Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/226

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


compagn
191


A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ commiato Ⓓ Abschied ◇ a) Do le comié da Sigfrid passâ la contëssa sü dis solitara, desconsolada assá, mo por aparënza en pesc. Dō ‘l comiè da Sigfrid passā la contessa su dis solitaria, desconsolada assà, mo pur apparenza in pesc’. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:9 (Badia).

comié (gad., mar., LD) ↦ comié.

comisciario (fod.) ↦ comissar.

comiscion Ⓔ it. commissione ‹ COMMISSIŌ (EWD 2, 241) 6 1873 commission (Anonim, Monumento1873:3)
gad. comisciun Badia comisciun grd. cumiscion fas. comiscion fod. comiscion amp. comiscion LD comiscion
s.f. Ⓜ comiscions
gruppo di persone qualificate alle quali è affidato un incarico pubblico (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ commissione Ⓓ Kommission, Ausschuss ◇ a) Una comiscion i à creà, / Parché ra śisse a vede / E de podé judicà / Su ra bontà de sta spese. Una Commission i a creá, / Parché a zise a vede / E de podé giudicá / Sura bontá de sta spese. Anonim, Monumento1873:1 (amp.); b) Pitosc che śì a spende / Inze na comiscion, / Ca no se pó mia ofende, / A i dì ignorante in chistion. Pittosc che zí a spende / Inze na Commission, / Cá no se pó mia offende, / Ai dí ignorante in quistion. Anonim, Monumento1873:3 (amp.).

comiscion (fas., fod., amp., LD) ↦ comiscion.

comisciun (gad., Badia) ↦ comiscion.

comissar Ⓔ it. commissario 6 1632 Commissary pl. (Proclama1632-1991:160)
gad. comissar grd. cumisser fas. comissarie fod. comisciario amp. comissario LD comissar
s.m.f. Ⓜ comissars, comissara, comissares
funzionario preposto a una branca speciale della pubblica amministrazione o alla gestione straordinaria di aziende private, enti e sim. (gad. A 1879; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ commissario Ⓓ Kommissar ◇ a) Che à dovù vegnì / Un comissario aposta; / Ma se ‘l aesse fenì! / Vardà vos cie ch’i costa! Che á dovù vegni / Un Commissario apposta; / Ma se l’avesse feni! / Varda vos cié ch’i costa! Anonim, Monumento1873:2 (amp.).

comissar (gad., LD) ↦ comissar.

comissarie (fas.) ↦ comissar.

comissario (amp.) ↦ comissar.

comodamenter Ⓔ it. comodamente 6 1833 comodamëntr (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:263)
MdR comodamënter
avv.
in modo comodo, con agio, senza difficoltà (MdR) Ⓘ comodamente Ⓓ behaglich ◇ a) Finis chisc, pòl gnì a ćiasa e vire comodamënter, intant che le püre ne sà co la tó Finìs quîŝ, pol gnì a çhiasa e vire comodamëntr, intant che le püre ne sa cò la tó DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:263 (MdR).

comodamënter (MdR) ↦ comodamenter.

comodé Ⓔ it. (ac)comodarsi 6 1878 comodè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:102)
gad. comodé Badia comodé grd. cumedé
v.rifl. Ⓜ se comodeia
se comodé mettersi a proprio agio, sistemarsi (gad., grd. L 1933; Ma 1953; F 2002) Ⓘ accomodarsi, mettersi a proprio agio Ⓓ es sich bequem machen ◇ a) Deache la letaia ne rovâ ciamó adalerch, por chësc sot ala marëna i servi â intrecé gran rames de lëgns adöm y â fat n traghët, â destenü na bela cuerta lassura, y Genofefa y le fi s’á comodé laite Dea che la lettaia n’r’vā ciamò adarlerc, purchesc’ soutt alla marenna i servi ā int’rciè grang rames d’lengn’s adum e ā fatt ‘ng traghett, ā destenù na bella cuerta lassura, e Genofefa e ‘l fì s’ à comodè laite DeclaraJM, SantaGenofefa1878:102 (Badia).

comodé (gad., Badia) ↦ comodé.

comodità (fas., col., amp.) ↦ comodité.

comodité Ⓔ it. comodità ‹ COMMODITĀS (EWD 2, 242) 6 1763 la comiditè ‘vectura’ (Bartolomei1763-1976:75)
gad. comodité mar. comodité Badia comodité grd. comodité fas. comodità bra. comedità fod. comodité col. comodità amp. comodità LD comodité MdR comodité
s.f. Ⓜ comodités
caratteristica di ciò che è comodo (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ comodità Ⓓ Komfort, Bequemlichkeit ◇ a) Mineste che Domenedie n’alse menè degun desplajëi a de te’ jënt, despò ch’ël i à na ota provedü de tütes les comoditês e delizies Mineste che Domenedie n’alse mené deguǹ deŝplasëi a de tä ĝënt, despò ch’ël i ha ‘na óta provedü de tüttes les comodités e delizies DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:261 (MdR); b) mo la uma, prinzipëssa de jintil sanch, trata sö tla comodité te beles stanzes mo la uma, prinzipessa d’jintil sanc, tratta sou t’ la comoditè te belles stanzes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:61 (Badia); c) Ai se la vir tla comodité Ei s’la vì t’la comoditè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:65 (Badia).

comodité (gad., mar., Badia, grd., fod., LD, MdR) ↦ co-

modité.

comodo Ⓔ it. comodo ‹ COMMODUS (EWD 2, 242) 6 1878 comodo (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:71)
gad. comodo Badia comodo grd. comodo fod. comodo, comedo amp. comodo
agg. Ⓜ comodi, comoda, comodes
1 che dà agio, confortevole (gad. A 1879, grd. A 1879, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002) Ⓘ comodo Ⓓ bequem, gemütlich ◇ a) Y coiô söles crëpes y dai lëgns müstl süt, por i arjigné n pinic plü comodo al’amarada. E coiō soulles creppes e dai lengn’s must’l sūtt, pur i arjignè ‘ng pinic’ plou comodo all’ amarada. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:71 (Badia); b) y la compagnia s’é inviada cuntra le ciastel, mo amesa strada ciafi la letaia, dër comoda por la contëssa y Schmerzenreich e la compagnia s’ è inviada cuntra ‘l ciastell, mo a mēſa strada ceaffi la lettaia, der comoda pur la contessa e Schmerzenreich DeclaraJM, SantaGenofefa1878:102 (Badia)
2 favorevole, opportuno, conveniente (gad.) Ⓘ comodo Ⓓ angenehm ◇ a) Plütosc é osc amich chël che se dij la verité, ince canch’ara ne s’é comoda. Ploutosc’ è osc’ amico chel che sè disc’ la veritè, incie cang ch’ella nè sè comoda. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia).

comodo (gad., Badia, grd., fod., amp.) ↦ comodo.

compagn Ⓔ it. compagno ‹ *COMPĀNIŌ (EWD 2, 243) 6 1763 un compagn ‘socius’ (Bartolomei1763-1976:75)
gad. compagn mar. compagn Badia compagn grd. cumpani fas. compagn fod. compagn col. compagno amp. conpain, conpagn, conpaign LD compagn
s.m.f. Ⓜ compagns, compagna, compagnes
chi si trova con altri in rapporti di consuetudine, ricercata o imposta (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe