Progreso/Triesma Yaro/Numero 29/Teknikala vorti propozita

[ 262 ]

Teknikala vorti propozita.

Acetometro [DEFIRS] $=$ D. Acetometer ; E. acetometer ; F. acétomètre ; R. acetometr ; I.S. acetometro.

Acidometro [EFIRS] $=$ D. Säuremesser ; E. acidometer ; F. pèse-acide, densimètre, acidimètre ; I. misura acidi ; R. acidometr ; S. acidometro, pesa-acidos.

Argano [I] $=$ D. Hebe-bock, ‑baum ; E. (lifting) gin ; F. chèvre (machine) ; I. argano ; S. cabria. — N. B. : argano (qua havas formo di skalo, generale ek ligno) tote ne esas la samo kam krano.

Autoklavo [DFIRS] $=$ D. Autoklav ; E. digester, steaming-pan ; F.I. autoclave ; R. autoklav ; S. autoclavo.

Bramo [IS] $=$ D. Brunstzeit ; E. rut (of animals), heat ; F. rut, chaleur (en-) ; I. amore, brama, calore, fregola ; S. brama, celo. — N. B. : ruto indikas la planto : Raute, rue, ruta, ruda (rutaceæ).

Cerato [EFIS] $=$ D. Wachs-salbe ; E. cerate (ointment) ; F. cérat ; I. cerotto ; S. cerato.

Cerumeno [EFIS] $=$ D. Ohren­schmalz ; E. cerumen, ear-wax ; F. cerumen ; I. cerume ; S. cerumen. — Cerumen-ala, ‑atra. — Uli preferas cerumo ; sed to esus kripligo di la latina radiko, qua aparas en la derivaji. Quon on dicus, se ni prenus albumo vice albumeno ?

Cinetika (energio) [DEFRS] $=$ D. kinetische Energie, lebendige Kraft ; E. kinetic energy ; F. énergie cinétique, force vive ; I. forza viva ; R. kineti­cheskaya energiya ; S. energia cinetica. — En la Matem. Lexiko ni dicis simple mov-energio. — Ni preferas cinetika a kinetika, pro ke ta formo esas konforma a la tradi­­cionala [ 263 ]transskribo di la greka vorti tra la latina ortografio, e konseque a la max multa vorti pruntita de la greka da la moderna lingui (ciklo, cinika, e c.)

Defektiva (gramat.) [DEFIS] $=$ D. defektiv ; E. defective ; F. défectif ; I. difettivo ; S. defectivo.

Ebonito [DEFIRS] $=$ D. Hartgummi, Ebonit ; E. F. ebonite ; I. ebanite ; R. ebonit ; S. ebonita.

Eferveco [EFIS] $=$ D. Sieden (chem.), Aufbrausen ; E. effervescence ; F. effervescence ; I. efervescenza ; S. efervescencia. — Verbo : efervec-ar ; efervec-anta, ‑iva.

$+$ Efiko utila $=$ D. Wirkungsgrad, Nutzeffekt ; E. efficiency ; F. rendement ; I. rendimento ; S. rendimiento.

Elektrodo [DEFIRS] $=$ D. Elektrode ; E. electrode ; F. électrode ; I. elettrodo ; S. electroda.

Elektrolito [DEFIRS] $=$ D. Elektrolyt ; E. electrolyte ; F. électrolyte ; I. elettrolito ; S. electrolito.

Figuranto [DFS] $=$ D. Statist, Figurant ; E. supernumerary (stage) ; F. comparse, figurant ; I. comparsa ; S. comparsa, figurante. — Figurant esas plu internaciona kam kompars.

Foronomio [DFIRS] $=$ D. Phoronomie, Bewegungs-geometrie ; E. geometry of kinematics ; F. phoronomie ; I. S. foronomia ; R. foronomiya. — Def. : geometrio di la movo, o cinematiko geometriala.

Galvanizar, ‑o [DEFIRS] $=$ D. galvanisieren, ‑ung ; E. galvanise, ‑ation ; F. galvaniser, ‑ation ; I. galvanizzare, ‑azione ; S. galvanizar, ‑cion.

Gipaeto [FIS] $=$ D. Lämmergeier, Bartgeier ; E. bearded vulture ; F. gypaète ; I. S. gipaeto.

Inkubaco (di malsaneso) [EFIS] $=$ D. Entwick­lungszeit ; E. incubation ; F. incubation ; I. incubazione ; S. incubación. — On departus de la verbo inkubacar, di qua la subyekto esus la malsaneso. On tradukus F. : il couve une maladie, per : malsaneso inkubacas en lu.

Inkastrar [EFIS] $=$ D. einstemmen, einspannen ; E. bead, caulk, calk fasten (encastré) ; F. mater, encastrer ; I. ribadire, incastrare ; S. chaflanar, empotrar. — To esas teknikal operaco analoga a rivetigo. On insertas unesme tubo (en kaldiero ex.), e pose on inkastras ol, on fixigas ol nevaryive, batante sa bordi.

$+$ Insertar $=$ D. einsetzen, einziehen, eintreiben, einpressen ; E. insert ; F. insérer, sertir ; I. inserire ; S. montar. — Nuva teknikala senco di vorto vulgara. V. inkastrar.

Izobara [DEFIR] $=$ D. Isobare, gleichen Druckes ; E. isobar, ‑ic ; F. isobare ; I. isobara ; R. izobara. — Substantivigita : izobaro.

Izodinama [DEFIRS] $=$ D. isodynamisch, Isodyname ; E. isodynamic ; F. isodynam-e, ‑ique ; I. S. isodinamica ; R. izodina­miches­kaya. — Substantivigita : izodinamo. [ 264 ]Izoplera [DEFIR] $=$ D. Isoplere, gleichen Rauminhalts ; E. isopleric ; F. isoplère ; I. isoplerica ; R. izoplera. — Substantivigita : izoplero.

Izoterma [DEFIRS] $=$ D. isothermisch, Isotherme ; E. isothermal ; F. isotherme ; I. S. isotermica ; R. izo­termi­ches­kaya. — Substantivigita : izotermo. Ne nur la sufixo ‑al esas neutila, sed ol esus maloportuna, nam on bezonas parolar ex. pri kompreso izotermala, t. e. sequanta un izoterma lineo, relativa ad un izotermo.

Kachuo [DEFIR] $=$ D. Katechu ; E.F. cachou ; I. cacciù ; R. kashu, katekhu ; S. catecú.

Kalcedono [DEFIRS] $=$ D. Chalcedon ; E. chalcedony ; F. chalcédoine ; R. khalcedon ; I.S. calcedonia.

Kaldiero [FIS] $=$ D. Dampfkessel ; E. boiler ; F. chaudière ; I. caldaia ; R. parovoy kotyel ; S. caldera. — N. B. : On havas F. chaudière à bouilleurs (D. Bouilleur­kessel) ; on do ne povas derivar ica vorto de bol, segun l’ex. di E.

Kampesh-ligno [DEFIRS] $=$ D. Campêche-Holz ; E. Campeachy, log-wood ; F. bois de Campêche ; I. legno di Campeccio ; R. Kampeshevoe derebo ; S. palo o madera de Campeche.

Kaptacar [FS] $=$ D. erschleichen, erschwindeln ; E. obtain by underhand maneuvres ; F. capter (confiance, héritage) ; I. ottenere con lusinghe ; S. captar.

Karmezin-a, ‑o [DEFIS] $=$ D. karmesin ; E. crimson ; F. cramoisi ; I. chermesino ; S. carmesí.

Klano (sociol.) [EFIRS] $=$ D. Sippe ; E. clan ; F. clan ; I. clan ; R. klan ; S. clan.

Komplic-a, ‑o [EFIS] $=$ D. mitschuldig ; E. party, accomplice ; F. complice ; I. complice ; S. complice. — Kunkulpanto esas nesuficanta e mem neexakta : ol aplikesus a ti qui facas kune kulpo o krimino ; sed ol ne indikas la neegaleso (moral e legala) di la precipua kulpanto e di sa komplico o komplici. Quale on dicus kompliceso di krimino ?

Kompulsar [FIS] $=$ D. nachschlagen ; E. inspect, search ; F. compulser ; I. compulsare ; S. compulsar (libri, dokumenti).

Kondimento [EFIS] $=$ D. Würzestoff ; E.F. condiment ; I.S. condimento. — Senco tre generala, plu larja kam spici, pikli, e c. Omno quo servas por F. assaisonner.

Kondiment-izar $=$ D. würzen ; E. season ; F. assaisonner ; I. condire ; S. sazonar ; Port. condimentar.

Konestablo (histor.) [EFIS] $=$ D. Oberstall­meister ; E. constable ; F. connétable ; I. contestabile ; S. condestable. — La radiko stabl apartenas a l’etimologio di ca vorto. Sed on ne povas respektar l’etimologio til adoptar kontestablo o komtestablo !

Kongro [EFIS] $=$ D. Aal ; E. conger-eel ; F. congre ; I. grongo ; S. congrio.

Konivencar [EFIS] $=$ D. übersehen ; E. to connive ; F. conniver, [ 265 ]être de connivence ; I. esser connivente ; S. estar de connivencia. — La radiko konivenc esas preferinda a koniv, pro ke ol esas plu rekonocebla, nam la substantivo esas plu internaciona e konocata. — Konivenco $=$ D. Uebersehen ; E. connivance ; F. connivence ; I. connivenza ; S. connivencia. — « Kompliceso » per volita manko di observo, kontrolo od impedo (etimologie, konivencar esas klozar l’okuli). Termino necesa a la yurocienco.

Konklavo [DEFIS] $=$ D. Wahl­ver­samm­lung, Konklave ; E.F.I.S. conclave.

Konkubino [DEFIS] $=$ D. Konkubine, Nebenweib ; E. F. concubine ; I.S. concubina. — Necesa en yurocienco^[1].

Konkubinato [EFIS] $=$ D. wilde Ehe ; E.F. concubinage ; I.S. concubinato. — On ne povas derivar ica vorto de konkubino, nam ol aplikesas egale a la viro ed a la virino, dum ke konkubino dicesas nur pri virino. Nula dusenceso esas timenda pro la finalo ‑ato, pro ke konkubin ne esas verbal radiko ; nek pro la koincido kun la romana (legala) konkubinato (F. concubinat)^[2].

Konkusiono [DFIS] $=$ D. Erpressung, Konkussion ; E. extortion, peculation ; F. concussion, malversation, exaction ; I. concussione, estorzione, malversazione, prevaricazione ; S. concusión. — On devas departar de la verbo : konkusionar $=$ facar konkusioni. Konkusion-anto^[3]

Kontroversar (ulo kun ulu) [DEFIS] — D. streiten (über ew.), kontro­versieren ; F. controverser ; I. discutere ; S. controvertir. — Kontroverso $=$ D. Glaubens-Streit, Kontroverse ; E. controversy ; F. controverse ; I.S. controversia. — Kontrovers-isto.

Kopaiv-o, ‑yero [DEFIS] $=$ D. Kopaiv-balsam, ‑baum ; E. copaiba, ‑tree ; F. copahu, copaïer ; I. coppau, coppau ; S. copaiba, copaiba.

Korizo [EFIS] $=$ D. Schnupfen ; E.F. coryza ; I. corizza ; S. coriza. — Ni havas la vulgara vorto naz-kataro.

Kormorano [EFI] $=$ D. Scharbe ; E. cormoran ; F. cormoran ; I. cormorano ; S. cuervo marino.

Kornalino [DEFIS] $=$ D. Karneol ; E. cornelian ; F. cornaline ; I. corniola ; S. cornalina.

Kornamuzo [FIS] $=$ D. Dudelsack, Sackpfeife ; E. bag-pipe ; F. cornemuse ; I. cornamusa, piva ; S. cornamusa, gaita.

Korpuskulo [DEFIS] $=$ D. Körperchen, Corpusculum ; E. corpuscle ; F. corpuscule ; I. S. corpusculo. — Korpuskul-ala. [ 266 ]Koteno [I] $=$ D. Speckhaut ; E. porpoise skin ; F. couenne (médecine) ; I. cotenna, cotica ; S. mancha lardacea. — Kotenoza (angino).

Kotiledono [DEFIS] $=$ D. Kotyledon ; E.F. cotyledon ; I. cotiledone ; S. cotiledón.

Kotiliono (danso) [DEFIS] $=$ D. Kotillon ; E.F.I.S. cotillon.

Krampono [DEFI] $=$ D. Kramp, Klammer, Kloben ; E. cramp (-iron) ; F. crampon ; I. rampone, rampicone ; S. grapa, escarpia. — Krampon-agar, ‑ligar, ‑kaptar. — Povas anke indikar la quadrata parentezi.

Krazo (gram.) [EFIS] $=$ D. Zusammen­ziehung ; E. crasis ; F. crase ; I. crasi ; S. crasis.

Kredenco (moblo) [DEFIS] $=$ D. Kredenz-tisch ; E.F. credence ; I. credenza ; S. credencia.

Kulebrino [EFIS] $=$ D. Feldschlange ; E. culverin ; F. couleuvrine ; I. colubrina ; S. culebrina. — Antiqua speco de pafilo^[4].

Kurbaturo [F] $=$ D. Zerschlagenheit ; E. over-fatigue ; F. courbature ; I. stanchezza ; S. cansancio. — En manko di internaciona vorto, la F. vorto semblas indikar max precize la specala doloro quan on sentas en la muskoli pro granda fatigeso.

Kurkuliono [ILS] $=$ D. Rüsselkäfer ; E. weevil ; F. charançon ; I. punteruolo, gorgoglione ; S. gorgojo ; L. curculion-em. — Pro manko di internacioneso, e pro ke parolesas pri zoologiala speco, ni propozas la L. radiko, qua trovesas poke alterita en I.S. La familyo esas : curculionidae.

$+$ Mekanismo [EFIRS] $=$ D. Getriebe ; E. mechanism, gear ; F. mécanisme ; I. meccanismo ; R. mekhanizm ; S. mecanismo. — Ni havas ica vorto kun la senco di filozofiala doktrino. Semblas ke, pro l’internacioneso, on devas admisar ol anke kun la vulgara senco di mashinajo o mashinaro (E. gear havas altra senco, plu specala, quan ni expresas per ingranajo).

Milbo [D] $=$ D. Milbe ; E. mite ; F. ciron ; l. pellicello, acore, cirone ; S. cresa. — Distingenda de D. Miete, E. F. mite, I. tarlo, S. tarma, qua esas speco de akaro.

Nocho [E] $=$ D. Einschnitt, Kerbe, Zahnlücke ; E. notch, gain, indent, scotch, scarf ; F. cran, encoche ; I. tacca ; S. grado.

Ordonanco [DFIRS] $=$ D. Ordonnan ; E. orderly soldier ; F. ordonnance (soldat d’) ; I. ordinanza (soldato d’) ; R. ordinarec ; S. ordenanza. — Soldato qua exekutas o transmisas la komandi di oficero. On formacus : ordonanc-oficero $=$ F. officier d’ordonnance (qua ludas simila rolo apud supera oficero) ; E. orderly officer.

Politropa [DEFIRS] $=$ D. polytropisch, Polytrope ; E. polytropic ; [ 267 ]F. polytrop-e, ‑ique ; I. S. politropica ; R. politropa. — Substantivigita : politropo.

$+$ Romana balanco $=$ D. Schnellwage ; E. roman balance ; F. (balance) romaine ; I. stadera, bilancia romana ; S. balancilla (romana).

Salsifio [EF] $=$ D. Bocksbart ; E. salsify ; F. salsifis ; I. sassefrica, scorzonera ; S. escorzonera. — La skorzonero nomesas anke « salsifio nigra ». Ni rezervus do salsifio a la « salsifio blanka ».

Saponaryo [FIS] $=$ D. Seifenkraut ; E. soap-wort ; F. saponaire ; I.S. saponaria.

Sardonixo [DEFIS] $=$ D. Sardonyx ; E. sardonyx ; F. sardoine, sardonyx ; I. sardonico ; S. sardonica.

Sarigo [FI] $=$ D. Beuteltier ; E. opossum ; F. sarigue ; I. sariga ; S. didelfo.

Savano [DEFIS] $=$ D. Savanne ; E. savannah ; F. savane ; I. savana ; S. savana.

Saxofono [EFIS] $=$ D. Saxtuba ; E.F. saxophone ; I. sassofono ; S. saxofono.

Serbatano [FIS] $=$ D. Blasrohr ; E. pea-shooter, air-cane F. sarbacane ; I. cerbottana ; S. cerbatana.

Serf-o, ‑ala [EFIS] $=$ D. Leibeigene ; E. serf, servile ; F. serf, servile ; I. servo ; S. siervo, servil. — Serf-eso $=$ E. serfage, serfdom ; F. servage ; I. servaggio ; S. servidumbre. — Ni ne bezonas dicar, ke ico tote ne esas la sklaveso.

Sikomoro [EFIS] $=$ D. Maul­beer­feigen­baum ; E. sycamore ; F. sycomore ; I. sicomoro ; S. sícomoro.

Siroko [DEFIS] $=$ D. Scirocco, Südostwind ; E. sirocco ; F. siroco ; I. sirocco, scirocco ; S. siroco. — On povus hezitar inter siroko e shiroko, pro D.I., e pro ke l’etimologio araba esas : shoruk.

Skafandro [FIS] $=$ D. Taucher­apparat ; E. diving apparatus (helmet, e c.) ; F. scaphandre ; I. scafandro ; S. escafandro. — Existas multa « plunj-aparati » altra kam skafandro (qua esas vesto kompleta kontenanta homo tota). Do la preciza e teknikal vorto esas necesa. — Skafandr-ulo, ‑isto indikus la homo, qua uzas skafandro (tute ne : plunjisto).

Skamoneo [DEFIS] — Skammonin-winde ; E. scammony ; F. scammonée ; I. scamonea ; S. escamonea ; L. convolvulus scammonia.

Sordino [DEFIS] $=$ D. Sordine, Dämpfer ; E. damper, sordine ; F. sourdine ; I. sordina ; S. sordina. — Organo di piano, e c. por amortisar la sono. Uzesas anke figurale.

Spano [D] $=$ D. (Dach-) span, Speisse, Spliesse, Rippe ; E. slip, splinter ; F. éclisse (de bois), attelle ; I. stecca ; S. tableta.

Specifika [DEFIS] $=$ D. spezifisch ; E. specific ; F. spécifique ; I. specifico ; S. especifico. — Ica vorto esas tre importanta e tote necesa a la cienci. Ta nociono apene relatas la ideo di speco (quankam specifika kaloro, ex., dependas de la speco di korpo) [ 268 ]ol signifikas reale e generale : relatanta la unajo [di volumeno] di la korpo.

Stacionara [DEFIS] $=$ stationär (Zustand) ; E. steady (state) ; F. station­naire (état) ; I. fisso (stato) ; S. estacio­nario (estado). (E. stationary uzesas en altra kazi). — Ica ideo ne esas la sama kam fixa ; ol esas plu proxima de konstanta, sed indikas konstanteso en movo, per quaza equilibro sempre rompebla : konstanteso di ulo, qua povas varyar en omna momento, o fixeso nur semblanto e rezultanta (stacionara ondi). Kompreneble, ni ne dicos staranta o starema, quale Esperantulo.

Stelionato [EFIS] $=$ D. Trughandel ; E. stellionate ; F. stellionat ; I. stellionato ; S. estelionato.

Struto [I] $=$ D. Schmalz ; E. lard ; F. saindoux ; I. strutto, saime ; S. manteca.

Sumako [DEFIS] $=$ D. Sumach ; E. sumach ; F. sumac ; I. sommacco ; S. zumaque.

Tirado [DEF] $=$ D.E.F. Tirade ; I. tratto ; S. trozo ; Port, tirada. — Teknikal termino di teatro : longa peco (generale brilanta od eloquenta), quan un persono dicas sen interrompo.

Topinamburo [FI] $=$ D. Erdapfel, knollige Sonnenblume ; E. Jerusalem artichoke ; F. topinambour ; I. topinambur ; S. cotufa ó chufa ; Port. topinambor ; L. helianthus tuberosus.

Torefaktar [EFI] $=$ D. rösten, brennen ; E. torrefy ; F. torréfier ; I. abbrus­tolire, torrefare ; S. tostar.

Tramo [DFIS] $=$ D. Einschuss, Eintrag, Einschlag, Trama ; E. woof, web ; F. trame ; I. trama ; S. trama. — On devas rimarkar, ke ni havas ja ica radiko kun altra senco (kava relo), tale ke on devus chanjar l’una o l’altra.

Verda-querko $=$ D. immergrüne Eiche ; E. ilex, holly oak, holm, evergreen-oak ; F. yeuse, chêne-vert ; I. leccio, quercia verde ; S. encina.

1. Krom-virino, dicas Esperantulo ! Tam justa kam klara : nam viro ne-mariajita povas havar konkubino.
2. S^o Hugon propozas : konkubin-ar, konkubin-o (stando), konkubinant-o, ‑ino.
3. S^o Hugon rimarkigas, ke concussion E. F. havas altra senco cerebrala.
4. Ol meritus la nomo pafilego tam bone kam la kanono. To pruvas la neprecizeso di tala derivaji.