ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထုဂါထာ
၄-ပုပ္ဖဝဂ်
၁၁-ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
သဗ္ဗဝေရဘယာတီတ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
မဟာဝီရ၊ ကြီးမြတ်သော လုံ့လရှိတော်မူသော။ မဟာပည၊ ကြီးမြတ်သော ပညာရှိတော်မူသော။ [စက္ခုမ၌စပ်။] ဣဒ္ဓိယာ၊ တန် ခိုးဖြင့်လည်းကောင်း။ ယသသာ၊ အခြံအရံဖြင့်လည်းကောင်း။ ဇလ၊ တောက်ပတော်မူသော။ သဗ္ဗဝေရဘယာတီတ၊ အလုံးစုံ သော ရန်ဘေးဘယ, အဝဝကို ကျော်လွန်တော်မူပြီးသော။ စက္ခုမ၊ ဒိဗ္ဗဓမ္မ, သမန္တနှင့်, မံသပညာ, ၅ဖြာသော ဉာဏ်စက္ခုရှိ တော်မူသော ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! (တဝ၊ ရှင်တော်မြတ်ဘုရား ၏။) ပါဒေ၊ ခြေတော်တို့ကို။ ဝန္ဒာမိ၊ ရှိခိုးပါ၏။ (ဋ္ဌ-၁၀၂)
အာကင်္ခတိ စေတယတိ, တံ နိသေဓ ဇုတိန္ဓရ။
မဟာဝီရ၊ ကြီးမြတ်သော လုံ့လရှိတော်မူသော ရှင်တော် မြတ်ဘုရား! တေ၊ ရှင်တော်မြတ်ဘုရား၏။ သာဝကော၊ တပည့် ဖြစ်သော အရှင်ဂေါဓိကသည်။ မရဏာဘိဘူ၊ သေခြင်းဘေး သည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ၊ ၍။) မရဏံ၊ သေခြင်း ကို။ ဝါ၊ သေခြင်းငှာ။ အာကင်္ခတိ၊ လိုလားနေပါ၏။ စေတယတိ၊ စေ့ဆော်အားထုတ်နေပါ၏။ ဇုတိန္ဓရ၊ အာနုဘော်ကို ဆောင် တော်မူသော ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! ဝါ၊ အာနုဘော်နှင့် ပြည့်စုံ တော်မူသော ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! တံ၊ ထိုအရှင်ဂေါဓိကကို။ နိသေဓ၊ တားမြစ်တော်မူပါ။ (ဋ္ဌ-၁၀၃)
ဇုတိန္ဓရ။ ။ ဇုတိန္ဓရာတိ အာနုဘာဝဓရ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈)၊ အာနုဘာဝဓရာတိ အစိန္တေယျာပရိမေယျဗုဒ္ဓါနုဘာဝသမ္ပန္န၊ အာနုဘာဝပရိ- ယာယော ဟိ ဇုတိသဒ္ဒေါ ဟောတိ(သံ၊ဋီ၊၁၊၂၁၇)။
အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော, ကာလံ ကယိရာ ဇနေ သုတ။
ဇနေ၊ သတ္တဝါအပေါင်း၌။ သုတ၊ ထင်ရှားကျော်ကြားတော် မူသော။ ဘဂဝါ၊ ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! တုယှံ၊ ရှင်တော်မြတ်ဘုရား ၏။ သာသနေ၊ သာသနာတော်၌။ ရတော၊ မွေ့လျော်သော။ သာဝကော၊ သာဝကသည်။ အပ္ပတ္တမာနသော၊ မရောက်အပ်သေး သော အရဟတ္တဖိုလ်ရှိသည်။ ဝါ၊ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်သေး သော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ၊ ၍။) သေက္ခော၊ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်သည်။ (သမာနော၊ ဖြစ်ပါလျက်။) ကထံ ဟိ၊ အဘယ်ကြောင့်။ ကာလံ၊ သေခြင်းကို။ ကယိရာ၊ ပြုရာပါသနည်း? (ဋ္ဌ-၁၀၄)
အပ္ပတ္တမာနသော။ ။ မာနသသည် “ရာဂ, အရဟတ္တဖိုလ်, စိတ်” ဟူသော အနက်၃မျိုးကို ဟောရာ ဤ၌ “အရဟတ္တဖိုလ်, စိတ်”ဟူသော အနက်၂မျိုးကို ဟော၏၊ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဟောရာ၌ “မာနံ သိယတိ သမုစ္ဆိန္ဒတီတိ မာနသော၊ (အရဟတ္တမဂ်)၊ [မာန+သာ+အ၊] မာနသတော '+အာဂတံ မာနသံ၊ (အရဟတ္တဖိုလ်)”ဟု ပြု၊ ထိုနောင် “အပ္ပတ္တံ+မာနသံ ဧတေနာတိ အပ္ပတ္တမာနသော(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၈၃)၊ မာနသံ (အရဟတ္တံ) မာနသော (အရဟတ္တမဂ္ဂေါ) ဝါ အပ္ပတ္တော ဧတေနာတိ အပ္ပတ္တမာနသောမရောက်အပ်သေးသော အရဟတ္တဖိုလ်, အရဟတ္တမဂ်ရှိသူ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၈)”ဟု တွဲပါ။ စိတ်ကို ဟောရာ၌ “မနော ဧဝ မာနသံ၊ အရဟတ္တံ အပ္ပတ္တံ+မာနသံ ဧတဿာတိ အပ္ပတ္တမာနသော-အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်သေးသော စိတ်ရှိသူ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၈၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၀)”ဟု ပြုပါ။ [သာသနေ-၌၊ ရတော-သော၊ အပ္ပတ္တမာနသော-သော၊ သေက္ခောသိက္ခာ၃ပါးကို ကျင့်ဆဲဖြစ်သော၊ သာဝကော-သည်၊ ကထံ ဟိ-ကြောင့်၊ ကာလံ-ကို၊ ကယိရာ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။]
သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ, ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော။
ဓီရာ၊ ပညာရှိတို့သည်။ ဧဝံ ဟိ၊ ဤသို့ပင်။ (အရှင်ဂေါဓိက ပြုသလိုပင်)။ ကုဗ္ဗန္တိ၊ ပြုကုန်၏။ ဇီဝိတံ၊ အသက်ကို။ (အသက်ရှင် ခြင်းကို)။ န အဝကင်္ခန္တိ၊ မလိုလားကုန်။ ဂေါဓိကော၊ ဂေါဓိက သည်။ [ပုဗ္ဗတ္တဘာဝေ ဂေါဓံ အဝဓီတိ ဂေါဓိကော။ နေတ္တိဝိ၊၁၅၃။] သမူလံ၊ အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော အမြစ်ရင်းနှင့် တကွဖြစ်သော။ တဏှံ၊ တဏှာကို။ အဗ္ဗုယှ၊ အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ပယ်နုတ်ပြီး၍။ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ပရိနိဗ္ဗာန်စံလေပြီ။ (ဋ္ဌ-၁၀၅)
အနွေသံ နာဓိဂစ္ဆာမိ, ဂေါဓိကော သော ကုဟိံ ဂတော။
(ဘန္တေ၊ ရှင်တော်မြတ်ဘုရား!) သွဟံ (သော+အဟံ)၊ ထို တပည့်တော်သည်။ ဥဒ္ဓံ၊ အထက်အရပ်၌လည်းကောင်း။ အဓော၊ အောက်အရပ်၌လည်းကောင်း။ တိရိယံ၊ ဖီလာကန့်လန့်အရပ်၌ လည်းကောင်း။ ဒိသာ၊ (အရှေ့, အနောက်, တောင်, မြောက်ဟူ သော) ရှေ့ရှုတူရူအရပ်၄မျက်နှာတို့၌လည်းကောင်း။ အနုဒိသာ စ၊ ထောင့်အရပ်တို့၌လည်းကောင်း။ (ဂေါဓိကဿ၊ အရှင်ဂေါဓိ က၏။ ဝိညာဏံ၊ ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်ကို။) အနွေသံ၊ ရှာမှီးလသော်။ နာဓိဂစ္ဆာမိ (န+အဓိဂစ္ဆာမိ)၊ မရပါ။ ဝါ၊ မတွေ့ပါ။ သော ဂေါဓိကော၊ ထိုအရှင်ဂေါဓိကသည်။ ကုဟိံ၊ အဘယ်အရပ်၌။ ဂတော၊ ရောက်နေပါသနည်း? (ဋ္ဌ-၁၀၆)
ဒိသာ အနုဒိသာ။ ။ “ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယံ”ဟူသော သတ္တမျတ္ထ နိပါတ်ပုဒ်တို့နှင့် တွဲနေခြင်း, “သဗ္ဗဒိသာသု ထေရဿ ဝိညာဏံ သမနွေသတိ”ဟူသော ဝတ္ထုကြောင်းစကားရပ်ဝယ် “သဗ္ဗဒိသာသု”ဟု ရှိခြင်းတို့ကို ထောက်၍ သတ္တမီအနက်၌ ပထမာသက်၊ ဒိသာ, အနုဒိသာတို့ကို ကံ အနက်ပေးကြသေး၏၊ ပြအပ်ခဲ့သော စကားများကြောင့် မသင့်ပါ။
တစ်နည်း။ ။ “ဒိသာအနုဒိသာသု+အဟံ”ဟု ဖြတ်၍ ဒိသာအနု- ဒိသာသုကို သမာသ်ပုဒ်ကြံကာ “အဟံ-သည်၊...ဒိသာအနုဒိသာသုရှေ့ရှုတူရူအရပ်, ထောင့်အရပ်တို့၌လည်းကောင်း၊ ပေ၊ နာဓိဂစ္ဆာမိ-ပါ”ဟု ပေးသေး၏(သံနိ၊၁၊၁၄၈)။ “ဒိဿန္တိ စန္ဒာဝဋ္ဋနာဒိဝသေန “အယံ ပုရိမာ အယံ ပစ္ဆိမာ”တိအာဒိနာနာနပ္ပကာရတော ပညာယန္တီတိ ဒိသာ(နီတိ ဓာတု-၁၇၇)၊ ဒိသာနံ အနုရူပါ, အနုဝတ္တကာ ဝါ ဒိသာ အနုဒိသာ(ဓာန်-ဋီ-၂၉)”ဟု ပြု။
ဓမ္မယော-၄၁။ ။ ထို၌ “ဂေါဓိကော သော ကုဟိံ ဂတော”ကို အာကာရဝါကျယူ၍ “သော အဟံ-သည်၊ ဥဒ္ဓံ-ကောင်း ...အနွေသံသော်၊ သော ဂေါဓိကော-သည်၊ ကုဟိံ-သို့၊ ဂတော-သွားလေသနည်း၊ (ဣတိ-သို့၊) န အဓိဂစ္ဆာမိ-မသိမြင်ရပါ”ဟု ပေး၏။
အဟောရတ္တံ အနုယုဉ္ဇံ, ဇီဝိတံ အနိကာမယံ။
ဓီရော၊ ပညာရှိသော။ ဓိတိသမ္ပန္နော၊ တည်ကြည်သော သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံသော။ ဈာယီ၊ ဈာန်ဝင်စားလေ့ရှိသော။ သဒါ၊ အခါခပ်သိမ်း။ ဈာနရတော၊ ဈာန်ဖြင့် မွေ့လျော်သော။ ဝါ၊ ဈာန်၌ မွေ့လျော်သော။ [ဈာနေန ဈာနေ ဝါ ရတော ဈာနရတော။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၀။] အဟောရတ္တံ၊ နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး။ အနုယဉ္ဇံ၊ အဖန်ဖန်အား ထုတ်သော။ ဇီဝိတံ၊ အသက်ကို။ ဝါ၊ အသက်ရှင်ခြင်းကို။ အနိကာမယံ၊ မလိုလားသော။ ယော (ဂေါဓိကော)၊ အကြင်ဂေါဓိက ထေရ်သည်။ (အတ္ထိ၊ ရှိ၏။) (ဋ္ဌ-၁၀၇)
သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ, ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော။
(သော) ဂေါဓိကော၊ ထိုဂေါဓိကထေရ်သည်။ မစ္စုနော၊ သေ မင်း၏။ သေနံ၊ ကိလေသာစစ်တပ်ကို။ ဇေတွာန၊ အောင်ပြီး၍။ ပုနဗ္ဘဝံ၊ နောက်ထပ်ဘဝသို့။ အနာဂန္တွာ၊ မလားရောက်မူ၍။ သမူလံ၊ အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော အမြစ်ရင်းနှင့် တကွဖြစ်သော။ တဏှံ၊ တဏှာကို။ အဗ္ဗုယှ၊ အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ပယ်နုတ်ပြီး၍။ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ပရိနိဗ္ဗာန်စံလေပြီ။ (ဋ္ဌ-၁၀၈)
တတော သော ဒုမ္မနော ယက္ခော, တတ္ထေဝန္တရဓာယထ။
သောကပရေတဿ၊ သောကသည် အလွန်ရောက်အပ် သော။ ဝါ၊ သောကသည် လွမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သော။ တဿ၊ ထို မာရ်နတ်၏။ ကစ္ဆာ၊ လက်ကတီးကြားမှ။ ဝါ၊ ချိုင်းကြားမှ။ ဝီဏာ၊ စောင်းသည်။ အဘဿထ၊ လျှောကျပြီ။ တတော၊ ထိုကြောင့်။ ဝါ၊ ထိုမှနောက်၌။ ယက္ခော၊ မာရ်နတ်သည်။ ဒုမ္မနော၊ မကောင်းသော စိတ်ရှိသည်။ ဝါ၊ စိတ်ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ၊ ၍။) တတ္ထေဝ၊ ထိုအရပ်၌ပင်။ ဝါ၊ ထိုအရပ်မှပင်။ [ရှေ့နည်း ရူ, နီတိ၊ နောက်နည်း ဗာ, နိဒ္ဒေသ။] အန္တရဓာယထ၊ ကွယ်ပျောက်ပြီ။ (ဋ္ဌ-၁၀၉)
အဘဿထ။ ။ “ဘဿိ(သံ၊ဋီ၊၁၊၂၁၉)”ဟူသော အဖွင့်အလို ဘသုဓာတ်, အဓောပတ(အောက်သို့ လျှောကျခြင်း)အနက်, ဒိဝါဒိယ ပစ္စည်း, အဇ္ဇတနီအာဝိဘတ်၊ ယပစ္စည်းကို ပုဗ္ဗရုပ်သပြု, အာကို တ္ထပြု, ဣလာ, (အဘဿိတ္ထ)၊ ဣကာရော တန္နိမိတ္တံ တကာရလောပေါ(နီတိ- ၄၄)သုတ်ဖြင့် ဣကို အ-ပြု, တတစ်လုံးကိုချေ၊ မောဂ်နိ၊၂၊၃၄၆၌ ဟိယျတ္တနီ အာဝိဘတ်ကို တ္ထပြု, တကို ချေ၍ ပြီးစေသည်။
ဒုမ္မနော။ ။ ဒေါမနဿယောဂတော ဒုဋ္ဌု မနော အဿာတိ, ဟီနဝေဒနတ္တာ ဝါ ကုစ္ဆိတံ မနော အဿာတိ ဒုမ္မနော(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၀)၊ ဒုမ္မနောတိ ဒေါသေန ဒုဋ္ဌမနော, ဝိရူပမနော ဝါ ဒေါမနဿာဘိဘူတတာယ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၂)။ ဤအဖွင့်များကို ရှု၍ “ဒုမ္မနော-စက်ဆုပ်အပ် သော စိတ်ရှိသည်၊ ဝါ-ဖောက်ပြန်သော စိတ်ရှိသည်”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး။
ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာနံ, မာရော မဂ္ဂံ န ဝိန္ဒတိ။
သမ္ပန္နသီလာနံ၊ ပြည့်စုံသောသီလရှိကုန်သော။ အပ္ပမာဒဝိဟာရိနံ၊ မမေ့မလျော့ကြောင်း ကောင်းသောသတိဖြင့် နေထိုင် ခြင်းရှိကုန်သော။ (နေထိုင်လေ့ရှိကုန်သော)။ သမ္မာ၊ သင့်သော အကြောင်းအားဖြင့်။ အညာ (အညာယ)၊ အရဟတ္တမဂ်ပညာ ဖြင့် သိပြီး၍။ ဝိမုတ္တာနံ၊ ၅-ပါးသောဝိမုတ္တိတို့ဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်ပြီးကုန်သော။ တေသံ၊ ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ မဂ္ဂံ၊ သွားအပ် သော လမ်းကို။ မဂ္ဂံ (မဂ္ဂန္တောပိ)၊ အစွမ်းကုန်ရှာပါသော်လည်း။ မာရော၊ မာရ်နတ်သည်။ န ဝိန္ဒတိ၊ မရနိုင်။ ဝါ၊ မသိမမြင်နိုင်။ [ပဒီပ နည်း, အာဝုတ္တိနည်းဖြင့် မဂ္ဂံကို ၂-ခါ ပေးသည်။] (ပါ-၅၇)
ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။
သမ္မဒညာ။ ။ အညာကို တတိယန္တ, မဂ္ဂကို ကာရဏအနက်ဟော ယူ၍ “သမ္မာ-ကောင်းစွာ၊ အညာ (အညာယ)-အရဟတ္တမဂ်ဖြင့်၊ ဝိမုတ္တာနံကိလေသာတို့မှ လွတ်ပြီးကုန်သော၊ တေသံ-တို့၏၊ မဂ္ဂံ-အကြောင်းကို၊ မာရော-သည်၊ န ဝိန္ဒတိ-မရ၊ ဝါ-မသိ”ဟု ပေးရန် ဖွင့်သေး၏၊ ထိုအလို “သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ ပဟာယကဝသေန အာဇာနာတိ, သမန္တတော သဗ္ဗေန ဝါ ပကာရေန ဇာနာတီတိ အညာ(ဝိမတိ၊၁၊၂၄၂)”ဟု ပြုပါ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၃၄၊ ဒီ၊ဋီ၊၃, ၃၉)