မဟာဗုဒ္ဓဝင်/၆- ပါရမီတော်ခဏ်း (ဈ) မေတ္တာပါရမီ
| ←(ဇ) အဓိဋ္ဌာနပါရမီ | မဟာဗုဒ္ဓဝင် by (ဈ) မေတ္တာပါရမီ |
(ည) ဥပေက္ခာပါရမီ→ |
(ဈ) မေတ္တာပါရမီ
ပေမသုံးပါး
မေတ္တာပါရမီဟူသော စကား၌ မေတ္တာဟူသော ပါဠိကို ရှေးဆရာတို့က “ချစ်ခြင်း”ဟူ၍ အနက်မြန်မာ ပြန်ဆိုတော်မူခဲ့ကြ၏။ ပေမဟူသော ပါဠိစကားကိုလည်း ရှေးဆရာများက “ချစ်ခြင်း”ဟူ၍ပင် အနက်မြန်မာ ပြန်ဆိုတော်မူခဲ့ကြသည်။ မေတ္တာသဒ္ဒါ ဟောအပ်သည့် ချစ်ခြင်းကား ဝိသေသဖြစ်၍ ပေမသဒ္ဒါ ဟောအပ်သည့် ချစ်ခြင်းကား သာမညဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပေမအရ ချစ်ခြင်းကို-
(ဠော်)
(၁) တဏှာပေမ၊
(၂) ဂေဟသိတပေမ၊
(၃) မေတ္တာပေမ-
ဟူ၍ သုံးမျိုး ခွဲခြားပြဆိုထားသည်။ ထိုသုံးမျိုးတို့တွင်-
(၁) တဏှာပေမ ဟူသည် မိန်းမနှင့် ယောက်ျား အချင်းချင်း တဏှာလောဘ၏အစွမ်းဖြင့် ချစ်ကြိုက်ကြခြင်းကို ခေါ်ဆို၏၊ ဤတဏှာပေမကို အလင်္ကာကျမ်း၌ သိင်္ဂါရဟု ခေါ်ဆို၏။
(၂) မိဖနှင့်သားသမီး ညီနှင့်အစ်ကို မောင်နှင့်နှမ စသည်တို့ အချင်းချင်း ချစ်ခင်တွယ်တာမှုကို ဂေဟသိတပေမ ခေါ်၏၊ အိမ်၌နေခြင်းကို မှီ၍ဖြစ်သော ချစ်ခြင်းဟူလို။ ဤချစ်ခြင်းကို အလင်္ကာကျမ်း၌ ဝစ္ဆလဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤ တဏှာပေမ ဂေဟသိတပေမ နှစ်မျိုးလုံးပင် ကုသိုလ်တရား မဟုတ်ကြ၊ တဏှာပေမမှာ တဏှာရာဂဖြစ်၍ ဂေဟသိတပေမမှာ လောဘပင်ဖြစ်သည်။
(၃) သူတပါးတို့၏ စီးပွါးဖြစ်ထွန်းမှုကို လိုလားခြင်းသည် မေတ္တာပေမမည်၏။ ဤ မေတ္တာတရားသည် သူတပါးတို့နှင့် မခွါမခွဲ အမြဲတွဲယှဉ် နေလိုခြင်းသဘော အလျဉ်းမရှိ၊ လူအချင်းချင်း စကြဝဠာတခုစီပင် ဝေးကွာ၍နေရစေကာမူ ထိုဝေးကွာနေသူမှာ စီးပွါးချမ်းသာ ဖြစ်သည်ဟု သိရလျှင် ကျေနပ်၏၊ အတူမနေရသည့်အတွက် ခက်ခဲဝန်လေးခြင်း အလျဉ်းမရှိ။ သို့ဖြစ်၍ မေတ္တာတရားသည် စင်ကြယ်မွန်မြတ်သော သဘောတရားသာဖြစ်၍ ဗြဟ္မဝိဟာရဟူသော အမည်ကိုလည်း ရ၏။ ဤတရားကို ပွါးများ၍နေလျှင် မြတ်သောနေခြင်း ဖြစ်သည်ဟူ၍ ဆိုလို၏။ မေတ္တာသာ မဟုတ်သေး၊ ကရုဏာတရား မုဒိတာတရား ဥပေက္ခာတရားတို့သည်လည်း ဗြဟ္မဝိဟာရဟူသော အမည်ကို ရကြကုန်၏။
သို့ဖြစ်၍ ထိုလေးပါးလုံးကို သိမ်းရုံးကာ ဗြဟ္မဝိဟာရတရား လေးပါးဟု ခေါ်၏။ ဗြဟ္မစိုရ်တရား လေးပါးဟူ၍လည်း ခေါ်၏။ (ဗြဟ္မ= မြတ်သော၊ ဝိဟာရ= နေခြင်း။ ဤဗြဟ္မဝိဟာရတရား လေးပါးကိုပင် အပ္ပမညာတရား လေးပါးဟူ၍လည်း ခေါ်၏။ ဦးရေမည်မျှဟု မနှိုင်းယှဉ်အပ်သော သတ္တဝါတို့အပေါ်မှာ ဖြစ်ပွါးသော တရားများဟု ဆိုလိုသည်။)
ချစ်ခြင်းမေတ္တာတရားကို ပွါးများရမည်ဆိုရာမှာ မစင်ကြယ်သော တဏှာပေမချစ်ခြင်း ဂေဟသိတပေမ ချစ်ခြင်းတို့ မဟုတ်စေပဲ စင်ကြယ်မွန်မြတ်လှသော ဤမေတ္တာပေမတရားသာ ဖြစ်စေရမည်ကို အထူးသတိပြု၍ မှတ်သားအပ်၏။ ဤမေတ္တာတရား ပွါးများပုံနည်းလမ်းကို နောက်မှ ထင်ရှားအောင် ပြဆိုပေအံ့။
(ဠံ)
မေတ္တာနှင့် အဒေါသ
မေတ္တာဟူသည် ပရမတ္တအားဖြင့် ထင်ရှား ရှိကောင်းသော သဘောတရားပင် ဖြစ်၏၊ သို့ရာတွင် ပရမတ္ထတရားတို့ကို တခုစီ တခုစီ ထုတ်ဖော်ရေတွက်ရာမှာကား မေတ္တာတရားဟူ၍ သီးခြားမပြပဲ အဒေါသစေတသိက်တရားကို ပြသဖြင့်ပင် မေတ္တာတရားသည် အဒေါသတွင် တစိတ်တဒေသ အပါအဝင် ဖြစ်၍သွား၏။ အဒေါသစေတသိက်က အရကျယ်၍ မေတ္တာက ထိုအဒေါသစေတသိက်အရတွင် တစိတ်တဒေသအနေဖြင့် ပါဝင်၍နေသည်ဟု ဆိုလိုသည်။
ထင်ရှားစေဦးအံ့.. အဒေါသစေတသိက်သည် အဘိဓမ္မာသင်္ဂြိုဟ်ကျမ်းအလို သောဘဏစိတ် ၅၉-ပါးလုံးနှင့် ယှဉ်၏၊ သောဘဏစိတ် ၅၉-ပါးတို့ ဖြစ်တိုင်းဖြစ်တိုင်း အဒေါသစေတသိက် ပါလျက်ရှိ၏။ အဒေါသတရားမှာ အာရုံအမျိုးမျိုးကို အာရုံပြုနိုင်၏၊ မေတ္တာတရားကား သတ္တဝါပညတ် တမျိုးတည်းကိုသာ အာရုံပြုနိုင်၏။ ဒါနမှုအမျိုးမျိုးပြုရာ သီလမှုအမျိုးမျိုး ဆောက်တည်ရာတို့မှာ အဒေါသ ပါရသည်ချည်း ဖြစ်၏၊ ထိုအဒေါသဖြစ်တိုင်း မေတ္တာဟူ၍ မခေါ်ရ။ သတ္တဝါပညတ်ကို အာရုံပြုကာ ချမ်းသာပါစေ စသည်ဖြင့် သတ္တဝါတို့၏ စီးပွါးချမ်းသာကို လိုလားသော အခြင်းအရာဖြင့် အဒေါသစေတသိက် ဖြစ်မှသာ ထိုအဒေါသစေတသိက်ကို မေတ္တာဟူ၍ ခေါ်ဆိုရသည်။
ရှေးက ပြခဲ့ပြီးသော ခန္တီပါရမီမှာလည်း ခန္တီအရ အဒေါသစေသိက်ကို ကောက်ယူနိုင်စေကာမူ အဒေါသဟူသမျှကို ခန္တီအရ မကောက်ယူရပဲ သူတပါးတို့က ပြစ်မှားလာသည့်အခါ မိမိက အလျဉ်းပင် ဒေါသမထွက်ရအောင် တားဆီးခြင်း အဒေါသကိုသာ ကောက်ယူရကြောင်းကို ပြဆိုခဲ့ပြီ။ ထို့အတူ အဒေါသစေတသိက် ဟူဟူသမျှကို မေတ္တာအရ မကောက်ယူပဲ သတ္တဝါတို့၏အကျိုးကို လိုလားသော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော အဒေါသစေတသိက်ကိုသာ မေတ္တာအရ ကောက်ယူရ၏။
(၅၂၈)သွယ်မေတ္တာ
ဤမေတ္တာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ မေတ္တာတရားသည် (၅၂၈)ပါး ရှိသည်ဟု အများ ပြောဆိုသိမှတ်ကြ၏။ စင်စစ်မှာ မေတ္တာတရားကိုယ်က (၅၂၈)မျိုး ရှိနေသောကြောင့် မဟုတ်၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်၌ လာရှိသောအတိုင်း မေတ္တာပွါးများရမည့် နည်းလမ်းပေါင်း (၅၂၈)မျိုး ရှိနေသည့်အတွက် မေတ္တာ (၅၂၈)ပါးဟု ပြောကြားနေကြခြင်းဖြစ်သည်ဟု မှတ်အပ်၏။
(၅၂၈)နည်းဖြစ်ပုံမှာ ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါတို့ကို အပိုင်းအခြား မထားခြင်းတည်းဟူသော အနောဓိသ ငါးမျိုးရှိ၏၊ ငါးမျိုးတို့မှာ..
(ဠား)
(၁) သဗ္ဗေ သတ္တာ = (အလုံးစုံသော သတ္တဝါတွေ)
(၂) သဗ္ဗေ ပါဏာ = (အလုံးစုံ အသက်ရှိသောအရာတွေ)
(၃) သဗ္ဗေ ဘူတာ = (အလုံးစုံ ကိုယ်ထင်ရှားရှိသော အရာတွေ)
(၄) သဗ္ဗေပုဂ္ဂလာ = (အလုံးစုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တွေ)
(၅) သဗ္ဗေအတ္တဘာဝပရိယာပန္နာ = (အလုံးစုံ ကိုယ်အတ္တဘောအတွင်း အကျုံးဝင်နေသော အရာတွေ)-
သုံးဆယ့်တစ်ဘုံအတွင်း ရှိသမျှ သတ္တဝါတွေကို ဤငါးမျိုးတွင် တမျိုးမျိုးဖြင့် ခေါ်ဆို စိတ်ညွတ်လိုက်လျှင်ပင် အလုံးစုံ မကြွင်းမကျန် ပါဝင်ကုန်တော့သည်။ ဤငါးမျိုးတွင် မပါဝင်သော သတ္တဝါဟူ၍ မရှိသောကြောင့် ဤငါးမျိုးကို အနောမိသငါးမျိုးဟု ခေါ်၏။ (အနောဓိသပုဂ္ဂိုလ်ငါးမျိုး ဟူ၍လည်း ခေါ်ဆို၏။) အနောဓိသဟူသော ပါဠိ၌ ပါရှိသည့် ဩဓိသဒ္ဒါသည် အပိုင်းအခြားဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ အနောဓိသဟု ဆိုသောကြောင့် အပိုင်းအခြားမထားဟူသော အဓိပ္ပါယ်ကို ရ၏။
သတ္တဝါနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်အသုံး
ပါဠိ၌ သတ္တဝါဟု ဆိုလျှင်လည်း သုံးဆယ့်တစ်ဘုံရှိ သတ္တဝါအလုံးစုံကိုပင် ရရှိ၏။ ပုဂ္ဂလ= ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုလျှင်လည်း ထို့အတူ သုံးဆယ့်တစ်ဘုံသား အလုံးစုံကိုပင် ရ၏။ အဆင့်အတန်း ထူးခြားကွဲပြားခြင်း တစုံတရာမျှ မရှိ၊ သတ္တဟုခေါ်လျှင် ပုဂ္ဂလဟုလည်း ခေါ်နိုင်၏။ ပုဂ္ဂလဟုခေါ်လျှင် သတ္တဟုလည်း ခေါ်နိုင်၏။ မြန်မာဝေါဟာရမှာကား သတ္တဝါနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ကို အဆင့်အတန်း များစွာ ခွဲခြားထားလေသည်။ ယုတ်ညံ့သော အရာစုကိုသာ မိုက်မဲသောသတ္တဝါ ယုတ်ညံ့သော သတ္တဝါဟု ခေါ်ဝေါ်သုံးနှုန်း၍ မိုက်မဲသောပုဂ္ဂိုလ် ယုတ်ညံ့သောပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ လုံးဝ ခေါ်ဆိုသုံးစွဲခြင်း မပြုကြ။ ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော စကားလုံးကို သုံးရာမှာလည်း မြတ်သောပုဂ္ဂိုလ်ကြီးများ ထူးကဲသော ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးများ စသည်ဖြင့် သုံးနှုန်း ပြောဆိုကြသည်၊ မြတ်သော သတ္တဝါကြီးများ ထူးကဲသော သတ္တဝါကြီးများဟု သုံးစွဲခြင်း အလျဉ်းမပြုကြချေ။ ယုတ်ညံ့သော သက်ရှိတ္ထုကို သတ္တဝါဟု ခေါ်ဆိုသုံးနှုန်း၍ မြတ်သော သက်ရှိဝတ္တုကိုကား ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ သုံးနှုန်းသည်ဟု ဆိုလိုရင်း ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ပါဠိနှင့်မြန်မာ အသုံးအနှုန်း ထူးခြားသည့်နေရာမှာ ထူးခြားနေသည်ကိုလည်း သတိချပ်ရာ၏။
(အ)
အပိုင်းအခြားထား၍ မေတ္တာပို့ရာမှာလည်း-
(၁) သဗ္ဗာ ဣတ္ထိယော = (အလုံးစုံသော မိန်းမတွေ)
(၂) သဗ္ဗေပုရိသာ = (အလုံးစုံသော ယောက်ျားတွေ)
(၃) သဗ္ဗေ အရိယာ = (အလုံးစုံ မြင့်မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တွေ)
(၄) သဗ္ဗေ အနရိယာ = (အလုံးစုံ မမြင့်မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တွေ)
(၅) သဗ္ဗေ ဒေဝါ = (အလုံးစုံသော နတ်ဗြဟ္မာတွေ)
(၆) သဗ္ဗေ မနုဿာ = (အလုံးစုံသော လူတွေ)
(၇) သဗ္ဗေ ဝိနိပါတိကာ = (အလုံးစုံ ပြိုကွဲပျက်စီးနေသော ပြိတ္တာတွေ)
ဤခုနစ်မျိုးတွင် အမျိုးတမျိုးလျှင် လိုရာကို ပိုင်းခြား သတ်မှတ်ထားသည်ချည်း ဖြစ်သောကြောင့် ဩဓိသခုနစ်မျိုးဟု ခေါ်၏။ (ဩဓိသပုဂ္ဂိုလ် ခုနစ်မျိုးဟူ၍လည်း ခေါ်ဆို၏။)
ဤသို့လျှင် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်၌ လာသောအတိုင်း အနောဓိသပုဂ္ဂိုလ် ငါးပါး ဩဓိသပုဂ္ဂိုလ် ခုနစ်ပါးဟူ၍ မေတ္တာပို့ရမည့် ပုဂ္ဂိုလ်တဆယ့်နှစ်ပါးကို ရှေးဦးစွာ သိမှတ်ရာ၏။
ထိုပုဂ္ဂိုလ် တဆယ့်နှစ်ပါးတို့၌ မေတ္တာပွါးများပုံ အခြင်းအရာကိုလည်း-
(၁) အဝေရာ ဟောန္တု = (ရန်မရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ)
(၂) အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု = (စိတ်မချမ်းသာမှုကင်းသည် ဖြစ်ကြပါစေ)
(၃) အနီဃာ ဟောန္တု = (ဆင်းရဲခြင်းမရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ)
(၄) သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု = (ချမ်းသာစွာ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါးကို ဆောင်နိုင်ကြပါစေ)
ဟူ၍ လေးပါး ဟောကြားတော်မူ၏။ ပုဂ္ဂိုလ် တဆယ့်နှစ်ပါးတွင် တပါးတပါးလျှင် မေတ္တာပို့ခြင်းအခြင်းအရာ လေးပါး လေးပါးစီ ရသောကြောင့် ပေါင်း တဆယ့်နှစ် လေးလီဖြစ်ရကား လေးဆယ့်ရှစ်ပါးရ၏။
အလုံးစုံသော သတ္တဝါတွေ ရန်မရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ စိတ်မချမ်းသာမှုကင်းသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ ဆင်းရဲခြင်းမရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ ချမ်းသာစွာ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါးကို ဆောင်နိုင်ကြပါစေ.. စသည်ဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်တဆယ့်နှစ်ပါးစေ့အောင် ပွါးကြည့်လေ၊ လေးဆယ့်ရှစ်ပါးရကြောင်း ကိုယ်တွေ့ သိလာပေလိမ့်မည်။ ဤ လေးဆယ့်ရှစ်ပါးသည် အရပ်မျက်နှာ အထူးမမှတ်သားပဲ ပို့သအပ်သော မေတ္တာများ ဖြစ်ကြ၏။
(အာ)
တဖန် အရပ်မျက်နှာကို မှတ်သား၍ ပို့သလိုသောအခါ အရှေ့အရပ် အနောက်အရပ် မြောက်အရပ် တောင်အရပ် အရှေ့တောင်အရပ် အနောက်မြောက်အရပ် အရှေ့မြောက်အရပ် အနောက်တောင်အရပ် အောက်အရပ် အထက်အရပ်ဟူ၍ အရပ်ဆယ်မျက်နှာရှိသောကြောင့် တမျက်နှာ တမျက်နှာလျှင် လေးဆယ့်ရှစ်ပါးစီ ရနိုင်၍ ဆယ်မျက်နှာအတွက် ပေါင်းလိုက်လျှင် လေးရာ့ရှစ်ဆယ် ဖြစ်၏။ (အရှေ့အရပ်မျက်နှာ၌ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတွေ ရန်မရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ စိတ်မချမ်းသာမှုကင်းသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ ဆင်းရဲခြင်းမရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ ချမ်းသာစွာ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါးကို ဆောင်နိုင်ကြပါစေ။ အရှေ့အရပ်မျက်နှာ၌ အလုံးစုံ အသက်ရှိသော အရာတွေ ရန်မရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ စိတ်မချမ်းသာမှုကင်းသည် ဖြစ်ကြပါစေ၊ ဆင်းရဲခြင်းမရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေ ချမ်းသာစွာ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါးကို ဆောင်နိုင်ကြပါစေ- စသည်ဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ် တဆယ့်နှစ်ပါး အရပ်ဆယ်မျက်နှာစေ့ငအောင် ပွါးကြည့်လေ၊ လေးရာ့ရှစ်ဆယ်ရကြောင်း ကိုယ်တွေ့သိလာပေလိမ့်မည်။)
ဤအရပ်မျက်နှာကို မှတ်သား၍ပို့သော မေတ္တာလေးရာ့ရှစ်ဆယ်နှင့် ရှေး အရပ်မျက်နှာမမှတ်သားပဲ ပို့သောမေတ္တာ လေးဆယ့်ရှစ်ပါးတို့ကို ပေါင်းလျှင် (၅၂၈)သွယ်မေတ္တာ ဖြစ်လာ၏။
ဤ ငါးရာ့နှစ်ဆယ့်ရှစ်သွယ်သော မေတ္တာပို့နည်းကို အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့် ရှေး ဆရာတော်များက “မေတ္တာပို့”ဟူသော အမည်ဖြင့် အစဉ်အလာ ဝတ်ရွတ်စဉ် ထားတော်မူခဲ့ကြပေသည်။ တကယ်စင်စစ် မေတ္တာပို့လိုသောအခါ မေတ္တာပြုနည်း (၅၂၈)နည်းတို့တွင် ပဌမဆုံးနည်းဖြင့် မေတ္တာပို့လိုလျှင် (ပါဠိလို) သဗ္ဗေ သတ္တာ အဝေရာ ဟောန္တုဟု ဆို၍ပို့လျှင် ပဌမဆုံး မေတ္တာပွါးနည်း ပြည့်စုံမှန်ကန်၏။ (မြန်မာလို ပို့သပွါးများလိုက) သတ္တဝါအားလုံးကုန် ဘေးရန် ကင်းကြပါစေဟု ဆို၍ ပွါးများပို့သလျှင် ပဌမဆုံးနည်း ပြည့်စုံ မှန်ကန်တော့၏။ ဤပဌမနည်း တနည်းဖြင့်ပင် နှုတ်မြွက်၍ အဖန်ဖန် ပွါးနေလျှင်လည်း မေတ္တာဘာဝနာကို ပွါးသည်မည်၏။ ပဌမနည်းကို မပွါးလိုပဲ ဒုတိယနည်းကို ပွါးလိုက (ပါဠိလို) သဗ္ဗေ သတ္တာ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု၊ (မြန်မာလို) သတ္တဝါအားလုံးကုန် စိတ်မချမ်းသာခြင်းမှ ကင်းကြပါစေဟု ဆို၍ ပွါးများလျှင် မေတ္တာဘာဝနာကို ပွါးသည်မည်၏။ (ဤနည်းအတိုင်း ငါးရာ့နှစ်ဆယ်ရှစ်သွယ် စေ့အောင် ဉာဏ်ဖြင့်စဉ်းစား သိရှိရာ၏။)
ယခုပြအပ်ပြီးသော ငါးရာ့နှစ်ဆယ့်ရှစ်သွယ်သော မေတ္တာပွါးနည်းသည် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်၌ ဟောကြားအပ်သော နည်းဖြစ်၍ အလွန်ထင်ရှား အသုံးများသော မေတ္တာပွါးနည်း ဖြစ်ပေ၏။ (ဤပါဠိတော်မှာ မေတ္တာပွါးနည်းအဆုံးတွင် ကရုဏာပွါးနည်း မုဒိတာပွါးနည်း ဥပေက္ခာနည်းတို့ကို
(အိ)
ဆက်၍ ဟောကြားခြင်းမရှိပေ။) သို့သော် ယခုအခါ မေတ္တာပို့ အမည်တပ်သော စာအုပ်များ၌ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်လာ မေတ္တာပွါးနည်း လေးချက်အဆုံးတွင်- (က) ဒုက္ခာ မုစ္စန္တု= ဆင်းရဲခြင်းမှ လွတ်ကင်းကြပါစေဟူသော ကရုဏာပွါးနည်း၊ (ခ) ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိတော မာဝိဂစ္ဆန္တု= ရရှိထားသမျှ စည်းစိမ်တို့မှ မကင်းကွာကြပါစေသတည်းဟူသော မုဒိတာပွါးနည်း၊ (ဂ) ကမ္မဿကာ= ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ ရှိကြကုန်၏၊ မိမိတို့ကံအတိုင်းသာ ဖြစ်ကြကုန်၏-ဟူသော ဥပေက္ခာပွါးနည်းတို့ကိုပါ တဆက်တည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြထားကုန်၏။ ဤသို့ ဖော်ပြထားခြင်းမှာ ကရုဏာဘာဝနာ မုဒိတာဘာဝနာ ဥပေက္ခာဘာဝနာကို ပွါးများလိုသူတို့သည် မေတ္တာပို့မှ နည်းယူပ္ပါးများနိုင်ကြစေရန် ရှေးဆရာများ ဆက်လက် ထည့်သွင်းထားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ထားခဲ့သည့်အတိုင်း ကရုဏာတရားကို ပွါးများလိုလျှင် သဗ္ဗေ သတ္တာ ဒုက္ခာ မုစ္စန္တု= သတ္တဝါ အားလုံးကုန် ဆင်းရဲခြင်းမှ လွတ်ကင်းကြပါစေ ဟူ၍၎င်း၊ မုဒိတာတရားကို ပွါးများလိုလျှင် သဗ္ဗေ သတ္တာ ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိတော မာဝိဂစ္ဆန္တု= သတ္တဝါ အားလုံးကုန် မိမိတို့ရရှိပြီးသော စည်းစိမ်မှ မကွေကွင်းကြပါစေကုန်သတည်း ဟူ၍၎င်း၊ ဥပေက္ခာတရားကို ပွါးများလိုလျှင် သဗ္ဗေ သတ္တာ ကမ္မဿကာ= သတ္တဝါအားလုံးကုန် ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ ရှိကြကုန်၏ဟူ၍၎င်း ပွါးများရမည်ဖြစ်၏။
ဤ ပါဠိတော်လာသည့် အတိုင်းသာ မေတ္တာပို့အပ်သည်၊ တိုက်ရိုက်မလာသောနည်းဖြင့် မေတ္တာမပို့ကောင်းဟူ၍ကား မမှတ်ယူအပ်။ အကြောင်းကား အပိုင်းအခြားမထားပဲ သတ္တဝါအလုံးစုံကို သိမ်းရုံး၍ယူနိုင်သည့် ပါဠိစကားသည် သတ္တ- ပါဏ- ဘူတ- ပုဂ္ဂလ- အတ္တဘာဝပရိယာပန္နအားဖြင့် ငါးမျိုးသာ ရှိသည်မဟုတ်၊ သရီရီ-ဒေဟီ- ဇီဝ- ပဇာ- ဇန္တု- ဟိန္ဒဂုစသည် ရှိကြသည်ဖြစ်သောကြောင့် သဗ္ဗေ သရီရီ အဝေရာ ဟောန္တု= အလုံးစုံ ကိုယ်ရှိသော သတ္တဝါများ ရန်ကင်းကြပါစေ စသည်ဖြင့် နှလုံးသွင်းလျှင်လည်း မေတ္တာပို့သည်ပင် မည်၏။
ပို့ပုံအခြင်းအရာကိုလည်း ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်မှာ လေးမျိုးသာ ရှိသော်လည်း သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိနော ဟောန္တု= အလုံးစုံသော သတ္တဝါဟူသမျှ ချမ်းသာခြင်း ရှိကြပါစေ၊ သဗ္ဗေ သတ္တာ ခေမိနော ဟောန္တု= အလုံးစုံသော သတ္တဝါဟူသမျှ ဘေးမရှိသည် ဖြစ်ကြပါစေဟူသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် နှလုံးသွင်းလျှင်လည်း မေတ္တာတရားစင်စစ် ဖြစ်နိုင်ပေ၏။ ဤသို့လျှင် မေတ္တာအပို့ခံရမည့် သတ္တဝါစုကိုလည်း အခြားအမည် အခြား ပါဠိပရိယာယ်တို့ဖြင့် ထုတ်ဖော်ကာ ပို့သပုံအခြင်းအရာကိုလည်း တပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ပို့သစေကာမူ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်နိုင်ကြောင်းကို မေတ္တသုတ်ပါဠိတော် အထောက်အထားအားဖြင့် သိအပ်၏။
(အီ)
မေတ္တသုတ်လာ မေတ္တာပွါးနည်း
မေတ္တသုတ် ပါဠိတော်မှာ ကမ္မဋ္ဌာနယောဂီ တောမှီရဟန်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူရာ သံဂါယနာတင် အရှင်မြတ်တို့က သုတ္တနိပါတပါဠိ၌၎င်း ခုဒ္ဒကပါဌပါဠိ၌၎င်း သံဂါယနာ တင်ထားခဲ့သော ပါဠိတော်ဖြစ်၏။ ပါဠိတော်မှာ မေတ္တာပွါးလိုသောသူသည် မပွါးမီကပင် ကြိုတင်၍ ကျင့်ကြံအားထုတ် ပြည့်စုံစေရမည့်တရား (၁၅)ပါးတို့ကို ရှေးဦးစွာ ဟောကြားတော်မူထား၏။ ထိုတရားတို့ကို ပါဠိလို မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂတရား (၁၅)ပါး၊ မေတ္တာမပို့ခင် ရှေးအဘို့က ကြိုတင် ပြည့်စုံစေရမည့်တရား (၁၅)ပါးဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။
ထိုတရားတို့မှာ.. ကောင်းမြတ်သော အကျိုးစီးပွါးအရာ လိမ္မာသည်ဖြစ်၍ အေးမြ ငြိမ်းချမ်းလှစွာသော နိဗ္ဗာန်တရားကို ဉာဏ်ဖြင့်သက်ဝင်ကာ နေလိုသောသူသည် ပြုသင့်ပြုထိုက် ပြုရမည့်တရားစုကား..
၁။ ကောင်းမြတ်သောအရာတို့ကို ကျင့်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ရမည်။
၂။ ဖြောင့်မဘ်သော အကျင့်တရား ရှိရမည်။
၃။ တရံတခါမျှ ကောက်ကွေ့ခြင်းမရှိပဲ ကောင်းကောင်းကြီး ဖြောင့်မတ်ရမည်။
၄။ ပညာရှိတို့ ကောင်းစွာဆုံးမလွယ်သူ ဖြစ်ရမည်။
၅။ ကောင်းမြတ်သောအရာတို့၌ နူးညံ့ပျော့ပျောင်းသောသူ ဖြစ်ရမည်။
၆။ မာန်မာန တက်ကြွခြင်း မရှိစေရ။
၇။ မိမိမှာ ထင်ရှားရရှိသော ပစ္စည်းဖြင့်သာ ရောင့်ရဲတင်းတိမ် ကျေနပ်သောသူ ဖြစ်ရမည်။
၈။ သူတပါးတို့ စောင့်ရှောက်မွေးမြုရန် (ပြုစုရန်) လွယ်ကူသောသူ (ကြေးမများသူ) ဖြစ်ရမည်။
၉။ ကျင့်ဝတ်တရားအတွက် မလိုလားအပ်သည့် အပိုကိစ္စများ နည်းပါးသောသူ ဖြစ်ရမည်။
၁၀။ ပေါ့ပါးလွယ်ကူသော အသက်မွေးခြင်းရှိသူ ဖြစ်ရမည်။ (ခရီးသွားခါနီး ပစ္စည်းတွေ ပရဗွေ ရှုပ်ပွေသူမျိုး မဟုတ်ပဲ၊ ပရိက္ခရာရှစ်ပါးမျှဖြင့်ပင် ငှက်ပျံသွားသည့်အလား ပေါ့ပါးသူ ဖြစ်ရမည်ဟူလို။)
၁၁။ ငြိမ်သက် တည်ကြည်သော ဣန္ဒြေရှိသူ ဖြစ်ရမည်။
(အု)
၁၂။ အပြစ်ကင်းသော အရာတို့၌ ရင့်ကျက်သော= ကောင်းစွာသိမြင် ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ဉာဏ်ပညာရှိသူ ဖြစ်ရမည်။
၁၃။ ကိုယ် နှုတ် နှလုံး သုံးပါးလုံး ကြမ်းကြုတ်ခြင်း မရှိစေရ။
၁၄။ ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့အပေါ်မှာ တွယ်တာငြိကပ်ခြင်း မရှိစေရ။
(ဤအချက်သည် ရဟန်းများကို ဟောကြားရင်းဒေသနာ ဖြစ်သည့်အတိုင်း ရဟန်းများနှင့်သာ အထူးသက်ဆိုင်၍ နေ၏၊ လူများမှာလည်း အလားတူ နည်းယူသောအားဖြင့် မိတ်ဆွေတို့အပေါ်မှာ တွယ်တာခင်မင်ခြင်း ငြိကပ်ခြင်း မရှိစေရဟု မှဘ်ယူအပ်၏။)
၁၅။ ပညာရှိများ စွပ်စွဲကဲ့ရဲမည့် အရာမှန်လျှင် တစုံတရာ အနည်းငယ်ကိုမျှ မပြုကျင့်ရ။..
ဤတရား (၁၅)ပါးတို့တည်း။
ဤတရား (၁၅)ပါးကို ရှေးဦးစွာ ပြည့်စုံစေပြီးမှ မေတ္တာပို့ရမည့် အခြင်းအရာကို “သုခိနော ဝါ ခေမိနော ဟောန္တု၊ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု၊ သုခိတတ္တာ”.. အစရှိသည်ဖြင့် ဟောကြားထားတော်မူသည်။
ဤမေတ္တသုတ်လာ မေတ္တာဘာဝနာ ပွါးနည်းကို အကျဉ်းချုပ်၍ မှတ်သားလျှင်..
(က) သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကမေတ္တာ= သတ္တဝါအလုံးစုံကို တခွန်းတည်းဖြင့် နှံ့အောင်ပွါးသော မေတ္တာ၊
(ခ) ဒုကဘာဝနာမေတ္တာ= သတ္တဝါတို့ကို နှစ်စုနှစ်ပုံ ပုံ၍ပွါးသော မေတ္တာ၊
(ဂ) တိကဘာ၀နာမေတ္တာ= သတ္တဝါတို့ကို သုံးစုသုံးပုံ ပုံ၍ပွါးသော မေတ္တာ-
ဟူ၍ သုံးမျိုးထွက်လာ၏။
(က) သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကမေတ္တာ
ထိုသုံးမျိုးတို့တွင် သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကမေတ္တာ ပွါးနည်းကို ပါဠိတော်၌ “သုခိနော ဝါ ခေမိနော ဟောန္တု၊ သဗ္ဗသတ္တာ ဘ၀န္တု သုခိတတ္တာ”ဟူ၍ ဟောကြားတော်မူ၏။ ဤဟောကြားတော်မူချက်အရ ရှင်းလင်းစွာ မေတ္တာပွါးလိုလျှင်..
(၁) သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိနော ဟောန္တု= အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့ ကာယိကသုခနှင့် ပြည့်စုံကြပါစေ။
(အူ)
(၂) သဗ္ဗေ သတ္တာ ခေမိနော ဟောန္တု= အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့ ဘေးရန်ကင်းကြပါစေ။
(၃) သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတတ္တာ ဟောန္တု= အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့ စေတသိကသုခနှင့် ပြည့်စုံကြပါစေ။
ဤကဲ့သို့ ရွတ်ဆိုပွါးများ နှလုံးထားလျှင် မေတ္တသုတ်လာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကမေတ္တာကို ပွါးသည်မည်၏။
(ခ) ဒုကဘာဝနာမေတ္တာ
ဒုကဘာဝနာ မေတ္တာပွါးနည်းနှင့် တိကဘာဝနာ မေတ္တာပွါးနည်းတို့မှာ ပါဠိတော်၌ မကောက်ယူတတ်လျှင် ရှုပ်ထွေး၍ နေပေ၏။ (ရှုပ်ထွေးနေပုံကို ထပ်၍ ရှုပ်ထွေးမည်စိုး၍ မပြတော့ပြီ။) ဒုကဘာဝနာ မေတ္တာပွါးနည်းမှာ..
(၁) တသ-ထာဝရဒုက= ကြောက်ခြင်းရှိ မရှိ သတ္တဝါတစုံ၊
(၂) ဒိဋ္ဌာဒိဋ္ဌဒုက= မြင်အပ် မမြင်အပ် သတ္တဝါတစုံ၊
(၃) ဒူရ-သန္တိကဒုက= အနီးအဝေး သတ္တဝါတစုံ၊
(၄) ဘူတ-သမ္ဘဝေသိဒုက= ရဟန္တာနှင့် ပုထုဇန်သေက္ခ သတ္တဝါတစုံ-
ဟူ၍ လေးမျိုးရှိရာ..
(၁) တသာ ဝါ ထာဝရာ ဝါ အနဝသေသာ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ= တပ်ခြင်း ကြောက်လန့်ခြင်း မကင်းကြသည့် ပုထုဇန် သေက္ခအရိယာ သတ္တဝါ, တပ်ခြင်း ကြောက်လန့်ခြင်း ကင်းတော်မူကြသည့် ရဟန္တာသတ္တဝါ အကြွင်းမရှိသော ဤအလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် တသ-ထာဝရဒုကဘာ၀နာ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်၏။
(၂) ဒိဋ္ဌာ ဝါ အဒိဋ္ဌာ ဝါ အနဝသေသာ သဗ္ဗသတ္တာ ဘ၀န္တု သုခိတတ္တာ= မြင်အပ်သော သတ္တဝါ, မမြင်အပ်သော သတ္တဝါ- အကြွင်းမရှိသော ဤအလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေ ဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် ဒိဋ္ဌာဒိဋ္ဌဒုကဘာ၀နာ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်၏။
(၃) ဒူရာ ဝါ အဝိဒူရာ ဝါ အနဝသေသာ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ= ဝေးသောအရပ်၌ နေသောသတ္တဝါ, နီးကပ်သောအရပ်၌ နေသောသတ္တဝါ- အကြွင်းမရှိသော ဤအလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် ဒူရ-သန္တိကဒုကဘာ၀နာ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်၏။
(အေ)
(၄) ဘူတာ ဝါ သမ္ဘဝေသီ ဝါ အနဝသေသာ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ= ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်, ကြွင်းသော ပုထုဇန်သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်- (တနည်း– ပဝတ္တိကာလ ရောက်ရှိသော သတ္တဝါ, ပဋိသန္ဓေကာလ၌ ရှိနေကြသော သတ္တဝါ) အကြွင်းမရှိသော ဤအလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် ဘူတ-သမ္ဘဝေသိဒုကဘာ၀နာ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်၏။
ဤဆိုအပ်ပြီးသော မေတ္တာဘာဝနာ လေးနည်းကို ဒုကဘာဝနာမေတ္တာဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ သတ္တဝါတို့ကို နှစ်စုနှစ်ပုံ ပုံ၍ပွါးများသော မေတ္တာဟူလို။
(ဂ) တိကဘာဝနာမေတ္တာ
ဤတိကဘာ၀နာ မေတ္တာပွါးနည်းမှာ..
(၁) ဒီဃရဿမဇ္ဈိမတိက= အရှည် အတို အလယ်အလတ် သုံးပုံတစု၊
(၂) မဟန္တာဏုကမဇ္ဈိမတိက= အကြီး အငယ် အလယ်အလတ် သုံးပုံတစု၊
(၃) ထူလာဏုကမဇ္ဈိမတိက= အဆူ အကြုံ အလယ်အလတ် သုံးပုံတစု-
ဟူ၍ သုံးမျိုးရှိရာ..
(၁) ဒီဃာ ဝါ ရဿ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ အနဝသေသာ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ= ရှည်လျားသော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ, တိုတောင်းသော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ, မတိုမရှည် အလယ်အလတ် ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ- အကြွင်းမရှိသော ဤအလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် ဒီဃရဿမဇ္ဈိမ တိကဘာဝနာ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်၏။
(၂) မဟန္တာ ဝါ အဏုကာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ အနဝသေသာ သဗ္ဗသတ္တာ ဘ၀န္တု သုခိတတ္တာ= ကြီးကျယ်သော ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ, ငယ်ငေါင်းသော ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ, မကြီးမငယ် အလယ်အလတ် ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ- အကြွင်းမရှိသော ဤအလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် မဟန္တာဏုကမဇ္ဈိမ တိကဘာဝနာ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်၏။
(၃) ထူလာ ဝါ အဏုကာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ အနဝသေသာ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ= ဆူဖြိုးသော ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ, ကြုံလှီသော ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ, မဆူမကြုံ အလယ်အလတ်
(အဲ)
ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါ- အကြွင်းမရှိသော ဤအလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် ထူလာဏုကမဇ္ဈိမ တိကဘာ၀နာ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်၏။
ဤဆိုအပ်ပြီးသော မေတ္တာဘာဝနာ သုံးနည်းကို တိကဘာဝနာမေတ္တာဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ သတ္တဝါတို့ကို သုံးစုသုံးပုံ ပုံ၍ ပွါးများသော မေတ္တာဟူလို။
ဆိုအပ်ပြီးသည့် (က) သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကမေတ္တာ (ခ) ဒုကဘာဝနာမေတ္တာ (ဂ) တိကဘာဝနာ မေတ္တာတို့ကို သူတပါး စီးပွါးချမ်းသာ ရောက်ရှိရန် တောင့်တသော မေတ္တာများဖြစ်ကြ၍ ဟိတသုခါဂမပတ္ထနာမေတ္တာဟူ၍ ခေါ်၏။
သူတပါးတို့ စီးပွါးချမ်းသာ ရောက်ရှိရန် တောင့်တ လိုလားခြင်းကို ဟိတသုခါဂမပတ္ထနာမေတ္တာဟု ခေါ်သကဲ့သို့၊ သူတပါးတို့အား အစီးအပွါးမဲ့ ဆင်းရဲဒုက္ခမရောက်ရန် တောင့်တခြင်းကို အဟိတဒုက္ခာနာဂမပတ္ထနာမေတ္တာဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ ထို အဟိတဒုက္ခာနာဂမပတ္ထနာ မေတ္တာပွါးနည်းကို ပါဠိတော်၌..
န ပရော ပရံ နိကုဗ္ဗေထ၊
နာတိမညေထ ကတ္ထစိ နံ ကဉ္စိ။
ဗျာရောသနာ ပဋိဃသညာ၊
နာညမညဿ ဒုက္ခမိစ္ဆေယျ။—
ဟူ၍ ဟောတော်မူ၏။
အဓိပ္ပါယ်ကား.. “ဩ.. သတ္တဝါတယောက်သည် တယောက်ကို မလှည့်ဖြားပါစေသား၊ မထီမဲ့မြင်မှု မပြုပါစေသား၊ အချင်းချင်းအား ကိုယ်နှုတ်နှလုံး ဖောက်ပြန်ကာ ချုတ်ချယ်ခြင်း ထိပါးခြင်းဖြင့် ဆင်းရဲဒုက္ခကို အလိုမရှိပါစေသား”ဟူ၍ နှလုံးသွင်း ပွါးများလျှင် အဟိတဒုက္ခာနာဂမပတ္ထနာမေတ္တာ ဖြစ်၏။
မေးဖွယ်ရှိပြန်သည်ကား.. “မေတ္တာဘာဝနာ ပွါးများနည်းကို တနည်းတည်းသာ မပြဆိုပဲ၊ အဘယ့်ကြောင့် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်လာ နည်းအမျိုးမျိုး မေတ္တသုတ်ပါဠိတော်လာ နည်းအမျိုးမျိုးတို့ကို ထုတ်ဖော် ပြဆိုနေရပါသနည်း”ဟူ၍ မေးဖွယ်ရှိ၏။
အဖြေကား.. ပုထုဇန်တို့၏စိတ်သည် အာရုံအမျိုးမျိုး၌ လေ့လာကျက်စား မရပ်မနား လှည့်လည်၍နေ၏၊ ထိုသို့ အာရုံအမျိုးမျိုး၌ လေ့လာကျက်စား မရပ်မနား လှည့်လည်၍နေသော စိတ်သည် တနည်းတည်းဖြင့်ပင် မေတ္တာဘာဝနာအာရုံ၌ ကြံ့ကြံ့မတည်နိုင်၊
(အော)
အာရုံအမျိုးမျိုး ပြောင်းလဲကာ ပြောင်းလဲကာ လေ့လာပွါးများမှ အစဉ်သဖြင့် သမာဓိရနိုင် ကြံ့ကြံ့တည်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် မေတ္တာပွါးနည်း အမျိုးမျိုးကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်၊ နောက်ဆရာတို့ ကလည်း ထုတ်ဖော်ပြရပါသည်ဟူ၍ ဆိုရာ၏။ (တနည်းကား) မေတ္တာဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်သောပုဂ္ဂိုလ်မှာ အဇ္ဈာသယဓာတ်ခံ အမျိုးမျိုးရှိကြ၏၊ အချို့မှာ အနောဓိသ မေတ္တာပွါးနည်းက ဉာဏ်၌ ထင်လင်း၏၊ အချို့မှာ ဩဒိသ မေတ္တာပွါးနည်းက ဉာဏ်၌ ထင်လင်း၏။ အချို့မှာ အရပ်မျက်နှာကိုမှတ်၍ ပွါးနည်းက ဉာဏ်၌ ထင်လင်း၏၊ အချို့မှာ မေတ္တသုတ်လာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိက မေတ္တာဘာဝနာ ပွါးနည်းက ဉာဏ်၌ ထင်လင်း၏၊ အချို့မှာ ဒုကဘာဝနာ၊ အချို့မှာ တိကဘာဝနာ မေတ္တာပွါးနည်းက ဉာဏ်၌ ထင်လင်း၏၊ ဤသို့ မေတ္တာဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အာသယဓာတ်ခံအမျိုးမျိုး ရှိကြသောကြောင့် မိမိ မိမိတို့ ထင်လင်းရာအာရုံကိုယူ၍ မေတ္တာဘာဝနာတရား ပွါးများနိုင်ကြစိမ့်သောငှါ မေတ္တာပွါးနည်း အမျိုးမျိုးကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားသည့်အတိုင်း နောက်ဆရာတို့ကလည်း အပြည့်အစုံ ထုတ်ဖော်ပြဆိုရသည်ဟူ၍ ဖြေဆိုရာ၏။
အလောင်းတော်တို့၏ မေတ္တာ
ဘုရားအလောင်းတော်များ မေတ္တာတရားပွါးများပုံ (မေတ္တာပါရမီ ဖြည့်ကျင့်တော်မူကြပုံ)ကို ပါဠိတော်များမှာ သုဝဏ္ဏသာမဇာတ်တော်ကို ညွှန်ပြ ဟောကြားထားတော်မူ၏၊ ဤသုဝဏ္ဏသာမ အကြောင်းအရာသည် စရိယာပိဋက ပါဠိတော်နှင့် မဟာနိပါတ် နှစ်ဌာနတို့၌ လာရှိရာ စရိယာပိဋက ပါဠိတော်၌ အကျဉ်းချုပ်မျှ လာရှိပုံကား.. “ချစ်သား သာရိပုတြာ.. ငါဘုရားသည် သုဝဏ္ဏသာမဖြစ်စဉ် “သိကြားဖန်ဆင်းပေးသော ကျောင်း၌နေကာ တောထဲမှာ ခြင်္သေ့နှင့် ကျားတို့ကို မေတ္တာပွါး၍ နေ၏၊ ခြင်္သေ့ ကျားတို့နှင့်၎င်း သစ်တို့နှင့်၎င်း ဝံတို့နှင့်၎င်း ကျွဲတို့နှင့်၎င်း သမင်ပြောက် ဝက်တို့နှင့်၎င်း ခြံရံလျက် တောထဲမှာ နေခဲ့သည်။ တကောင်သော တိရစ္ဆာန်မျှ ငါ့ကို မကြောက်လန့်ပေ။ ငါသည်လည်း မည်သည့်တိရစ္ဆာန်ကိုမျှ မကြောက်လန့်၊ မေတ္တာစွမ်းအား ထောက်ပံ့ထားသည်ဖြစ်၍ ထိုအခါ တောထဲမှာ ငါမွေ့လျော်သည်”ဟူ၍ ဟောကြားတော်မူသည်။
ဤပါဠိတော်အရ သုဝဏ္ဏသာမ၏ မျိုးရိုး ဇာတိ စသောအကြောင်းအရာတို့ကို တစုံတရာမျှအထူးမသိရ၊ တောထဲမှာသာ သားကောင်များနှင့် အချင်းချင်း မကြောက်မလန့် မေတ္တာစွမ်းအားထောက်ပံ့ကာ မြင့်မြတ်မွေ့လျော်စွာ နေကြကြောင်းကိုသာ သိရသည်။
(အော်)
မဟာနိပါတ် သုဝဏ္ဏသာမဇာတ်၌ကား မြှားပစ်ခံရပြီးနောက် အလောင်းတော် သုဝဏ္ဏသာမက “အဘယ့်ကြောင့် ကျွန်ုပ်ကို မြှားဖြင့်ပစ်သနည်း”ဟု မေးရာ၊ ပီဠိယက္ခမင်းက “ငါ သမင်ကိုပစ်ခတ်ရန် ချောင်းမြောင်းနေစဉ် မြှားဦးဆီသို့လာသော သမင်သည် သင့်ကိုမြင်၍ ထိတ်လန့် ထွက်ပြေးသွားသည့်အတွက် အမျက်ထွက်သောကြောင့် သင့်ကို ပစ်မိပေသည်”ဟု ပြောဆိုရာ သုဝဏ္ဏသာမက ပြန်၍ပြောသော စကားရပ်တွင်-
န မံ မိဂါ ဥတ္တသန္တိ၊ အရညေ သာပဒါနိပိ= ငါ့ကို သမင်များမြင်၍ မလန့်ကြပါ၊ (သမင်သာမဟုတ်) တောထဲရှိ သားရဲတိရစ္ဆာန်တို့လည်း မလန့်ကြပါ ဟူ၍၎င်း၊
ဘီရူ ကိမ္ပုရိသာ ရာဇ၊ ပဗ္ဗတေ ဂန္ဓမာဒနေ။
သမ္မောဒမာနာ ဂစ္ဆာမ၊ ပဗ္ဗတာနိ ဝနာနိ စ။
မင်းကြီး.. ဂန္ဓမာဒနတောင်၌နေကာ လွန်စွာ ကြောက်ရွံ့တတ်သော ကိန္နရာများပင် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ကျွန်ုပ်ထံလာကြ၍ တောတောင်အရပ်တို့သို့ သွားလာနေကြပါသည် ဟူ၍၎င်း ပါရှိ၏။
ဤပါဠိတော်တို့ကို ထောက်ဆ၍ အလောင်းတော် သုဝဏ္ဏသာမသည် တောတွင်း၌နေကာ တောနေတိရစ္ဆာန်များအပေါ် ကိန္နရာပါမကျန်အောင် မေတ္တာတရား ပွါးများထားသည့်အတွက် တောတွင်းရှိ သတ္တဝါအားလုံးတို့ သုဝဏ္ဏသာမအပေါ်မှာ မေတ္တာရှိကြကြောင်း ထင်ရှားသိသာပေ၏။
မေတ္တာ၏ အကျိုးတရား (၁၁) တဆယ့်တပါးတို့တွင် လူအများ ချစ်ခင်ကြကြောင်း နတ်ဘီလူး ပြိတ္တာများ ချစ်ခင်ကြကြောင်းသာ တိုက်ရိုက် လာရှိသော်လည်း ဤသုဝဏ္ဏသာမ ဇာတ်တော်ကို ထောက်၍ လူနတ်သာမက တိရစ္ဆာန်တို့လည်း မေတ္တာအားဖြင့် ချစ်ခင်ကြကြောင်းကို မှတ်သားအပ်၏၊ (မေတ္တာအကျိုး (၁၁) တဆယ့်တပါးကို အောက် သီလပါရမီခဏ်း နဝင်္ဂဥပုသ်နှင့်စပ်၍ ပြဆိုခဲ့ပြီ)၊ ထိုအကျိုး (၁၁) တဆယ့်တပါးတို့တွင် အမနုဿာနံ ပိယော= နတ် ဘီလူး ပြိတ္တာတို့ ချစ်ခင်ခြင်းဟူသော အကျိုးတရားနှင့်စပ်၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ ဗြဟ္မဝိဟာရနိဒ္ဒေသတွင် ဝိသာခမထေရ်၏ အကြောင်းကို ထုတ်ပြထား၏၊ ထုတ်ပြပုံကား..
ဝိသာခမထေရ်ဝတ္ထု
ပါဋလိပုတ်ပြည်သား ဝိသာခအမည်ရှိသော သူကြွယ်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်းအကြောင်းကို သတင်းကြားသိရသဖြင့် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ သွားရောက်ကာ တရားအားထုတ်လိုသောကြောင့် မိမိစည်းစိမ်ဥစ္စာကို သားမယားများအား
(အံ)
လွှဲအပ်ခဲ့ပြီးလျှင် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ကူးသွားကာ မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်သို့ရောက်၍ ရဟန်းပြုလေ၏။ ရဟန်းပြုပြီးနောက် ငါးလပတ်လုံး ဒွေမာတိကာ= (ဝိနည်းအကျဉ်းချုပ် နှစ်စောင်)ကို သင်ကြားပြီးလျှင် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်မှ ထွက်ခွါခဲ့၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ပွါးများရန် သင့်လျော်မည့် ကျောင်းတိုက်စုကို ရှာပြီးလျှင် တကျောင်း တကျောင်းလျှင် လေးလစီမျှ သီတင်းသုံး နေတော်မူလေ့ရှိပေ၏။
ထိုဝိသာခမထေရ်သည် စိတ္တလအမည်ရှိသော တောင်ကျောင်းသို့ကြွရာ လမ်းခရီးနှစ်ခုရှိနေသည်ကို တွေ့သဖြင့် မည်သည့်လမ်းသို့ လိုက်ရပါမည်နည်းဟု စဉ်းစားနေခိုက် တောင်စောင့်နတ်က လက်ညှိုးညွှန်ပြ လိုက်သဖြင့် စိတ္တလတောင်ကျောင်းသို့ရောက်ကာ လေးလပတ်လုံး သီတင်းသုံး နေတော်မူ၍ နက်ဖန်တွင် အခြားကျောင်းတိုက် တတိုက်သို့ သွားမည်ဟု ကြံစည်လျက် ကျိန်းစက်တော်မူသောအခါ စင်္ကြံအစွန်းရှိ မြစိမ်းပင်စောင့်နတ်က စောင်းတန်းဦး ပျဉ်ချပ်ပေါ်မှာ ထိုင်၍ ငိုနေ၏။ မထေရ်မြတ်က “ယခု ငိုသောသူ မည်သူနည်း”ဟု မေးရာ “တပည့်တော် မြစိမ်းပင်စောင့်နတ် ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်၏။ “အဘယ့်ကြောင့် ငိုသနည်း”ဟု မေးတော်မူပြန်ရာ “အရှင်ဘုရား ကြွတော်မူမည့်အတွက်ကြောင့် ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်၏။ “ငါ ဤအရပ်မှာနေသဖြင့် အသင့်အား မည်ကဲ့သို့ ကျေးဇူးရှိသနည်း”ဟု မေးမြန်းပြန်ရာ “အရှင်ဘုရားတို့သည် ဤအရပ်၌ နေတော်မူကုန်သည်ရှိသော် ဤအရပ်ရှိ နတ်ဘီလူး စသည်တို့သည် အချင်းချင်း မေတ္တာတရားကို ရကြပါကုန်သည် (အချင်းချင်း ချစ်ခင်ကြပါကုန်သည်)၊ ယခု အရှင်ဘုရားတို့ ကြွသွားတော်မူကုန်သည်ရှိသော် ထိုနတ်ဘီလူး စသည်တို့သည် မသင့်မတင့် ငြင်းခုံခိုက်ရန်မှု ပြုကြလျက် ကြမ်းကြုတ်သော စကားတို့ကိုပင် ဆိုကြပါလိမ့်မည်”ဟု လျှောက်ထား၏။
မထေရ်မြတ်က “ငါ ဤအရပ်မှာနေသဖြင့် သင်ပြောသည့်အတိုင်း သင်တို့ ချမ်းသာစွာနေရခြင်း ဖြစ်သည်ဆိုလျှင် ကောင်းပြီ၊ ဤအရပ်မှာပင် နောက်ထပ် လေးလနေဦးမည်”ဟု မိန့်ဆိုကာ နေတော်မူပြန်၏၊ လေးလရှိသောအခါ မထေရ်ကြွမည်ဟု ကြံပြန်လျှင် မြစိမ်းပင်စောင့်နတ်က ငို၍ တားမြဲတားပြန်၏။ ဤသို့လျှင် လေးလစေ့၍ မထေရ်ကြွမည် ကြံတိုင်းကြံတိုင်း နတ်က ငို၍ ငို၍ တားသောကြောင့် မထေရ်မြတ်သည် အခြားအရပ်သို့ မကြွဖြစ်ပဲ ဤစိတ္တလတောင်ကျောင်းမှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရလေ၏။
ဤဝတ္ထုကို ထောက်သဖြင့် ဝိသာခမထေရ်၏ မေတ္တာသည် မေတ္တာရှင် ဖြစ်တော်မူသော မထေရ်အပေါ်မှာသာ မေတ္တာခံသောသူတို့က ချစ်ခင်ကြသည်မဟုတ်သေး၊ မေတ္တာခံ အချင်းချင်းလည်း
(အား)
မထေရ်၏မေတ္တာကို အကြောင်းပြုကာ ချစ်ခင်ခြင်းမေတ္တာကို ရရှိကြသည်ဟု ကောင်းစွာ မှတ်သားအပ်၏။
မူဆိုး၏ မေတ္တာ
အသီတိနိပါတ် (၂) မဟာဟံသဇာတ်၌လည်း ဘုရားအလောင်း ဟင်္သာမင်း၏ခြေကို ကျော့ကွင်းမိသဖြင့် အတိဒုက္ခရောက်ရှိရာ စစ်သူကြီးဟင်္သာမင်း၏ ပြောဟောချက်ဖြင့် မူဆိုးသည် သတိသံဝေဂရကာ ဘုရားအလောင်းကို အသာအယာပွေ့ယူ၍ ဆင်းရဲဒုက္ခ ပျောက်ကင်းကြောင်း ကောင်းမြတ် ထက်သန်လှသော မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ယုယပြုစုလေရာ ခြေထောက်မှာ ကျော့ကွင်းရာမျှမထင်ပဲ မူဆိုး၏ မေတ္တာအာနုဘော်ကြောင့် အကြော အကြောချင်း အသား အသားချင်း အရေ အရေချင်း ကောင်းစွာ နေရာတကျ ဆက်စပ်၍ ခြေထောက်သည် နဂိုရ်ပကတိအတိုင်း ဖြစ်လေသည်။
ဤကား မဟာဟံသဇာတ်မှ လိုရင်းကိုသာ ထုတ်ပြခြင်းဖြစ်၏။ အကျယ်ကို မဟာဟံသဇာတ်ရင်းမှ ယူရာ၏။ အသီတိနိပါတ် ပဌမစူဠဟံသဇာတ်၊ ဝီသတိနိပါတ် (၅) ရောဟဏမိဂဇာတ်၊ (၆) စူဠဟံသဇာတ်တို့မှာလည်း ဤအတိုင်းပင် လာရှိသည်။ ဤဇာတ်နိပါတ်တော်လာ အကြောင်းအရာတို့ကို ထောက်ထားကာ မေတ္တာ၏ တန်းခိုး အာနုဘော်ကြီးကြောင်းကို ကောင်းစွာသိရာ၏။
မေတ္တာအယောင်ဆောင် ရာဂ
သတိပြုဖွယ် ကောင်းသည်ကား “ရာဂေါ မေတ္တာယနာမုခေန ဝဉ္စေတိ= ရာဂတရားသည် မေတ္တာယောင်ဆောင်ကာ လှည့်ပတ်တတ်သည်”ဟူ၍ နေတ္တိအဋ္ဌကထာ၌ မိန့်ဆိုထားချက်အရ သတ္တဝါများအပေါ်မှာ မေတ္တာပွါးလိုသောသူသည် မေတ္တာယောင်ဆောင်သည့် ရာဂတရားကို မပွါးမိကြရန် အထူး သတိပြုသင့်ပေ၏။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ ဗြဟ္မဝိဟာရနိဒ္ဒေသ၌လည်း “အမျက်ဒေါသ၏ ငြိမ်းခြင်းသည် မေတ္တာ၏ပြည့်စုံခြင်း ဖြစ်၍၊ တပ်စွန်းချစ်ခင်သောရာဂ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည် မေတ္တာ၏ ပျက်စီးခြင်းဖြစ်သည်”ဟု ဖွင့်ပြထား၏။
အဓိပ္ပါယ်မှာ.. မုန်းနေသော သူတယောက်ကို မေတ္တာပွါးများလိုက်လျှင် မုန်းခြင်းတည်းဟူသော အမျက်ဒေါသစိတ်ပျောက်၍ အကျိုးလိုလားသည့် မေတ္တာတရား သက်ဝင်လာ၏။ ဤသို့ မုန်းခြင်း ပျောက်ငြိမ်းသွားခြင်းသည် မေတ္တာ၏ပြည့်စုံခြင်း ဖြစ်ပေ၏။ ဤသို့ မေတ္တာစင်စစ် ဖြစ်ပွါးနေရာမှ ထိုသူအပေါ်မှာ တွယ်တာ ချစ်ခင်သောစိတ် ဖြစ်လာလျှင် မေတ္တာအစစ် ပျက်သွားပြီ၊ ရာဂက မေတ္တာယောင်ဆောင်၍ အလှည့်ပတ် ခံရလေပြီဟု ဆိုလိုသည်။
(ကျ)
ဤမေတ္တာသည် ပါရမီဆယ်ပါးတွင် တပါးအပါအဝင် ဖြစ်သည့်အတိုင်း ဘုရားအလောင်း သုဝဏ္ဏသာမတို့ကဲ့သို့ မိမိနှင့် တွေ့ကြုံသမျှ သတ္တဝါတိုင်း မိမိအပေါ်မှာ ချစ်ခင်၍လာသည်တိုင်အောင် မေတ္တာပါရမီတရား ပွါးများ အားထုတ်ရာ၏၊ ဤတရားသည် ပါရမီဆယ်ပါးတွင် တပါးအပါအဝင် ဖြစ်ရုံမျှမက ဈာန်အဘိညာဏ်ရကြောင်း သမထကမ္မဋ္ဌာန်းပေါင်း လေးဆယ်တို့တွင်လည်း တပါးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ရှေးရှေးသော ဘုရားအလောင်း သူတော်ကောင်းတို့သည် မေတ္တာကိုပွါးများလျက် ထက်မြက်စူးစိုက်ကာ (ပါဠိလို အပ္ပနာဟုခေါ်သော) ဈာန်အဘိညာဏ်တရားသို့ပင် ပေါက်ရောက်တော်မူကြသည်၊ ပါရမီကိုဖြည့်ရာ ဈာန်အဘိညာဏ်ကိုပါ ရရှိပေါက်ရောက်ဘူးသော ထုံးကား တိကနိပါတ် (၄) အဗ္ဘန္တရဝဂ်၊ (၂) သေယျဇာတ်နှင့် စတုက္ကနိပါတ် (၁) ကာလိင်္ဂဝဂ်၊ (၃) ဧကရာဇဇာတ်များပင် ဖြစ်ကြ၏။
သေယျဇာတ်
သေယျဇာတ်၌ လိုရင်း အကျဉ်းချုပ်မှာ.. ဗာရာဏသီပြည် ဗြဟ္မဒတ်မင်းသည် မင်းကျင့်တရား ဆယ်ပါးနှင့်အညီ မင်းပြု၍ ဒါနမှုကိုလည်းပြု၏၊ ငါးပါးသီလကိုလည်း စောင့်သုံး၏၊ ဥပုသ်စောင့်သုံးခြင်းကိုလည်း ပြု၏။ ထိုအခါ အမတ်တယောက်သည် နန်းတော်တွင်း၌ မသင့်မလျော်သော အပြစ်ကို ကျူးလွန်သည့်အတွက် ဗြဟ္မဒတ်မင်းက တိုင်းပြည်မှ နှင်ထုတ်လိုက်ရာ အနီးအပါး ကောသလမင်းထံ ဝင်ရောက်ခစားပြီးလျှင် ဗာရာဏသီပြည်ကို တိုက်ခိုက် သိမ်းယူပါလျှင် အလွယ်တကူနှင့်ပင် ရရှိမည့်အကြောင်း တိုက်တွန်းချက်အရ ကောသလမင်းသည် ဗာရာဏသီပြည်ကို လာရောက်ဝိုင်းဝန်း တိုက်ခိုက်ပြီးလျှင် ခုခံတိုက်ခိုက်ခြင်း အလျဉ်းမရှိသော ဗြဟ္မဒတ်မင်းကို မှူးမတ်များနှင့်တကွ ဖမ်းဆီး၍ သံခြေကျဉ်းခတ်ပြီးလျှင် ထောင်သွင်း အကျဉ်းချထားလေ၏။
ဗြဟ္မဒတ်မင်းသည် ထောင်တွင်း၌နေလျက်ပင် ခိုးသူဖြစ်သော ကောသလမင်းကို မေတ္တာပွါးသဖြင့် မေတ္တာဈာန်ကို ရရှိတော်မူလေ၏။ ထိုမေတ္တာတရား၏ အာနုဘော်ကြောင့် ခိုးသူဖြစ်သော ကောသလမင်း၏ကိုယ်မှာ ပူလောင်ခြင်းဖြစ်၏။ တကိုယ်လုံးမှာ မီးရှူးအစုံတို့ဖြင့် ရှို့မြှိုက်အပ်သကဲ့သို့ ဖြစ်၏။ ထိုကောသလမင်းသည် ကြီးစွာသော ဒုက္ခဖြင့် အထူး နာကျင်လှသည့်အတွက် မှူးမတ်တို့ကို “ငါ့မှာ အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ဖြစ်ရသနည်း”ဟု မေး၏။ မှူးမတ်တို့က “အရှင်မင်းကြီးသည် သီလနှင့်ပြည့်စုံသော ဗြဟ္မဒတ်မင်းကို ထောင်၌ ချထားသည့်အတွက် ဤသို့ ဆင်းရဲကြီးစွာ ရောက်ရပါသည်”ဟု လျှောက်ထားကြသောအခါ ကောသလမင်းသည် လျင်စွာသွား၍ ဘုရားအလောင်း ဗြဟ္မဒတ်မင်းကို သည်းခံစေပြီး (ကန်တော့ပြီး)လျှင် အရှင်၏တိုင်းပြည်သည်
(ကျာ)
အရှင့်ပြည်ပင် ဖြစ်ပါစေဟူ၍ ပြန်လည်အပ်နှင်းလေသည်။ ဤဇာတ်၌ ဗြဟ္မဒတ်မင်းသည် မေတ္တာအားဖြင့် ဈာန်တရားကို ရရှိကြောင်း သိသာထင်ရှားပေ၏။
ဧကရာဇဇာတ်
ဧကရာဇဇာတ် အကြောင်းအရာကား.. လွန်လေပြီးသောအခါ ဗာရာဏသီပြည် ဗြဟ္မဒတ်မင်းထံမှာ ခစားသော အမတ်တယောက်သည် နန်းတော်တွင်း၌ မသင့်မလျော်သော အပြစ်ကို ကျူးလွန်ခြင်း စသည်ဖြင့် ပြခဲ့ပြီးသော သေယျဇာတ်နှင့် အကြောင်းအရာ တူပေ၏။ ဤသေယျဇာတ်နှင့် ဧကရာဇဇာတ် နှစ်ဇာတ်လုံးပင် ဧကကနိပါတ် (၆) အာသီသဝဂ်၊ (၁) မဟာသီလဝဇာတ်အတိုင်းပင် ဖြစ်ကြ၏။ အကြောင်းအစုံအလင်ကို မဟာသီလဝဇာတ်၌ ကြည့်ရှုရာ၏။
ဤ ဧကရာဇဇာတ်၌ အထူးကား ကောသလတိုင်းရှင် ဒုဗ္ဘိသေနမင်းသည် နန်းယင်ပြင်မှာ အမတ်များ၏အလယ်၌ တင့်တယ်စွာ စံနေသော ဗာရာဏသီမင်းကို နှောင်ဖွဲ့ကာ ဆိုင်းတွင် ထည့်စေပြီးလျှင် နန်းတော်တံခါးခုံအထက်၌ တွဲလျားစောက်ထိုး ဆွဲထားစေ၏၊ ဗြဟ္မဒတ်မင်းသည် ခိုးသူဖြစ်သော ဒုဗ္ဘိသေနမင်းကို အာရုံပြုကာ မေတ္တာတရား ပွါးများသဖြင့် ဈာန်အဘိညာဏ်ကို ရပြီးလျှင် တွဲလျားစောက်ထိုး ဖွဲ့နှောင်ထားသည့် ကြိုးကိုဖြတ်ကာ ကောင်းကင်၌ တင်ပြင်ခွေ၍ နေတော်မူ၏။ ဒုဗ္ဘိသေနမင်း၏ ကိုယ်မှာလည်း ပူလောင်ခြင်း ပြင်းထန်လှသဖြင့် ပူလှသည် ပူလှသည်ဟု ညည်းညူကာ မြေအပြင်၌ အပြန်ပြန် လူးလှိမ့်၍ နေပြီးမှ “အဘယ့်ကြောင့် ငါ ဤသို့ဖြစ်ရသနည်း”ဟု မှူးမတ်တို့ကို မေးလျှင် မှူးမတ်တို့က “အရှင်မင်းကြီး.. အရှင်မင်းကြီးတို့သည် တရားစောင့်၍ အပြစ်မရှိသည့်မင်းကို မတရားဖမ်းယူကာ စောက်ထိုးတွဲလျား ဆွဲထားစေသည့်အတွက် ဤသို့ ဆင်းရဲဒုက္ခကြီးစွာ ရောက်ရကုန်သည်”ဟု လျှောက်ထားကြကုန်၏။ “ဤသို့ဖြစ်လျှင် လျင်မြန်စွာသွား၍ လွှတ်ကြပါကုန်”ဟု စေခိုင်းသဖြင့် မင်းချင်းယောက်ျား မြန်စွာသွား၍ ကြည့်ကြသည်တွင် ကောင်းကင်၌ တင်ပြင်ခွေ ထိုင်နေသော ဗြဟ္မဒတ်မင်းကို မြင်ကြ သဖြင့် ပြန်လှည့်ကာ ဒုဗ္ဘိသေနမင်းအား အကြောင်းကို ပြန်လျှောက်ဆိုကြကုန်၏။
မြတ်စွာဘုရား၏ မေတ္တာတော်
မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်က ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်တို့ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီဆိုက်ရောက်တော်မူရာ မလ္လမင်းတို့ အချင်းချင်း “ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာကို မကြိုဆိုလျှင် ဤရွေ့ဤမျှ ဒဏ်ထားစတမ်း”ဟု ကတိကဝတ် ထားချက်အရ အရှင်အာနန္ဒာ၏ လူဖြစ်စဉ်အခါ သူငယ်ချင်းဖြစ်သော ရောဇမည်သော မလ္လမင်းသည်လည်း ဘုရားအမှူးရှိသော
(ကျိ)
သံဃာတော်ကို အခြားမလ္လမင်းတို့နှင့်အတူ ကြိုဆိုဝတ်ပြုလေသည်။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာက ရောဇမလ္လမင်းကို ဤကဲ့သို့ ဘုရားအမှူးပြုသော သံဃာတော်ကို ကြိုဆိုဝတ်ပြုရခြင်းသည် အရတော်ကြောင်း စသည်ဖြင့် ချီးမွမ်းစကား မိန့်ဆိုတော်မူရာတွင် ရောဇမလ္လမင်းက မိမိသည် ရတနာသုံးပါးကို ကြည်ညို၍ ဤကဲ့သို့ ကြိုဆိုခြင်းမဟုတ်၊ မလ္လမင်းတို့ အချင်းချင်း သဘောတူ ဆုံးဖြတ်ကြသည့် ကတိကဝတ်ကြောင့်သာ ကြိုဆိုခြင်းဖြစ်ကြောင်း စိတ်ရင်းအတိုင်း လျှောက်ထား ပြောဆိုလတ်သည်တွင် အရှင်အာနန္ဒာသည် စိတ်ချမ်းသာတော်မမူပဲ ဘုရားထံမှောက် သွားရောက်၍ အကြောင်းအကျိုး လျှောက်ထားပြီးလျှင် ရောဇ၏စိတ်နှလုံး နူးညံ့အောင် ပြုတော်မူပါရန် တောင်းပန်လျှောက်ထားသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ရောဇကို သီးသန့်အာရုံပြုကာ မေတ္တာဖြန့်ဝေတော်မူလျှင် ရောမလ္လမင်းသည် အမိနှင့်ကွဲနေသော နွားငယ်ပမာ မိမိ၏နန်းအိမ်၌ တည်ငြိမ်စွာမနေနိုင်ပဲ ဘုရားသီတင်းသုံးရာ ကျောင်းတော်သို့ လာရောက်၍ သဒ္ဓါတရားစစ်စစ် သက်ဝင်ကာ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်တရားနာရသဖြင့် သောတာပန်တည်လေသည်။
တချိန်ကလည်း ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်တို့ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်အတွင်း ဆွမ်းခံကြွတော်မူသောအခါ ဒေဝဒတ်သည် အဇာတသတ်မင်းနှင့် တိုင်ပင်၍ အလွန်မုန်ယစ်နေသော နာဠာဂီရိဆင်ကို ဘုရားရှင်သို့ ရှေးရှု၍ တိုက်လွှတ်လေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် နာဠာဂီရိဆင်ကို မေတ္တာရေချမ်း သွန်းဖျန်းတော်မူခြင်းဖြင့် အောင်မြင်တော်မူလေသည်။ ထိုအခါ ရာဇဂြိုဟ် ပြည်သူပြည်သားတို့က-
ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ၊ အင်္ကုသာဟိ ကသာဟိ စ။
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ နာဂေါ ဒန္တော မဟေသိနာ။
ဧကေ၊ အချို့သော နွားဆရာ ဆင်ဆရာ မြင်းဆရာတို့သည်။ ဒဏ္ဍေန၊ ဒုတ်လှင်ကန်(တပြာ)ဖြင့်၎င်း။ အင်္ကုသာဟိ၊ ချွန်းတို့ဖြင့်၎င်း။ ကသာဟိစ၊ ကြိမ်လုံးတို့ဖြင့်၎င်း။ ဒမယန္တိ၊ ရိုက်နှက်ထိုးဆွ ဆုံးမကြကုန်၏။ မဟေသိနာ၊ မြတ်စွာဘုရားသည်ကား။ အဒဏ္ဍေန၊ ဒုတ်လှင်ကန် မပါရှိပဲ။ အသတ္ထေန၊ တစုံတရာ လက်နက်မပါရှိပဲ၊ နာဂေါ၊ နာဠာဂီရိ အမည်ရှိသော ဆင်ကြမ်းကို။ ဒန္တော၊ မေတ္တာရေအေး ဖျန်းပက်ပေး၍ ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူအပ်ပေပြီ။-ဟူ၍ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဤဂါထာကို ရွတ်ဆိုကြလေသည်။
မေတ္တာပါရမီခဏ်း ပြီး၏။
**********