მისი ოჯახის წარწერები ხატის კუბოს თაღზე და კარებებზე

"ქ. ღმერთო და სიტყვაო ღვთისა მამისაო, შეიწირე კნინი ესე შემკობა წმინდისა და საშინელისა განკაცებისა შენისა ხატისა... პატრონი მანდატურთუხუცესი ბექა და მომანიჭე ცხოვრება წმინდათა შენთა თანა და ძენი ჩემნი გვიხსენ ჩვენ..."

"ქ. სულსა პატრონისა მანდატურთუხუცესისა ბექასსა განუსუენე ღმერთო"

"თანამეცხედრესა მისსა მარინეს..."

"ქ. სულსა პატრონისა მანდატურთუხუცესისა ბექასსა და თანამეცხედრესა მისსა მარინესსა განუსუენე ღმერთო"

"ძენი მათნი მანდატურთუხუცესი სარგის, ყვარყვარე და შალვა ადიდენ ღმერთო"

1686 წლის ხატის კარების გარემოჭედილობის წარწერა

"ჵ სახიერო და სამნათელო სამებაო და ერთარსებაო, მამაო ძისაგან განუშორებელო, და ძეო მამისათანა სწორო და სულო წმინდაო ორთავე შორის ცხოვრებაო, ყოველთა ხილულთა და უხილავთა წამის-ყოფით მაარსებელო და შემოქმედო, - ჩვენ მსასოებელმან და სურვილით თქვენდა მონდობილმან ძემან იოთამ ამილახორისამან, თვით ამილახორმან გივმან და თანა მეცხედრემან ჩვენმან ქართველთა მეფის შაჰნავაზის ასულმან თამარ და ძემან ჩვენმან ანდუყაფარ და დემეტრემ - ოდეს ვიხილეთ ანჩისხატი ჟამთა ვითარებისაგან ქართლში ჩამოსვენებული, მოჰხდა საქმე, რომ ბევრს ხანს ჩვენს სახლში ესვენა და მისის საფარველითა და შემწეობითა მრავალს ძნელს ავადყოფასა და განსაცდელს განვერენით და ვითაც კარები არა ჰქონდა, ვიწადინეთ და კარები მოვაჭედინეთ და გავაკეთეთ, რათა შემწე გვეყოს ორთავე შინა ცხოვრებათა ძით და ასულით ჩვენით. იყოს მადლი და ცვა-ფარვა თქვენი ჩვენზედა. გაკეთდა კარები ესე მეფობასა მეფეთ-მეფისა გიორგისასა, ინდიკტიონსა მეფობისა მეშვიდესა, ქორონიკონსა ტოდ (=1686 წ.) ამისი სარქარი ლოლაძე ბერაუკა, ღმერთმან შეუნდნეს."

1705 წლის ხატის კარების გარემოჭედილობის წარწერა

"ქ. ადიდენ ღმერთმან კათალიკოზ-პატრიარქი დომენტი, რომელმან განაახლა ხატი ესე ჴელით უქმნელი. პირველად ედესიიდგან კონსტანტინოპოლეს წარმოესვენებინათ და ოდეს ლეო ისავრო და სხუანი ხატთ-მბრძოლნი გამოჩნდნეს, მას ჟამსა მუნიდგან წარმოესვენათ და დაესვენათ კლარჯეთს, საეპისკოპოზოსა საყდარსა ანჩისასა. ბრძანებითა და ნივთისა ბოძებითა მეფეთ მეფის თამარისითა იოანე ანჩელს პატიოსნად მოეჭედა და ოდეს გათათრდა სამცხე, მაშინ აღსრულ იყო ტფილისისა ვაჭარი და ეყიდა ფასითა და მიესვენებინა ბიძისა ჩვენისა კათალიკოზ-პატრიარქის დომენტისათვის და მას ძვირფასად ეყიდა და დაესვენა ტფილისს საყდარსა საკათალიკოზოსა, მეფობასა პაპისა ჩვენისა მეფის ვახტანგისსა. მას აქეთ დიდად დაძველებულიყო ხე და მოჭედილობა. ჩვენ მეფეთა შარავანდედმა ყოვლისა საქართველოსა კათალიკოზ-პატრიარქმან დომენტი კვალად განვაახლე და მოვჭედე გული და კუბო და შევმატე თვალი და მარგალიტი. ქრისტე ღმერთო, შემინდევ ყოველნი ცოდუანი ჩემნი, სატანჯველისა და ყოველთა მტერთა ხილულთა და უხილავთაგან მიხსენ და შემრაცხე მარჯვენით შენსა და დაიცევ მეფე მეფეთა საქართუჱლოსი პანკრატოვანი ვახტანგ და მეუღლე მათი დედოფალი რუსუდან, ძენი მათნი ბაქარ და გიორგი და ასულნი მათნი ყოველნივე იხსენ განსაცდელთაგან, ამინ. ქორონიკონსა ტჟგ წ."

1825 წლის მინაწერი ხატის ქვედა არეზე

"კვალად განახლებულ-იქმნა სიძველისა გამო კუბო ესე მაცხოვრისა ჩყკგ წ. ქორონიკონსა ფიგ."

2. ხონის წმინდა გიორგის ხატი - გიორგი მეფის მოხსენიებით[edit]

3. პეტრიწონის ღვთისმშობლის ხატი[edit]

4. გელათის ხატი - "ბაგრატ მეფის ვედრება" - გვ.30-32, ტაბ.8, 10-11[edit]

ხატის ზომებია: 194,5 x 126 სმ.

ასომთავრული წარწერა ხატის ფონზე:

ქ. ყოვლად წმიდაო ღმრთისმშობელო, შენ მეოხ მექმენ პატრონსა მეფეთ მეფესა ბაგრატს, ყოველთა კაცთაგან ფრიად უცოდვილესსა, აქა და მას საუკუნესა წინაშე ძისა შენისა

5. ქვემო ჭალის საკურთხევლისწინა ჯვარი[edit]

6. გულე-კარის წმ. გიორგის კარედი ხატი[edit]

7.სადგერის საკურთხევლისწინა ჯვარი[edit]

  • 8. ბარაკონის საკურთხევლისწინა ჯვარი
  • 9. შემოქმედის "მიძინების" ხატი
  • 10. გელათის საწინამძღვრო ჯვარი
  • 11. ხონის საწინამძღვრო ჯვარი
  • 12. კულაშის კუბო-კარედი
  • 13. გელათის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 14. მოწამეთის სახარების მოჭედილობა
  • 15. სოხასტრის სახარების მოჭედილობა
  • 16. გელათის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 17. გელათის მაცხოვრის ხატი
  • 18. უბისის კარედი ხატი
  • 19. ზუგდიდის კარედი ხატი
  • 20. ზემო ჭალის კარედი ხატი
  • 21. ხარაგოულის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 22. ბიჭვინტის ღმრთისმშობელი
  • 23. ჟამუშის მაცხოვრის ხატი
  • 24. მაცხვარიშის მაცხოვრის ხატი
  • 25. სოხასტრის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 26. გელათის კარედი ხატი
  • 27. შემოქმედის კარედი ხატი
  • 28. ჯუმათის კარედი ხატი
  • 29. ოქონის კარედი ხატი
  • 30. მღვიმევის წმ. მარინეს ხატი
  • 31. კლდისუბნის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 32. მათხოჯის წმ. ბასილის ხატი
  • 33. ხვამლის წმ. გიორგის ხატი
  • 34. გორისჯვრის საკურთხევლისწინა ჯვარი
  • 35. თელავის მთავარანგელოზთა ხატი
  • 36. თელავის იოანე ნათლისმცემლის ხატი
  • 37. ალავერდის კარედი ხატი
  • 38. შუამთის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 39. შემოქმედის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 40. ალავერდის მაცხოვრის ხატი
  • 41. წალენჯიხის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 42. ქვემო ჭალის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 43. ქვემო ჭალის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 44. გარეჯის ხატი - იოანე ნათლისმცემლის თავისკვეთა
  • 45. ალავერდის წმ. ნიკოლოზის ხატი
  • 46. თელავის "ვედრების" ხატი
  • 47. ალავერდის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 48. აწყურის ღმრთისმშობელი
  • 49. პალიასტომის ღმრთისმშობელი
  • 50. გელათის ღმრთისმშობელი
  • 51. შემოქმედის მაცხოვრის ხატი
  • 52. ნიკორწმინდის სახარების კუბო
  • 53. ჭელიშის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 54. გელათის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 55. კახორის ღმრთისმშობლის ხატი
  • 56. მარივალტ წირქუალელის ჯვარი
  • 57. გულსაკიდი ჯვარი ბერლინიდან