دیوانی سالم/ە

by سالم

←پیتی هـ

دیوانی سالم  (1860)  by سالم پیتی ە

پیتی ی→

1

موزدی ڕەنجم، کە بدەی، نەقدی ویساڵم تەڵەبە	ئەجری هیجرم، کە بدەی، باغی جەمالم تەڵەبە
شۆری یەک بۆسەیی شیرین لە لەبت کەوتە سەرم	حەددی بۆسەم نییە، ئەمما بە خەیاڵم تەڵەبە!
بکە خوونبەستی سروشکم، بە عەدالەت، لە نیگاهـ	دڵ کە غەڵتانە لە خوێنا، لەبی ئاڵم تەڵەبە
تائیفەی هیندووە بۆ کەعبەیی ڕوو، هادییی دڵ	دەستی ئەگریجە کە کۆتایە، لە خاڵم تەڵەبە!
تۆ کە دەهـ ساڵەیی بەم نەوعە هەتا چاردەهەم	بۆ جەمالت، وەکوو مەهـ، حەددی کەماڵم تەڵەبە!
جەور و بێدادیی ڕەقیبم دڵی هێنامە ئەمان	زوڵمی زاڵم لە کەماڵایە، زەواڵم تەڵەبە
دێوی نا «سالم»ی نەفسم پڕی غاری بەدەنە	قووەتێکی بەقەدەر ڕۆستەمی زاڵم تەڵەبە

2

ئەگەر زوڵمەت ببێ، زوڵفی سیاتە	حەساری چەشمەیی ئاوی حەیاتە
قەباڵەی موڵکی عیشقە، لێوی تیشنەم	لە باغی ڕووت تەڵەبکاری زەکاتە
لە میسری دڵبەری تەنگی دەهانت	شکستی قیمەتی قەند و نەباتە
بە حەلقەی کوفری زوڵفت تێکەڵە، دڵ	دەسا هەڵسە، دەخیل، وەختی غەزاتە
ئەگەر لەیلا سیفەت، شیرین زوبان بی	دووسەد فەرهاد و مەجنوون خاکی پاتە
بە مەرگی تۆ، لەپاش قەڕنێ لە قەبرا	بە دایم دیدەیی «سالم» لە ڕاتە

3

تەفەڕڕوجگاهی دڵ گوڵزاری ڕووتە	هەتا زەنجیرییی زەنجیری مووتە
دەلەرزێ دڵ لەبەر سەرهەنگی چاوت	لە ڕووتا تا برۆ شەمشێری ڕووتە
نەکەی مەنعی سەبا با بێ بەسەرتا	دەماغی من فەرەحئەفزایی بووتە
بمێنێ ڕەونەقی یاقووتی لێوت	هەتا بۆ ئەم غەریبی ڕووتە، قووتە
چ حاجەت سوورمەسا بێ چاوی سالم	هەتا کُحل الجواهر خاکی کووتە

4

سەوادی قیرگوون شەبها لە نوسخەی عەنبەرین مووتە	سەراسەر ڕەونەقی دونیا لە عەکسی ئاینەی ڕووتە
بە ناحەق کوشتمی موژگانی خوونڕێزت وەلێ زانیم	لەگەڵ من ئەم هەموو کەچبازییە تەحریکی ئەبرووتە
سیەهڕوو بم وەکوو زوڵفت سەری موو گەر خیلافی بێ:	بە حەققی مەسحەفی ڕووی تۆ دزی دڵ خاڵی هیندووتە
وەکوو موژگانی تۆ بەرگەشتەیە تالیع بەڕووی مندا	پەرێشان زوڵفی موشکینت لەگەڵ ئەحواڵی من جووتە
بەهەشتە وەسڵی تۆ بۆ من لەبن خاری موغەیلانا	لە وەختی دوورییا گوڵشەن وەکوو سندووقی تابووتە
دڵی ساحیر لەبەر زوڵف و زەنەخ ناگاتە ڕوخسارت	لە یەک سوو حەلقەیی ئەفعی لە یەک سوو چاهی هاڕووتە
جەوازی دا حەکیم بادامی چاو و شەککەری لێوت	لە قانوونی ویسالا بۆ دڵی من قووەت و قووتە
بەسێ دوون هیممەتە گەر ئارەزووی ئەوڕەنگی شاهی کا	هەتا سەرگەشتە سالم ئووفتادەی سایەیی کووتە

5

خەمی قەددم لە غەمدا شێوەیی ئەبرووتە تا مووتە	بەدایم پێچشی خاتر وەکوو گێسووتە تا بووتە
دڵی تەنگم، لە عیشوە و سیحری تۆ، مەحبووسی جاویدە	لە چاهی میحنەت و غەمدا هەتا وا خووتە، هارووتە
خەیاڵم تیزە وەک ئەڵماس و هەم لەم فیکرەدا کۆڵە	لەبانی خاتەمی دڵبەر مەگەر یاقووتە یا قووتە؟
لە حەلقەی چینی زوڵفا دیدەبانی عاریزە خاڵت	لەگەڵ دڵدادەگان تا سیحر و ئەفسوون خووتە هیندووتە
مەکانی دڵ لە گێسووتە ئەبەد هەرگیز جودا نابێ	لە لەنگەردا هەتا ماهی لەگەڵ گا جووتە وا جووتە
عیلاجی حاڵی سالم کە، حەکیم ئاسا، دەخیلت بم	دەوایی دەردی بێ دەرمانی ئەو لیمووتە، یا بووتە

6

سەوادی پەردەیی زوڵمەت، سیاهیی نوسخەیی مووتە	شوعاعی ماهی دووهەفتە لە عەکسی پەرتەوی ڕووتە
نیگاهت گەر بە ئاهووی چین بدەم نیسبەت، درۆی مەحزە	خەتایە گەر بڵێم: موشکی خەتا هەمبۆیی گێسووتە
زیادیی غوسسەیە بۆ من تەفەڕڕوج مەوسیمی هیجران	فەزای دونیا بەبێ ڕووی تۆ، وەکوو سندووقی تابووتە
جیهان تاریکە بێ وەسڵت لە بەرچاوم وەکوو دەیجوور	سیاهیی مەردومی دیدەم لە نوقتەی خاڵی هیندووتە
لە سیدقی عیشقتا تاقم وەلێ موددێکە بێ وەسڵت	دڵی پڕ حەسرەتم دایم لەگەڵ هەمزادی غەم جووتە
شکاندت خاتری سالم لەسەر بۆسەی لەبی لەعلت	لە سایەی گریەوە ئێستا سروشکی ڕەنگی یاقووتە

7

دڵا! ئازاری بێ یاری موشەخخەس دەردی کاریتە	بە حاڵی دڵ دەسا ئەی دیدە بگری، گاهی زاریتە
وەسییەتنامەیی دڵ سوویی دڵبەر کێ بەرێ پەنهان	بە قوربانی پەڕت بم ئەی کەبووتەر وەختی یاریتە
لە هەنگامی تەزەڕڕوعدا بە وازیح دای فەلەک جوابم	دەڵێ: ئەییامی شادی چوو زەمانی سووگواریتە
لە یادی دڵبەر ئەمشەو دڵ دەمێ ئەی سینە مەسروورە	مەدە ڕێگەی غەمی بێگانە، گاهی پەردەداریتە
کە زانی بۆ نیشان تیری نیگاهت قەت حەزەر ناکا	لە قەلعەی سینەیی تەنگا دڵی سالم حەساریتە

8

لە وادیی فیرقەتا ڕۆژم وەکوو زوڵفت شەوی تارە	بە یادی چاوی بیمارت دڵم دایم بریندارە
مەگەر باعیس بە هیجرانە وە یا لێڵاوە بیناییم؟	کە وا ڕۆژی ڕووناک ئەمڕۆ لە بەرچاوم شەوی تارە
لە فیرقەت نەوگوڵی باغ و بەهاری عاریزی یارم	بە ئەشکی ئاڵی گوڵگوونم سەراپام ڕەنگی گوڵنارە
کە یادی پیرەهەن ئاڵی دەکەم دڵ وا بەتاو دەکوڵێ	سروشکی جۆششی گریانی چاوم ڕەنگی گوڵنارە
ئەگەر ئاهم گەلووگیر بێ لەدەورم شین ئەکەن یاران	هەموو شەو دەفعەیێ ئەم عیللەتە قانوونی بیمارە

9

نە تەنها هەر دڵم مەحبووسی توڕڕەی زوڵفی تاتارە	لە هەر چینێکی سەد خاقانی چین تێدا گرفتارە
هەتا دێم سەر حیسابی دڵ ببم، ڕۆحم دەبا چاوی	عەجەب ساحێب فەن و ئەفسوونگەر و پڕ مەکر و سەححارە
تەڵاقی خاوی دا چاوم، لە عیشقی ماهی ڕووی یاری	وەکوو ئەجرامی سەبعە، هەر تەرەف بێ زەرف و سەییارە!
عەجایەب دڵ لە گەردشدایە بۆ خاڵی لەبی دڵبەر	بە میسلی جەدوەلی پەڕگاری کەشتی، هێندە دەووارە
بە یادی ماهی گوڵڕوخ ئەشکی خوێن وا دێ لە دیدەمدا	کەنارم هەر تەرەف، تێ دەفکرم، وەک عەینی گوڵزارە
لە بارانی حەوادیس قەد قوبووڵ ناکا تەڕیی قەلبم	سەراسەر جامەیی چاکم، لە خوێنا ئەسڵی ئاهارە
هیلال ئاسا لە فیکرا خەم بووە ئەبرۆ، لەپاڵ چاوی	وەکوو شاگردی ئەفلاتوون لەسەر بالینی بیمارە
خودا تۆی شاهیدی سیدقی من و خەسمم کە لەیلایە،	بەقەد ئیخلاسی من، ئەو «بالمضاعف» زیدد و ئەغیارە

10

وجوودم ڕاستە خۆی سووتا وەلێ ئەکسەر خەتای یارە	لە ئەسڵا قەلبی من گۆگردە شوعلەی ڕوویی ئەو نارە
بە مەجنوونی لە سیدقا گەر منیش لەیلاپەرستی کەم	سەگی دەرگاهی یارە موونیسم گەر نەنگە وەر عارە
حیسابی من لەگەڵ تالیع نەما گەر سەعدە وەر شوومە	لە هەر لا ڕوویی دڵدارە لەوێدا بەختی من یارە
لە غەم ئیتر بە سەختی حەببەیێ تەعدا قوبووڵ ناکەم	نظام الملكی ئیقلیمی دڵم موژگانی دڵدارە
حەلاوەتبەخشە ئەر بەختم خیرەد تەحسینی من ناکا	زوبانێ وەسفی لێوی تۆ بکا ئەڵبەت شەکەربارە
خوەشا ئەشکێ بەیادی لەعلی تۆ بڕژێتە سەحرایێ	هەموو سەنگێکی یاقووتە هەموو خاکی نەمەکزارە
جەماڵ ئابادە جێگەی دڵبەر و زادەی جگەر لادە	فسوونی ئەو فەریبی ساحیری مەککارە بازاڕە
ڕەوانم تازە بوو سالم عفاك الله لەگەڵ فیکرت	سەراسەر شیعری شیرینت بە لەززەت وەک قسەی یارە

11

لیقا و جیلوە و تەجەللای دڵبەرم وەک شوعلەیی نوورە	بەسەر ڕوویا شوعاعی ناسییەی «نورّ علی نور»ە
قەرین و قوربی عەیشە یار و من دوورم لە ئاسایش	وەلێ سیدق و سەفا هەردەم لە من نەزدیک و لەو دوورە
فەزای خولدی بەرین بێ یار، ئەویش هیجران و ئەندووهە	ئەگەر تووبایە، گەر قەسرە، وە گەر غیلمان، وە گەر حوورە
شەوی یەلدا، لە بەزمی دڵبەرا، هەرگیز چرام ناوێ	لە تۆی فانۆسی پیراهەن تەنی وەک شەمعی کافوورە
هەوای لیمۆیی پوستانت لە دڵما وا بە تەئسیرە،	هەناسەی سەردم ئەمشەو «في المثل» هەمزادی کافوورە!
سیپەرئەفگەندە و گەردنکەچم، حازر لە مەیدانا	جەدەلکردن لەگەڵ تۆ، وەک تەلاشی باز و عوسفوورە!
بەبێ مەی، دیدە «سالم»! شێوەیی مەستی زوهوور ناکا	بە غەیرەز چاوی دڵبەر، دایما بێ بادە مەخموورە!

12

حورمەتی دڵ واجیبە چونکە مەکانی دڵبەرە	مەیشکێنن، ناوی پڕ ئیکسیری کەعبەی ئەکبەرە
شیفتەی گێسووی ئەیازێکم لە غەم مەحموودسان	لەشکری غەمزەی، لە غەزنەی خاترا غارەتگەرە
شیعە و سوننی لەلای من هەر یەکێکن، چونکە یار	نەسلی ئەولادی حوسەین و ئەسڵی فەرعی عوممەرە
بۆ موحەممەد نەعتخوانم، چاکیری حەمزە و عەلی	خاکی پێی سەلمانی پاکیش بۆ سەری من ئەفسەرە
سا گوزارێ کە بەسەرما بێ لە ڕێی ئەهلی عەبا	گەردی پیرۆزی ڕەهت بۆ تاجی فەقرم ئەفسەرە

13

تا ڕەقیب حازرە، گاهی حذرە نەک حضرە	ئەو سەگە تا لە کەمین بێ، حضریشم سەفەرە
گەر لەبن سایەیی تووبا بە سەفا ماوا کەم	بێتە دڵ یادی بەدیی ئەو سەگە جێگەم سەقەرە
باڵشی جێگەم یەگەر قاقوم و قوو بێ هەموو شەو	دوور لە باڵات لە بەدەنما وەکوو خار و حەجەرە
چین بە چین کەوتۆتە سەر یەک لە دڵا عوقدەیی غەم	بێ بە ماچی دەمەکەت لادە سا ئەم کەسەرە
ئاخ لەپاش ئەم هەموو هیجرانە بە کوێریی ڕەقیب	دەمدی دەستم لە قەدت چەسپە بە میسلی کەمەرە
بە قسەی خۆش نییەتی وایە قسەم پێ دەرخا	سەد دەسی توولەکی دام کردووە، حیزبابە کەرە!

14

لە تەرەف یارەوە نۆبەی نەزەرە	ئەی دڵ ئامادە بە خوێنت هەدەرە
گەهی کین زەهرە ئەگەر هەر نیگەهی	عوزری مەسمووعە کە لێوی شەکەرە
تەشتی پڕ خوێنە بەدایم سینەم	تا موژەت بۆ ڕەگی دڵ نیشتەرە
وەزنی یەک بۆسە و جورمی سەر و جان	لە تەرازوویی ئەوا سەربەسەرە
سەری ئەنگوشتی دەبێتە نەیی قەند	دەستی هەر کەس لە میانت کەمەرە
وەسڵی ئیکسیرە وەلێ زەحمەتە بێ	قامەتی سەروە وەلێ بێ سەمەرە
بۆ کەسێ سوحبەتی مەعشووقی نەبێ	حاسیلی هەر دوو جیهان دەردیسەرە
تالیبی وەسڵی کەسێکم بە دوعا	وەسڵی فیردەوس و فیراقی سەقەرە
وەختی خەندە و نیگەهـ و عیشوەیی یار	سالم ئەر زەبتی نیگەهـ کا، هونەرە

15

خەیاڵی نێشی موژگانت لەناو دڵما وەکوو تیرە	بە یادی قەوسی ئەبرۆت گەردەنم نەزدیکی شەمشیرە
ڕومووزی عیشق ئیشکالە لە حەددی قیل و قال نایێ؛	نە کاری کەنز و کەششافە نە باسی کەشف و تەفسیرە
لە هەر سوو ئەهلی دونیا جوملەگی گەردەنکەچی یارن	بەسەر موڵکی دڵاندا، ئەم وەکوو شاهی جەهانگیرە
بتی من تۆی و من زونناری خانت؟ جگەر لاتە	بنازم زوڵف و ڕوخسارت دەڵێی قیندیل و زەنجیرە
بەبێ ماری فیراق کوشتن نییە گەنجی ویسال بۆ کەس	بە خاسییەتی جەفای عاشق یەقین ئەجزایی ئیکسیرە
چ حاجەت تیری موژگان ڕووبەڕووی دڵ ڕاگری هەردەم؟	بەبێ تەمهیدی لەشکر خودبەخود تەسلیم و تەسخیرە
چ موشتاقم لە توندیدا بە لەب کەی ئاشنا حەرفێ!	ئەگەر تەڵخیشە هەر بیڵێ، لەلام وەک شەککەر و شیرە
ڕەفیقان! ئێوە گەر ئاشوفتەیی یارانی ئەکرادن	بە شۆخی، دڵبەری من خوسرەوی خووبانی کیشمیرە
موجەڕڕەد بە ڕەفیق، بێ، تەوسەنی نەفست بەجێ بێڵە	لەڕێی عیشقا هەموو پێچێکی سەد شەیتان جڵەوگیرە!
لە دونیادا خوداوەند حەرفی موفسید قەت قوبووڵ ناکا	ڕەقیب هێندەی درۆ کرد سەیری ڕووی کەن هەر وەکوو قیرە!
ڕەقیب ناهێڵێ قەت یارم لەگەڵ من لەحزەیێ جووت بێ	لە شێوەی فیتنەجۆییدا، خوداوەندا! چەنێ پیرە؟!
ڕەفیق خۆتان بچن بۆ سەیری سەحرا، کەوتووە سالم	سەفەر مومکین نییە لەم ئاستانە، خاکی دڵگیرە

16

لە ڕەمزی سیڕڕی عیشقا ئەهلی دڵ بێدار و باهۆشە	دڵی بێدڵ لە خوابی غەفڵەتا هەمزادی خەرگۆشە
موریدی تازە عاشق ئیبتیدا ساڕەنگ ئاوازن	خیلافی پیری دەریادڵ کە وەک سیمورغ خامۆشە
لە نارا تا بە کەی ناگاتە حاڵی پوختەگی خامت	لە کوورەی عیشقتا دایم دڵم وەک دیگ پڕجۆشە
پەرێشان موویی موشکینت موسەلسەل هاتە بەر ئەبرۆ	بە قەسدی قەلبی دڵ، چاوت وەکوو تورکی زرەهپۆشە
لە وەسڵا بۆسە شیرینە، لە هیجرا تەڵخە ئەحواڵم	لە چاوی عیشقی یارا قیسمەتم هەم زەهرە، هەم نۆشە
هەتا دەمرم بە دووری تەرکی میهری ئاشنا ناکەم	دڵم تا سوبحدەم هەر شەو لەگەڵ یادت هەماغۆشە
کە چوو بێدەوڵەتی، وەختی فەرەح، یادی فەقر ناکەم	لە وەسڵا میحنەتی هیجرت لە خاترما فەرامۆشە
موشەخخەس توڕڕەیی جانانە فەرعی ماری زەححاکە	بە قەسدی مەغزی من سالم سەری دایم لەسەر دۆشە

17

کەس نەڵێ پێم: ئەی فڵانی! هەجوی سەنگ هەڵکێش مەکە	ئاشپەزی هەجوم، بەوەڵڵاهـ دەیجنم وەک کوولەکە!
دوور لە دینم، میسلی نەمروود بۆ منارەی هەجویات	خاک و زێت پێ قەد دەکەم، ئەی سەنگشکێن، وەک چۆلەکە
نەوعی کوردیی هەجویاتێ توربەڕێژی یادگار	خاکی هەجوی تێ دەکەم دەیئاخنم وەک توورەکە
سا کە دڵ دێنێ دەبێ عەرز کەم لە عەرسەی مەحفەلا	هەڵسە بێن یاران لەدەورم ڕۆبنیشن کۆمەکە
با بە شەرتێ مەنعی کەن، گەر حەملەزەن بێ بەزمی جەنگ	کەڵبەتیژی پەتپسێنە، سەنگکرۆژەی کۆپەکە
گەر بە قار و قین و جەنگ هات پێی بڵێن: خۆی لابدا	وەرنە شڵپەژنی شەقم ئاوازی هەر وەک فیشەکە
پشتی پێم سمتی لە یاریدا وەها خاراندووە	گەر بە کیفی خەنجەری کەی جووتێ پێستی هۆشەکە
شین کەوایە، شڕ عەبایە، فووتە خەنجەر، بۆزە ڕیش	ئیسمی سەنگ هەڵکێشە، توند و تیژە، وەک شوانی لەکە
مێخ بەدەستە، مێخ بە پشتە، مێخ ڕفێنە، مێخ دەرێن	مێخ بە پێشە، مێخ بە پاشە، مێخ شکێنە، توولەکە
کلکی جوانووی ڕووتە وەک سنگ، سنگی خۆش میسلی مەکەک	سنگ بە سنگ کەن ئاڵوگۆڕ کەن، چونکە هەر دوو وەک یەکە
بەزمی ساردی ئاوی ڕێ مێخی بە بن مێخیا کوتین	گەر جەوەندەی پیا بکەی ساردی دەکا وەک تەرزەکە
مستێ ئاڵەت بێنم و بیڕێژمە بن دووی جوانوەکەی	گەر جەوەندەی پیا بکەی ساردی دەکا وەک تەرزەکە
هێندە حەیوانە ئەگەر دوو ڕۆژ لە سەحرا پووش بخوا	بعد از آن ئادەم نییە یا سابرێنە یا شەکە!
چونکە بابی قاترانە، کەر دەبێ قەدری ببێ	با بچم دادروم هەوسار و پاڵوو و کووژەکە
گەر کەسێ بێ بیکڕێ وەسیەت دەکەم ئەم ئیشەکە	وەستەکە سستەکە لە ڕێ تێی هەڵدە باری لێ مەکە
ئەلقابی سەنگ، ئیسمی ئەحمەد، کونیەتی هەڵکەندنە	وەک عەرەب سێ ناوە خۆ ئەم شێتە قەددەم خوشکەکە
گەر لە بێشە عاقڵی کرد گوێی حەماقەت تاق و جووت	هەر کەسێ نەزدیکە لێی هەڵدایە، یاڵدا فیکە کە
سەنگشکێن عەفوت دەکەم لاکین بە شەرتێ بعد از این	ئەحمەقانە قەت بە هیچ نەوع مەدح و زەممی کەس مەکە

18

بە تەدبیری مەعیشەت هەر کەسێ مەشغووڵی کارێکە	منی بێ مایە کارم، موتتەسیل، سەودایی یارێکە
لە جەمعا لێم نەشێوێ، گەر حیسابی موو بە مووی زوڵفت	بە تا تا بیژمێرم، عەتری هەر تایێکی بارێکە
بە حوکمی جازیبەی تۆ بوو، گەڕانی من بە دونیادا	بەڵێ، «حبل المتين»ی میهری تۆش مەحکەم مەهارێکە
بە ڕاحەت موشکیلە ژێر سەر بنێم، من دەستی ئاسایش	سەری زوڵفێکە دەستگیرم، کە هەر موویێکی مارێکە!
لە دڵما بازە بۆ حوسنی حەقیقەت دیدەیی باتین	مەڵێن عیشقی مەجازم هەر لەسەر بۆس و کەنارێکە!
ئەگەر فەرزەن لە قاڵبدا بە قووەت تابی فیلم بێ	کەمەندی ئوستواری گەردنم لەو توڕڕە تارێکە
لە دەورانی مەحەببەتدا بە عەهدێکت وەفا ناکەی؟!	خیلافی عەهدی تۆ «سالم» لەسەر شەرت و قەرارێکە

19

لە دەست ڕەنگڕێزی دەوران، ڕەنگی چیهرەم زەعفەرانێکە	حەدیقەی دڵ، لەبەر بارانی غەم، وەزعی خەزانێکە
لە تەبعی ماهی گەردوون و بوخاری بەحری ئەندووهم	مەتاعی سینەیی چاکم وەکوو جامەی کەتانێکە
کەمەنداری فەلەک، بۆ بەختی من، سەییادی خوونڕێژە	لە دڵما خاری میحنەتها یەکایەک وەک سینانێکە
بە دڵ سۆزی فەلەک، ئیتر ئەرەستوو بێ، دەوام ناکا	قوبووڵی مەرهەمی چۆن بێ کە زەخمی من نیهانێکە
دڵئازارم نومایانن، بەهانەم وەزعی گەردوونە	فیغانی خۆم و دڵ، یاران! لەدەست پیر و جەوانێکە
جەوان بووم گەر لە غەم پیر و جەوان، پیریم چ نەزدیکە	لەدەست وەسفی قوماریان، داد و شەکوەم داستانێکە
قەڵەم بوو کیلکی کاتب، خودبەخود مەشغوڵی نووسینە	لە کەشفی سیڕڕی مەستوورا عەجایەب دووزوبانێکە؟
لەباتی شوغڵ و تەسبیح و نوماز و سوننەت و مەسجید	لە بەحسی نەرد و ئاس و گەنجەفە، هەردەم بەیانێکە
لە غەوغای بێنە «دووشەش»یان، لە هەر سوو شەش جیهەت پڕ بوو	لە دەنگی «مۆرە! ها دەی، زوو کە! ها» ئاخرزەمانێکە
گوشادی وا فڵان مۆرە مەیێنە، با بدۆڕێنی	حەریف تۆ بێنە دەی داشێ، بە تەنها وا لە خانێکە
قڕانی بەستە، کەو و بڕنوو بڵێ سا دەی، حەریف زووکە	چ سەهلە مۆرە گەر بێنی، لە ڕێی پێنج و سیانێکە
حەریفی نەوجەوان ئەسبابی پیری چەندە هەرزان کرد	نگین و کەوش و شانە و خەنجەری ڕەهنی قڕانێکە!
حەکیمیش وا لە خزمەت لۆتییا، جۆیایە بۆ بێنی	لە سەفحەی گەنجەفە و ئاسا حەکیمی لەوحەخوانێکە
لە بیمی هەیئەتی ڕوستەم، وەکوو توورانییان پڕ بیم	تەڵایەداری ڕەهـ «حاجی حوسەین»یش دیدەبانێکە
فڵانیش لەوحەخوانە وا لە پەهلوومان، تەماشا کە	لەبەر تەسویری ئاسا، نەقشی لووتی تیرەشانێکە
وەرەق چەند ڕەونەقی سافە، لە عەکسی چیهرە دەنوێنێ	لە قیتعەی قرمزی لووتی، دەڵێی پۆزەی بەرانێکە
یەکی خست وا حەکیم ئەوراق و لۆتی غافڵە، یاران!	سێ ئاسی وا لە مستایە، دوو شاهی پشتیوانێکە
کەوا و ئارەقچن و فێستی کەچەڵ، قەبڵا بە نۆ شایی	قەمە و قەمچی و ئەساسی حەربی، کوللەن تۆپی ئانێکە

20

لە حوسنی دڵبەران، گەرچی «سەنەندوج» گوڵستانێکە	بەبێ دڵبەر لە بەرچاوم چ وێرانەمەکانێکە؟!
سەبا وەک پەیکی شیریندەو خەبەر کە شەهسەواری من	لە دووریی تیری باڵای، قامەتم کۆنەکەمانێکە!
موسەخخەر بوو جیهان، یەکسەر، لە سیحری عیشوەیی چاوی	بە کێشی خۆی لە شۆخیدا، ئەویش ساحێبقڕانێکە
جەوابی دامەوە دڵبەر: لە شەرعا کەوتە سەر شاهید	زەمانی بۆسەیە بۆ من، لەبی لەعلی زەمانێکە
قیاسی قەددی باریکی لەگەڵ موژگانی مۆر ناکەم	لەلای ئەربابی هۆش و مەعریفەت، سیڕڕی نیهانێکە
وەکوو تێ دەفکرم ئەم زوڵمە ناپرسن، بڵا مات بم	لە شوعلەی پەرتەوی دووهەفتەماهی، دڵ کەتانێکە
لە دڵ پەیکانی کول نابێ، عەجەب سیحرێکە بۆ تیژی	لە پەهلووی سەف موژەی بۆ یەکتری هەر یەک فەسانێکە
لە وەختی ئاشتیی ئەودا جیهان فیردەوسی ئەعلایە	لە حینی خەشمییا بۆ عاشقی ئاخرزەمانێکە
سزای خۆی دی قەڵەم «سالم!»، ئەتۆیش سەر دامەنێ وەک ئەو	زەمانە تیغە، غەم میقتەع، چ تەقریر و بەیانێکە؟!

21

من لە ئەسپی بۆز ئەپرسم: بۆچی ئەعزات کەمڕەگە	ئەو بە ئاخ و داخ ئەڵێ: داخی عەزیز ئاغای سەگە
چاوم بێ نوورە، دەستم تۆپاڵە، بەرمەم کۆنەڕێش	سەربەسەر ئەعزام لە برسا تێک چووە، ڕانم شەگە
توورەکەی پڕ ئێسْکم کردە سەری، ئەو پێی وتم:	ئەسپی سەگ با پێشەخۆر بێ، جۆ لە بەر ئەسپی بەگە
با وجوودی بێ جلی و بێ کاو و جۆیی، دائیما	دێتە سەر پشتی، دەمرقێنێ وەکوو بزنی تەگە
کەوتمە کەند و تێک شکام و کوێر و شەل بووم، ئێستەکە	سەگ بە بن گوێما دەڵێ: زوو بمرە، نامەردی مەکە
سەگ تەمای لاقی ئەکات و سەگ سواری پشتییە	بۆزی سەگ چۆن دەرپەڕێ، یا ڕەب، لەدەست ئەم دوو سەگە
بۆز لە دەشتی شارەزوورا هێندە بێ تین و لەڕە	خاڵ سواری گەردنی بێ، وەک سەگی سەر دیرەگە
بۆز ئەڵێ: میرم، خودا عومرت درێژ کا، توو خودا	ئاڵوگۆڕم کە، نەجاتم بێ لەدەست ئەم دوو سەگە

22

گریەیی دایم لە ئەشکا چاوی کردمە بەلبەلە	دڵ لە ناڵینی فیراقت، موتتەسیل، وەک بولبولە
مەیلی گەشتی گوڵسْتان و دامەنی سەحرام نییە	دامەنم هەر سوور لە ئەشکی ئاڵی دیدەم گوڵ گوڵە
وەک سەمەندەر کەوتە ئاتەش، تاقە خاڵی لەوحی ڕووی	بۆ میزاجی دڵ، لە تیژیدا، میسالی فلفلە
گەر بەبێ گێسوویی ئاشوفتەت مەکانم بێ، ئیرەم	پێچ و تابی خاترم زیاتر لە پێچی سونبولە!
ساحێبی غەدر و فسوونە، مادەری مەککاری دەهر	«بعد از این» نابێ بە فەرزەندێکی وەک تۆ حامیلە
شینە یا شادی لە کولبەی سینەتا، «سالم»! بڵێ	دێتە گوێم دایم بە ڕۆژ و شەو نەفیر و غولغولە

23

یار ئەگەر ئەمری بە مردن بێ، نەمردن موشکیلە	بێنە بۆ هەرچی بڵێ، بۆ من نەبردن موشکیلە
ڕوویی دڵ تا سوویی قیبلەی ئەبرۆیی جانانە بێ	ڕووبەڕووی میحرابی مەسجید سوجدەبردن موشکیلە
نەقشی تۆفان دێتە بەر چاوم لە نەوحەی ڕۆژ و شەو	سەددی تەندوورەی تەنووری دیدە بۆ من موشکیلە
تیری دڵدۆزی موژەت سەف سەف هەتا جونبوش بکەن	زەخمی پەیکانها لە دڵ یەک یەک ژماردن موشکیلە
بارە سایەی سونبولی گێسوو لەسەر غونچەی لەبت	بۆ منی پڕبارلەب ئەو لێوە گەزتن موشکیلە
بۆ کەسێ وەک من لە هیجرا مەیلی تەنهایی بکا	ڕۆژ لەگەڵ تەنهایی ئەحمەق ڕابواردن موشکیلە
وادییی هیجرت بە پێی من زەحمەتە پایانی بێ	کەندنی خەندەق بە زەربی نووکی سووزن موشکیلە
زاڵی دەهری دوون لەگەڵ هیچ شەوهەرێ ناباتە سەر	دۆستیی سالم لەگەڵ پڕئاشنا ژن موشکیلە

24

دیسان لە بەزمی هیجران زەهری جەفام لە جامە	سوبحم لە میحنەتی یار هەمڕەنگی وەختی شامە
بادی سەبا! دەخیلە، واسیل کە ئەم پەیامە	«از خون دل نوشتم نزدیک دوست نامه
ٳنی رٲيت دهراً من هجرك القيامه»
لەوساوە غەم لە خاتر کردوویە ئیستیقامەت	ڕابورد لە کولبەیی دڵ ئاسایش و سەلامەت
ئالوودە بووم لە ئەندووهـ تا ساحەیی قیامەت	«دارم من از فراقش در دیده صد علامت
ليست دموع عيني هذا لنا العلامه»
باز بەرقی حوسنی دڵبەر سووتاندی مەزرەعە و کاشت	یاران عیلاجی من کەن، نەمماوە هۆش و پونداشت
دوێنێ لە تەرفی سەحرا ڕابورد لە مەوسیمی چاشت	«باد صبا زود ماهم طرف نقاب برداشت
كالشمس في الضحايا تطلع من الغمامه»
هەرگیز لە باغی عومرم غونچەی موراد نەشکوفت	سووتا لە بەرقی میحنەت شاخی مورادی من موفت
دوێنێ بە میسلی زوڵفی، دڵبەر لە جوابم ئاشوفت	«گفتم: ز عشق رویت اندر ملامتم، گفت
والله ما رٲينا حبّاً بلا ملامه»
هەرگیز لە مەتبەخی بەخت ئاشی موراد نەبوو دەم	دونیا لەگەڵ منی زار وەک دوشمنە هەموو دەم
جەوری زەمانە بۆ من یەک زەڕڕە قەت نەبوو کەم	«هر چند آزمودم از وی نبود سودم
مَنْ جرّبَ المجرَّب حلَّتْ به الندامه»
حەققەن لە بەزمی مەستان هەر تۆی حەریفی دێرین	سا دەی وەرە لە ڕووی ناز، ئەی زوڵفی بۆعەنبەرین!
لە بەزمی خاسی سالم بونیاد کە جەشن و ئایین	«حافظ چو طالب آمد، جامی ز جام زرین
حتي يذوق منة كٲساً من الكرامه»

25

ئەو کەسە دایم لە دڵدا مەیلی بۆ ئازارمە	ڕۆژ و شەب بۆ تەندروستیی ئەو، دوعا ئیشعارمە
جۆشی گریەم ئەشکی ئاڵی وا بە دامەن ڕیتووە	دەشتی ڕەی تا دێتە بەرچاوم هەموو گوڵزارمە
سەتحی قەزبین و کەرەج تا بەندی جولگەی ئیشتیهار	شۆرەزاری هەر چی بێ فرمێسکی دیدەی تارمە
تا لە گەیلان بارش و تا تەم دەماوەند داگرێ	ڕێزشی ئەشک و هەناسەی سینەیی ئەفگارمە
موڵکی ڕەی، نەجد و منم مەجنوون و لەیلا دڵبەرم	بێستوون، ئەلبورز و من فەرهاد و شیرین یارمە
سیدقی پاکی بێتە ڕێم با موددەعی بگرێ کەمین	بۆ تەوافی کەعبەیی کۆی تۆ خودا سەتتارمە
یاری سالم کوا لە هیجرا ڕۆژ و شەو جوز یادی یار	مەیلی تەنهایی دەکەم تا یادی دڵبەر یارمە

26

شوورەزاری خاکی ڕەی ئەمجارە دامەنگیرمە	ڕوو لە هەر وادیی دەکەم خاری وەکوو زەنجیرمە
ئیبتدا بۆ ڕەی کە هاتم فیکری عەقڵیم لێ نەکرد	حەبسی تارانم گوناهی کاری بێ تەدبیرمە
بۆ فەلەک با چەند سەباحێکیش بنێرم تیری ئاهـ	کاری شێواوم خەتای ناڵینی بێ تەئسیرمە
وا لەناو سینەی قەفەسما مورغی دەستئامووزی یار	بەم غەمە موستەوجیبم سەیدی حەرەم نەخچیرمە
مونحەریف نابم لە ڕێی عیشق ئەر شەوی یەلدا بڕۆم	زوڵفی وەک یەلدایی دڵدارم هەتا دەستگیرمە
کەی بە سەیحەی من دەگا جەزبەی موریدی خانەقا	پیری ئەو شێخێ موسیننە و من جوانێ پیرمە
جوابی نامەی دڵبەرم بۆیە دەقیقە و خوونچەکان	نووکی خوونئالوودی موژگان خامەیی تەحریرمە
سادیقی بۆ ئەهلی ئەییامە سالم... سوودی کرد	سەر نەچوو کارم لە سیدقا، نۆبەتی تەزویرمە

27

لە نووری لامیعی تەشتێکی ڕاگرت و وتی: ڕوومە	بە دۆشا ئەژدەهای پڕنێشی ڕاکێشا، وتی: موومە
تکام کرد: قەتڵی من ناحەق نییە واجیب وتی: فەڕزە	وتم: بۆ ئاگرت بەردایە عومری من؟ وتی: خوومە
وتم: تەنها منم پابەندی عیشقی تۆ، وتی: گوم بە!	هەزارێکی وەکوو تۆ کوشتەیی شەمشێری ئەبروومە
وتم: گەردەنکەچی عیشقت منم تەنها؟ وتی: شێتی؟	سەدی وەک تۆ لە هەر سوو بەستەیی زەنجیری گێسوومە
وتم: با بەس لە خوانی وەسڵی تۆ نەومیدی جاوید بم	وتی: مردووت مرێ! عاشق هەمیشە زار و مەحروومە
وتم: زەخمی دڵم کاریگەرە توند بوو، وتی: لاچۆ	بە من چی؟ تیرەبارانی نیگاهی چاوی جادوومە
وتم: زارم لە غەم، ڕوانیی، وتی: قانوون مەشێوێنە	وەفا بۆ دڵبەران هەی بێخەبەر یەکبارە مەعدوومە
وتم: سالم دزە، دەستی بوڵەند کرد ئاینەی ڕاگرت	وتی: کێشکچیی ئەم باغە بەدایم خاڵی هیندوومە

28

ئۆف خودا ئەم جەژنە بۆ حاڵی غەریبان ماتەمە	با وجوودی زەوقی مەردوم خاتری من پڕغەمە
ڕەسمی عیدم سیبی غەبغەب بوو لە جەژنی پارساڵ	حەسرەتا لەم جەژنەدا عیدانە و عیدیم هەمە
جەژنی ئەمڕۆ فەسڵی سەحرا و زەوقە یاران ئەی عەجەب	دڵ لە سەحرای سینەما مەشغووڵی شین و ماتەمە
گەر مەلالی حەسرەتی ئەم جەژنە زاهیر کەم لە دڵ	ساحەتی غەبڕایی دەوران بۆ مەلالی من کەمە
دڵ لە گەم مەزبووحوار و دیدە جەشنئارایی ڕوو	ئارێ ئارێ جەژن و قوربانی لە هەر سوو باهەمە
سوبحی عیدی مەردومە فەسڵی نەهار و شەهد و سوور	سالم ئێستە من حەقیقەت سوبحی فەقر و فاقەمە

29

لە حەملەی ڕایی هیندی غەم، شەهی شادی گورێزانە	سەراسەر ئەم ڕەهە ئیقلیمی دڵ پاماڵی فیلانە
بە هەوری خەم لە ڕەعدی گریە سا چەخماخە دە ئەی دڵ	لەلای دەریادڵان ئەشکم هەموو بارانی نیسانە
دەروون سەودایی دڵ دەردێ هەتیوئاسا لەدەست حاجیب	بروون سوو مەردومی دیدەم بە حەسرەت ئەشکڕێزانە
میان زەنبووری من قەت شەهدی بێ تەڵخی بە کەس نادا	بەقەد سافیی عەسەل دایم لەگەڵ ئەم شانە نێشانە
ڕەفیقت دڵ قوبووڵ ناکا ڕەقیب لێم لادە توو دینت	حەبیبی من لەگەڵ تۆ وەک ئەنیسی کرم و شیلانە
دوو سەنگین سەنگی باوەزنن غەم و پیری دوو تا حازر	خەریکی کەشمەکەش دڵ دووسەرە لەم وەزنە وەززانە

30

الا يا ايّها الساقي! بە موفلیس وەختی ئیحسانە	ادر كاساً و ناولها، عەتا شێوەی کەریمانە
عەرووسی بیکری مەغروورم لە مەهدی جامی بللوورا	قەراری بەستنی مەهری لە عەقدا نەقدی ئیمانە
دڵی پڕحەسرەتم ئەمشەو لە عیشرەت خاڵییە سا دەی	مەیێڵە بمکووژێ حەسرەت بە عیشرەت پڕ کە پەیمانە
لە بێ شەوقی سولووکی تۆ بەجارێ مەقسەدم گوم کرد	بە شوعلەی شەوقی مەی بم بەن هەتا دەرگایی مەیخانە
لە ڕووتا موئمین و تەرسا لە وەسفت هەر دوو سیددیقین	چەلیپای زوڵف و نووری تەلعەتت جێی کوفر و ئیمانە
بەهاری ئەسڵ ئەگەر حوسنت نییە ئاخر بڵێ بۆ چی	بەرابەر تۆ سروشکم موتتەسل وەک تاوی بارانە
لە حەلقەی بەزمی دڵدارا بە عیشرەت مەجلیسێ گیرا	بە تەنها دیم لەناو ئەو جەمعەدا سالم پەرێشانە

31

موژگان و ئەبرۆیی تۆ: ئەم تیر و ئەو کەمانە	سینە و دڵی فگارم: ئەم سەیدە، ئەو نیشانە
بۆ دڵ لە دیدەیی یار، دووری خیلافی عەهدە	ناکا خوماردیدە تەرکی شەرابخانە
ئەگریجەکانی کوڵمت یاتاغی مورغی دڵمە	بولبول لە پەهلوویی گوڵ بەستوویە ئاشیانە
هەستانی تۆ بوو هەستا ئاگر لە کولبەیی دڵ!	دانیشە دا بنیشێ شوعلەی خەرابخانە
بێخود لە وادییی عیشق، لافی سەڵابەتم دا!	نەمزانی شێرگیرە، ئەو چاوە ئاهووانە!
گرتم بە دەست و بەستم تا مەیلی تۆ بەکامە	تەسبیحی سۆفییانە، زونناری کافرانە
گەهـ دڵ لە سەیری دەیرە، گاهێ موقیمی مەسجید	مەقسوودی ئەسڵیی من تۆی، ئێرە و ئەوێ بەهانە
جەزبەی تەبەسسومی تۆ «سالم» بە گریە دێنێ	وەک غونچە وا کە گاهێ، ئاهیستە، ئەو لەبانە

32

چەشمەیی نەهری ڕەوان دیدەیی گریانی منە	موژە، تا مەددی بەسەر، نیلووفەرستانی منە
بۆ بترسم لە شەبیخوونی عەدوو گاهی کەمین	کە هەناسەی سەحەری خەنجەری بوڕڕانی منە
مەرگ و سیححەت لە بەدەنما بە جەدەل دێن و دەچن	وا لە ئازاری فیراقا شەوی بوحرانی منە
تا موعەللیممە لە عیشقا دڵی با هۆش و خیرەد	داوی زوڵفی سیەهت دەرسی دەبوستانی منە
هەر تەرەف تیری نیگاهت لە دڵم بەسکی چەقی	تا بە پەهلوو هەمەجا سینە نەیستانی منە
غەم دەڵێی قەرزی بە من داوە سەری وەعدەیەتی	ڕوو لە هەر گۆشە دەکەم دەستوگەریبانی منە
جێی تەماشامە لە تیری نیگەهت سینەیی ڕێش	زەخمی ئالوودە بە خوێنم گوڵی خەندانی منە
عادەتم کردووە ئەزبەسکی بە چۆڵیی و کەنار	جوغدی وێرانە لە هەر گۆشە سەناخوانی منە
وا دەزانم کە لە فیردەوسی جەماڵا بە فەریب	دانەیی خاڵی لەبت باعیسی عیسیانی منە
لە زەمین تا بە فەلەک نیسبەتی بەد دوورە لە تۆ	شاهیدی عیسمەتی تۆ پاکییی دامانی منە
چ بڵێم حاڵەتی دڵ چۆنە لە هیجرا سالم	سەحنی گوڵزاری سەنەندوج وەکوو زیندانی منە

33

عەینی فەووارەیی خوێن دیدەیی بێ خاوی منە	مەنزڵی میحنەتی دنیا دڵی بەدناوی منە
بەرقی عیشق ئافەتە بۆ خەرمەنی ئەربابی هونەر	هەر تەرەف مەددی نەزەر خەرمەنی سووتاوی منە
لە ڕوخت دەرخە چرا، بەڵکە ببینم بەری پێم	خاڵی گۆشەی لەبی تۆ، مەردومەکی چاوی منە
لە بیابانی غەما بەسکی بە تیغت تیشنەم	بەرقی ئاتەشزەنی ئەو لەززەتی بەفراوی منە
شادە سالم کە لە نەشئەی بوتی عەییاری وتی:	با وجوودی هونەری، فەزڵی سەگی ڕاوی منە

34

تا لە جێ پەیکانی تیرت حیسنی دڵ پڕ ڕەوزەنە	شەوقی میهری ڕووت بە ڕەوزەندا کە دێ، جێی ڕەوشەنە
بەسکی تەن پڕ بوو لە زەخمی خوونفشانی تیری تۆ	جوملە ئەندامم لەبەر مەددی نەزەرما گوڵشەنە
خوێنی دڵ دەتکێ لە جێ تیری نیگاهت، گاهی سوڵح	چاوی تۆ، ئەلحەق لە پەردەی دۆستیدا دوشمەنە
کەی بە گەنجی ڕوومەتت دەستی خەیاڵی دڵ دەگا؟!	پاسەبانی ماری زوڵفت تا موحیتی گەردەنە
چونکە پڕ پەیکانی تیری غەمزە بوو ڕووسەختە دڵ	ڕووی کەمان وەرگێڕە بۆ دیدەم کە ئەو ڕووبینتەنە
دەفعەیێ ئەی کاشکی دەمدا لەسەر سینەی ڕەقیب	تیری ئاهی دڵ کە هەر وەک خەنجەری ذي الجوشنە
کەی تەماشای ئاینەی مەتڵەب دەکەم سالم بە خەو؟	دیدەیی تاریکی پڕئەشکم لەگەڵ خەو دوشمەنە

35

تورکی چاوی دڵبەرم وەختی نیگەهـ تیرئەفگەنە	عاشق ئەر فەرزەن فەرامەرز بێ لە زوڵما بەهمەنە
ڕووبەڕووی دڵ دڵبەرم کێشاویە شەمشێری برۆ	حەلقەحەلقەی سیلسیلەی زوڵفی بەمیسلی جەوشەنە
وەک نیزامی پڕ نیزامم بۆ نیزامی نەزمی شەوق	دڵ لە زیکری گەنجی فیکرا وەختی وەسفت مەخزەنە
جێی موقیمی بۆ نییە یەکدەم لە سەفحەی ڕۆزگار	عاشقی بێکەس وەکوو ماری سیەهـ بێ مەسکەنە
ڕۆحی عاشق کەی نەجاتی دێ لەبەر تیری نەزەر	گەر لە ئەسبابی مەتانەتدا وەکوو ڕووبینتەنە
زێوەری ئەو دۆشە بێ یاڕەب بە تەوقی گەردنم	گەردەنت چێ یا ئیلاهی مەحکەمیی ئەو دامەنە
خەرمەنی حوسنە عوزاری دڵبەرم ئەمما درێغ	لوتف و ڕەحمی دانەدانە جەور و زوڵمی مەن مەنە

36

لە تەئسیری عوزاری، یاری من گوڵگوونە، ڕەنگینە	بە حوسن و خوڵقی ئەو، ڕووی سەرزەمین پڕ زێب و ئایینە
لە شەوقی لەعلی تۆیە ئەشکی ئاڵم دێتە ڕووی دامەن	یەکایەک ڕەونەقی قەترەی، هەموو لەو ڕەنگە ڕەنگینە
ئەزەل کۆهی غەمە جێگەم، نەوەک بالینی ئاسایش	لە شەهدم چی، بە جوز تەڵخی، لە دڵما شۆری شیرینە!
ڕوخ و ڕۆژ و لیباس و ئەشک و دیدە و دڵ لە هیجرانت	سیاهـ و ئەحمەر و ئەسغەر، سفید و دەرهەم و شینە!
لە وادیی گەرمی هیجرتدا بە جۆش دێ حەسرەتی گریەم	سروشکی شۆری دیدەم، ئاوەکەی لای پردی «نارین»ە
لەپێش تەشریفی قابیز، جان دەبێ مەئمووری فەرمانت	نیگاهی زەهرئالوودت بە ئەمری دیدە تەعیینە
خودایا! با لەپاش جەور و جەفا، وەختی تەرەححوم بێ	لە سینەی سالما خاری جەفا وەک زەربی زۆپینە

37

وەرە ساقی! بە زەردەشتی خەواریق تازە بنوێنە	لە ئاوی خوشک و سافا، ئاگری تەڕ، شوعلە دەربێنە
ئەگەر کافر نەبا سوجدەت لە شوعلەی ناری پڕقینت	بە زیندوو یەک بە یەک وەک میللەتی هیندوو بسووتێنە
لە دەوری ناری ڕوو، زوڵفت مەجووسانی سەرەفگەندەن	لە تابی بەرقی مەی ئەو کافرانە جوملە هەڵسێنە
عەزیزی زیردەستی وا بە خەڵوەت تەربیەت دەکرێ	لە مەجلیسدا، بە مەحزی سەرکەشی، بەس توڕڕە بشکێنە
بە قەولت نەفسی ئەممارەم، دڵا! بۆ توڕڕە دەمکێشێ	کە من مەغلووبی ئەممارەم، بە ئەم مارەم مەترسێنە
بەهاری دڵگوشا وەک حوسنی تۆ نایێتە ڕووی دونیا	هەوای باغی بەهەشتت گەر هەیە، بڕوانە ئایینە!
گەواهە ئەشکی ئالوودەم بەسەر ڕوخسارەیی زەردا	لەتاو ئەندووهی هیجرانت، دڵی سالم هەمووی خوێنە

38

بە هەر موویێ لە ڕوو زوڵفت بەداوە	گوزاری مورغی دڵ ئەسڵەن نەماوە
لە ڕەعدی گریە ئەشکم بوو بە سەیلابی	لە کولبەی دیدە مەردوم غەرقی ئاوە
گوزاری غەم بەسەر مندایە هەر سوو	دەری شادی بە ڕووما داخراوە
لە بەدبەختی منا کولبەی هەتیویم	بە زستان سێبەر و هاوین هەتاوە
گوڵی ڕووت عەکسی وا داوە لە دیدەم	هەموو قەترەی سروشکم وەک گوڵاوە
هەتا دەمرم لە سەودای زوڵفی تۆ دام	ئەگەرچی سەربەسەر فیکرێکی خاوە
ڕەقیب دەستی ڕەفیقیی نایە دەستم	حەقیقەت پەنجەیی سالم گڵاوە

39

تیروەش دەی مەهـ گوزەشت و عەهدی نیسان هاتەوە	بولبولی بێ دڵ لەدەوری گوڵ بە ئەفغان هاتەوە
سەختگیری کرد ئەگەر سەرما وەکوو ئەفراسیاب	بادی نەورۆزی بە میسلی پووری دەستان هاتەوە
لەشکری گوڵ جوملە خەندانن دەڵێن: سەرما شکا	تا سولەیمانی سەبا بۆ دێوی زستان هاتەوە
باغە پەژموردەی خەزان و خوڕڕەمی ئەوقاتی حووت	ماهی نەورۆزی بە عەکسی ماهی ئابان هاتەوە
بای شەماڵ هێنایە جونبوش قامەتی سەروی سەهی	بۆ خیابانی چەمەن قومری بە ناڵان هاتەوە
سارە دڵدادەی شکۆفەی شاخساری تەرفی باغ	بێخود و ڕەققاس و سەرمەست و غەزەلخوان هاتەوە
بۆ شکۆفەی تیفلواری یەک شەبەی شاخی درەخت	ڕەحمەتی ئیزەد لەگەڵ هەر قەترە باران هاتەوە
ڕووبەڕووی تیفلی نەباتاتی چەمەن موشتاقوار	دایەیی ئەبری بەهاریی ئەشکڕێزان هاتەوە
دەنگی سەد ڕەنگی کوڵنگ و قاز و سۆنە و بۆرچین	سازوەش هەر سوو لە گوێی سەبزە و شەتاوان هاتەوە
سەیری گوڵشەن کەن لە چیهرەی گوڵ شەوی ئوردیبیهیشت	هەر تەرەف بۆ مەجلیسی بولبول چراغان هاتەوە
سەبزە وەک مەخمەڵ لە هەر جا فەرشە بۆ سەحنی چەمەن	مەوسیمی عەیش و تەرەب بۆ مەیپەرستان هاتەوە
بۆ دەماغم عەهدی گوڵ ئەفسوردەگیی سەردی نەما	تا لە گوڵشەندا بە سەرما بۆیی ڕەیحان هاتەوە
پێی وتم دوێشەو لە کونجی میحنەتا وازیح سرووش:	وا چراغی دوودمانی ئەهلی بابان هاتەوە
چیهرەیی مەقسەد هووەیدا بوو لە هەر جا سوبح وار	موژدە ئەی یەعقووبی دڵ یووسف بە کەنعان هاتەوە
ئاشکارا هەر تەرەف هودهود لە پەروازا دەڵێ:	ڕووبەڕووی موڵکی سەبا تەختی سولەیمان هاتەوە
بەرقوەش بۆ موڵکی مەورووسی لە قوستەنتینەوە	حاکمی مەنفی بە ئەمری سەدر و سوڵتان هاتەوە
ئاسەفی سانی مورەخخەس بوو بە ئەمری پادشاهـ	بۆ نیزامی موڵکی بەینی ڕۆم و ئێران هاتەوە
من وتم: چۆن بو لە آغدنگز نەجاتی دڵ وتی:	شاهی کەیخەسرەو بە جەیحوونا بە ئێران هاتەوە
فیتنەخێزە ڕاهی قوستەنتین بە میسلی هەفتخوان	ئەم بە هەر خوانێ وەکوو ڕووبینتەن ئاسان هاتەوە
نۆکەرانی بێ ڕەمەق کرد خیسسەتی تەبعی مونیب	بۆ تەنی موردەی خەلایق یەک بە یەک جان هاتەوە
شەهد و تەڵخە لوتف و قەهری بۆ قەراری نێک و بەد	شاهی نەحلاسا بە یادی نۆش و نێشان هاتەوە
خۆش نوما شەمشێری ئەو بوو وەک هیلالی شامی عید	ماهی نەو دەرکەوت و عیدی ڕۆزەداران هاتەوە
بۆ قیساسی موستەحەق و قەبز و بەستی موددەعی	شێری مەردی گوردی پیلەفگەن بە مەیدان هاتەوە
خۆشە ئەمجا بۆ تەڕەددود بازیان و شەهرەزوور	عادیلی نادرڕەوش بۆ جانی دوزدان هاتەوە
بێن بەهەم با دەنگی گریەی مولحید و خەندەی مورید	بۆ نەمانی کوفر و زوڵمەت بەدری ئیمان هاتەوە
شەبنشینانی خەفەت با زەڕڕەئاسا بێنە ڕەقس	وا لە بورجی دەوڵەتا خورشیدی ڕەخشان هاتەوە
چونکە دیهقان نۆکەر و بەگ چەرچییە و ئاغا بەقاڵ	بۆ نیزامی نۆکەر و بەققاڵ و دیهقان هاتەوە
بچنە سەر سەنعاتی ئەوەڵ کەفشدۆز و پینەچی	حاکمی مەرکەزشناسیی ئەهلی دیوان هاتەوە
دیم لە بابانا ڕەعییەت زاڵم و نۆکەر فەقیر	مونعەکیس بوو قەزیە وا بابی فەقیران هاتەوە
شەقوەشێن ئامادە بن بۆ کاسبی شوورانشین	پشتی لەشکر سەدری مەجلیس میری میران هاتەوە
گریە کا دەنگی دەردێ با کەریم ئاغای نەنێ	حاکمی مەعزوولکەردەی ئەو بەشادان هاتەوە
تەپڵی بدڕێنێ عەلەم ون کا جەنابی کاک ئەمین	قابیلی بەیداغ وتەپڵ و لەشکر و سان هاتەوە
خۆی بە پەت ئەمجا بتاسێنێ مودیری پەت لە مل	ساحیبی چەتر و لیوا و تەوق و فەرمان هاتەوە
خرسخوو کەهیایی مازی بوو لە دەشتی شەهرەزوور	پێی بڵێن: خۆی ڕاگرێ وا شێری غەڕڕان هاتەوە
چونکە شێوەی زاغی بوو سەرکاری کەهیا موددەتێ	بۆ شکاری ئەو لەسەردا بازی تەڕلان هاتەوە
سەنگەری عەهدی عەزیز بەگ کەڵکی کەهیا ناگرێ	ساحیبی شەمشێر و دیرع و خوود و خەفتان هاتەوە
ڕەنگە ئەمجا بێتە گاڕان سەرحەدی موڵکی سنە	ڕموەشێنی مەعرەکەی دەشتی مەریوان هاتەوە
کەڕڕ و فەڕڕ با کەم بکا والی بە فەوجی چێش کەرۆ	پوشتبەندی لەشکری وەندات و جافان هاتەوە
تایری دەوڵەت بحمدالله بە ئەمری شەهرەزوور	موستەعید و خوڕڕەم و یازان و تازان هاتەوە
کەوتە ناو کەففەی کەرەم دووبارە خەرجی شەهرەزوور	تالیعی موفلیس و دەروێش بوو کە قائان هاتەوە
من بە شەک دەموت: نەجاتی کەی دەبێ پاشا لە ڕۆم؟	دڵ وتی سالم: یەقینت بێ بە قورئان هاتەوە
ئەهلی دانش حاتەمی بەخشش بە ئەبجەد کەن حیساب	با نەڵێن: کانی کەرەم کەی بوو بە بابان هاتەوە

40

دوژمنی خوونخواری شەو بۆ قەلبی مەحزوون هاتەوە	تیپی غەم دیسان لەهەر سەر بۆ شەبیخوون هاتەوە
تێک شکا دوێشەو لە تۆفانی خەما کەشتییی هۆش	بۆ تەنیش ئەمشەو لە ئەشکی دیدە جەیحوون هاتەوە
چەند ڕۆژێ بوو لە دەست جەوری فەلەک ئاسوودە بووم	بۆ موسیبەت باز بەسەرما کەیدی گەردوون هاتەوە
شیشەیی دڵ بەس لە کونجی سینەدا پۆشیدە بوو	باز بەسەریا غەم وەکوو سەنگی فەلاخوون هاتەوە
مەنزڵی مەقسوودی عاشق وەک فەرامۆشخانەیە	دڵ کە چوو ناپوختە بوو لەو سەر بە مەجنوون هاتەوە
ئەشکی گوڵگوون ڕەونەقی هێنا موبارەک کۆهکەن!	سواری شیرینت لە خانەی زینی گوڵگوون هاتەوە
دارووە بۆ سەعبی عیللەت دیدەنی دیداری یار	موژدە بێ بیماری غەمگین وا فەلاتوون هاتەوە
خۆم گەلێ پاراست لە نەزدیکی ڕەقیب دادی نەدا	ناگەهان بۆ من وەکوو هەمزادی تاعوون هاتەوە
ئەی عەجەب سالم لە سەحرا ڕوو لە ئابادی دەکا	یاری شاری موژدە بێ چۆڵگەردی هاموون هاتەوە

41

بەس نییە پەروانە وەک عاشق ئەبەد ناخولێتەوە	نیمەچەرخێکە دەسووتێ و حاڵەتی دەبڕێتەوە
گەر لە حەوزی کەوسەرا ئاوی حەیات بۆم دەس بدا	ژەهرەمارێکە بەبێ تۆ قەت بە من ناخورێتەوە
سەربەسەر عومرم تەلەف بوو حەسرەتا بێ عیشقی یار	چوو لەدەست یاران بە غەفڵەت ئێستە بۆم نایێتەوە
وەک یەهوود دنیا گرێی وا دا لە ڕشتەی تالیعم	حەزرەتی ئیدریس بە ناخون سەعی کا ناکرێتەوە
ڕۆژی ئەووەڵ سەبتی دڵ بوو حەرفی عیشقت بعد از این	قەت بە سەیلابی حەوادیس لێی مەحوو نابێتەوە
تا ڕەقیب بێت و بچێ لەم ڕێیە تا دونیا هەیە	دەرکی غەم بۆ سالمی بێچارە داناخرێتەوە

42

بیستم ئاغەسوورە مەدحی واشەگێڕی کردووە	---- دەژنەوێ ---- یا مردووە
ئاڵەزاقە و جوڕڕە بۆ کۆللارە پشتە و سنگ بچووک	لاق درێژە چنگ مریشکە و کەم فڕە، چاومردووە
هەر لە عەمدەن خۆی لە داو داوە کە سەییاد بیگرێ	چونکە تۆڕە، مورغی باغە، خۆی لەوان گوم کردووە
گاڵتەی مورغانی کێوە، هەر کە فیکەی لێ دەکەی	ئێستە لەو ترسە لەسەر دەستکێشە خۆی مات کردووە
گەر بچێتە مێرگەوە قازڵاخ بە جوڕ تووڕەی دەکا	بۆ جێگاگۆڕکێ لە سەحرا هەر بە شەو ڕابوردووە
سینفی مورغیش گەر وەکوو ئینسان جودا بێ میللەتی	ئاشیانەی گەر لە خانەی ڕۆستەمە جینسی جووە
مێخەکە وەک پارچەبەند بۆ هەر دوو پێ ئامادەیە	بۆ کونی لووتی خەفەقان خۆی موهەییا کردووە
ڕەنگە هەر کەس چاوی بەم سنگ و سەر و کلکە کەوێ	پێی بڵێ: لەعنەت لە بابی ئەو کەسەی تۆی گرتووە
ئەحمەدی کاکم دەڵێ: قالە وەرە، وا واشەکەت	باقڵی من هێلکە دەکا و وەک مریشک پس کەوتووە
واشەخێو و واشە وا کاکم بەم دەڕڕاکییە	بعد از ین دایم بەبێ هیچ لەو تەلانە قووقووە

43

دادەپۆشێ سەر و گوێی زین لە نەشیب	چونکە بێ گەردەنە کۆڵە بەدەوە
دوشمنی تۆیە ئەگەر ڕۆیینی توند	بۆزە هەتکە بڕۆ سا وەختی هەوە
مەنزڵ و باغی وەکێڵ سەد قەدەمە	شەوە سا بۆزە بڕۆ گاهی خەوە
سەعەی نووح ماین و ئەسپێکی کە هێشت	نەڕی دوو مادەیە گەر مابێ ئەوە
گەر لە دۆشان بگەمە شاری سنە	دەیفرۆشم بە خودا تا قەڵەوە

44

نەزمی دا بۆ ڕەزمی من، هەردەم کە زوڵفی پڕ گرەهـ	هەم کەمەندێ دێتە بازوو، هەم بە بەریا دێ زرهـ
ئەم دەڵێم وەک قەددی تۆیە، ئەو دەڵێم وەک ڕوویی تۆ	گەر لەبەر سەروا قەبا بێ، وەر لەسەر مەهـ بێ کولەهـ
بۆ خەرابی موڵکی دڵ، وا دیارە لەشکر تیپی بەست	چاوی ئەو سەرهەنگی تورکە و سەففی موژگانی سوپەهـ
جوز بەدی نەمدی لە دوشمن، هەر چی نیکیم پێ نوواند	چا بوو پێم زانی، بە سەد شووشتن سپی نابێ، شەبەهـ
وا دەزانم «سالم»ی بێکەس لە زوڵمی بێ حەدت	عاقیبەت بگرێ بە سەد زاری زەمامی پادشەهـ

45

ڕووی لەناو توڕڕە، چرایە و لە شەبایە	نەیشەکەرقامەتە قەندی لە لەبایە
کەمە بۆ وەسفت ئەگەر بێم و بڵێم:	حۆری جەننەت لە لیباسی قەسەبایە
ڕووبەڕووی غەمزەیی تۆ مەنسووخن	سیحرەهایێ کە لە دیدەی عەرەبایە
قرمزیپۆشە بە خوێن موژگانت	بۆ دڵی من لە لیباسی غەزەبایە
بەسکی دڵگەرمە شەهیدی غەمی عیشقت	تا حەشر سەنگی مەزاری لە تەبایە
ئاسمان زیددە لەگەڵ مەردومی ڕاست	ئاسیابێکە کە چەرخی بە چەپایە
سەبەبە بۆسە بدەی مەیلی دڵت	مەیی دەوڵەت لە پیاڵەی سەبەبایە
مانیعی ڕێی مەگەسن بۆ پەرواز	خارەهایێ کە لە ڕێگەی ڕوتەبایە
ئەووەڵ و عاقیبەتی سالمە عیشق	ئاخری عومری لە ئەووەڵ تەڵەبایە

46

تەماشا گۆی زەنەخدانت، دەڵێی نارنجی بەغدایە	نیگاهی چاوی فەتتانت وەکوو ئاهوویی سەحرایە
وەکوو سەنعان لە عیشقت شیفتە و مەجزووب و مەحزوونم	قەسەم بەو زوڵفە شەبڕەنگەت کە وەک زوونناری تەرسایە
مەکەن مەنعم وەکوو وامیق ئەگەر ئاشفتە و زارم	جگەرگاهم شیکافی ناوەکی موژگانی عەزرایە
ئیشارەی چاوی مەخموور و نیگاهی ناوەک ئەندازت	بەمیسلی غەمزەیی مەجنوونکوشی ئیمایی لەیلایە
موزابی شەککەری لێوت شیفایی دەردی بیماران	تەبەسسوم کردنی لێوت ڕوبایەندەی دڵ و چاوە
بە سوورەتخانەی ڕوخسارت بە ئەبرۆیی قەڵەمکارت	دەڵێی سەفحە و سوتووری مەسحەفی یاسین و تاهایە
یەقین ئەمڕۆ وەکوو یووسف نیقابت داوەتە لاوە	کە بەم ڕەنگە لە هەر سوو شۆڕش و فەریاد و غەوغایە
سەراپای قامەتی بەس دڵبەر و ڕەعنا و مەوزوونە	بە مەحبووبیی و مەوزوونی دەڵێی سەروی دڵارایە
فیدایی شەککەری لێوت شیفایی دەردی بیمارە	دەهانی قەندی قینت پڕ لە مرواریدی دەریایە

47

دڵ، لەبەر ئیمایی چاوت، مەستی قەڕڕابەی مەیە	هەر نەزەر بۆ من موکەڕڕەر نەشئە ئەندەر نەشئەیە
ئاوی وا دا مەزرەعەی ڕووت، دەستی دیهقانی ئەزەل	جورمی ماهی چارْدە لەو جەبهەدا وەک خۆشەیە
ئەی فیدای موژگانی خوونڕێژت! نەزەر کە سوویی من	زەخمی ناسۆرم بە یادی ئاوی تیرت تیشنەیە
مەشقی ئەبرۆی تۆ دەکا قەددم لە عیشقی قامەتت	ڕەنگی ڕووم بۆ سێوی بەروانە وەکوو ڕەنگی بەیە
ئۆف لە ماری حەلقەیی زوڵفی سیای پڕ سیلسیلەت	دڵ لە نێشا ڕۆژ و شەو حاڵی وەکوو کوشتەی حەیە
گوێی دەگرت، ئەی کاشکی، یەکدەم لە ئاهەنگی دڵم	وا لە فیرقەت بەزمی خاست ناڵەیی زارم نەیە
ڕیشی پەشمی وشکەسۆفی باعیسی قەبزیی دڵە	ڕێی مەدە بۆ مەجلیست ئەو بێ دڵە ئەفسوردەیە
گوێ گرن یاران لە بازار و مەحەللە و چار سوور	داستانی حاڵی «سالم» هەر تەرەف ئەفسانەیە

48

هەر تەرەف شەمعی ڕوخی جانانەیە	گەردی ئەو دڵ دایما پەروانەیە
دەس لە تۆ هەڵناگرم تا نەمکوژن	حەرفی ناسیح سەربەسەر ئەفسانەیە
موو بە موو ئەسبابە بۆ من قەیدی تۆ	سیلسیلە بۆ گەردنی دێوانەیە
سەیدی سەیدم گەرچی سەییادم مودام	ئاهویی نەخچیری تۆ شێرانەیە
بەس موسیبەت وا لەڕێی مورغی دڵا	تا لەناو موو خاڵی ڕووی تۆ دانەیە
هەر بە یادی بۆسە مەستم گاهی قورب	کۆیی ئەو بۆ من دەڵێی مەیخانەیە
مەشقی غیرەت مووجیبی جەوهەر نییە	شوغڵی ژن لەم عەهدەدا مەردانەیە
خاکی کۆی تۆ تا مەقامی سالمە	في الحقيقه مەنزڵی شاهانەیە

49

چاوی مەستت کە غەزەبناکە، چ مەتڵووبی هەیە؟!	قرمزی قەهرە، مەگەر عاشقی مەغزووبی هەیە؟!
دیم کە دونبالەیی ئەو چاوە لە ئەووەڵ نیگەهت	وتم: ئەختەر کە بە دونبالە بێ، ئاشووبی هەیە!
ماڵی عوششاقی لە بەرگەشتەگییا کردوە خەراب	تیپی موژگانی، کە وا هەیئەتی مەغلووبی هەیە
تەڵەبی بۆسە دەکەم، سەبر دەی، دەڵێ سەبرت بێ	لەم هەموو سەبرە، دڵم تاقەتی ئەییووبی هەیە
لە دەهەن پوستە، لە ڕوخ سێب و لەسەر سینە ئەنار!	سەروی مەوزوونی قەدت، سێبەری مەڕغووبی هەیە!
شەهـ گەدایێکە ئەگەر بەدگیلە جفتی لە کەنار!	شەهـ گەدایێکە کە هەمسوحبەتی مەحبووبی هەیە
هەوەسی بۆسە دەکا «سالم» و دڵ مانیعییە	خۆی کە بێ شەرمە، وەلێکین دڵی مەحجووبی هەیە

50

حاڵەتی عاشق گەلێ ئەوقاتی دڵگیری هەیە	سوبحدەم بۆ ئەهلی دڵ ئەنواعی تەئسیری هەیە
زەربی سوجدەی ئاستانەت باز ڕەواجی دا بە ڕووم	خاکی دەرگات بۆ جەبینم حوکمی ئیکسیری هەیە
حاجیبت گەر بمکوژێ ناڕۆم بە زوڵفی تۆ قەسەم	لەم دەرە پێی خاترم ئەڵبەتتە زەنجیری هەیە
فیتنەجۆیە تورکی چاوت مەیلی خوێنڕێژی دەکا	ڕووبەڕووم دایم لە ڕووما تیر و شەمشیری هەیە
عەینی جەهلە ڕوویی دڵ گەر سوویی تەرساخوو نەکەم	شێخی سەنعانیش لە ڕێگەی عیشق دا پیری هەیە
زاهید ئەر لافی فەساحەت لێ بدا باوەڕ مەکەن	بەدسروشتێکە بە فەن سەد دام و تەزویری هەیە
ئەی ڕەفیقان بێنەوە نوکتەی عەجایب بشنەون:	سالمی مەجنوون لە عیشقا مەیلی تەدبیری هەیە

51

چونکە ئەو گۆیی زەنەخدانی هەیە	قامەتم شێوەیی چەوگانی هەیە
دڵ لە زوڵفایە بە ئوممێدی لەبی	هەوەسی چەشمەیی حەیوانی هەیە
تەڕ بکا حەڵقی منی تەشنە بە تیغ	ڕاستە یار ئەر سەری ئیحسانی هەیە
باغ و مەعدەنمە لەب و پوستانی	لەعلی ڕوممانی و ڕوممانی هەیە
وا لە دڵیا سەنەمم مەیلی ڕەقیب	حەیفە وەسواسەیی شەیتانی هەیە
بە زوبان سەعبە بڵێ دەردی دڵی	هەر کەسێ دیدەیی گریانی هەیە
لە عورووجایە گڕی ناری دڵم	تا قەبات جونبوشی دامانی هەیە
وا کە لەب بۆ سوخەن ئەی بەحری خیرەد	دا بڵێن: لەعلی دوڕئەفشانی هەیە
وەکوو فیرعەونە حەبیبم بە ستەم	تا ڕەقیبی وەکوو هامانی هەیە
ڕەشکی چیهرە و لەبی تۆیانە مودام	تا فەلەک شەمس و زەمین کانی هەیە
ئەو کەسەی دەردی بە دڵدا لە موژە	هەر لە شەهدی لەبی دەرمانی هەیە
شێرمەردانە عەلی، بێ بە سەگی،	هەر کەسێ هیممەتی مەروانی هەیە
لێ دە وەک موڕڕە بە ئەنگوشتی غەزەب	هەر کەسێ کینەیی عوسمانی هەیە
نیگەهێ نەی شەهی مەردانی جیهان	سالمی غەمزەدە دیوانی هەیە

52

دڵ لە زوڵفا بە سیاحەت هەوەسی «چین»ی هەیە	بە «سەمەرقەند»ی لەبا، نییەتی «ماچین»ی هەیە
بێ بە «کیشمیر»ی ڕوخا، دەوڵەتی ماچینی کە دی	بۆ خەتای توڕڕە، دەڵێن: نافەیی موشکینی هەیە
دێ لە ڕێگەی «حەبەش»ی زوڵفەوە بۆ «میسر»ی ڕوخت	زوڵمەتی کوفری هەمووی دی، هەوەسی دینی هەیە!
بە سەفا دێت و دەکا هەروەلە بۆ «مەروە»یی عیشق	خاری ئەو ڕاهە لە پا نەرمییی نەسرینی هەیە
بە دوعایی وەسڵ ئەبەد حەلقەیی زوڵفت دەگرێ	گەر بزانێ لەبی تۆ نییەتی «ئامین»ی هەیە!
دڵی «سالم» بە ئەبەد سونبولی زوڵفە جێگەیی،	کە دەماغی هەموودەم مەیلی ڕەیاحینی هەیە!

53

بۆ منی بێ سەروپا، غەیری وەفا پیشە نییە	بۆ دڵی من سەنەما جوز ستەم ئەندیشە نییە
تاب و ڕەنگم نییە ئەزبەسکی تکا خوێنی دەروون	مەیی ئەحمەر کە نەما ڕەونەقی ناو شیشە نییە
چ تەکانێکە خودایا هەرەسی هیجری حەبیب	بۆ نیهالی ئەمەلم شاخ و بەر و ڕیشە نییە
وام تەراشیوە بە ناخون لە غەمت سینەیی ڕێش	شوهرەتی کۆهکەن و وەسفی دەمی تیشە نییە
بەس بسووتێنە لە غەم سالمی مسکین، کە جەفا	بۆ وجوودی سەر و پا لە هەموو دەم پیشە نییە

54

بە ئەبەد جێگەیی من مەنزڵی جانانە نییە	ئاینەخانەیی شەهـ، مەسکەنی دێوانە نییە
ساقییا ساغەری من خومرەیە نەک ڕەتڵی سەبوک	دەرخوری مەستییی من شیشە و پەیمانە نییە
سەفەری هات و نەهاتە هەوەسی کۆیی حەبیب	گەردی ئەو شەمعە دڵا! تاقەتی پەروانە نییە
ئاشنای دوشمن و بێگانەیی خوێشن یاران	ئاشنای ئێمە شوکور مەیلی بە بێگانە نییە
دەستی قودرەتشکەنی خستە خەمی زوڵفی کەچت	هونەری ماشیتە و تەربییەتی شانە نییە
کوا کەریمێ بە کەرەم سوویی گەدا کا نیگەهێ؟	حەسرەتا لەم تەبەقە هیممەتی مەردانە نییە!
بە حەیا بێرە حوزوور و بە ئەدەب سوجدە بەرە	خەڵوەتی دڵبەرە سالم ئەمە مەیخانە نییە

55

چونکە ئیقلیمی فیراق ئاب و هەوایێکی نییە	باغی پەژموردەیی دڵ نەشئونومایێکی نییە
ڕووم لە میحرابی برۆ سەعبە لە هیجرا کەچ بێ	پادشەهـ وەک دڵی من قیبلەنومایێکی نییە
زەنگی میرئاتی دڵم شاهیدە ئەییامی فیراق	ئاینەش بێ ڕوخی جانانە سەفایێکی نییە
نوتقی پەروانە دەبەستێ بەیەقین شەوکەتی شەمع	پڕ دڵی دەردە دەسووتێت و سەدایێکی نییە
چونکە بۆ نووری وەفا تالیبە پەروانەیی عیشق	غەیری شەمعی دڵی من مەیلی چرایێکی نییە
سوبحی وەسڵت کەیە تا کولبەیی من ڕۆشن کا	خۆ چرای عومری عەدوو بادی فەنایێکی نییە
زاڵی دنیا کە بە بێ عیددە بەسێ شەوهەری دی	لادە لەم فاحیشە ئەی دڵ کە حەیایێکی نییە
لەززەتی وەسڵە بکا چارە وەیا شەربەتی مەرگ	بێ یەکێ لەم دووە دەردم چ دەوایێکی نییە
فیکری دەرکردنی بێ حاجیب ئەگەر زوڵمە بەسێ	سالمی غەمزەدە جوز ئەو دەرە جایێکی نییە

56

کاری ئاشوفتەم درێغا ڕەنگی سامانی نییە	بەختی خوفتم تا قیامەت فیکری هەڵسانی نییە
سوودی کوا فیکری فەلاتوون بۆ عیلاجم بعد از این	دەردی من دەردێکە -ئەسڵەن- قەت چ دەرمانی نییە
غەرقی فیکرێکم بە مەللاحی خیرەد نایێمە دەر	هەر تەرەف تێ دەفکرم: ئەم بەحرە پایانی نییە
وا لە قەبزەی ئیختیاری کافرێکا کاری من	مروەت و ئینساف و بەخت و دین و ئیمانی نییە
فیکری قەبزیی ڕووی ڕەقیبم حەوسەلەم وا تەنگ دەکا	ڕووبەڕووی تۆ غونچەیی دڵ مەیلی خەندانی نییە

57

غەیری سەودا و خەفەت ئەم سەرە سامانی نییە	غەیری تەسلیم و جەفا ئەم دڵە دەرمانی نییە
دڵ لە گێژاوی یەمێکا بە شەنا مەشغووڵە	تا وەکوو مەددی بەسەر ساحیل و پایانی نییە
مەنزەری عاشقی بێچارە عەجەب باغێکە	قەت لە هیچ شاخێ گوڵ و غونچەیێ خەندانی نییە
وەهـ لە پێچ و شکەن و نەفحەیی گێسوویی سیات	جەننەتیش بەم سیفەتە سونبول و ڕەیحانی نییە
نەوحە وا خوێنی شەپوڵ دا لە تەنوورەی دیدەم	نووح بە هیچ مەرتەبە لەم مەرکەزە تۆفانی نییە
ئەووەڵ و ئاخری دونیا وەکوو دەندان و لەبت	تاجیری ڕوویی جیهان لوئلوء و مەرجانی نییە
قەڕنەها شێوەیی نووری ڕوخی گوڵبەرگی تەڕت	نوقرەی تاجی شەهان گەوهەری ڕەخشانی نییە
پیری جاندادە خەبەر کەن لە جەلالیی یووسف	قەت بە ڕەنگێ لە دڵا فیکرەتی کەنعانی نییە
سالمی غەمزەدە نازانێ نیسارت چ بکا	خۆ لەدەس جەوری غەمت نەقدی دڵ و جانی نییە

58

گوڵ لە ڕووی توڕڕەیی تۆ نەفحەیی یەک موویی نییە	ڕەنگ و ڕووی تۆی هەیە، وەک تۆ نەمەکی ڕوویی نییە
وەسمە تا جەوهەری پێ داوە بە قەسدی سەری من	تیغی جەللادی قەزا بوڕڕشی ئەبروویی نییە
دڵ لە بێشەی تەنما ماتە لەتاو دیدەیی تۆ	شێری پڕ سەولەتی من تاقەتی ئاهوویی نییە
لە کەماڵایە جەمالی مەهی دووهەفتە، بەڵێ	ڕووی وەکوو ڕووتە، وەلێ ناقیسە، گێسوویی نییە!
کاشکی لادەبرا حایلی بەینی من و تۆ	بەختە ئەم کارە بکا، قووەتی بازوویی نییە!
خۆت مەتۆرێنە لە توعمەی دڵی ڕەنجیدەیی من	با نەڵێن: بازی نەزەر ڕەغبەتی تەیهوویی نییە
هەر بەسەر باغی جەمالایە، حەواڵەی نەزەرم	خانەیی دیدەیی من غورفەیی دووڕوویی نییە
با بە شێوەی ڕوخی تۆ حووری جینان ڕوو دەرخا	وەکوو تۆ موویی میان تا بە میان موویی نییە!!
نیسبەتی قامەتی تۆ ... بدەمە سەروی چەمەن	ڕاستە مەوزوونە، وەلێ نەوبەری لیموویی نییە!
لە گوڵی زەخمی جەفا بۆیی فەرەح دێتە دەماغ	گوڵشەنی وەک دڵی «سالم» گوڵی خۆشبوویی نییە