Jump to content

Нарспи. Юмăç патĕнче

From Wikisource
Юмăç патĕнче
автор Константин Васильевич Иванов (1890—1915)


Юмăç патĕнче


Пĕчĕкçеççĕ хура пӳрт,
Шурă старик сак çинче.
Çутă кĕртмест нимĕн те
Тĕнĕ пек çеç чӳрече.
Уçса хунă алăк çеç
Пӳртĕн ăшне çутатать;
Хĕвел çути пайăрки
Урай тăрăх ав шăвать.
Ларать старик тĕпелте
Çăпатине сапласа,
Ват ал-ура йĕркипе
Мĕшĕл-мĕшĕл маташса.
Акă хĕвел çутийĕ
Шуса-шуса пычĕ те
Сиксе ларчĕ старикĕн
Кăвак çӳçлĕ пуç çине.
Çимĕк çуйĕ урамран
Çĕклентерет чĕрине,
Хĕвелĕ те выляса
Çутатать çӳç пĕрчине.

Мăкăртатса, мăшлатса,
Çăпатине сапласа
Ларнă çĕрте сисмен те,
Çын килнине пĕлмен те:
Уçă алăк умĕнче
Карчăк тăра парать-мĕн,
Кăвак çӳçлĕ старике
Ăшă сăмах калать-мĕн.
Ăшă сăмах калакан
Сетнер амăш пулнă-мĕн.
Ун ывăлне Сетнерне
Усал-тĕсел ернĕ-мĕн.
Çавăнпала амăшĕ
Юмăç патне уттарчĕ;
Ах-ахлатса, хуйхăрса
Хăй хуйхине каларĕ.

Нумай вĕсем старикпе
Ларчĕç сăмах калаçса,
Калаçнă чух хушăран
Ĕлĕкхине асăнса.
Юлашкинчен тин вара
Килĕшрĕ леш старикки:
Мăшăр чăлха, пĕр кĕпе
Пама пулчĕ карчăкки.
Вара старик тăчĕ те,
Хăйĕн ĕçне пăрахса,
Хупса хучĕ алăкне,
Турчăкипе çаклатса;
Çине кĕрĕк тăхăнса
Çĕлĕк тытрĕ хул айне;
Ури айне шăрт хурса
Укçа хучĕ хăй умне;
Унтан шурă сухалне,
Кăвак çӳçне якатса
Укçа çине, суккăрскер,
Пăхрĕ куçне чакăртса.

Пăхса тăчĕ-тăче те,
Шур сухалне якатса,
Каларĕ вăл ерипе
Карчăк енне çаврăнса:
«Çамки шăтăк — хупăнмĕ,
Чĕри татăк — сыпăнмĕ.
Пӳлĕх Турă пӳрнинчен
Нимĕнпе те иртеймĕ.
Панă ăна Пӳлĕхçĕ
Вĕри юнпа çемçе чун.
Пӳрнĕ ăна Пӳлĕхçĕ
Кĕске ĕмĕр, йывăр кун.
Сивĕ кунсем килĕç те,
Шăнса кайĕ вĕри юн.
Хытă кунсем килĕç те,
Хытса кайĕ çемçе чун.
Вĕри кунсем килĕç те,
Вĕриленĕ шăннă юн.
Хытнă çĕртен ирĕлсе
Çунса кайĕ çемçе чун».

Унтан старик чарăнса
Шухăшласа тăчĕ те,
Кĕрĕкĕпе çĕлĕкне
Сакки çине хучĕ те
Çапла татах каларĕ,
Карчăк енне çаврăнса
(Ларать карчăк сак çинче
Урлă-пирлĕ тайăлса):
«Тĕрлĕ усал-тĕсел мар,
Киреметре хывни мар,
Чир-чĕр ертен йĕрĕх мар,
Çын тухатса хуни мар;
Çук, кин, санăн ывăлна
Турă çырни çаплалла.
Ан йĕр, кинĕм,
Пӳлĕхçе Епле хирĕç пымалла?»

Старик çапла каларĕ,
Нимĕн тума пĕлмерĕ,
Хăйĕн ĕçне тытрĕ те
Пĕр сăмах та чĕнмерĕ.
Пуçне усса, хурланса
Тухса кайрĕ карчăкĕ.
Çăпатине сапласа
Ларса юлчĕ старикĕ.
Мăкăртатса, мăшлатса,
Аптăраса ларать вăл:
«Мĕнле вара ку паян? —
Хăй ăшĕнче ыйтать вăл, —
Халичченех çынсене
Юмăç пăхса параттăм,
Суя сăмах суяйса
Улталаса яраттăм.
Мĕнле вара ку паян
Чĕре чăнах пĕлчĕ-шим?
Суйса парас тенĕччĕ —
Ак тамаша! тĕрĕс-шим?»