UmThethosisekelo weRiphabliki yeSewula Afrika/Isahluko 1

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
UmThethosisekelo weRiphabliki yeSewula Afrika  (1996) 
Isahluko 1: Iinqalelelo Ezisisekelo

1. IRiphabliki YeSewula Afrika
1. IRiphabliki yeSewula Afrika mbuso ozijameleko, obambeneko wentando yenengi, osekelwe phezu kwamagugu alandelako:
a. Isithunzi sobuntu, ukuphunyeleliswa kokulingana nokuthuthukiswa kwamalungelo wobuntu kanye nekululeko.
b. Ukungabandlululi ngobuhlanga nangobulili.
c. Ukuba ngaphezulu komThethosisekelo nokusebenza komThetho.
d. Ilungelo lokuvowuda labo boke abadala, irhelo elifanako labavowudi, amakhetho abanjwa njalo ngemva kwesikhathi esithileko begodu nerherho lentando yenengi lokubusa kweenhlangano ezinengi, ukuqinisekisa ubuziphendulelo, ukuba majadu nokuvuleka.

2. Ubukhulu BomThethosisekelo
UmThethosisekelo mThetho omkhulu weRiphabliki; umthetho namkha isenzo esingakhambisani nawo asikho emthethweni, begodu neembopho ezibekwa ngiwo kufanele zifezwe.

3. Ubuzwe
1. Kunobuzwe obufanako eSewula Afrika.
2. Zoke izakhamuzi—
a. zinamalungelo, amagunya kanye nokuzuza ngokulinganako; begodu
b. zilawulwa misebenzi neembopho zobuzwe ngokulinganako.
3. UmThetho wenarha kumele ubonelele ukutholakala, ukulahlekelwa begodu nokubuyiselwa kobuzwe.

4. Ingoma Yesitjhaba
Ingoma yesitjhaba yeRiphabliki ibekwa nguMongameli ngesimemezelo sangokomThetho.

5. IFlarha YeNarha
IFlarha yeNarha yeRiphabliki inombala onzima, osarhawuda, ohlaza satjani, omhlophe, obomvu sabilibili nohlaza okusamkayi, njengombana ibunjiwe beyahlathululwa eHlelweni 1.

6. AmaLimi
1. Amalimi asemthethweni weRiphabliki ngila: Sepedi, Sesotho, Setswana, Siswati, Tshivenda, Xitsonga, isiBhuru, isiNgisi, isiNdebele, isiXhosa nesiZulu.
2. Ukwamukela amalimi wabantu lawo ekhabe angatjhejwa ngokuya komlando nangokobujamo bawo, umbuso kumele uthathe amagadango afaneleko nanepumelelo ukukhuphula ubujamo bokuthuthukiswa nokusetjenziswa kwamalimi lawo.
3. a. URhulumende weNarha noweemFunda angasebenzisa elinye nelinye ilimi elisemthethweni malungana nemisebenzi kaRhulumende, kutjhejwe ukusetjenziswa, ukusebenza kwawo, iindleko, ubujamo beemfunda nokulinganisa iindingo nalokho okukhethwa mphakathi wokana namkha kumaPhrovinsi athileko; kodwana uRhulumende weNarha nomunye nomunye uRhulumende wesiFunda kumele asebenzise ubuncani bakhona amalimi amabili asemthethweni.
b. Abomasipala kumele batjheje amalimi asetjenziswa namkha enyulwa zizakhamuzi zabo.
4. URhulumende weNarha noweemFunda ngokuya kwamagadango asemthethweni kumele alawule begodu abeke ilihlo ukusetjenziswa kwamalimi lawo asemthethweni. Ngaphandle kokuphikisana nokutjhiwo kusigatjana (2) woke amalimi kumele ahlonitjhwe ngokulinganako begodu aphathwe nangokulinganako.
5. IBhodo yamaLimi woKe weSewula Afrika eyahlonywa ngokomThetho welizwe kumele—
a. ithuthukise begodu isungule nobujamo obuzokubonelela ituthuko nokusetjenziswa—
i. kwamalimi woke asemthethweni;
ii. kwesi-Khoi, isiNama nesi-San; begodu
iii. neLimi lamaTshwayo;
b. begodu ukuthuthukisa noqinisekisa ukuhlonitjhwa—
i. kwawo woke amalimi asetjenziswa ngokujayelekileko miphakathi yeSewula Afrika, ukufaka phakathi isi-German; isi-Greek; isi-Gujarati, isi-Hindu, isi-Portuguese, isi-Tamil, isi-Telegu begodu nesi-Urdu; begodu
ii. isi-Arabic; isi-Hebrew; isi-Sanskrit; begodu namanye amalimi asetjenziselwa ezekolo eSewula Afrika.