Progreso/Triesma Yaro/Numero 29/Pri kelka malforta formo-distingi

← Kontenajo ← Pri teknikala nomi en -toro

TRIESMA YARO PROGRESO No29 Julio 1910 Pri kelka malforta formo-distingi da B. Jönsson—Linguala questioni

Kelka latinaji en Ido →

Temi : Vortaro, Fonetiko

[ 294 ]

Pri kelka malforta formo-distingi.

Deliktar, ‑o (tro proxima a la radiki delekt, delic, delikat). Delinquar, delinquo (E. delinquency), delinquanto (D.E.F.I.S, delinquent) ; ‑kt apene trovebla en ula formo (F. délit, I. delitto. S. delito)^[1].

Diciplo (kun fem. diciplino) e disiplino (ordino) esas arbitriala e ne memorebla. Dicipulo (kun fem. dicipulino) e diciplino exkluzas omna hezito inter c ed s. S. dicas discipulo, I. discepolo, e por la altra linguani la plulongigo di lia vorti ne povas jenar plu kam la plulongigo ad apostolo jenas lia tre analoga Apostel (D.), apostle (E.) ed apôtre (F.)^[2].

Junio e Julio esas konstanta fonto di misaudi, specale chagre­nigiva por ta populi, qui en sua patrolingui kustumas netrompiva dicernili : E. June (e muta) e July (julây), F. Juin e Juillet, I. Giugno (junyo) e Luglio (lulyo). Me propozas Junio e Julieto (F.) per qui ni multople ganos en facila artikulado ed audado ed evito di redici to, quo perdesas en naturaleso. [ 295 ]Kustumo. Kad ne esus plu bona prenar kutumo (F. coutume, qua en plura lingui, ex. D. e Dana, esas bone konocata) kam havar la formo kustumo, qua apartenas a nula naciono e sempre minacas per intermixo kun kostumo ?

Konsomar e konsumar ja diskutesis pri sua senci. Se on intencas konservar la senci separite, oportas selektar plu akuta difero : konsuntar ($=$ D. verzehren) e konsumar ($=$ D. verbrauchen) ; komparez la gradi di naturaleso en « konsuntiva » e konsomiva (I. consuntivo, E. consumptive).

Kompresar konfliktas kun la pasivo di komprar (kompr-esar) ; pro to me propozas komprimar (D.F.I.S.), e lor on povas restaurar la naturala formo di nia kumpreso, nome kompreso, quan ni sen danjero povas adoptar malgre kompr-esar, nam ta verbo nur extreme malofte substan­tivigesos^[3].

Konsolar, ‑o, e kunsolo : me propozas konsolacar, ‑o, e konsolo. La uzo di kun‑ povas nur perturbar, nam ol esas prepo­ziciono en Ido ; ultre, ol esas grava mutilo, dum ke adjunto di ‑ac a verbal radiko esas tre konvenanta.

Lansar, min inter­naciona kam lanchar (E. launch, F. lancer, I. lanciare, pronunco lanchare, S. lanzar) e tro proxima a lanco. Per un lancho di stono il forpulsis la bestyo esas plu klara e semblas plu son-simbolike sugestiva kam per un lanso.

Margizo kun g certe havesas nur por evitar koliziono kun mark-izo ; markiso kun s esus segun skandinava pronunco. L’existo di marga (t. e. marno) en I. e S. instigas anke ad evitar margizo.

Obyekto ed objekto esas tro facile inter­mixebla. Me propozas objekto (D. Objekt, E. object, F. objet, I. obbietto od oggetto, S. objeto) ed objeciono (‑ar) (E.F. objection, I. obbiezione, S. objeción). E. mem havas objectio­nable (objecio­nebla). Analoge subyekto divenus subjekto. — Vice subyektala ed obyektala me propozas subjektiva ed objektiva (quale nederivita radiki analoge a definitiva, sensuala, sanguina, e c.) pro interna­cioneso e logiko. Se ‑al esus inter­naciona hike, ni povus tolerar sa nelogi­kaleso ; or preexemplo tute mankas, e lor esas nula motivo por impozar ‑al kontre la logiko. Videz p. 171, l. 3 : « Quale ni ne admisas, ke on uzas altra vorto, segun ke homo, leono od asno manjas » [to [ 296 ]esus segun me subjektala diversigo di verbo], on anke ne povas aprobar diversigo di la verbo, segun kad sa obyekto esas lego od altra kozo [to esus segun me objektala diversigo, qua ne esas sat objektiva por LI.]. Kande on havos nula verbo objektar, objektiva ne shokos la derival regulo. En filozofio havesas subjek­tivismo, ne bone ripre­zentata da subjek­talismo.

Projektar e proyektar tro inter­mixebla. I. mem havas j‑ sono en sa vorto por proyekto (progetto) ed y‑ sono en ta por projekto (projetto, projezione). Ultre, la Idala projektilo havas granda risko miskon­ceptesar pro la inter­nacione konocata projektil, absolute necesa por tekniko ! Adopto di projektilo (F. projectile) kun j ne impedas havar projektar (nuna proyektar, F. projeter) anke kun j, nam la probableso di proyektilo en nuna Ido esas tro malgranda. Nuna projektar povas divenar projicar (etimo­logiale) o projecar (plu facila) ; projecilo, projeciva esas sekura sen perdar komodeso^[4].

Sinioro riskas misaudesar quale sioro, avan person-nomi, max ofte pronuncata sen acento. Senioro esas plu inter­naciona (E. seignior, F. seigneur, I. signore, S. señor) e plu sekurigiva kontre la detrimenti, qui naskas ek misaudi hike. Kelka lingui havas senior en la senco di plu malyuna. Sed Ido kredeble ne intencas adoptar seniora (e juniora)^[5] apud la existanta sinioro ; do ol realigez l’interna­cioneso maxima e la bona distingo de la ja havata radiko sioro.

Sprito sequas nula nacionala linguo, sed esas tro proxima a sua etimo­logiala parento spirito ; me propozas esprito, konocata da multi exter Francio. Sprit esas en D $=$ alkoholo, en E. $=$ 1) jermo, 2) busprito.

Suolo (en tro danjeroza proximeso ad solo, solyo, sulo) ; me propozas semelo, segun F. semelle, qua havas jus la senco di la shuo-parto, dum ke suolo (ex. D. Sohle, E. sole) aplikesas anke por la plando. Do la perdo en interna­cioneso kompensesas da sekureso.

Supresar kolizionas kun supr-esar (kores­pondanta ad infr-esar) ; suprimar esas preske egale inter­naciona^[6]. [ 297 ]Sucar (F. sucer) kolizionas per sua pasivo suc-esar kun la verbo sucesar ; me propozas sugar (D. saugen, I. sugare).

Tremar me propozas vicigar per tremblar (E. F.) por ganar tremo por la acento-signo (en ä, ö e c.). — Tremulo (arboro), tremblo e tremolo (voco) lor tro similesas l’unu a l’altru. Vice tremulo (F. tremble, I. tremula) on povus prenar espo (D. Espe, E. aspen, Dana Esp., Sued. asp), e la frazo D. zittern wie Espenlaub divenos tremblar quaze espofolyaro (vice tremar quaze tremul­folyaro).

B. Jönsson.

1. On havas F. délictueux, en qua on audas kt. [N.D.L.R.]
2. On ne povis mallongigar apostolo en apostlo, pro la malfacileso di stl ; ed on havis adminime exkuzo en apostol-ique, apostol-at. [N.D.L.R].
3. Sed atencez l’analogeso tre imperema kun presar, depresar, expresar, impresar, opresar, represar, supresar ! Imprimar esas ecepto justigata per la neceseso evitar konflikto kun impresar, per l’interna­cioneso di la radiko imprim, e mem per la vorto E. print, certe plu proxima ad imprim kam ad impres. [N.D.L.R.]
4. Projecionar (simila ad objecionar) semblas plu naturala. Sed quon divenos la geometrio projektiva ? [N.D.L.R.]
5. Ico tute ne esas certa, unesme, pro la sportala linguo, duesme, pro ke ni ne havas komoda expresuro por F. ainé (unesme-naskinto esas netotereble longa) ! E metafore, quale on tradukus ica verso di la Marseil­laise : « Quand nos aînés n’y seront plus » ? [N.D.L.R.]
6. Videz supere noto pri kompresar. [N.D.L.R.]