მიხეილ ნიკოლეიშვილი - ქუთაისის მუზეუმის მასალებიდან (ძეგლების წარწერები)
1971 - ქართული წყაროთმცოდნეობა - ტომი III - გვ. 152-158
ნაშრომში გამოქვეყნებულია ქუთაისის მუზეუმში დაცული ექსპონატების წარწერები:
ღვთისმშობლის ხატი (საინვენტარო N 3868): ვერცხლით მოჭედილი, ზომა 50 x 70,5 სმ; ღვთისმშობელი გამოსახულია ფეხზე მდგომი, ყრმით ხელში. მარცხნივ და მარჯვნივ ხუთ-ხუთი მედალიონია. ხატი შემკულია უბრალო თვლებით; აშიებზე ყვავილებია გამოსახული.
ქვედა აშიაზე სამსტრიქონიანი ასომთავრული წარწერა:
ჩვენ, მჴეციძემან ფირან და თანამეცხედრემან ჩვენმა აბაშიძის ასულმან ელენე, მოვაჭედინეთ ხატი ყოვლად წმიდაი და შევამკევით თვალითა და მარგალიტითა. და შევსწირეთ გლეხნი სამნი: ბეჟანა ბერიძე, ბეჟანა სა(ხ)ეჩიძე, გოგიჩაი ბუბაშვილი. სადღეგრძელოთ ჩვენთვის და ძ[ეთ]ა ჩვენისა და ცოდვათა ჩვენთა საოხად წინაშე ღვთისა. ამინ.
მ. ნიკოლეიშვილს მიაჩნია, რომ ფირან მხეციძე სარგის მხეციძის შვილია და ხატს XVI საუკუნის I ნახევრით ათარიღებს.
მაცხოვრის ხატი (საინვენტარო N 3867): ვერცხლით მოჭედილი, ზომა 51 x 68 სმ; შემკულია სამი თვლით. ხატი დაზიანებულია: გვერდითი მედალიონები და ზედა აშია ავარდნილია.
მარჯვნივ:
მოლარეთუხუცესსა მხეციძესა სარგისს შეუნდენენ ღმერთმან. ამინ.
მარცხნივ:
ქრისტე ღმერთო, შეიწყალე ფრიად ცოდვილი ოქრომჭედელი ნიკოლა, ანა.
ქვემოთ (დაზიანებული):
...[თანამეც]ხედრესა მისსა, მეფეთა მეფისა ბაგრატისა დისწულსა, ამილახორისა იმარინდოს ასულსა, პატრონისა ელენე ყოფილსა ეკატირინეს, ცოდვანი მათნი შეუნდვეს ღმერთმან და...
მ. ნიკოლეიშვილს წარწერაში მოხსენიებული ბაგრატი იმერეთის მეფე ბაგრატ III-დ მიაჩნია.
ღვთისმშობლის ხატი (საინვენტარო N 3869): ვერცხლით მოჭედილი, ზომა 14 x 51 სმ; ღვთისმშობელი წარმოდგენილია ყრმით ხელში; აშიებზე ყვავილებია გამოსახული. ხატი რელიეფურია: შემკულია თორმეტი თვლით.
ქ. მე, მხეციძემან ქაიხოსრო და თანამეცხედრემან ჩვენმან ერისთავის ქალმან ანა მოვაჭედინეთ ხატი ყოვლად წმიდისა, რათა მეოხ და მფარველ გვექმენ ორთავე ცხოვრებასა. და ძენი ჩვენნი დაიცვენ დღეგრძელად.
მ. ნიკოლეიშვილს მიაჩნია, რომ ქაიხოსრო მხეციძე სარგის მხეციძის უფროსი შვილია და ხატს XVI საუკუნის I ნახევრით ათარიღებს.
წმ. გიორგის ხატი (საინვენტარო N 3192): ვერცხლით მოჭედილი, ზომა 36 x 45 სმ; ხატი წარმოადგენს ამხედრებული წმინდა გიორგის რელიეფურ გამოსახულებას. შემკულია რვა თვალით; ზოგიერთი ნაწილი დაკარგული აქვს. საერთოდ, ხატი ძლიერ დაზიანებულია. 1926 წელს ხატი ხონის ეკლესიიდან გადაიტანეს ქუთაისის მუზეუმში.
დაზიანებული ასომთავრული წარწერა ქვედა აშიის შემორჩენილ მარცხენა ნაწილზე (მარჯვენა დაკარგულია)
ჩვენ, ხონელ მთავარეპისკოპოზმან გედეონ [ხატი წმიდის] გიორგის პირველად დამწვარი იყო და ჩვენ მოვ[აჭედინეთ, რათა გვე]ქმნეს მეოხ აქაც [და] მერმესა მას..."
მ. ნიკოლეიშვილს მიაჩნია, რომ გედეონი ხონელ მთავარეპისკოპოსად იყო მალაქია გურიელის შემდეგ, სავარაუდოდ 1614 წლიდან, როცა მალაქია კათალიკოსად აკურთხეს.
ბარძიმი (საინვენტარო N 3788), ვერცხლით მოჭედილი, სიმაღლე 19,3 სმ. შემოსულია 1926 წ. ნიკორწმიდის ეკლესიიდან.
ბარძიმის ფეხის წახნაგოვან ნაწილზე მხედრული წარწერაა:
ქ. მე ცოდვილმა მხევალმა ღთისამა გამდელმა ბატონიშვილის ნარინ დავითისმა სილდასტან შემოგწირეთ ბარძიმი ესე რაყას უდაბნოს სულისა ჩემისა საოხად.
ბარძიმის ფეხის ქვედა ნაწილში 13 სტრიქონიანი მხედრული წარწერაა:
ქ. ჩვენ ცვა ფარვანთა მინდობილმან თქვენმან ხელმწიფემა დადიანმა პატრონმა ლევან თქვენ ქუთათისა და პალაისტომის ღთისა მშობელსა შამოგწირეთ ბარძიმი ესე მას ჟამსა ოდეს შევებენით მეფესა ბაღდადსა ქ. გაგვემარჯვა მაშინ ომში და...[1] სულისა ჩვენისა საოხად.
ამას გარდა ნაშრომში იხსენიება შემდეგი სიძველეები: