Jump to content

Нарспи. Тарни

From Wikisource
Тарни
автор Константин Васильевич Иванов (1890—1915)


Тарни


Хĕвел анса пытанать,
Силпи ялĕ лăпланать.
Тĕттĕм пулса çитеспе
Пирĕн туй та саланать.
Ялти хĕрсем, каччăсем
Вăййа тухнă выляма,
Тухнă пирĕн Нарспи те
Хĕр ĕмĕрне ăсатма:
Юлашки каç выляса
Юлас арăм пуличчен,
Юлашки каç Сетнере
Курас юта кайиччен.
Сетнер тăрать çавăнтах
Пуçне усса хуйхăрса.
Сарă хĕрĕн куçĕнчен
Анать куççулĕ юхса.
Вăйă çынни салансан
Пайтах вĕсем калаçрĕç,
Ыталаса пĕр-пĕрне
Тĕттĕм çĕрте çухалчĕç.

Вĕт çăлтăрсем тахçанах
Пĕлĕт айне хупланчĕç.
Вăрман тĕлне хуп-хурах
Сĕм пĕлĕтсем капланчĕç.
Çумăр çăвать, шыв юхать,
Хура вăрман кĕр кĕрлет.
Çил тухать те çил каять,
Выçă кашкăр пек ӳлет.
Çиçĕм пĕрмай çуттипе
Вăрман ăшне çутатать.
Тĕттĕм вăрман ăшĕпе
Пĕр юланут кустарать.
Лаша пырать тулхăрса,
Вăрман ăшне янтратса,
Иккĕн ларнă утланса,
Лаша çитет ывăнса.
Йывăç ларать улăп пек,
Тĕттĕм çĕрте кашласа:
«Чипер кайăр!» — теет те
Пуçне таять çул парса.

Çурăмпуçĕ çап-çутах,
Хĕвел тухас пек тăрать.
Çурăмпуçĕ шурсанах
Туй халăхĕ пухăнать.
Хăй йĕркипе ташлама
Вăхăт пуса каччисен;
Хăй йĕркипе юрлама
Вăхăт çитнĕ хĕрçумсен.
Шăпăр сасси илтĕнмест,
Шăпăрçи те курăнмасть.
Ырă хăна хушшинче
Эрех-сăра тăкăнмасть.
Стариккипе карчăкки
Хура пӳртре вăрçаççĕ.
Мĕн пулнă-ши çав тĕрлех —
Пурте шăппăн лараççĕ!
Шăппăн-шăппăн лармасăр:
Вĕсен хĕрĕ çук паян,
Нарспи усал Сетнерпе
Тарса кайнă вăйăран.

Виç юланут вăрманта
Йĕр йĕрлесе çӳреççĕ.
Пĕри кунта, леш унта,
Темĕнле йĕр йĕрлеççĕ.
Йĕр йĕрлеççĕ, итлеççĕ:
Пĕрер сасă пулмĕ-ши?
Хĕвел тухать çутатса —
Кирлĕ çула уçмĕ-ши?
Анчах нимĕн паллă мар,
Кĕрес тата шаларах.
Вăрçас килет çиллипе:
Тупасчĕ-çке хăвăртрах!
Вăрман çăра, пит тискер,
Унăн ăшĕ чăв та чав!
Йĕр ниçта та паллă мар,
Ниçта кайма аптăрав!
Виç юланут вăрманта
Йĕр йĕрлесе çӳреççĕ.
Пĕри кунта, леш унта,
Темĕнле йĕр йĕрлеççĕ.

Сетнер тутлă çывăрать
Çӳллĕ юман кутĕнче,
Нарспи ларать тĕлĕрсе
Сетнер пуçĕ вĕçĕнче.
Нарспи тĕлĕк тĕлленет:
Ашшĕ йытă пулнă та
Шăлĕсемпе шаккаса
Сиксе çӳрет вăрманта:
«Ăçта тартăн, усал хĕр?
Пуçна çийĕп тупăнсан!»
Йытă ури айĕнче
Шатăртатать сĕм вăрман.
Çывăх, çывăх, ак çитет!
Нарспи ялтах вăранать.
Пăхать: хăйĕн патнелле
Виç юланут кустарать.
— Сетнер, Сетнер!
Тытрĕç-çке! Тăр, тăр!
Тарса хăтăлар!
Ай, пĕтрĕмĕр, пĕтрĕмĕр!
Ăçта тарса пытанар!

Маттур шăпăрçă паян
Икĕ пуса каччипе
Тытса килчĕ вăрмантан
Сетнерпеле Нарспие.
Карчăк вĕçсе тухрĕ те
Çӳçрен яврĕ Нарспине.
Старик чупса тухрĕ те
Чышкă пачĕ Сетнерне.
— Эй, аннеçĕм, аннеçĕм,
Мана çӳçрен ан сĕтĕр,
Мана апла вĕрентсе,
Манран ырă ан кĕтĕр.
— Эй, Михетер асатте,
Хĕненипе усси çук.
Эсĕ мана хĕнесе
Кĕлрен вутă тăвас çук! —
Урнă йытă Михетер
Хăй саламат йăтрĕ те
Тытăнчĕ-çке тулама
Çыхса хунă Сетнере.

Картишĕнче çын нумай —
Туйне курма килнĕ пек.
Хура тăпра çийĕнче
Выртать Сетнер вилнĕ пек.
Амăшĕ те çавăнтах
Тăрать йĕрсе, ылханса;
Ярать ăнсăр ывăлне
Икĕ çынна йăттарса.
Хура пӳртре Нарспинне
Питне-куçне çăваççĕ,
Татах пĕркенчĕк айне
Чаршав хыçне лартаççĕ.
Тăпăр-тăпăр-тăпăртăк,
Атьăр шепрех туй тăвар!
Анчах хальхи ĕç çинчен
Çĕн кĕрĕве калас мар!
Акă туй та çакă туй,
Пысăк туй та пăсăк туй!