Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dzierążnia
[ 275 ]Dzierążnia 1.) lub Dzierzązna, wś włośc., pow. opatowski, gm. Opatów, par. Malice. W 1827 r. liczono tu 8 dm., 49 mk., obecnie 9 os., 63 mk. i 122 mr. ziemi włośc.
2.) D., wś, pow. jędrzejowski, gm. i par. Węgleszyn.
3.) D., wś poduchowna, pow. pińczowski, gm. Drożejowice, par. Dzierążnia. Leży na prawo od drogi bitej z Pińczowa do Skalbmierza, o 7 w. od ostatniego. Posiada szkołę gminną i dom schronienia dla starców i kalek. W 1827 r. liczono tu 64 dm. i 352 mk. D. jest osadą bardzo dawną. Wspomina ją Długosz, mówiąc, iż czytał erekcyą kościoła i parafii w Kazimierzy małej, przez Lamberta biskupa krakowskiego wydaną, na której św. Stanisław kanonik krakowski między pierwszymi jako świadek podpisany, spisaną w Dzierążni, a miało to być w 1063 r. Była już wtedy przynajmniej w części własnością biskupa i tutaj w 1195 r. biskup Falko oczekiwał rezultatu krwawej bitwy nad Mozgawą między krakowianami i sandomierzanami z jednej a Mieczysławem Starym z drugiej strony stoczonej. Część książęcą tej osady, mianowicie osadzoną przez koniarzy (chonarii) Leszek Czarny jako wynagrodzenie za szkody zrządzone biskupowi Pawłowi w 1286 r. oddał. Odtąd cała była wlasnością stołu biskupiego, następnie na uposażenie kapituły katedralnej krakowskiej przeznaczona, do 1865 r. w jej była posiadaniu. Obecnie przeszła na własność skarbu. W wieku XV posiadała 21 łanów kmiecych, dwie taberny, trzy zagrody uposażone rolą i folwark biskupi siedm łanów zawierający. Dzisiaj w Dzierążni jest domów 59, ludności 615. Kościół parafialny według Długosza wybudował, a prawdopodobnie i parafią erygował, biskup Iwon w drugim dziesiątku lat XIII w. Ten jednak kościół po latach dwustu kilkudziesięciu rozebrany został, a na jego miejsce Paweł z Zatora (zmarły w 1463 r.) kanonik krakowski nowy murowany postawił i ten do dzisiaj stoi. Parafią D. składają wsie: Dzierążnia, Gradzanowice, Kujawki, Kwaszyn, Parszywka, Sudoł, Szyrzczyce; wiernych 1698 osób.
4.) D., wś, pow. tomaszowski, gm. Krynice, par. D., na wschód od Zamościa i na zachód od Tomaszowa o 3 mile, o pół mili od szosy, własność niegdyś Węglińskich, potem Debolich, obecnie Jana Rudnickiego; w pięknem położeniu górzystem, obejmuje przestrzeni włościańskiej mr. 641, dm. 48; ludności obrz. łac. 413, grec. 40; w tej wsi jest dwór na wzgórzu wyniosłem z ogrodem owocowym, aleami lipowemi; pozycya południowa posłużyła na założenie obszernych inspektów, winnicy, oranżeryi, tudzież szkółki drzew owocowych; poniżej tego ogrodu jest staw, młyn i gorzelnia, rozrzucone po wzgórzach domy i lasy, tudzież między tymi ciągnące się długiem pasmem łąki z rzeczką. Dworskiej ziemi jest 700 mr.; 450 mr. lasów dobrze utrzymanych. We wsi D. jest kościół katolicki parafialny; pierwiastkowy był z drzewa, w 1537 r. przez Stanisława, Tyburcego i Macieja Dzierążeńskich wystawiony; następnie w 1763 r. przez Antoniego Węglińskiego dziedzica z cegły wymurowany, sklepiony; w 1817 r. pogorzał; po wyrestaurowaniu a właściwie wybudowaniu nowego dachu i dzwonnicy, pokonsekrowany w 1858 r. przez biskupa Baranowskiego. Odwieczne lipy i świerki otaczają ten kościół. Ludność parafii (dawniej dek. tyszowiecki) jest 1668 dusz; w pobliżu kościoła szkółka; na cmentarzu grzebalnym jest kościołek filialny, dawny unicki, przez Makomaską, dziedziczkę Sielca wystawiony, niegdyś filialny komarowski, przez dziedzica Debolego odnowiony. Ludność tej wsi rolnicza z wyjątkiem 3 tkaczy. Grunt popielatka. Dzierążeńska Huta (od huty szklanej tu niegdyś istniejącej zwana) leży w pobliżu trak. bitego: wś ta na pochyłości górzystej położona obejmuje 51 dymów, ziemi 489 mr. i 62 lasu; łączy się z wsią Budy Dzierążeńskie w takiejże pozycyi, a noszącą tę nazwę od bud stawianych przed 80 laty przez belczarzy spuszczających sosny; dziś wś ta ma 29 dm., gruntu 208 mr. i 42 m. lasu; ludności obrz. łac. w tych [ 276 ]dwu wsiach 470; oprócz kilku tkaczy i pasieczników ludność rolnicza. B., Kś. Sk.
Dzierążnia, por. Dzierzązna, Dzierzązno.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|