Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/704

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


ousciuda
669


fëies ê sëces, y les züces ca y là por tera meses frades soull’ urt d’l prezipizio sè storjōva ‘ng lengn’ sceoucche ‘ng chirbis, les fouies ē seccies, e les zūcches ca e là pur terra měſes frades DeclaraJM, SantaGenofefa1878:33 (Badia).

our (fod., LD) ↦ our.

oura Ⓔ OPERA (EWD 5, 105) 6 1832 oure pl. (HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:151)
gad. ôra Badia ôra grd. oura fas. oura moe. ora fod. oura amp. ora
s.f. Ⓜ oures
lavoratore agricolo non specializzato, solitamente a giornata o stagionale (fas. DA 1973; Mz 1976, fod. T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp.) Ⓘ lavoratore a cottimo, bracciante Ⓓ Tagelöhner ◇ a) Ma l s’à ravedù, e à dit: o cotán de oure n cesa de mio pere, che à assè da laoré e da mangé ma mi muore da fam chilò! Ma ‘l s’ ha ravedú, e ha dit: o cotan de oure ‘n tgièsa de mio pére, che ha assé da lavoré e da mangié ma mi muore da fam chiló! HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:151 (fod.); b) E el capocomun, / Che ‘l no parea intressà, / ‘L à bù anch’ el el barlume / D’un grun de ores portà. E el Capo Comune, / Ch’el no parea intressá, / L’abú anch’ el el barlume / D’un grun de ores portá. Anonim, Monumento1873:4 (amp.)
jì a oura (fod. Ms 2005, amp. C 1986) Ⓘ lavorare a giornata Ⓓ als Tagelöhner arbeiten ◇ a) Ma cemodo éi śude ad ora / coscì a i zerne dute cuante, / che i à propio ciatà fora / i nevode de Morgante? Ma cemodo e i zude adora / coscì ai z̄èrne dute quante, / che i a pròpio ciatà fóra / i nevode de Morgante? DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:112 (amp.); b) E con chesto fenirei; / Se no no vado ad ora; / ‘L é un azidente di pì grei, / Se i non é ancora fora! E con chesto finirei; / Se nó no vado ad ora; / L ’ é un accidente di pi grei, / Se i no n’é ancora fora! Anonim, Monumento1873:4 (amp.).

oura (grd., fas., fod.) ↦ oura.

ourden (fod.) ↦ ordine.

ourna Ⓔ venez. urna ‹  URNA (EWD 7, 234) 6 1833 urnes pl. (DeRüM, VinChëstAnn1833-1995:287)
gad. urna mar. urna grd. ëurna fas. orna fod. ourna amp. orna MdR urna
s.f. Ⓜ ournes
recipiente della misura tra 78 e 100 litri usato per contenere e trasportare sostanze liquide (gad. A 1879; Ma 1950; Pi 1967; V/P 1998, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976, fod. A 1879, amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988, MdR) Ⓘ orna Ⓓ Eimer, Ueren ◇ a) Iö ves prëie dunca de m’en menè diesc urnes d’ater, mo de miù che chëst é, scenò ves le mëni zuruch Jeu ves prëÿe dunca de m’eǹ menè di[e]ŝ urnes d’atr, mó de miù che quëst é, ŝenò ves le mëni zuruc DeRüM, VinChëstAnn1833-1995:287 (MdR).

ourna (fod.) ↦ ourna.

ourt Ⓔ HORTUS (EWD 7, 236) 6 1763 ort ‘hortus’ (Bartolomei1763-1976:90)
gad. urt mar. urt Badia urt grd. ëurt fas. ort bra. ort fod. ourt amp. orto LD ourt MdR urt
s.m. Ⓜ ourc
appezzamento di terreno dove si coltivano gli ortaggi (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; F 2002, fas. A 1879; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ orto Ⓓ Garten ◇ a) Ël vëgn dunca inte chël bel urt, ćiara incërch e n’i vëiga nia, sco les atres otes ch’ëi scrićiâ ad incuntra. Ël vëgn dunca inte quël bel urt, çhiara inćërc e n’i vëiga nia, sco les atres ótes ch’ëi scriçhiâ ad incuntra. DeRüM, Perdicadù1833-1995:282 (MdR); b) Te mez l’ort era n poz Tö mez lort era un poz ZacchiaGB, ContieFasciane1858*:3 (bra.); c) E vos no v’in aé amal, pioan, / De sti cuatro versate in anpezan, / Parché el nosc orto no pó dà de pì, / E compatì E vos no vi n’avede a mal, Piovan, / De sti quattro versate in Ampezzan, / Parchè el nosc orto no po dà de pì, / E compatì DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); d) olach’ al ê denant döt fosch da bosc, ch’an n’odô na fin, se destenôl fora sëgn bi urc y campagnes coltivades ullac ch’el ē denant dutt fosc da bosc’, ch’ang n’udō na fing, sè destennōle fora ſengn’ bi urtg’ e campagnes coltivades DeclaraJM, SantaGenofefa1878:1 (Badia).

ourt (fod., LD) ↦ ourt.

ousà (amp.) ↦ daussei.

ousc Ⓔ VŌX (EWD 7, 240) 6 1763 vus ‘vox’ (Bartolomei1763-1976:106)
gad. usc mar. usc Badia usc grd. usc fas. ousc bra. ousc fod. ousc amp. osc, vosc LD ousc MdR vusc
s.f. Ⓜ oujes
1 suono prodotto dalla laringe e articolato per mezzo delle corde vocali (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1985; Pz 1989; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ voce Ⓓ Stimme ◇ a) Ades ge parea na ousc de sentir che dijea: "Scì ma l’é not." Adess gö paröô no ousch dö sentir chö dischöô: Si mô lö not. ZacchiaGB, MärchenSagen1858*:1 (bra.); b) e po i scomenza con na burta vosc / a m’in dì d’ogni sorte inze par fora / a me ciamà sturlon, manso, magnato e po i scomenža con na burta vosh / a m’in di d’ogni sorte inže par fora / a me ciamà sturlon, manzo, magnato DegasperF, TenpeAdes1862-1974:472 (amp.); c) Sëgn düc sö, fajei na viva / A siur Iaco da La Ila, / Döt ladin cun usc giuliva / Scraies da vigne ciasa y vila: / Signur Iaco! Mile vives!! Seingn duttg’ sou, fascei na viva / A Sior Jaco da Lailla, / Dutt Lading cung usc’ giuliva / Scrai da vigne ciasa e villa: / Signor Jaco! Mille vives!! DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia); d) Ma la usc à dit mo n iede: "Franz, Franz! ne me audes’a?" ma̤ la̤ už a dit mǫ ŋ iá̤dę: "frants, frants! ŋę m’áudęs-a̤?" RifesserJB, Tëune1879:108 (grd.)
2 con riferimento alle particolari qualità della voce umana, in musica (gad., MdR) Ⓘ voce Ⓓ Stimme ◇ a) I imparasse dërt gën inće a ćiantè, mo mi maester de müjica dij, che iö n’à nia dërt na bona vusc. / Oh sigü, sigü, por imparè a ćiantè mëssen prümadetüt avëi na bona vusc, scenò ne somëiel nia. J’imparasse dërt gian inçhié a çhiantè, mó mi Maéstr de müŝica diŝ, ch’jeu n’ha nia dërt ‘na bona vuŝ. / O sigü, sigü, por imparè a çhiantè mëss’ǹ prüma de tüt avëi ‘na bonna vuŝ, ŝenò ne somëjel nia. DeRüM, ImparèMüjica1833-1995:237 (MdR); b) Ne l’ëise aldí incö ciantan / Can’ al ofrî dl Cil le pan, / N prou ch’ais na te usc / Olá n él? Sun ma susc. Në laissë aldì incö tgiantang / Cang Al offrì dël Tsil ël pang, / En Pro ch’ai na te us / Ollà n’ëllë? Sung ma sus. PescostaC, SonëtCoratBadia1852:2 (Badia)
ousc interna (gad.) Ⓘ voce interiore Ⓓ innere Stimme ◇ a) Do chëres parores se sintîra l’anima döt confortada, y al parô che na usc interna i dijess: Bun coraje, Genofefa Dō chelles parores sè sintìla l’anima dutt confortada, e el parò che na usc’ intěrna i discess’: "Bung coraggio, Genofefa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15 (Badia).

ousc (fas., bra., fod., LD) ↦ ousc.

ousciuda (amp.) ↦ aisciuda.